1

Tabela krahasuese e Ligjit aktual me Directive 2009/72/EC

PROJEKTLIGJI PR NDRYSHIMIN DHE PLOTSIMIN E LIGJIT Nr. 03/L-184 PËR ENERGJINË

Kuvendi i Republikës së Kosovës;

Në mbështetje të nenit 65 (1) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës,

Miraton:

LIGJ PËR ENERGJINË

KREU I

DISPOZITAT E PËRGJITHSHME

Neni 1

Qëllimi dhe fusha e veprimit

1. Ky ligj përcakton parimet dhe rregullat e përgjithshme përmes të cilave drejtohen aktivitetet në sektorin e energjisë në Republikën Kosovës me qëllim të garantimit të furnizimit të sigurt të qëndrueshëm dhe të cilësisë së lartë me energji për të krijuar kushte të një tregu funksional të energjisë dhe krahas kësaj duke promovuar edhe shfrytëzimin më efiqient të energjisë, rritjen e burimeve të ripërtërishme të energjisë dhe bashkëprodhimit si dhe përmirësime në mbrojtjen e mjedisit nga veprimtaritë energjetike.

dhe ofron kushte për mbrojtjen e konsumatorëve, me qëllim të përmirësimit dhe integrimit të tregjeve konkurruese të energjisë elektrike në Komunitetin e Energjisë

Në të gjithashtu përcaktohen obligimet për shërbime universale dhe të drejtat e konsumatorëve të energjisë elektrike, si dhe

DIREKTIVA

DIREKTIVA 2009/72/EC E PARLAMENTIT EVROPIAN DHE E KËSHILLIT

lidhur me rregullat e përbashkëta për tregjet e brendshme të energjisë elektrike, që shfuqizon Direktivën 2003/54/EC

KAPITULLI I

SFERA E RREGULLUAR, FUSHËVEPRIMI DHE PËRKUFIZIMET

Neni 1

Sfera e rregulluar dhe fushëveprimi

Kjo Direktivë përbën rregullat e përbashkëta për gjenerimin, transmisionin, distribucionin dhe furnizimin e energjisë elektrike, dhe ofron dispozita për mbrojtjen e konsumatorëve, me qëllim të përmirësimit dhe integrimit të tregjeve konkurruese të energjisë elektrike në Komunitet. Me të përcaktohen rregullat që kanë të bëjnë me funksionimin e sektorit të energjisë elektrike, qasjen e hapur në treg, kriteret dhe procedurat e zbatueshme për ftesa dhe tenderë, dhe për dhënien e autorizimeve për operim të sistemeve. Në të gjithashtu përcaktohen obligimet për shërbime universale dhe të drejtat e konsumatorëve të energjisë elektrike, si dhe qartësohen kushtet e konkurrencës.

2

qartësohen kushtet e konkurrencës

2. Fushëveprimi i këtij ligji përfshin energjinë elektrike, ngrohjen, gazin natyror dhe burimet e

ripërtërishme të energjisë, dhe përcakton :

2.1. zhvillimin dhe implementimin e strategjisë së energjisë, përfshirë parashikimin e balancave të

energjisë dhe politikat mbi efiqiencën e energjisë, burimet e ripërtërishme të energjisë dhe

bashkëprodhimin

2.2. rolet e Qeverisë së Kosovës, qeverisjes lokale dhe institucioneve tjera dhe siguron publikut

mundësi për pjesëmarrje të gjerë në zhvillimin e strategjisë së energjisë dhe në implementimin e

saj;

2.3. aktivitetet për rregullimin e sektorit të energjisë që kryhen nga Zyra e Rregullatorit për

Energji;

2.4. ngritjen e konkurrencës në sektorin e energjisë;

2.5. vendosjen e detyrimeve për shërbim publik ndaj ndërmarrjeve energjetike, sipas nevojës;

2.6. nxjerrjen e legjislacionit sekondar nga Ministria në çështje të specifikuara në këtë ligj; dhe

2.7. masat që mund të merren në rast të emergjencave energjetike.

3. Me qëllim të avancimit të interesit publik përmes nxitjes së investimeve në ndërmarrjet e energjisë, ky ligj i sqaron dhe siguron të drejtat e ndërmarrjeve të energjisë mbi pronën që aktualisht është në

shfrytëzim ose posedim të tyre që është e nevojshme për

Neni 2

Përkufizimet

Për qëllime të kësaj Direktive do të zbatohen përkufizimet në vijim:

1. ‘gjenerim’ do të thotë prodhimi i energjisë elektrike;

2. ‘prodhues’ do të thotë personi fizik apo juridik që gjeneron energji elektrike;

3. ‘transmision’ do të thotë transporti i energjisë elektrike në sistemet e ndërlidhura të tensionit tejet të lartë dhe tensionit të lartë, me qëllim të bartjes së saj tek konsumatorët fundorë apo tek distributorët. I njëjti nuk përfshin furnizimin;

4. ‘operator i sistemit të transmisionit’ do të thotë personi fizik apo juridik përgjegjës për operimin, mirëmbajtjen dhe, sipas nevojës, zhvillimin e sistemit të transmisionit në një zonë të caktuar, përfshirë edhe interkoneksionet e mundshme me sistemet tjera; i njëjti është përgjegjës edhe për aftësinë afatgjatë të sistemit për ta plotësuar kërkesën për transmision të energjisë elektrike;

5. ‘distribucion’ do të thotë transporti i energjisë elektrike në sisteme të distribucionit të voltazhit të lartë, të mesëm dhe të ulët, me qëllim të bartjes së saj tek konsumatorët. I njëjti nuk përfshin furnizimin;

6. ‘operator i sistemit të distribucionit’ do të thotë personi fizik apo juridik përgjegjës për operimin, mirëmbajtjen dhe, sipas nevojës, zhvillimin e sistemit të distribucionit në një zonë të caktuar, përfshirë edhe

3

operimin ose mirëmbajtje e stabilimenteve

ekzistuese energjetike si dhe të drejtave pronësore të cilat në të ardhmen mund të nevojiten nga

ndërmarrjet e energjisë për ushtrimin e aktiviteteve energjetike.

Neni 2

Përkufizimet

1. Shprehjet e përdorura në këtë ligj kanë këtë kuptim:

1.1. Kodet - rregullat që parashikohen për themelimin e dizajnit minimal teknik, kushtet dhe

standardet operative, dhe kushtet komerciale për aktivitetet përkatëse në sektorin e energjisë, për

të cilat ligji kërkon që t’i dorëzohen për miratim Zyrës së Rregullatorit për Energji;

1.2. Bashkë-prodhimi - procesi teknologjik i cili përfshinë prodhimin e njëkohshëm të ngrohjes

së dobishme dhe energjisë elektrike për konsumim nga prodhuesi apo për shitje;

1.3. Konsumator - konsumatorin me shumicë, konsumatorin fundor te energjisë;

1.4. Shpërndarja - transportin e energjisë elektrike, gazit natyror apo ngrohjes në linjat e sistemit

të shpërndarjes, apo në sisteme apo tubacione lokale apo rajonale, me synim të dërgimit dhe

shitjes te konsumatorët duke mos përfshirë furnizimin.

1.5. Operatori i sistemit të shpërndarjes - personat fizikë apo juridikë që kryejnë shpërndarjen

dhe që janë përgjegjës për operimin, sigurimin e mirëmbajtjes dhe, sipas nevojës, zhvillimin e

interkoneksionet e mundshme me sistemet tjera; i njëjti është përgjegjës edhe për aftësinë afatgjatë të sistemit për të plotësuar kërkesën për distribucion të energjisë elektrike;

7. ‘konsumator’ do të thotë konsumatori i energjisë elektrike me shumicë apo pakicë;

8. ‘konsumator me shumicë’ do të thotë personi fizik apo juridik që blen energji elektrike me qëllim të rishitjes së saj brenda apo sistemit në të cilin ai është i themeluar;

9. ‘konsumator fundor’ nënkupton konsumatorët që blejnë energji elektrike për shfrytëzim vetanak;

10. ‘konsumator familjar’ nënkupton konsumatorët që blejnë energji elektrike për shfrytëzim brenda ekonomisë së tyre familjare, dhe nuk përfshin veprimtarinë afariste apo profesionale;

11. ‘konsumator jofamiljar’ nënkupton personin fizik apo juridik që blen energji elektrike të cilën nuk e shfrytëzon për ekonominë familjare të tij dhe përfshin prodhuesit dhe konsumatorët me shumicë;

12. ‘konsumator i privilegjuar’ është konsumatori i cili mund të blejë lirisht energjinë elektrike nga furnizuesi të cilin vet e përzgjedh, në pajtim me nenin 33;

13. ‘interkonektor’ do të thotë pajisja për të lidhur sistemet elektroenergjetike;

14. ‘sistem i interkonektuar’ do të thotë një numër sistemesh të transmisionit dhe distribucionit që lidhen së bashku përmes një apo më shumë interkonektorësh;

4

sistemit të shpërndarjes në një zonë të caktuar, dhe në raste të caktuara, ndërlidhjen e këtij

sistemi me sisteme tjera, dhe janë përgjegjës për të siguruar që sistemi në aspekt afatgjatë të

jetë në gjendje të përmbush nevojat e arsyeshme sa i përket shpërndarjes së energjisë elektrike,

ngrohjes apo gazit natyral;

1.6. Energjia elektrike - forma e energjisë e cila transportohet në formë të rrymës përmes

përçuesve metalikë, me qëllim të shitjes së saj tek konsumatorët;

32. ‘kontrata e furnizimit me energji elektrike’ do të thotë kontrata për furnizimin e energjisë elektrike, por nuk përfshin derivativat elektroenergjetike;

33. ‘derivativat elektroenergjetike’ nënkuptojnë instrumentet financiare të specifikuara në pikat 5, 6 apo 7 të pjesës C të Shtojcës I të Direktivës 2004/39/EC të Parlamentit Evropian dhe të Këshillit, të datës 21 prill 2004, mbi tregjet e instrumenteve financiare1

35. ‘ndërmarrje elektroenergjetike’ do të thotë çdo person fizik apo juridik që kryen së paku një nga funksionet vijuese:

, në të gjitha rastet kur instrumenti në fjalë ka të bëjëë me energji elektrike;

34. ‘kontroll’ nënkupton të drejtat, kontratat dhe mjetet tjera të cilat ndaras apo në kombinim dhe në bazë të ligjit i japin një entiteti mundësinë e ushtrimit të ndikimit mbi një ndërmarrje, në veçanti përmes:

(a) pronësisë apo të drejtës për të shfrytëzuar asetet e një ndërmarrjeje;

(b) të drejtave apo kontratave të cilat i japin ndikim mbi përmbajtjen, votimin apo vendimet e marra nga organet e një ndërmarrjeje;

15. ‘linjë direkte’ do të thotë linja elektroenergjetike që lidh një lokacion të izoluar të gjenerimit me një konsumator të izoluar apo një linjë elektroenergjetike që lidh një prodhues të energjisë elektrike me një ndërmarrje furnizuese të energjisë elektrike, me qëllim të furnizimit të drejtpërdrejtë të stabilimenteve të tyre, vartësve të tyre dhe konsumatorëve të privilegjuar;

16. ‘precedenca ekonomike’ nënkupton rangimin e burimeve të furnizimit të energjisë elektrike, në pajtueshmëri me kriteret ekonomike;

17. ‘shërbimet ndihmëse’ nënkuptojnë shërbimet e domosdoshme për operimin e sistemeve të transmisionit dhe distribucionit;

18. ‘shfrytëzues i sistemit’ nënkupton personin fizik apo juridik që furnizon apo furnizohet nga sistemi i transmisionit apo distribucionit;

19. ‘furnizim’ do të thotë shitja, përfshirë rishitjen, e energjisë elektrike tek konsumatorët;

20. ‘ndërmarrje e integruar elektroenergjetike’ do të thotë ndërmarrja e integruar vertikalisht apo horizontalisht;

21. ‘ndërmarrje e integruar vertikalisht’ do të thotë ndërmarrja elektroenergjetike apo grupi i ndërmarrjeve elektroenergjetike në të cilat i njëri person apo grup personash ka autorizime për të ushtruar kontroll të drejtpërdrejtë apo të tërthortë mbi ndërmarrjen apo grupin që ushtron funksionet e transmisionit apo distribucionit njëkohësisht me funksionet e gjenerimit

5

gjenerimi, transmisioni, distribucioni, furnizimi apo blerja e energjisë elektrike, dhe që është përgjegjës për detyra komerciale, teknike dhe mirëmbajtëse në këto, por jo edhe konsumatorët fundorë.

1.7. Energjia - çdo formë e prodhuar ose e përfituar e energjisë (energjia elektrike, energjia e

ngrohjes dhe gazi natyror) me qellim te furnizimit ose te shitjes;

1.8. Aktivitete energjetike - realizimin e një apo më shumë veprimtarive të prodhimit, bartjes,

shpërndarjes, furnizimit apo depozitimit të energjisë;

1.9. Efiqienca e energjisë - raportin mes vlerës së prodhimit sa i përket performancës, shërbimit,

mallrave apo energjisë, dhe vlerës së sasisë se energjisë;

1.10. Ndërmarrja e energjisë - një person ose ndërmarrje që ligjërisht ushtron një ose më

shumë aktivitete të energjisë dhe është përgjegjëse për detyrat komerciale, teknike dhe/ose të

mirëmbajtjes që kanë të bëjnë me ato aktivitete (por pa përfshirë konsumatorët e fundit);

1.11. Stabilimentet energjetike - të gjitha instalimet, ndërtesat, objektet, duke përfshirë objektet

ndihmëse ose të ndërlidhura, sistemet dhe pajisjet, duke përfshirë shtyllat, shtyllat e tensionit të

lartë, linjat e transmisionit ose shpërndarjes pavarësisht nëse janë mbi ose nën tokë që

shfrytëzohen nga një ndërmarrje e energjisë për ushtrimin e aktiviteteve të saj energjetike ose që

apo furnizimit të energjisë elektrike;

22. ‘ndërmarrje e ndërlidhur’ do të thotë ndërmarrjet e afiluar, në pajtim me kuptimin e dhënë në nenin 41 të Direktivës të Shtatë 84/349/EEC të Këshillit, të datës 13 qershor 1983, në bazë të nenit 44 (2) (g) të Traktatit mbi llogaritë e konsoliduara, dhe ndërmarrjet e asocuara, në pajtim me kuptimin e dhënë në nenin 33 (1)2 të asaj Direktive, dhe/ose ndërmarrjet që u përkasin të të njëjtëve aksionarë;

23. ‘ndërmarrje e integruar horizontalisht’ do të thotë ndërmarrja që kryen së paku një nga funksionet elektroenergjetike (gjenerimi, transmisioni, distribucioni apo furnizimi i energjisë elektrike) dhe një veprimtari tjetër joeletroenergjetike;

24. ‘procedura e tenderimit’ do të thotë procedura përmes të cilës kushtet shtesë të planifikimit dhe kapacitetet zëvendësuese mbulohen nga furnizimet nga kapacitetet e reja apo ekzistuese të gjenerimit;

25. ‘planifikimi afatgjatë’ nënkupton planifikimin e nevojave për të investuar në kapacitete të gjenerimit dhe transmisionit dhe distribucionit në aspekt afatgjatë, me qëllim të mbulimit të kërkesave të sistemit elektroenergjetike dhe të sigurimit të furnizimit për konsumatorë;

26. ‘sistem i vogël i izoluar’ do të thotë sistemi me konsum më të vogël se 3 000 GWh në vitin 1996, ku më pak se 5% e konsumit vjetor fitohet përmes interkoneksionit me sisteme të tjera;

2 OJ L 193, 18.7.1983, p. 1.

6

janë pjesë e një centrali prodhues, sistemit të transmisionit ose sistemi të shpërndarjes ose që

janë pjesë e pajisjeve që janë të lidhura në mënyrë të drejtpërdrejtë me pajisjet e konsumatorit,

ose interkonektorët ose linjat direkte ose (vetëm për qëllime të neneve 25 deri 28 të këtij ligji) në

datën e hyrjes në fuqi të këtij ligji shfrytëzohen nga një ndërmarrje e energjisë për ushtrimin e

aktiviteteve të saj minerare në bazë të të drejtave të ndërmarrjes energjetike sipas licencës ose

lejes përkatëse për ushtrimin e këtyre aktiviteteve minerare.

1.12. Zyra e Rregullatorit për Energji - rregullatorin e pavarur të aktiviteteve energjetike, me

kompetencat e përcaktuara në Ligjin e Rregullatorit për Energji, në këtë ligj dhe në ligjet tjera, që

rregullojnë ushtrimin e aktiviteteve energjetike;

1.13. Sektori i energjisë - aktivitetet të cilat përfshijnë prodhimin, shpërndarjen, bartjen,

depozitimin, shitjen, rishitjen, blerjen dhe furnizimin e energjisë;

1.14. Konsumatori fundor - konsumatorin i cili blen energjinë për nevoja të veta;

1.15. Prodhimi - prodhimin e energjisë elektrike apo energjisë së ngrohjes me qëllim të

konsumit apo shitjes së saj;

1.16. Cak i energjisë së ripërtërishme - sasinë e parashikuar të energjisë së prodhuar nga

burimet e ripërtërishme të energjisë ose bashkë-prodhimi;

1.17. Licenca - dokumentin e lëshuar nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë, që i mundëson

27. ‘mikrosisteme të izoluara’ do të thotë çdo sistem me konsum më të vogël se 500 GWh në vitin 1996, ku nuk ka lidhje me sistemet tjera;

28. ‘siguria’ do të thotë siguria e furnizimit dhe sigurimi i energjisë elektrike dhe siguria teknike;

29. ‘menaxhimi i efiçiencës energjetike/kërkesës’ do të thotë qasja e integruar që ka për qëllim ndikimin në sasinë dhe kohën e konsumit të energjisë elektrike, me qëllim të zvogëlimit të konsumit primar të energjisë dhe konsumit në kohë të ngarkesës së pikut duke i dhënë precedencë investimeve në masat e efiçiencës së energjisë apo në masat tjera, siç janë kontratat e furnizimit apo investimet në shtimin e kapaciteteve gjeneruese, nëse të njëjtat paraqesin opsionin më efektiv dhe ekonomik, duke marrë parasysh ndikimin mjedisor të zvogëlimit të konsumit, sigurinë e furnizimit dhe koston e distribucionit të ndërlidhur me të;

30. ‘burimet e ripërtëritshme të energjisë’ nënkuptojnë burimet e ripërtëritshme jofosilike të energjisë (energjia nga era, solare, gjeotermale, e baticës, ujore, gazrave nga depozitë, gazrave nga stabilimentet e trajtimit të kanalizimit dhe nga biogazi);

31. ‘gjenerimi i distribuuar’ nënkupton centralet e gjenerimit të kyçura në sistemin e distribucionit;

32. ‘kontrata e furnizimit me energji elektrike’ do të thotë kontrata për furnizimin e energjisë elektrike, por nuk përfshin derivativat elektroenergjetike;

33. ‘derivativat elektroenergjetike’ nënkuptojnë instrumentet financiare të specifikuara në pikat 5, 6

7

bartësit të licencës të ushtrojë aktivitete në sektorin e energjisë për të cilat nevojitet licenca në

përputhje me dispozitat e ligjeve që kanë të bëjnë me sektorin e energjisë;

1.18. Planifikimi afatgjatë - planifikimi i nevojave për investime në kapacitetet e prodhimit,

transmisionit dhe shpërndarjes, për një periudhë afatgjate , me qëllim të plotësimit të kërkesës së

sistemit për energji elektrike, energji të ngrohjes ose gaz natyror në Kosovë, sigurimit të

diversifikimit të burimeve dhe sigurimit të furnizimit për konsumatorë;

1.19. Pajisjet e matjes - instrumentet e regjistruara në regjistrin për pajisjet matëse të certifikuara

në Republikën e Kosovës, që përdoren për matje të energjisë së prodhuar, transmetuar,

shpërndarë, furnizuar dhe të konsumuar;

1.20. Ministria - Ministria e Republikës së Kosovës përgjegjëse për sektorin e energjisë;

1.21. Gazi natyror - përzierje e kompozimeve karbohidrate që ekzistojnë në gjendje të gaztë ,

apo solucion me naftën e përpunuar në rezervuarët natyrorë nëntokësor. Karbohidratet parësore

që zakonisht gjenden në përzierje janë metani, etani, propane, butani dhe petanet.

1.22. Entitet paraardhës - një entitet në pronësi publike ose shoqërore i cili ka ofruar shërbime

apo 7 të pjesës C të Shtojcës I të Direktivës 2004/39/EC të Parlamentit Evropian dhe të Këshillit, të datës 21 prill 2004, mbi tregjet e instrumenteve financiare3

Obligimi i shërbimit publik dhe mbrojtja e

, në të gjitha rastet kur instrumenti në fjalë ka të bëjëë me energji elektrike;

34. ‘kontroll’ nënkupton të drejtat, kontratat dhe mjetet tjera të cilat ndaras apo në kombinim dhe në bazë të ligjit i japin një entiteti mundësinë e ushtrimit të ndikimit mbi një ndërmarrje, në veçanti përmes:

(a) pronësisë apo të drejtës për të shfrytëzuar asetet e një ndërmarrjeje;

(b) të drejtave apo kontratave të cilat i japin ndikim mbi përmbajtjen, votimin apo vendimet e marra nga organet e një ndërmarrjeje;

35. ‘ndërmarrje elektroenergjetike’ do të thotë çdo person fizik apo juridik që kryen së paku një nga funksionet vijuese: gjenerimi, transmisioni, distribucioni, furnizimi apo blerja e energjisë elektrike, dhe që është përgjegjës për detyra komerciale, teknike dhe mirëmbajtëse në këto, por jo edhe konsumatorët fundorë.

KAPITULLI II

RREGULLAT E PËRGJITHSHME PËR ORGANIZIMIN E SEKTORIT

Neni 3

3 OJ L 145, 30.4.2004, p. 1.

8

për sektorin e energjisë elektrike në Kosovë para datës 22 Dhjetor 2005. Ministria e Ekonomisë

dhe Financave është përgjegjëse për identifikimin dhe nxjerrjen e një liste të këtyre entiteteve.

1.23. Prodhuesi - personi fizik apo juridik që prodhon energji elektrike ose ngrohje;

1.24. Tokë publike - toka që është në pronësi të drejtpërdrejtë ose të tërthortë të Republikës së

Kosovës ose një Komune (siç është përkufizuar ky term në Ligjin për Vetë Qeverisjen Lokale).

1.25. Obligimi për shërbim publik - detyra që i besohet ndërmarrjes energjetike sa i përket

ofrimit të shërbimeve me interes të përgjithshëm ekonomik, që mund të ndërlidhen me sigurinë e

furnizimit, rregullsinë, cilësinë dhe çmimet e furnizimit dhe mbrojtjen e mjedisit, dhe të cilat marrin

parasysh faktorët e përgjithshëm socialë, ekonomikë dhe mjedisorë;

1.26. Burimet e ripërtërishme të energjisë - burimet e ripërtërishme jo-fosile të energjisë, siç

janë: era, energjia diellore, ujërat gjeotermale, energjia valore, energjia e ujit, bio-energjia, biomasa

dhe bio-gazet;

1.27. Siguria e furnizimit të energjisë - aftësinë e sistemeve të energjisë për të furnizuar

konsumatorët e fundit me sasi adekuate të energjisë për t’i përmbushur nevojat e tyre;

1.28. Furnizimi - shitjen, përfshirë edhe rishitjen, e energjisë tek konsumatorët;

1.29. Tarifa - çmimin apo një grup çmimesh për energji, për

konsumatorit

1. Shtetet anëtare duhet të sigurojnë, bazuar në organizatat e tyre ndërinstitucionale dhe duke pasur konsideratë për parimin e subsidiaritetit, pa paragjykuar paragrafin 2, se ndërmarrjet elektroenergjetike do të funksionojnë në pajtim me parimet e kësaj Direktive me qëllim të formimit të një tregu elektroenergjetik konkurrues, të sigurt dhe të qëndrueshëm në kuptim mjedisor dhe se nuk do të ketë diskriminim tek këto ndërmarrje sa i përket të drejtave dhe obligimeve të tyre.

2. Duke marrë parasysh dispozitat relevante të Traktatit, në veçanti nenin 86, Shtetet Anëtare mund t’u shqiptojnë ndërmarrjeve që veprojnë në sektorin e elektroenergjetikës obligime për shërbime publike të cilat mund të ndërlidhen me sigurinë, përfshirë sigurinë e furnizimit, rregullsinë, cilësinë dhe çmimin e furnizimit dhe mbrojtjes mjedisore, përfshirë efiçiencën energjetike, energjinë nga burimet e ripërtëritshme dhe mbrojtjen klimatike. Këto obligime duhet të definohen në mënyrë të qartë, transparente, jodiskriminuese, dhe të vërtetueshme, dhe do të garantojnë barazi në qasje për ndërmarrjet elektroenergjetike të Komunitetit tek konsumatorët. Në lidhje me sigurinë e furnizimit, efiçiencën e energjisë, menaxhimin e kërkesës dhe arritjen e caqeve mjedisore dhe caqeve të prodhimit të energjisë nga burimet e ripërtëritshme, të cilave u referohet në këtë paragraf, Shtetet Anëtare mund të iniciojnë implementimin e planifikimit afatgjatë, marrë parasysh mundësinë që palët e treta të kërkojnë qasje në sistem.

3. Shtetet anëtare duhet të sigurojnë se të gjithë konsumatorët familjarë dhe ndërmarrjet e vogla (në

9

përdorim te sistemeve te energjisë

ose për shërbime tjera te ndërlidhura me energjinë;

1.30. Metodologjia tarifore - rregullat, metodat dhe parimet që përcaktohen nga Zyra e

Rregullatorit për Energji për t’u zbatuar në vendosjen tarifave të rregulluara;

1.31. Transmisioni -bartja - transmetimin e energjisë elektrike, bartjen e ngrohjes ose gazit

natyror, përkatësisht, në rrjetet e tensionit të lartë, në rrjete ose tubacione me shtypje të lartë

(përveç tubacioneve me rrjedhë të sipërme), me qëllim të dërgimit te konsumatorët e fundit, duke

mos përfshirë furnizimin;

1.32. Operatori i Sistemit të Transmisionit - personat fizikë dhe juridikë përgjegjës për

operimin, sigurimin e mirëmbajtjes dhe, sipas nevojës, zhvillimin e sistemit të transmisionit në një

zonë të caktuar, dhe në raste të caktuara ndërlidhjen e tij me sistemet tjera, dhe për të siguruar

aftësinë afatgjatë të sistemit për të përmbushur kërkesat e arsyeshme për transmision të

energjisë elektrike, ngrohjes apo gazit natyral.

1.33. Konsumatori me shumicë – personi fizik ose juridik (përveç operatorëve të sistemit të

transmisionit dhe sistemit të shpërndarjes në rastin e gazit natyror) i cili blen energji me qëllim të

rishitjes brenda ose jashtë sistemit ku ai është i themeluar;

2. Termet tjerë të përdorur në këtë ligj, por që nuk janë përkufizuar në këtë ligj, do të kenë domethënien e cekur në Ligjin

rastet kur Shtetet Anëtare kanë vendosur asisoj), do të thotë ndërmarrjet që punësojnë më pak se 50 individë dhe balanci vjetor i së cilëve nuk tejkalon shifrën prej 10 milion eurosh, do të gëzojnë shërbim universal, do të thotë të drejtën për tu furnizuar me energji elektrike të një cilësie të caktuar brenda territorit të tyre, edhe atë me çmime lehtë të krahasueshme dhe transparente dhe jodiskriminuese. Për të garantuar sigurimin e shërbimeve universale, Shtetet Anëtare mund të përcaktojnë një blerës fundor. Shtetet anëtare do tu imponojnë kompanive të distribucionit obligimin për të kyçur konsumatorët në rrjetin e tyre nën kushte dhe tarifa të përcaktuara në pajtim me procedurën e paraqitur në nenin 37 (6). Asnjë dispozitë e kësaj Direktive nuk do të pengojë Shtetet Anëtare në fuqizimin e pozitës së konsumatorëve familjarë, të vegjël dhe të mesëm, përmes promovimit të mundësive të grumbullimit vullnetar dhe përfaqësimit të klasës përkatëse të konsumatorëve.

Nënparagrafi i parë do të implementohet në mënyrë transparente dhe jodiskriminuese dhe nuk do të pengojë hapjen e tregut, siç përcaktohet në nenin 33.

4. Shtetet anëtare do të sigurojnë se të gjithë konsumatorët do të kenë të drejtë për të përzgjedhur furnizuesin, në bazë të marrëveshjeve të furnizimit, pa marrë parasysh se në cilin shtet anëtar është i regjistruar furnizuesi, përderisa furnizuesi t’i përmbahet rregullave të tregtimit dhe balancimit. Në këtë drejtim, Shtetet Anëtare duhet të ndërmarrin të gjitha masat e domosdoshme për të siguruar se procedurat administrative nuk diskriminojnë ndërmarrjet e furnizimit të regjistruara në shtetet tjera anëtare.

10

për Energjinë Elektrike, Ligjin për Gazin Natyror, Ligjin për Ngrohjen Qendrore apo në

Ligjin për Rregullatorin e Energjisë.

KREU II

STRATEGJIA E ENERGJISË, PROGRAMI I ZBATIMIT DHE BALANCET E ENERGJISË

Neni 3

Strategjia e Energjisë

1. Strategjia e Energjisë është dokumenti themelor që përcakton politikat e energjisë dhe të planifikimit

për zhvillimin e sektorit te energjisë në Kosovë, në përputhje me Strategjinë e Përgjithshme Zhvillimore të Republikës së Kosovës.

2. Strategjia e Energjisë hartohet nga Ministria në pajtim me paragrafët 3., 4., 5. dhe 6. të këtij neni.

Strategjia e Energjisë mund të përfshijë synimet zhvillimore për sektorët e energjisë sipas nevojës.

Ministria do të sigurojë se përgatitja e Strategjisë së Energjisë do të kryhet në koordinim me zhvillimet

tjera relevante politike, si brenda Ministrisë ashtu edhe brenda Qeverisë së Kosovës.

3. Strategjia e Energjisë do t’i dorëzohet Qeverisë së Republikës së Kosovës nga Ministria për shqyrtim

dhe miratim. Pas shqyrtimit nga Qeveria e Republikës së Kosovës, Strategjia do t’i dërgohet Kuvendit të

Republikës së Kosovës për miratim.

4. Ministria, në intervale kohore prej jo më shumë se tri (3) vite, kryen rishikimin e Strategjisë së Energjisë dhe përgatit Strategjinë e Energjisë në pajtim me procedurat e përshkruara në dispozitat e këtij neni. Të gjitha modifikimet e propozuara për Strategjinë e Energjisë duhet të parashtrohen për miratim në

5. Shtetet anëtare duhet të sigurohen se:

(a) në rastet kur konsumatori dëshiron ta ndërrojë furnizuesin, duke iu përmbajtur kushteve të kontratës, ndryshimi të realizohet nga operatori në fjalë brenda tri javësh; dhe

(b) që konsumatorët të kenë të drejtë të pranojnë të gjitha të dhënat relevante të konsumit.

Shtetet anëtare do të sigurohen se të drejtat të cilave u referohet në pikat (a) dhe (b) t’i mundësohen të gjithë konsumatorëve në mënyrë jodiskriminuese në kuptim të kostos, mundit dhe kohës.

6. Në rastet kur garantohet kompensimi financiar, format tjera të kompensimit dhe të drejtat ekskluzive të shteteve anëtare me qëllim të përmbushjes së obligimeve të përcaktuara në paragrafët 2 dhe 3, kjo do të bëhet në mënyrë jodiskriminuese dhe transparente.

7. Shtetet anëtare do të ndërmarrin masa adekuate për të mbrojtur konsumatorët finalë dhe (në veçanti) do të sigurojnë ekzistimin e masave adekuate mbrojtëse për t’i mbrojtur konsumatorët e cenueshëm. Në këtë kontekst, çdo shtet anëtar do të definojë konceptin e konsumatorëve të cenueshëm, i cili mund t’i referohet varfërisë energjetike dhe, mes tjerash, ndalimit të shkyçjes së energjisë elektrike për konsumatorët e tillë në raste kritike. Shtetet anëtare duhet të sigurojnë aplikimin e të drejtave dhe obligimeve të ndërlidhura me konsumatorët e cenueshëm. Në veçanti, ato duhet të sigurojnë ndërmarrjen e masave për të mbrojtur konsumatorët fundorë në vise të largëta. Ato do të sigurojnë nivel të lartë mbrojtjeje të konsumatorëve, posaçërisht sa i

11

Kuvend.

5. Gjatë hartimit të Strategjisë së Energjisë, Ministria duhet të konsultohet me Zyrën e Rregullatorit për

Energjisë, operatorët e sistemit të transmisionit të energjisë elektrike, ngrohjes dhe gazit natyror dhe

subjektet tjera të licencuara nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë, përfaqësuesit e konsumatorëve si dhe

me autoritetet tjera publike relevante në Kosovë. Pas përfundimit të Draft Strategjisë së Energjisë,

Ministria, duke u siguruar konfidencialitetin e informatave përkatëse, do ta nxjerrë draftin në diskutim

publik për një periudhë prej gjashtëdhjetë (60) ditëve. Pas shqyrtimit të të gjitha komenteve, sugjerimeve, propozimeve, etj., si dhe pas inkorporimit përkatës të tyre, Ministria dërgon draft Strategjinë e Energjisë te Qeveria e Republikës së Kosovës.

6. Strategjia e Energjisë hartohet për një periudhë dhjetë (10) vjeçare duke marrë parasysh rrethanat

zhvillimore në Kosovë dhe ka për qëllim të;

6.1. promovojë siguri të furnizimit të energjisë brenda një sektori të sigurt dhe të qëndrueshëm të

energjisë, përfshirë promovimin e shumëllojshëm të burimeve;

6.2. sigurojë balancën adekuate afatgjate ndërmjet furnizimit dhe kërkesës për energji në

zhvillimin afatgjatë të sektorit të energjisë, duke marrë parasysh parashikimet e kërkesave për

energji si dhe diversifikimin e burimeve te energjisë;

6.3. shfrytëzojë në mënyrë të arsyeshme burimet vendore të energjisë sipas parimit te zhvillimit te

qëndrueshëm;

përket transparencës së kushteve dhe konditave kontraktuale, informatave të përgjithshme dhe mekanizmave për zgjidhje të kontesteve. Shtetet anëtare do të sigurojnë se konsumatorët e privilegjuar do të kenë mundësi të kalimit të shpejtë tek furnizuesit tjerë. Sa i përket konsumatorëve familjarë, masat janë dhënë në Shtojcën I.

8. Shtetet anëtare do të ndërmarrin masa adekuate, siç janë formulimi i planeve kombëtare të veprimit për energji, që sjellin përfitime në sistemin e sigurimit social dhe për të siguruar furnizimin e nevojshëm të energjisë për konsumatorët e cenueshëm, apo ofrimin e përkrahjes për përmirësime të efiçiencës së energjisë, adresimin e varfërisë energjetike kudo që e njëjta identifikohet, përfshirë edhe kontekstin më të gjerë të varfërisë. Këto masa nuk do të pengojnë hapjen efektive të tregut, të përcaktuar në nenin 33 apo funksionimin e tregut. Të njëjtat do t’i parashtrohen Komisionit kurdo që kjo të jetë relevante, në pajtim me dispozitat e paragrafit 15 të këtij neni. Njoftimet e tilla mund të përfshijnë edhe masat e ndërmarra nga sistemi i përgjithshëm i sigurimeve sociale.

9. Shtetet anëtare do të sigurohen se furnizuesit e energjisë elektrike do të specifikojnë në fatura dhe materiale promovuese të cilat ia dërgojnë konsumatorëve finalë të dhënat në vijim:

(a) kontributin e secilit burim të energjisë në miksturën përfundimtare të karburanteve që furnizuesi i ka shfrytëzuar gjatë vitit paraprak në nivel kombëtar, në mënyrë të kuptueshme dhe të krahasueshme;

(b) së paku të ofrojë referenca ndaj burimeve referente,

12

6.4. mundësojë vazhdimësi të furnizimit të energjisë, përmes kombinimit të niveleve adekuate të

kapaciteteve të prodhimit në dispozicion dhe kapaciteteve të mjaftueshme të transmisionit dhe

shpërndarjes në Kosovë si dhe me interkoneksionet me sistemet tjera;

6.5. nxisë fleksibilitet në kontraktimin e energjisë dhe shfrytëzimin e energjisë, për shembull,

përmes largimit të barrierave të cilat parandalojnë përdorimin e kontratave të pandërprera apo të

cilat parandalojnë përmbylljen e kontratave të kohëzgjatjeve të ndryshueshme për prodhues dhe

konsumatorë;

6.6. sigurojë shfrytëzimin optimal të burimeve të ripërtërishme të energjisë në pajtim me caqet e

parashtruara sa i përket energjisë së ripërtërishme;

6.7. përmirësojë efiçiencën energjisë dhe të nxisë masa të ruajtjes së energjisë, në konsistencë

me caqet e energjisë së ripërtërishme;

6.8. inkurajojë miratimin e teknologjive të menaxhimit të kërkesës në kohë reale, siç janë

sistemet e avancuara të matjes;

6.9. mbrojë interesat e konsumatorëve të energjisë, veçanërisht të konsumatorëve të

cenueshëm;

6.10. sigurojë disponueshmerinë e shërbimit universal dhe mundësinë e zgjidhjes së furnizuesit

të energjisë për konsumatorët e fundit në përputhje me Ligjin për Energjinë Elektrike;

siç janë faqet e internetit, ku informatat mbi ndikimin mjedisor, së paku sa i përket emetimit të CO2 dhe mbetjeve radioaktive që rezultojnë nga prodhimi i energjisë elektrike nga mikstura e karburanteve që është shfrytëzuar nga furnizuesi gjatë vitit paraprak;

(c) informata lidhur me të drejtat e tyre sa i përket mjeteve për zgjidhje të kontesteve që i kanë në dispozicion në rast të shfaqjes së ndonjë mosmarrëveshjeje.

Sa u përket pikave (a) dhe (b) të nënparagrafit të fundit dhe në lidhje me energjinë elektrike të nxjerrë përmes këmbimeve elektroenergjetike apo importit nga ndonjë ndërmarrje jashtë Komunitetit, mund të shfrytëzohen shifrat e përgjithshme të ofruara nga këmbimi apo ndërmarrja në fjalë për vitin paraprak.

Autoriteti rregullative apo autoritetet tjera kompetente kombëtare do të ndërmarrin hapat e domosdoshëm për të siguruar ofrimin e informatave për vitin paraprak nga furnizuesit për konsumatorët e tyre, në pajtim me këtë nen dhe në mënyrë të qartë dhe të krahasueshme.

10. Shtetet anëtare do të implementojnë masa për arritjen e objektivave të kohezionit social dhe ekonomik dhe mbrojtjes mjedisore, të cilat përfshijnë masa të menaxhimit të efiçiencës së energjisë/kërkesës dhe mjetet për të luftuar ndryshimet klimatike dhe sigurinë e furnizimit, sipas nevojës. Masa të tilla mund të jenë, në veçanti, sigurimi i masave adekuate të stimulimit ekonomik, duke shfrytëzuar të gjitha mjetet kombëtare dhe të Komunitetit, për mirëmbajtjen dhe ndërtimin e infrastrukturës së domosdoshme të rrjetit, përfshirë kapacitetet e interkoneksioneve.

11. Për të promovuar efiçiencën e energjisë, Shtetet

13

6.11. siguroje mjedis te qëndrueshëm gjate kryerjes së aktiviteteve të energjisë;

6.12. promovojë investimet në sektorin e energjisë;

6.13. promovojë konkurrencën në sektorin e energjisë bazuar në parimet e jo-diskriminimit dhe

transparencës, përfshirë zhvillimin e tregjeve aktive të shitjes me shumicë të energjisë brenda

Kosovës;

6.14. mundësojë një nivel të duhur të bashkëpunimit me shtetet fqinje, për lidhjen e sistemit të

energjisë së Kosovës ose pjesëve të tij, me sistemin e energjisë të Evropës ose me sistemet e

vendeve të tjera, dhe për integrimin e tregjeve rajonale të energjisë, duke marrë parasysh kostot

dhe përfitimet e lidhjeve të tilla.

7. Ministria, sipas nevojës, përgatit dokumente që përmbajnë qëndrime dhe udhëzime mbi të gjitha

çështjet që janë në pajtim me rolin e Ministrisë në përkufizimin e politikave të energjisë

8. Të gjitha dokumentet që përmbajnë qëndrime dhe udhëzime të përgatitura nga Ministria do t’i

nënshtrohen kërkesave të njëjta për konsultime publike sikurse Strategjia e Energjisë, por ato nuk i

dorëzohen Qeverisë së Republikës së Kosovës por mund të nxirren drejtpërsëdrejti nga Ministria.

Neni 4

Programi i Zbatimit të Strategjisë së Energjisë

1. Bazuar në Strategjinë e Energjisë, Ministria përgatit dhe Qeveria e Republikës së Kosovës miraton

Anëtare apo autoritetet rregullative (kurdo që Shtetet Anëtare kanë përcaktuar këtë) do t’i rekomandojnë fuqishëm ndërmarrjeve elektroenergjetike optimizmin e shfrytëzimit të energjisë elektrike, për shembull duke siguruar shërbime të menaxhimit energjetik, zhvilluar formula inovative të përcaktimit të çmimeve apo duke vënë sisteme të mençura të matjes apo rrjete të mençura.

12. Shtetet anëtare do të sigurojnë një pikë të vetme kontaktuese për tu ofruar konsumatorëve të gjitha informatat e domosdoshme lidhur me të drejtat e tyre, legjislacionin aktual dhe mjetet në dispozicion për zgjidhje të kontesteve. Këto pika kontaktuese mund të jenë pjesë e pikave të përgjithshme informative për konsumatorë.

13. Shtetet anëtare do të sigurojnë mekanizma të pavarur, siç janë ombudsmani energjetik apo organet e konsumatorëve, për të siguruar trajtim efikas të ankesave dhe zgjidhjen jogjyqësore të mosmarrëveshjeve.

14. Shtetet anëtare mund të vendosin të mos zbatojnë dispozitat e neneve 7, 8, 32 dhe/ose 34 në rast se zbatimi i tyre do të mund të pengonte kryerjen, ligjore apo faktike, të obligimeve të marra nga ndërmarrjet elektroenergjetike në interes të përgjithshëm ekonomik dhe në rast se zhvillimi i tregtisë nuk do të prekej në masë që do të ishte në kundërshtim me interesat e Komunitetit. Interesat e Komunitetit përfshijnë, mes tjerash, konkurrencën sa u përket konsumatorëve të privilegjuar, në pajtim me këtë Direktivë dhe me nenin 86 të Traktatit.

15. Pas implementimit të kësaj Direktive, Shtetet

14

Programin për Zbatimin e Strategjisë së Energjisë për një periudhë së paku trevjeçare. Ministria do të jetë

përgjegjëse për zbatimin e Programit të Strategjisë së Energjisë.

2. Programi për Zbatimin e Strategjisë së Energjisë përcakton masat, programet dhe aktivitetet që duhen

zbatuar, përfshirë parashikimin e shpenzimeve dhe burimet e pritura të financimit, afatet kohore për

implementim, subjektet përgjegjëse për implementimin e të gjitha aktiviteteve dhe aranzhimet

monitoruese dhe raportuese mbi progresin.

3. Programi për Zbatimin e Strategjisë së Energjisë, specifikon bashkëpunimin e nevojshëm me organet

dhe institucionet e qeverive lokale në lëmin e planifikimit të sektorit të energjisë, si dhe bashkëpunimin e nevojshëm me ndërmarrjet e energjisë dhe organizatat ndërkombëtare.

4. Për zbatimin e detyrave që kanë të bëjnë me Strategjinë e Energjisë, Qeveria mund të miratojë

legjislacion sekondar për themelimin, financimin dhe operimin e Zyrave Komunale të Energjisë, në rast

se kjo është e domosdoshme për të adresuar çështjet e implementimit dhe monitorimit në nivel lokal.

5. Ministritë dhe institucionet tjera të Qeverisë, përfshirë organet e qeverive lokale, do ta këshillojnë dhe ndihmojnë Ministrinë në implementimin e Programit të Zbatimit të Strategjisë së Energjisë, deri në masë që është në pajtim me detyrat dhe autorizimet e tyre.

6. Ndërmarrja energjetike dhe personat tjerë do të jenë të obliguar t’i përmbahen politikave dhe

obligimeve që rrjedhin nga Strategjia e Energjisë dhe Programi i Zbatimit të Strategjisë së Energjisë, deri

në masën e përcaktuar në Programin e Zbatimit të Strategjisë së

Anëtare do ta informojnë Komisionin për të gjitha masat e ndërmarra për të përmbushur obligimet universale dhe të shërbimeve publike, përfshirë mbrojtjen e konsumatorëve dhe mbrojtjen mjedisore dhe ndikimin e tyre të mundshëm në konkurrencën vendore dhe ndërkombëtare, pa marrë parasysh nëse ato masa kërkojnë derogim nga kjo Direktivë. Ato më pas do ta informojnë Komisionin çdo dy vite për të gjitha ndryshimet e bëra në ndërlidhje me ato masa, pa marrë parasysh nëse ato kërkojnë derogim nga kjo Direktivë.

16. Komisioni do ta themelojë, pas konsultimeve me palët relevante me interes, përfshirë Shtetet Anëtare, autoritetet rregullative kombëtare, organizatat e konsumatorëve dhe ndërmarrjet elektroenergjetike, duke shfrytëzuar progresin e arritur deri tani me partnerët socialë, një listë kontrolluese koncize dhe të qartë për konsumatorë, në të cilën do të ofrohen informata praktike lidhur me të drejtat e konsumatorëve të energjisë. Shtetet anëtare do të sigurojnë se furnizuesit apo operatorët e sistemit të distribucionit do të ndërmarrin të gjithë hapat e domosdoshëm për tu ofruar konsumatorëve të tyre nga një kopje të listës kontrolluese për konsumatorë të energjisë dhe të sigurojnë se ajo listë do të jetë në dispozicion të publikut.

Neni 4

Monitorimi i sigurisë së furnizimit

Shtetet anëtare do të sigurojnë monitorim të çështjeve që kanë të bëjnë me sigurinë e furnizimit. Në rastet kur Shtetet Anëtare e konsiderojnë të rrugës, ato mund t’ia delegojnë këtë detyrë autoriteteve rregullative të

15

Energjisë. Në rastet kur pajtueshmëria

me këto politika apo obligime ka të ngjarë të rezultojë me kosto shtesë që mbulohen nga ndërmarrjet

energjetike, Ministria, në bashkëpunim me Zyrën e Rregullatorit për Energji, bën aranzhime për të

siguruar që:

6.1. këto shpenzime shtesë të imponohen në mënyrë transparente dhe jo-diskriminuese, dhe që

6.2. ndërmarrjet energjetike të jenë në gjendje t’i mbulojnë këto shpenzime të arsyeshme

shtesë, përmes mjeteve tjera dhe detyrimeve tek konsumatorët.

7. Ministria paraqet raportin vjetor para Qeverisë së Republikës së Kosovës, mbi progresin në realizimin e Programit të Zbatimit të Strategjisë së Energjisë, si dhe nivelin e zbatimit të Strategjisë së Energjisë. Të

gjithë raportet përfshijnë hollësi mbi përparimin përkatës në zbatimin e Programit të Zbatimit të Strategjisë së Energjisë, në periudhën e mbuluar nga raporti, dhe do t’i theksojnë zhvillimet që priten në periudhën e mbetur të Programit.

Neni 5

Balanca Kombëtare e Energjisë

1. Ministria miraton parashikimin e balancës afatgjate dhe vjetore të energjisë si dhe e publikon atë, në

pajtim me dispozitat e këtij neni. Në balancën e energjisë paraqitet parashikimi për kërkesën totale për

energji dhe përbërjen e saj, llojet e burimeve të energjisë që priten të jenë në dispozicion, si dhe masat

zbatuese për përmbushjen e kërkesës me energji. Balanca afatgjate dhe vjetore e energjisë elektrike i

propozohet Ministrisë nga Operatori i Sistemit të Transmisionit,

përmendura në Nenin 35. Ky monitorim do të mbulojë, në veçanti, balancën e furnizimit dhe kërkesës në tregjet kombëtare, nivelin e pritur të kërkesës në të ardhmen dhe kapacitetet e parapara shtesë që planifikohen apo janë në ndërtim e sipër dhe cilësinë dhe nivelin e mirëmbajtjes së rrjeteve dhe masave për të mbuluar kërkesën e pikut dhe për të adresuar mungesën e një apo më shumë furnizuesve. Autoritetet kompetente do të publikojnë çdo dy vite, jo më vonë se deri më 31 korrik, një raport në të cilin nënvizohen të gjeturat nga monitorimi i çështjeve të sipërpërmendura si dhe të gjitha masat e ndërmarra apo të parapara për t’i adresuar ato çështje. Këtë raport do t’ia dorëzojë edhe Komisionit.

Neni 5

Rregullat teknike

Autoritetet rregullative (në rastet kur Shtetet Anëtare kanë kërkuar asisoj) ose Shtetet Anëtare do të sigurojnë definimin e kritereve të sigurisë teknike dhe sajimin dhe publikimin e rregullave teknike që përbëjnë dizajnin minimal teknik dhe kushtet operative për kyçje në sistem të instalimeve gjeneruese, sistemeve të distribucionit, pajisjeve të konsumatorëve të kyçur në mënyrë të drejtpërdrejtë, qarqeve të interkoneksionit dhe linjave direkte. Këto rregulla teknike do të sigurojnë ndërveprueshmëri të sistemeve dhe do të jenë objektive dhe jodiskriminuese. Sipas nevojës, Agjencia mund të japë rekomandime përkatëse për arritje të kompatibilitetit me rregullat në fjalë. Këto rregulla do t’i bëhen të ditura Komisionit në pajtim me nenin 8 të Direktivës 98/34/EC të Parlamentit Evropian dhe të Këshillit të datës 22 qershor 1998, ku përcaktohet procedura për sigurimin

16

pas konsultimeve me Zyrën e

Rregullatorit të Energjisë, Operatorin e Sistemit të Shpërndarjes dhe furnizuesit e licencuar.

2. Balanca afatgjate e energjisë është parashikim i një periudhe dhjetë (10) vjeçare dhe miratohet nga

Ministria, e cila atë e publikon jo më vonë se më datën 1 dhjetor për çdo dy (2) vite. Parashikimet e

balancave vjetore të energjisë miratohen dhe publikohen së paku një (1) muaj para fillimit të vitit të cilit I përkasin. Balanca vjetore e energjisë për vitin paraprak do të miratohet dhe publikohet brenda gjashtë (6) muajve të parë të vitit vijues.

3. Operatori i Sistemit të Transmisionit dhe Operatori i Sistemit të Shpërndarjes duhet të konsultohet me Zyrën e Rregullatorit për Energji, sa i përket planifikimit të parashikimeve të nevojshme të balancave të energjisë, dhe do të merr parasysh këto konsultime gjatë përgatitjes së propozimeve për metodologjinë. Ky propozim do të dorëzohen për miratim në Zyrën e Rregullatorit të Energjisë. Shumë shpejt paspranimit të këtij propozimi, Zyra e Rregullatorit të Energjisë i dërgon Ministrisë së kopje të propozimit dhe ministria ka njëzet (20) ditë në dispozicion për dërgimin e komenteve të saj mbi propozimin në Zyrën e Rregullatorit të Energjisë. Zyra e Rregullatorit të Energjisë do të marrë parasysh të gjitha komenteve e pranuara me kohë nga Ministria gjatë marrjes së vendimit të saj mbi pranimin apo jo të propozimit. Ky vendim duhet të nxirret nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë jo më shumë se dyzetepesë (45) ditë pas pranimit të propozimit.

4. Zyra e Rregullatorit të Energjisë nxjerr metodologjinë e miratuar që duhet zbatuar nga Operatori i

Sistemit të Transmisionit dhe Operatori i Sistemit të Shpërndarjes në metodologjinë e parashikimit dhe

proceset e grumbullimit të të dhënave për sajimin e balancës së energjisë.

e informatave në fushën e standardeve teknike dhe rregulloreve dhe rregullave mbi shërbimet e shoqërive informative.4

2. Agjencia do të bashkëpunojë me autoritetet rregullative kombëtare dhe operatorët e sistemit të transmisionit për të siguruar pajtueshmërinë e kornizave rregullative mes rajoneve, me qëllim të krijimit të një tregu konkurrues të brendshëm të

Neni 6

Promovimi i bashkëpunimit rajonal

1. Shtetet anëtare dhe autoritetet rregullative do të bashkëpunojnë mes veti me qëllim të integrimit të tregjeve të tyre kombëtare në një apo më shumë nivele rajonale, si hap i parë drejt krimit të një tregu tërësisht të liberalizuar të brendshëm. Veçanërisht, autoritetet rregullative (në rastet kur Shtetet Anëtare kanë përcaktuar asisoj) dhe Shtetet Anëtare duhet të promovojnë dhe lehtësojnë bashkëpunimin mes operatorëve të sistemit të transmisionit në nivel rajonal, përfshirë çështjet ndërkufitare, me qëllim të krijimit të një tregu konkurrues të energjisë elektrike, sigurimit të pajtueshmërisë së tij me kornizën ligjore, rregullative dhe teknike dhe mundësimit të integrimit të sistemeve të izoluara të cilat vazhdojnë të mbesin ishuj energjetik në Komunitet. Zona gjeografike e mbuluar me bashkëpunim të tillë rajonal do të përfshijë bashkëpunimin në zonat gjeografike të definuara në pajtim me nenin 12 (3) të Rregullores (EC) No. 714/2009. Bashkëpunimi i tillë mund të mbulojë edhe zona tjera gjeografike.

4 OJ L 204, 21.7.1998, p. 37.

17

Neni 6

Roli i qeverisjes lokale

1. Organet e qeverisjes lokale duhet që në dokumentet e tyre zhvillimore të planifikojnë nevojat dhe

mënyrën e furnizimit me energji dhe ato dokumente t’i harmonizojnë me Strategjinë e Energjisë dhe

Programin për Zbatimin e Strategjisë, si dhe balanceve të energjisë.

2. Përveç atyre që theksohen në paragrafin 1. të këtij neni, të këtij neni organet e qeverisjes lokale duhet

të bashkëpunojnë edhe me Ministrinë, Operatorin e Sistemit të Transmisionit dhe Operatorin e Sistemit të Shpërndarjes në lidhje me të drejtën për qasje në tokë ku duhet të vendosen pajisjet dhe stabilimentet energjetike.

Neni 7

Planet Zhvillimore të Operatorëve të Sistemeve të Transmisionit dhe Shpërndarjes

1. Operatorët e Sistemit të Transmisionit dhe Shpërndarjes përgatisin dhe publikojnë planet zhvillimore

afatmesme dhe afatgjata në pajtim me kërkesat e Ligjit për Rregullatorin e Energjisë. Këto plane

zhvillimore duhet të jenë në pajtim me obligimet e tyre sipas licencave dhe në pajtueshmëri me

Strategjinë e Energjisë, Programin e Zbatimit të Strategjisë dhe balancat e energjisë.

2. Planet zhvillimore të përgatitura nga operatorët e sistemit të transmisionit dhe shpërndarjes njohin:

2.1. rëndësinë e mirëmbajtjes së rregullt dhe, sipas nevojës, rinovimin e rrjetit të transmisionit dhe

shpërndarjes si elemente zhvillimore, për mirëmbajtjen e

energjisë elektrike. Në rastet kur agjencia konsideron se nevojiten rregulla për bashkëpunime të tilla, ajo do t’i japë rekomandimet përkatëse.

3. Shtetet anëtare do të sigurojnë, përmes implementimit të kësaj Direktive, që operatorët e sistemit të transmisionit të kenë një apo më shumë sisteme të integruara në nivel rajonal që mbulojnë dy apo më shumë shtete anëtare, për të alokuar kapacitetet dhe për të kontrolluar sigurinë e rrjetit.

4. Në rastet kur operatorët e sistemeve të transmisionit të integruar vertikalisht marrin pjesë në një ndërmarrje të përbashkët të themeluar për implementimin e bashkëpunimit në fjalë, ndërmarrja e përbashkët do të krijojë dhe zbatojë programe të pajtueshmërisë me të cilët përcaktohen masat që do të merren për të mos lejuar sjellje diskriminuese dhe antikonkurruese. Ky program i pajtueshmërisë do të përcaktojë obligimet specifike të punonjësve me qëllim të përmbushjes së objektivit – të moslejimit të sjelljeve diskriminuese apo antikonkurruese. Ai duhet të miratohet nga Agjencia. Pajtueshmëria me këtë program do të monitorohet pavarësisht, nga zyrtarët e pajtueshmërisë së operatorit të sistemit të transmisionit të integruar vertikalisht.

KAPITULLI III

GJENERIMI

18

performancës së rrjeteve;

2.2. rëndësinë e të siguruarit të këmbimit të informatave në mes veti si dhe me operatorët e tjerë

të sistemit, si në Kosovë ashtu dhe sistemet tjera, mbi veprimtarinë e rrjetit, në kohë të duhur dhe

në baza efektive;

2.3. nevojën për të përmbushur të gjithë objektivat e performancës që kanë të bëjnë sistemet e

tyre të cilët vendosen në pajtim me licencat e tyre apo rregullat apo kodet tjera;

2.4. nevojën për të siguruar kapacitet të mjaftueshëm rezervë në sistemin e transmisionit që

akomodon prodhim stabil për operim të qëndrueshëm të sistemi;

2.5. në rastin e Operatorit të Sistemit të Transmisionit, nevojën për të ndërmarrë hapa në

avancimin e shfrytëzimit të kapaciteteve rezervë të prodhimit për të ngritur besueshmërinë e

furnizimit, gjithnjë në pajtueshmëri me kërkesat që dalin nga kodet e aplikueshme;

2.6. nevojën për shfrytëzimin sa më të efektshëm të interkonektorëve ekzistues; dhe

2.7. dëshirën për të siguruar nivel më të lartë të interkoneksionit me sistemet energjetike të

Evropës në mënyrë që të mundësohet zhvillimi i tregut rajonal të energjisë, duke marrë parasysh

kostot e ndërtimit të interkoneksioneve të reja krahas përfitimeve për konsumatorët.

3. Të gjithë planet zhvillimore të përgatitura nga operatorët e sistemit të transmisionit apo shpërndarjes

Neni 7

Procedura e autorizimit të kapaciteteve të reja

1. Për ndërtimin e kapaciteteve të reja të gjenerimit, Shtetet Anëtare do të nxjerrin një procedurë të autorizimit e cila do të zhvillohet në pajtim me objektivin kryesor dhe me kritere objektive, transparente dhe jodiskriminuese.

2. Shtetet anëtare do të përcaktojnë kriteret për dhënien e autorizimeve për ndërtimin e kapaciteteve të gjenerimit në territorin e tyre. Gjatë përcaktimit të kritereve përkatëse, Shtetet Anëtare do të shtjellojnë:

(a) Sigurinë e sistemit elektroenergjetik, instalimeve dhe pajisjeve të ndërlidhura;

(b) Mbrojtjen e shëndetit dhe sigurisë publike;

(c) Mbrojtjen e mjedisit;

(d) Shfrytëzimin e tokave dhe lokacionet;

(e) Shfrytëzimin e hapësirave publike;

(f) Efiçiencën e energjisë;

(g) Natyrën e burimeve primare;

(h) Karakteristikat e veçanta të parashtruesit të kërkesës, siç janë aftësitë e tij teknike, ekonomike dhe financiare;

(i) Pajtueshmërinë me masat e miratuara në pajtim me nenin 3;

19

duhet të dorëzohen në Ministri për rishikim. Ministria shqyrton planet e tilla zhvillimore dhe mund të

publikojë një mendim në lidhje me nivelin e pajtueshmërisë së atij plani me Strategjinë e Energjisë,

Programin e Zbatimit të Strategjisë dhe Balancës së Energjisë, dhe ligjin. Të gjitha parashtrimet e tilla

apo mendimet e publikuara nuk do të ndikojnë në termat kohor dhe nuk do të zvogëlojnë apo ndryshojnë obligimet e operatorëve të sistemit të transmisionit dhe shpërndarjes për dorëzimin e planeve të tilla në Zyrën e Rregullatorit të Energjisë në pajtim me Ligjin për Rregullatorin e Energjisë.

KREU III

EFIÇIENCA E ENERGJISË, BURIMET E RIPËRTËRISHME DHE BASHKËPRODHIMI

Neni 8

Politika e efiçiencës së energjisë

1. Politika e efiçiencës së energjisë është pjesë përbërëse e Strategjisë së Energjisë dhe fushëveprimi

dhe përmbajtja e saj duhet të jetë në harmoni me detyrimet e Kosovës sipas Traktatit të Komunitetit të

Energjisë dhe legjislacionit përkatës.

2. Qëllimi i politikës së efiçiencës së energjisë është përmirësimi i efiçiencës së energjisë dhe shfrytëzimi

i potencialeve kursyese të energjisë me qëllim të arritjes se nivelit optimal të eficiences se energjisë në

Kosovë.

Neni 9

(j) Kontributin e kapacitetit gjenerues për plotësimin e cakut të përgjithshëm të Komunitetit për konsumimin e së paku 20% të energjisë së prodhuar nga burimet e ripërtëritshme deri në vitin 2020, të cilit i referohet në nenin 3 (1) të Direktivës 2009/28/EC të Parlamentit Evropian dhe të Këshillit, të datës 23 prill 2009 mbi promovimin dhe shfrytëzimin e energjisë nga burimet e ripërtëritshme5; dhe

(k) Kontributin e kapaciteteve gjeneruese në reduktimin e emetimeve.

3. Shtetet anëtare duhet të sigurojnë ekzistimin e procedurave specifike të autorizimit për kapacitete të vogla të gjenerimit të decentralizuar apo të distribuuar, të cilat marrin parasysh madhësinë e tyre të limituar dhe ndikimet potenciale.

Shtetet anëtare mund të përcaktojnë udhëzimet për këtë procedurë specifike të autorizimit. Autoritete kombëtare rregullative dhe autoritetet tjera kompetente vendore, përfshirë autoritetet planifikuese, do të rishikojnë këto udhëzime dhe mund të rekomandojnë ndryshimin e tyre.

Në rastet kur Shtetet Anëtare kanë përcaktuar procedura të veçanta për lejimin e shfrytëzimit të tokave për projekte të mëdha infrastrukturore të kapaciteteve gjeneruese, Shtetet Anëtare do të përfshijnë ndërtimin e kapaciteteve të reja të gjenerimit brenda fushëveprimit të këtyre procedurave dhe do t’i implementojnë ato në mënyrë jodiskriminuese dhe brenda afatit përkatës kohor.

5 OJ L 140, 5.6.2009, p. 16.

20

Zbatimi i politikës së efiçiencës së energjisë

1. Për zbatimin e politikës së efiçiencës së energjisë, Ministria duhet te:

1.1. harton planin dhjetë (10) vjeçar dhe tre (3) vjeçar të veprimit për zhvillim të efiçiencës së

energjisë, në përputhje me detyrimet e Kosovës sipas Traktatit të Komunitetit të Energjisë,

përfshirë cakun dhjetë (10) vjeçar për kursim të energjisë;

1.2. mbikëqyr zbatimin e planeve të veprimit për zhvillim të efiçiencës së energjisë dhe

përmbushjen e caqeve të specifikuara të kursimit të energjisë;

1.3. përkujdeset për përmirësime në nivelin e efiqiencës së energjisë në ndërtesa dhe rregullimet

për certifikimin energjetik të ndërtesave;

1.4. nxitë procesin e auditimit të energjisë, si dhe planet zhvillimore komunale për efiçiencën e

energjisë;

1.5. publikon të dhëna lidhur me nivelet dhe zhvillimet e efiçiencës së energjisë;

1.6. përgatitë dhe miraton akte nënligjore për promovimin e shfrytëzimin efikas të energjisë, pas

konsultimit me Zyrën e Rregullatorit të Energjisë dhe organin publik të cilit i është dhënë

përgjegjësia kryesore me ligj për çështjet që kanë të bëjnë me efiçiencën e energjisë;

1.7. nxitë organizatat joqeveritare të veprojnë ne sektorin e energjisë në mënyrë që të ndikojnë

në kursimin e energjisë;

4. Procedurat dhe kriteret e autorizimit do të bëhen publike. Parashtruesit e kërkesave do të informohen mbi arsyet e refuzimit të autorizimit. Ato arsye duhet të jenë objektive, jodiskriminuese, mirë të bazuara dhe të arsyetuara. Parashtruesi i kërkesës duhet të ketë të drejtë ankese.

Neni 8

Tenderimi i kapaciteteve të reja

1. Shtetet anëtare do të sigurojnë shtimin e sigurisë së furnizimit, ndërtimin e kapaciteteve të reja dhe masat të menaxhimit të efiçiencës së energjisë/kërkesës, përmes procedurave të tenderimit apo procedurave tjera ekuivalente në kuptim të transparencës dhe mosdiskriminimit, në bazë të kritereve të publikuara paraprakisht. Megjithatë, këto procedura mund të lansohen vetëm kur, në pajtim me procedurat e autorizimit, kapacitetet që do ndërtohen apo masat për menaxhimin e efiçiencës së energjisë/kërkesës janë të pamjaftueshme për të ofruar furnizim të sigurt.

2. Shtetet anëtare mund të sigurojnë mundësinë e tenderimit të kapaciteteve të reja në bazë të kritereve të publikuara dhe në interes të mbrojtjes së mjedisit dhe promovimit të teknologjive të reja. Tenderimet e tilla mund të ndërlidhen me kapacitete të reja apo me masa për menaxhimin e efiçiencës energjetike/kërkesës. Megjithatë, procedurat e tenderit mund të lansohen vetëm kur, në pajtim me procedurat e autorizimit, kapacitetet që do ndërtohen apo masatë që do ndërmerren janë të pamjaftueshme për të arritur këto objektiva.

3. Detajet e procedurës tenderuese për mjetet e

21

2. Organi publik të cilit i është dhënë përgjegjësia kryesore për çështjet e efiqiencës së energjisë me ligj

do të ngarkohet me zbatimin e politikave të efiqiencës së energjisë në përputhje me Programin e Zbatimit të Strategjisë së Energjisë. Organizimi, financimi dhe detyrat e këtij organi publik do të përcaktohen në një ligj të veçantë i cili rregullon çështjet e efiqiencës së energjisë.

Neni 10

Politika për Burimet e Ripërtërishme të Energjisë dhe Bashkëprodhimin

1. Qëllimi i politikës së burimeve të ripërtërishme të energjisë dhe bashkëprodhimit është nxitja e

shfrytëzimit ekonomik dhe të qëndrueshëm të burimeve të ripërtërishme të energjisë dhe

bashkëprodhimit, me qëllim të përmbushjes së niveleve të caktuara të përdorimit të burimeve të

ripërtërishme të energjisë dhe bashkëprodhimit në Kosovë.

2. Politika e burimeve të ripërtërishme të energjisë dhe bashkëprodhimit është pjesë përbërëse e

Strategjisë së Kosovës të Energjisë.

Neni 11

Zbatimi i politikës së burimeve të ripërtërishme të energjisë dhe bashkëprodhimit

1. Për zbatimin e politikës së burimeve të ripërtërishme të energjisë dhe bashkëprodhimit, Ministria:

1.1. harton planin afatmesëm dhe afatgjatë të veprimit për burime të ripërtërishme të energjisë

dhe bashkëprodhimin që janë në përputhje me detyrimet e Kosovës sipas Traktatit të Komunitetit

të Energjisë;

kapacitetit gjenerues dhe masat menaxhimit të efiçiencës së energjisë/kërkesës duhet të publikohen në Gazetën Zyrtare të Bashkimit Evropian së paku gjashtë muaj para datës së mbylljes së tenderëve. Specifikacionet e tenderëve duhet t’i ofrohen të gjitha ndërmarrjeve të interesuara të themeluara në territorin e shteteve anëtare, në mënyrë që të ofrohet kohë e mjaftueshme për të dorëzuar tenderët. Me qëllim të sigurimit të transparencës dhe mosdiskriminimit, specifikat e tenderit do të përmbajnë një përshkrim të detajuar të specifikave të kontratës dhe të procedurës që duhet ndjekur nga të gjithë tenderuesit, si dhe një listë të gjerë të kritereve të përzgjedhjes së tenderuesve dhe dhënies së kontratës, përfshirë masat stimuluese si subvencionet, të cilat ofrohen sipas tenderit. Këto specifikacione mund të ndërlidhen edhe me fushat të cilave u referohet në nenin 7 (2).

4. Në ftesat e tenderit për prodhimin e kapaciteteve të gjenerimit, duhet të kihet parasysh edhe oferta për furnizimin e energjisë elektrike me garanci afatgjata nga njësitë ekzistuese të gjenerimit, me kusht që kësisoj të plotësohen edhe kërkesat tjera.

5. Shtetet anëtare do të përcaktojnë një autoritet apo organ publik ose privat të pavarur nga aktivitetet e gjenerimit, transmisionit, distribucionit dhe furnizimit të energjisë elektrike. Ky autoritet mund të jetë autoritet rregullative sipas nenit 35 (1), i cili mund të jetë përgjegjës për organizimin, monitorimin dhe kontrollimin e procedurave të tenderimit të cilave u referohet në paragrafët 1 deri në 4 të këtij neni. Në rastet kur operatori i sistemit të transmisionit është tërësisht i pavarur nga aktivitetet tjera që nuk ndërlidhen me sistemin e transmisionit në kupt im të pronësisë, operatori i sistemit të transmisionit mund të

22

1.2. mbikëqyr zbatimin e politikës për burimet e ripërtërishme të energjisë dhe bashkëprodhimit;

1.3. përcakton caqet e energjisë së ripërtërishme për shfrytëzimin e burimeve të ripërtërishme të

energjisë dhe bashkëprodhimit.

Neni 12

Detyrimet e ndërmarrjeve energjetike lidhur me burimet e ripërtërishme të energjisë dhe

bashkëprodhimin

1. Gjatë dispeçimit të energjisë së prodhuar, Operatori i Sistemit të Transmisionit, ose operatori i sistemit të shpërndarjes, sipas nevojës, duhet t’i japin përparësi energjisë së prodhuar nga burimet e

ripërtërishme të energjisë dhe bashkëprodhimi, sipas limiteve të specifikuara për qëllime të sigurimit të

sistemit në Kodin e rrjetit dhe në rregullat e kodet tjera;

2. Operatorët e sistemit të transmisionit- dhe shpërndarjes përcaktojnë dhe publikojnë rregullat standarde

mbi bartësin e shpenzimeve të adoptimeve teknike, siç janë kyçjet në rrjet dhe përforcimet e rrjeteve të

tyre, të domosdoshme për integrimin e prodhuesve të rinj të energjisë elektrike që furnizojnë me energji

elektrike të prodhuar nga burimet e ripërtërishme të energjisë në sistemin e ndërlidhur. Këto rregulla

dorëzohen për miratim në Zyrën e Rregullatorit të Energjisë, dhe duhet të jenë në përputhje me

Strategjinë e Energjisë të Kosovës dhe të bazohen në kritere objektive, transparente e jo-diskriminuese,

veçanërisht duke marrë parasysh të gjitha shpenzimet dhe përfitimet që dalin nga kyçja e këtyre

jetë organi i përcaktuar si përgjegjës për organizimin, monitorimin dhe kontrollimin e procedurave të tenderimit. Ky autoritet apo organ do t’i ndërmerr të gjitha hapat e domosdoshme për të siguruar konfidencialitetit e informatave që i përmbajnë tenderët.

KAPITULLI IV

OPERIMI I SISTEMIT TË TRANSMISIONIT

Neni 9

Shthurja e sistemeve të transmisionit dhe operatorëve të sistemit të transmisionit

1. Shtetet anëtare do të sigurojnë se nga data 3 mars 2012:

(a) të gjitha ndërmarrjet që posedojnë sisteme të transmisionit të veprojnë si operatorë të sistemit të transmisionit;

(b) personi apo personat nuk guxojnë që:

(i) të ushtrojnë kontroll të drejtpërdrejtë apo të tërthortë mbi ndërmarrjen që kryen funksionet e gjenerimit apo furnizimit dhe që në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë ushtrojnë kontroll apo të drejta mbi operatorin e sistemit të transmisionit apo sistemin e transmisionit; apo

(ii) të ushtrojnë kontroll të drejtpërdrejtë apo të tërthortë mbi operatorin e sistemit të transmisionit apo mbi sistemin e transmisionit dhe që në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë të ushtrojnë çfarëdo kontrolli apo të drejte mbi ndërmarrjet që kryejnë

23

prodhuesve me sistemin;

3. Operatorët e sistemit të transmisionit dhe shpërndarjes duhet t’i sigurojnë çdo prodhuesi të ri të

energjisë elektrike që përdorë burime të ripërtërishme të energjisë apo bashkëprodhim e që dëshiron të

lidhet në sistem, vlerësimin e plotë e të hollësishëm lidhur me shpenzimet që krijohen nga kyçja, për të

cilin vlerësim operatori i sistemit mund të ngarkojë një pagesë e cila pasqyron kostot e arsyeshme të tij .

4. Operatorët e sistemit të transmisionit dhe shpërndarjes përcaktojnë dhe publikojnë rregullat standard lidhur me ndarjen e shpenzimeve për instalimin e sistemeve siç janë kyçje në rrjet dhe përforcimet

ndërmjet të gjithë prodhuesve të energjisë elektrike,që përfitojnë prej tyre. Këto rregulla, parashtrohen

për miratim në Zyrën e Rregullatorit të Energjisë, si dhe duhet të jenë në përputhje me Strategjinë e

energjisë, si dhe me aktet e tjera nënligjore, rregullave apo kodeve;

5. Zyra e Rregullatorit për Energji siguron që tarifat e transmisionit dhe të shpërndarjes për kyçje dhe

shfrytëzim të sistemeve të transmisionit dhe shpërndarjes të mos diskriminojnë energjinë elektrike me

prejardhje nga burimet e ripërtërishme të energjisë, e posaçërisht energjinë elektrike të prodhuar nga

burimet e ripërtërishme të energjisë në rajonet periferike dhe me dendësi të vogël të popullatës.

Neni 13

funksione të gjenerimit apo furnizimit;

(c) i njëjti person apo persona nuk kanë të drejtë të emërojnë anëtarë të bordit mbikëqyrës, bordit administrativ apo organeve që ligjërisht përfaqësojnë ndërmarrjen e një operatori të sistemit të transmisionit apo sistemi të transmisionit, dhe që në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë të ushtrojnë kontroll apo çfarëdo të drejte mbi ndërmarrjen që kryen funksione të gjenerimit apo furnizimit; dhe

(d) i njëjti person nuk ka të drejtë të bëhet anëtar i bordit mbikëqyrës, bordit administrativ apo organeve që ligjërisht e përfaqësojnë ndërmarrje që kryejnë funksione të gjenerimit apo furnizimit dhe të operatorit të sistemit të transmisionit apo sistemit të transmisionit.

2. Të drejtat të cilave u referohet në pikat (b) dhe (c) të paragrafit 1 përfshijnë, në mënyrë të posaçme:

(a) autoritetin për të ushtruar të drejta të votimit;

(b) autoritetin për të emëruar anëtarë të bordit mbikëqyrës, bordit administrativ apo organeve që ligjërisht e përfaqësojnë ndërmarrjen; apo

(c) mbajtjen e shumicës së aksioneve.

3. Për qëllime të paragrafit 1 (b), nocioni ‘ndërmarrje që kryen funksione të gjenerimit apo furnizimit’ do të konsiderohet edhe ‘ndërmarrja që kryen funksione të prodhimit dhe furnizimit’ sipas kuptimit të dhënë në Direktivën 2009/73/EC të Parlamentit Evropian dhe të

24

Caqet e energjisë së ripërtërishme

1. Ministria duhet të përcaktoj caqet vjetore dhe afatgjate për burimet e ripërtërishme të energjisë për

konsumin e energjisë elektrike dhe energjisë së ngrohjes të prodhuar nga burimet e ripërtërishme të

energjisë dhe/ose bashkëprodhimit.

2. Caqet afatgjate të energjisë së ripërtërishme hartohen për një periudhë dhjetë (10) vjeçare, në pajtim

me metodologjinë e përcaktuar me legjislacion sekondar, të nxjerrë nga Ministria:

3. Ministria përgatit dhe nxjerrë akte nënligjore që përfshijnë masat që synojnë përmbushjen e caqeve të energjisë së ripërtërishme, dhe të gjitha propozimet e tilla marrin parasysh si në vijim;

3.1. parimet e tregut konkurrues të energjisë dhe

3.2. karakteristikat e llojeve të burimeve të ripërtërishme të energjisë.

4. Ministria do të hartoj dhe publikoj raportin mbi realizimin e caqeve vjetore afatgjatë për burimet e

ripërtërishme të energjisë si pjesë e raportit mbi Implementimin e Programit për Strategjinë e Energjisë

në neni 4 paragrafi 7. të këtij ligji. Raporti duhet të përfshijë një analizë të progresit për realizimin e

caqeve të burimeve të ripërtërishme të energjisë, veçanërisht duke marrë për bazë ndikimin e faktorëve

klimatikë. Kjo analizë gjithashtu do të tregoj/paraqes shtrirjen e masave për realizimin e caqeve të

Këshillit, të datës 13 korrik 2009 mbi rregullat e përbashkëta të tregut të brendshëm të gazit natyral6

7. Shtetet anëtare do të sigurohen se as informatat e

, ndërsa termet ‘operator i sistemit të transmisionit’ dhe ‘sistem i transmisionit’ do të nënkuptohen sipas përkufizimeve përkatëse të asaj Direktive.

4. Shtetet anëtare mund të lejojnë derogime nga pikat (b) dhe (c) të paragrafit 1 deri më 3 mars 2013, me kusht që operatorët e sistemit të transmisionit të mos jenë pjesë e ndërmarrjeve vertikalisht të integruara.

5. Obligimi i përcaktuar në paragrafin 1(a) do konsiderohet se është plotësuar në rastet kur dy apo më shumë ndërmarrje sistemet e transmisionit të të cilave kanë krijuar ndërmarrje të përbashkëta që veprojnë si operator i sistemit të transmisionit në sistemet përkatëse të transmisionit të dy apo më shumë shteteve anëtare. Asnjë ndërmarrje tjetër nuk mund të jetë pjesë e ndërmarrjes së përbashkët, përveç nëse miratohet sipas nenit 13 si operator i pavarur i sistemit apo si operator i pavarur i sistemit të transmisionit, për qëllime të Kapitullit V.

6. Në kuptim të zbatimit të këtij neni, kur personi të cilit i referohet në pikat (b), (c) dhe (d) të paragrafit 1 është shtet anëtar apo një organ tjetër publik, dy organe të ndara publike që ushtrojnë kontroll mbi operatorin e sistemit të transmisionit apo mbi një sistem të transmisionit në një anë dhe mbi një ndërmarrje që kryen funksione të gjenerimit apo furnizimit në anën tjetër, nuk do të konsiderohen i njëjti person.

6 Shih faqen 94 të kësaj Gazete Zyrtare.

25

burimeve të ripërtërishme të energjisë.

5. Në përputhje me dispozitat e Ligjit për Rregullatorin e Energjisë, Zyra e Rregullatorit për Energji

certifikon prejardhjen e energjisë elektrike të prodhuar nga BRE sipas kritereve objektive, transparente

dhe jo-diskriminuese.

KREU IV

INVESTIMET

Neni 14

Promovimi i investimeve në sektorin e Energjisë

1. Ndërtimi i impianteve dhe pajisjeve të reja energjetike si dhe mirëmbajtja e shfrytëzimi i tyre duhet të

inkurajohet, me kusht që veprimet e tilla të jenë në përputhshmëri me detyrimet e Kosovës sipas Traktatit të Komunitetit të Energjisë dhe legjislacionin tjetër të aplikueshëm.

2. Duhet të inkurajohen investimet private në sektorin e energjisë në Kosovë dhe të krijohet një mjedis i

favorshëm për investime huaja, përfshirë kushtet për treg të hapur për prodhimin dhe blerjen e

materialeve të energjisë me qëllim të tërheqjes së investimeve të çfarëdo lloji, si për ndërtimin e

impianteve të reja energjetike ashtu edhe për modernizimin, rehabilitimin dhe zgjerimin e kapaciteteve

ekzistuese të prodhimit, e po ashtu edhe sistemeve të transmisionit dhe sistemeve të shpërndarjes.

3. Aty ku planifikohen investime në njësi të reja prodhuese me kapacitet mbi pesëdhjetë megavat (50MW) apo më shumë, investitori duhet t’i paraqesë Ministrisë një analizë mbi potencialin e zbatimit të

ndjeshme afariste, të cilave u referohet në nenin 16 e të cilat mbahen nga operatori i sistemit të transmisionit që është pjesë e ndërmarrjes vertikalisht të integruar, e as stafi i atij operatori të sistemit të transmisionit nuk do të barten tek ndërmarrja që kryen funksione të gjenerimit dhe furnizimit.

8. Në rastet kur më 3 shtator të vitit 2009, sistemi i transmisionit i përket një ndërmarrje vertikalisht të integruar, Shteti Anëtar mund të vendosë të mos zbatojë paragrafin 1.

Në raste të tilla, Shtetet Anëtare në fjalë:

(a) nuk do të përcaktojnë një operator të pavarur të sistemit, në pajtim me nenin 13; dhe

(b) nuk do t’i përmbahen dispozitave të Kapitullit V.

9. Në rastet kur më 3 shtator të vitit 2009, sistemi i transmisionit i përket një ndërmarrjeje të integruar vertikalisht dhe ekzistojnë aranzhime për të garantuar pavarësi më efektive të operatorit të sistemit të transmisionit se sa që garantohet me dispozitat e Kapitullit V, Shteti Anëtar mund të vendosë të mos zbatojë paragrafin 1.

10. Para se një ndërmarrje të miratohet dhe të përcaktohet si operator i sistemit të transmisionit sipas paragrafit 9 të këtij neni, ajo duhet të certifikohet në pajtime procedurat e përcaktuara në nenin 10 (4), (5) dhe (6) të kësaj Direktive dhe me nenin 3 të Rregullores (EC) Nr 714/2009, sipas së cilave Komisioni duhet të verifikojë aranzhimet e zbatueshme, për të garantuar pavarësi më efektive të operatorit të sistemit të transmisionit se sa ajo që garantohet me dispozitat e Kapitullit V.

26

bashkëprodhimit në një investim të tillë. Analiza duhet të jetë kryer nga një ekspert i pavarur, të bazohet

në të dhëna të dokumentuara shkencore, të jetë në pajtim me kërkesat e Direktivës së Komunitetit

Evropian 2004/8/EC, promovimit të bashkëprodhimit duke u bazuar në parashikimin e kërkesës për

ngrohje të dobishme në tregun e brendshëm të energjisë.

4. Nëse analiza e parashikuar me paragrafin 3. të këtij neni tregon që bashkëprodhimi mund të zbatohet

në investim pa ndikim negativ në profitabilitetin e investimit, Ministria, në pajtim me qëllimin e identifikuar në paragrafin 3. të këtij neni për të krijuar një mjedis të favorshëm për investime, mund të kërkojë që bashkëprodhimi të konsiderohet si komponentë e investimit.

KREU V

RREGULLIMI EKONOMIK I AKTIVITETEVE ENERGJETIKE

Neni 15

Rregullimi i aktiviteteve energjetike

1. Rregullimi ekonomik i aktiviteteve në sektorin e energjisë zbatohet në përputhshmëri me Ligjin për

Rregullatorin e Energjisë, në mënyrë që të përcaktohet një kornizë transparente dhe rregullative e cila do të:

1.1. përkrahë një mjedis të qëndrueshëm për investime në sektorin e energjisë;

1.2. sigurojë kornizë të duhur për zhvillimin e konkurrencës, duke përfshirë sigurimin e kushteve

transparente dhe jo-diskriminuese të qasjes në sistemet e transmisionit dhe shpërndarjes;

1.3. të përmirësoj sigurinë e furnizimit me energji; dhe

11. Ndërmarrjet e integruara vertikalisht të cilat posedojnë sisteme të transmisionit në asnjë mënyrë nuk mund të ndalohen nga ndërmarrja e hapave për të qenë në pajtueshmëri me paragrafin 1.

12. Ndërmarrjet që kryejnë funksione të gjenerimit apo furnizimit nuk do të jenë në gjendje në asnjë mënyrë që në mënyrë të drejtpërdrejtë apo tërthortë të ushtrojnë çfarëdo të drejte mbi operatorët e sistemit të transmisionit në Shtetet Anëtare të cilat zbatojnë paragrafin 1.

Neni 10

Përcaktimi dhe certifikimi i operatorëve të sistemit të transmisionit

1. Para se një ndërmarrje të miratohet dhe përcaktohet si operator i sistemit të transmisionit, ajo duhet të certifikohet në pajtim me procedurat e përcaktuara në paragrafët 4, 5 dhe 6 të këtij neni dhe nenit 3 të Rregullores (EC) Nr 714/2009.

2. Ndërmarrjet të cilat posedojnë sisteme të transmisionit dhe të cilat janë certifikuar nga autoritetet rregullative vendore si ndërmerrje në pajtueshmëri me kërkesat e nenit 9 dhe sipas procedurës së certifikimit të përshkruar më poshtë, do të miratohen dhe përcaktohen si operatorë të sistemit të transmisionit nga Shtetet Anëtare. Informatat mbi përcaktimin e operatorëve të sistemit të transmisionit do t’i dërgohen Komisionit dhe të publikohen në Gazetën Zyrtare të Bashkimit Evropian.

3. Operatorët e sistemit të transmisionit do ta njoftojnë autoritetin rregullative për të gjitha transaksionet e

27

1.4. mbrojë interesat e konsumatorëve, duke përfshirë ofrimin e mbrojtjes për konsumatorët e

cenueshëm.

2. Detyrat e Zyrës së Rregullatorit të Energjisë përfshijnë monitorimin e sigurimit të furnizimit të energjisë dhe kryhen në pajtim me Ligjin për Rregullatorin e Energjisë.

3. Aktivitetet energjetike në sektorin e energjisë ushtrohen në bazë të licencave të lëshuara nga Zyra e

Rregullatorit për Energji, përveç për ato aktivitete të cilat janë liruar nga kërkesa për marrjen e licencës,

në pajtim me Ligjin për Rregullatorin e Energjisë.

Neni 16

Llojet e aktiviteteve rregullative

1. Aktivitetet energjetike ushtrohen në bazë të rregullave që i rregullojnë ato si aktivitete konkurruese, të bazuara në treg ose si aktivitete jo-konkurruese për të cilat tarifat dhe kushtet tjera i nënshtrohen

rregullimit nga Zyra e Rregullatorit për Energji në përputhje me Ligjin për Rregullatorin e Energjisë.

2. Të gjitha ndërmarrjet e energjisë i shërbejnë interesit të konsumatorëve individualë duke siguruar

furnizim të sigurt, efikas dhe të qëndrueshëm me energji elektrike, energji për ngrohje apo gaz natyror

kualitativ, duke siguruar shfrytëzim me efiçiencë të burimeve të energjisë njëkohësisht duke respektuar

mbrojtjen e ambientit, shëndetit, jetës dhe pronës së popullit të Kosovës.

3. Zyra e Rregullatorit për Energji mund t’i vej ndërmarrjeve obligime specifike të shërbimit publik të cilat lidhen me sigurinë dhe besueshmërinë e furnizimit të energjisë, rregullsinë, cilësinë dhe çmimin e

planifikuara të cilat mund të kërkojnë rivlerësim të pajtueshmërisë së tyre me kushtet e nenit 9.

4. Autoritetet rregullative do të monitorojnë pajtueshmërinë e vazhdueshme të operatorit të sistemit të transmisionit me kërkesat e nenit 9. Ato do të hapin procedurën e certifikimit për të siguruar pajtueshmërinë:

(a) pas njoftimit nga operatori i sistemit të transmisionit, në pajtim me paragrafin 3;

(b) me iniciativë të tyre në rastet kur ka njohuri se ndryshimi i planifikuar i të drejtave apo ndikimit të pronarëve të sistemit të transmisionit apo operatorëve të sistemit të transmisionit do të shpie tek shkelja e nenit 9 apo në rastet kur ata kanë arsye të besojnë se një shkelje e tillë mund të ketë ndodhur; ose

(c) pas kërkesës së arsyeshme nga Komisioni.

5. Autoritetet rregullative do të nxjerrin vendim mbi certifikimin e operatorit të sistemit të transmisionit, brenda një periudhe prej katër muajsh nga data e njoftimit nga operatori i sistemit të transmisionit apo nga data e parashtrimit të kërkesës nga Komisioni. Pas skadimit të kësaj periudhe, certifikimi do të konsiderohet i lejuar. Vendimi i shprehur apo i nënkuptuar nga autoriteti rregullative do të bëhet efektiv vetëm pas përfundimit të procedurave të përcaktuara në paragrafin 6.

6. Vendimi shprehimore apo i nënkuptuar i certifikimit të operatorëve të sistemit të transmisionit duhet t’i njoftohen pa vonesa Komisionit nga autoriteti rregullative, së bashku me të gjitha informatat relevante në lidhje me vendimin. Komisioni do të

28

furnizimit, si dhe mbrojtjen e mjedisit. Këto obligime do të definohen në mënyrë të qartë, do të jenë

transparente, jo diskriminuese dhe të verifikueshme si dhe do të garantojnë qasje të barabartë nga

ndërmarrjet e energjisë nga palët e Komunitetit të Energjisë.

4. Kostot dhe shpenzimet e bëra nga ndërmarrjet energjetike në lidhje me paragrafin 3. të këtij neni, pas

shqyrtimit me Zyrën e Rregullatorit për Energji për të siguruar arsyeshmërinë e tyre, njihen si tarifa dhe

shpenzime të arsyetuara për qëllime të vendosjes së tarifave. Kompensimi për këto kosto nuk duhet të

tejkalojë kostot e bëra në ushtrimin e detyrimeve të shërbimeve publike minus të ardhurat e fituara nga

ofrimi i shërbimit. Kompensimi mund të përfshijë një fitim të arsyeshëm.

Neni 17

Rregullimi i tarifave të sektorit të energjisë

Siç është përcaktuar në Ligjin për Rregullatorin e Energjisë, të gjitha tarifat e rregulluara dhe

metodologjitë tarifore duhet t`i mundësojnë ndërmarrjes së rregulluar të energjisë mundësinë që të

ngarkojë me tarifa dhe të kthejë koston e arsyeshme të plotë vjetore për shërbime.

Neni 18

Informatat konfidenciale

1. Ndërmarrjet e energjisë që ushtrojnë aktivitete në fushën e energjisë elektrike, energjisë së ngrohjes,

apo gazit natyror janë të obliguara të ruajnë informatat e fshehta të përvetësuara gjatë ushtrimit të

veprojë në pajtueshmëri me procedurën e përcaktuara në nenin 3 të Rregullores (EC) Nr. 714/2009.

7. Autoritetet rregullative dhe Komisioni mund të kërkojnë nga operatori i sistemit të transmisionit dhe ndërmarrjet që kryejnë funksione të gjenerimit apo të furnizimit çfarëdo informata relevante për kryerjen e detyrave sipas këtij neni.

8. Autoritetet rregullative dhe Komisioni duhet të ruajnë konfidencialitetit e informatave të ndjeshme afariste.

Neni 11

Certifikimi në lidhje me shtetet e treta

1. Në rastet kur certifikimi kërkohet nga pronari i sistemit të transmisionit apo operatori i sistemit të transmisionit që kontrollohet nga personi apo personat nga një shtet i tretë apo nga shtete të treta, autoriteti rregullative do ta njoftojë Komisionin.

Autoriteti rregullative poashtu do ta njoftojë Komisionin pa vonesë në rast se rrethanat të cilat do të rezultonin me fitimin e kontrollit nga një person apo persona nga shteti i tretë apo shtetet e treta mbi sistemin e transmisionit apo operatorin e sistemit të transmisionit.

2. Operatori i sistemit të transmisionit do ta njoftojë autoritetin rregullative nëse paraqiten rrethana të cilat mund të rezultojnë me fitimin e kontrollit mbi sistemin e transmisionit apo operatorin e sistemit të transmisionit nga personi apo personat nga shteti i tretë apo shtetet e treta.

29

aktiviteteve dhe kryerjes së detyrave të tyre sipas këtij ligji, përveç nëse me ligje të tjera kërkohet që

informatat e tilla të publikohen ose t’iu vihen në dispozicion organeve qeveritare të specifikuar në ato ligje.

2. Përcaktimi se cilat informata janë konfidenciale bëhet në pajtim me Ligjin për Rregullatorin e Energjisë

dhe rregullat e nxjerra nga Zyra e Rregullatorit për Energji.

3. Duke mos paragjykuar paragrafin në paragrafin 1 të këtij neni, Zyra e Rregullatorit për Energji, apo

Ministria mund t’u kërkojnë ndërmarrjeve të energjisë që Zyrës se Rregullatorit të Energjisë apo Ministrisë t’i sigurojë informata të fshehta që u nevojiten për kryerjen e funksioneve, autoritetit dhe detyrave të tyre.

Nëse informatat e tilla sigurohen për Zyrën e Rregullatorit të Energjisë apo Ministrinë, si dhe Zyra e

Rregullatorit te Energjisë apo Ministria konsiderojnë se informatat janë të regjistruara apo e fshehtë me

ligj, ato informata mbrohen si fshehtësi nga Zyra e Rregullatorit te Energjisë apo Ministria dhe nuk i

nënshtrohen ligjeve mbi shpalosjen publike.

KREU VI

KONKURRENCA NË AKTIVITETET E ENERGJISË

Neni 19

Ndalimi i kufizimeve mbi konkurrencën

1. Ndërmarrjet e energjisë janë rreptësishtë të ndaluara që të lidhin, marrin pjesë ose të marrin çfarëdo

veprimi i cili ka për qëllim avancimin e një: marrëveshje ndërmjet ndërmarrjeve, një vendim të një

asociacioni të ndërmarrjeve dhe/ose praktika të bashkërenduara

3. Autoriteti rregullative do ta miratojë projektvendimin për certifikimin e operatorit të sistemit të transmisionit brenda katër muajsh nga data e njoftimit nga operatori i sistemit të transmisionit. E njëjta do të refuzojë certifikimin në rast se nuk është dëshmuar se:

(a) entiteti në fjalë është në pajtueshmëri me nenin 9; dhe

(b) para autoritetit rregullativ apo autoritetit tjetër kompetent të përcaktuar nga Shteti Anëtar se certifikimi nuk do të rrezikojë furnizimin e energjisë të shtetit anëtar dhe të Komunitetit. Gjatë shtjellimit të kësaj pyetjeje, autoriteti rregullative apo autoriteti tjetër kompetent i përcaktuar do të merr parasysh:

(i) të drejtat dhe obligimet e Komunitetit ndaj shtetit të tretë sipas të drejtës ndërkombëtare, përfshirë këtu marrëveshjet e arritura me një apo më shumë shtete të treta në të cilat Komuniteti është palë dhe të cilat adresojnë çështjet e sigurisë së furnizimit me energji;

(ii) të drejtat dhe obligimet e shtetit anëtar ndaj shtetit të palës së tretë sipas marrëveshjeve të lidhura, me kusht që ato të jenë në pajtueshmëri me të drejtën e Komunitetit; dhe

(iii) faktet dhe rrethanat tjera specifike të rastit dhe shtetin e tretë në fjalë.

4. Autoriteti rregullative do t’ia përcjellë pa vonesë Komisionit vendimin e marrë, së bashku me të gjitha informatat relevante sa i përket atij.

5. Shtetet anëtare do t’i ofrojnë autoritetit rregullativ

30

nëse kjo marrëveshje, vendim apo

praktikë ka për qëllim apo efekt parandalimin, kufizimin apo çrregullimin e konkurrencës.

2. Ndalesa e përcaktuar në paragrafin 1 zbatohet posaçërisht për marrëveshjet, vendimet ose praktikat:

2.1. të cilat në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë rregullojnë çmimet e shitjes ose blerjes

ose kushtet e tjera të tregtimit;

2.2. për kufizimin ose kontrollimin e prodhimit, tregjeve, zhvillimit teknik ose investimeve;

2.3. për ndarjen e tregjeve ose burimeve të furnizimit;

2.4. për zbatimin e kushteve të ndryshme në transaksione ekuivalente me palë të tjera

tregtuese, duke i vendosur këto palë në disavantazh konkurrues;

2.5. kushtëzimin e përmbylljes së kontratave me pranimin nga palët tjera të obligimeve shtesë të

cilat për nga natyra e tyre ose përdorimi komercial nuk kanë lidhje me lëndën e këtyre kontratave.

3. Të gjitha marrëveshjet dhe vendimet e ndaluara sipas këtij neni janë automatikisht të pavlefshme.

4. Në përputhje me Ligjin për Konkurrencën, dispozitat e paragrafit 1. mund të shpallen të pazbatueshme për një:

4.1. marrëveshje ose kategori të marrëveshjeve ndërmjet ndërmarrjeve;

4.2. një vendim ose kategori të vendimeve nga asociacionet e ndërmarrjeve;

4.3. një praktikë të bashkërenduar ose kategori të praktikave të bashkërenduara, që kontribuojnë

në përmirësimin e prodhimit ose shpërndarjes së mallrave ose në

apo autoritetit tjetër të përcaktuar sipas paragrafit 3 (b), marrjen e qëndrimit të Komisionit mbi pikat në vijim, para se autoriteti rregullativ të marrë vendim mbi certifikimin:

(a) nëse subjekti në fjalë është në pajtueshmëri me kërkesat e nenit 9; dhe

(b) nëse certifikimi do të vë në rrezik sigurinë e furnizimit të energjisë për Komunitetin.

6. Komisioni do të shtjellojë kërkesat të cilave u referohet në paragrafin 5 menjëherë pas pranimit. Brenda një periudhe prej dy muajsh pas pranimit të kërkesës, ai do ta japë qëndrimin e vet për autoritetin rregullativ vendor apo autoritetit tjetër të përcaktuar, nëse kërkesa ka ardhur nga një autoritet i tillë.

Gjatë përgatitjes së opinionit, Komisioni mund të kërkojë qëndrimet e Agjencisë, shtetit anëtar në fjalë dhe palëve të interesuara. Në rast se Komisioni paraqet një kërkesë të tillë, periudha dymujore do të shtyhet edhe për ty muaj tjerë.

Në mungesë të një opinioni nga Komisioni brenda periudhave të parapara në paragrafin e parë dhe të dytë, Komisioni do vlerësohet se nuk ka vërejtje ndaj vendimit të autoritetit rregullativ.

7. Gjatë vlerësimit nëse kontrolli nga personi apo personat e shtetit të tretë apo shteteve të treta do të rrezikonin sigurinë e furnizimit brenda Komunitetit, Komisioni do të merr parasysh:

(a) faktet specifike të rastit dhe të shtetit të tretë apo shteteve të treta në fjalë; dhe

31

nxitjen e zhvillimit teknik ose

ekonomik dhe që njëkohësisht i jep konsumatorëve një pjesë të drejtë të përfitimeve, dhe që:

4.3.1. nuk vendos mbi ndërmarrjet përkatëse kufizime të cilat nuk janë të domosdoshme

për arritjen e këtyre objektivave;

4.3.2. nuk u jep këtyre ndërmarrjeve mundësinë e eliminimit të konkurrencës sa i përket

një pjese të konsiderueshme të produkteve të fjalë.

Neni 20

Ndalimi i keqpërdorimit të pozitës dominuese

1. Keqpërdorimi nga një ose më shumë ndërmarrje të energjisë i pozitës dominuese është i ndaluar.

2. Keqpërdorimi i pozitës dominuese sipas paragrafit 1. të këtij neni në veçanti përfshin:

2.1. vendosjen e çmimeve të paarsyeshme të shitjes ose blerjes ose kushteve të tjera të tregtimit

në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë;

2.2. kufizimi i prodhimit, tregjeve ose zhvillimit teknik që i dëmton konsumatorët;

2.3. zbatimi i kushteve të ndryshme në transaksione ekuivalente me palë të tjera tregtuese, duke

i vendosur këto palë në disavantazh konkurrues;

2.4. kushtëzimin e përmbylljes së kontratave me pranimin nga palët tjera të obligimeve shtesë të

cilat për nga natyra e tyre ose përdorimi komercial nuk kanë lidhje me lëndën e këtyre kontratave.

Neni 21

(b) të drejtat dhe obligimet e Komunitetit sa i përket atij shteti të tretë apo shteteve të treta, sipas të drejtës ndërkombëtare, përfshirë marrëveshjen e arritur me një apo më shumë shtete të treta palë e së cilës është Komuniteti dhe e cila adreson çështjet e sigurisë së furnizimit.

8. Autoriteti rregullativ kombëtar, brenda një periudhe prej dy javësh pas skadimit të periudhës së përmendur në paragrafin 6, do të miratojë vendimin e vet të fundit mbi certifikimin. Gjatë nxjerrjes së vendimit përfundimtar, autoriteti rregullativ do të merr parasysh opinionin e Komisionit. Në çdo rast, Shtetet Anëtare do të kenë të drejtë të refuzojnë certifikimin kur certifikimi i tillë vë në rrezik sigurinë e furnizimit të shtetit anëtar apo sigurinë e furnizimit të një shteti tjetër anëtar. Në rastet kur Shteti Anëtar ka përcaktuar një autoritet tjetër kompetent për të vlerësuar paragrafin 3 (b), i njëjti mund të kërkojë nga autoriteti rregullativ kombëtar që të miratojë vendimin e vet përfundimtar në pajtim me vlerësimin e bërë nga autoriteti kompetent. Vendimi përfundimtar i autoritetit rregullativ dhe opinioni i Komisionit do të publikohen së bashku. Në rastet kur vendimi përfundimtar dallon nga opinioni i Komisionit, Shteti Anëtar në fjalë duhet të ofrojë dhe publikojë, përkrah vendimit, arsyet për vendimin e marrë.

9. Asnjë pjesë e këtij neni nuk do të ndikojë mbi të drejtat e shtetit anëtar për të ushtruar, në pajtim me të drejtën e Komunitetit, kontrollin ligjor në vend për të mbrojtur interesat legjitim të sigurisë publike.

10. Komisioni mund të nxjerrë Udhëzime për të përcaktuar detajet e procedurës që duhet të ndiqet për aplikim të këtij neni. Këto masa, të parapara për

32

Kompetencat e organeve rregullatore lidhur me çështjet e konkurrencës

1. Zyra e Rregullatorit për Energji në kuadër të kompetencave të saj sipas Ligjit për Rregullatorin e

Energjisë, do të zbatojë masa të cilat kanë për qëllim parandalimin e shkeljeve të nenit 19 dhe 20 të këtij

ligji.

2. Nëse ZRE mbledh dëshmi të arsyeshme mbi një shkelje aktuale ose të suspenduar të nenit 19 ose 20

të këtij ligji nga një ndërmarrje e energjisë, Zyra e Rregullatorit të Energjisë i dorëzon këto dëshmi në

Komisionin Kosovar të Konkurrencës. Komisioni Kosovar i Konkurrencës inicion një hetim të shkeljes së

pohuar dhe do të marrë çfarëdo masa zbatuese të cilat i konsideron të nevojshme dhe të përshtatshme

për korrigjimin ose adresimin e shkeljes së pohuar në përputhje me Ligjin për Konkurrencën.

3. Kurdo që Komisioni Kosovar i Konkurrencës kryen një hetim, qoftë në bazë të informatave të marra

nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë ose nga çfarëdo burimi tjetër, mbi një shkelje të pohuar ose

potenciale nga një ndërmarrje e energjisë të Ligjit për Konkurrencën ose neneve 19 ose 20 të këtij ligji,

Zyra e Rregullatorit të Energjisë do të ndihmojë Komisionin Kosovar të Konkurrencës në kryerjen e këtij

hetimi dhe vlerësimin shkeljes së pohuar.

4. Komisioni Kosovar i Konkurrencës dhe Zyra e Rregullatorit të Energjisë do të nënshkruajnë një

protokoll i cili përmban dispozita të hollësishme për rregullimin e bashkëpunimit të ndërsjellët për çështjet e përcaktuara në këtë

ndryshimin e elementeve jothelbësore të kësaj Direktive duke e plotësuar atë, do të nxirren në pajtim me procedurën rregullatore dhe duke ushtruar kujdesin të cilit i referohet në nenin 46 (2).

11. Ky nen, me përjashtim të paragrafit 3 (a), do të zbatohet edhe tek Shtetet Anëtare të cilat kanë shfrytëzuar të drejtën e derogimit sipas nenit 44.

Neni 12

Detyrat e operatorëve të sistemit të transmisionit

Çdo operator i sistemit të transmisionit do të jetë përgjegjës për:

(a) të siguruar aftësinë afatgjatë të sistemit për të mbuluar kërkesën e arsyeshme për transmision të energjisë elektrike, për operim, mirëmbajtje dhe zhvillim të një sistemi të sigurt, të qëndrueshëm, dhe efikas të transmisionit, që merr parasysh ndikimet mjedisore;

(b) sigurimin e mjeteve adekuate për të ofruar shërbimet;

(c) kontribuimin për sigurinë e furnizimit përmes kapaciteteve adekuate të transmisionit dhe për qëndrueshmërinë e sistemit;

(d) menaxhimin e rrjedhës së energjisë elektrike në sistem, duke marrë parasysh këmbimet me sisteme tjera të ndërlidhura. Në këtë drejtim, operatori i sistemit të transmisionit do të jetë përgjegjës për sigurimin e një sistemi të sigurt, të qëndrueshëm dhe efikas elektroenergjetik dhe, në këtë kontekst, për sigurimin e disponueshmëria së të gjitha shërbimeve

33

nen.

KREU VII

MASAT E EMERGJENCËS NË FURNIZIMIN E ENERGJISË

Neni 22

E drejta për kufizimin e furnizimit me energji

1. Qeveria, si masë emergjente, mund të vendosë kufizime në furnizimin me energji për konsumatorët,

ose të vendosë obligime të veçanta për ndërmarrjet e energjisë që hyjnë në fuqi gjatë Gjendjes së

Jashtëzakonshme të shpallur nga Presidenti në pajtim me Kushtetutën nëse vendosja e kufizimeve të

këtilla është e nevojshme dhe e përshtatshme në rrethanat të cilat e arsyetojnë shpalljen e gjendjes së

jashtëzakonshme dhe një veprim i këtillë nuk është në kundërshtim me shpalljen e gjendjes së

jashtëzakonshme ose me ndonjë kufizim të vendosur nga Kuvendi mbi gjendjen e jashtëzakonshme në

bazë të autoritetit të Kuvendit sipas Kushtetutës.

2. Qeveria gjithashtu mundet që si masë emergjente të kufizojnë furnizimin me energji për konsumatorët ose të vendose detyrime të veçanta mbi ndërmarrjet e energjisë në çdo situatë tjetër emergjente, nëse Qeveria vendos se masat emergjente përkitazi me sektorin e energjisë janë të nevojshme, duke përfshirë në situatat në vijim:

2.1. çfarëdo aksidenti material në instalimet për prodhimin, transmisionin apo shpërndarjen e

energjisë elektrike, ngrohjes ose gazit natyror;

2.2. çfarëdo ndërprerje të papritur ose të befasishme afatgjatë të kapacitetit prodhues energjetik

ndihmëse, përfshirë ato të ofruara si reagim ndaj kërkesës, me kusht që disponueshmëria në fjalë të jetë e pavarur nga çfarëdo sistemi tjetër me të cilin sistemi është i ndërlidhur;

(e) sigurimin e informatave të mjaftueshme për operatorët e sistemit tjetër me të cilin sistemi është i ndërlidhur, për të siguruar funksionim të sigurt dhe efikas, zhvillim të koordinuar dhe ndërfunksionim të sistemit të ndërlidhur;

(f) sigurimin e mosdiskriminimit mes shfrytëzuesve të sistemit apo klasave të shfrytëzuesve të sistemit, veçanërisht në favor të ndërmarrjeve relevante;

(g) ofrimin e informatave të nevojshme për qasje efikase në sistem të shfrytëzuesve të sistemit; dhe

(h) grumbullimin e pagesave për kongjestion dhe pagesave sipas mekanizmit për kompensimin e operatorit të sistemit tët transmisionit, në pajtueshmëri me nenin 13 të Rregullores (EC) No. 714/2009, duke u lejuar qasje palëve të treta dhe duke menaxhuar atë dhe duke u ofruar sqarime përkatëse në rast të mohimit të qasjes së tillë, gjë që duhet monitoruar nga autoritetet rregullative kombëtare; në kryerjen e detyrave sipas këtij neni, operatorët e sistemit të transmisionit parimisht duhet të ndihmojnë integrimin e tregut.

Neni 13

Operatori i pavarur i sistemit

1. Në rastet kur sistemi i transmisionit i përket një ndërmarrjeje vertikalisht të integruar më 3 shtator 2009, Shtetet Anëtare mund të vendosin që të mos zbatojnë nenin 9 (1) dhe të përcaktojnë një operator të

34

ose kapacitetit të transmisionit apo shpërndarjes së energjisë; ose

2.3. çfarëdo aktivitetesh terroriste dhe veprimesh luftarake.

3. Kur Qeveria merr vendimin sipas paragrafit 2. të këtij neni, ajo menjëherë do të lëshojë një vendim me shkrim lidhur me këtë në të cilin përshkruan rrethanat të cilat e arsyetojnë vendimin dhe përcakton

kufizimet dhe/ose detyrimet e veçanta të cilat janë vendosur. Qeveria mund ta zbatojë menjëherë këtë

vendim dhe i dërgon këtë vendim Kuvendit brenda tri (3) ditëve kalendarike pas lëshimit të vendimit.

Brenda shtatë (7) ditëve kalendarike pas pranimit të vendimit, Kuvendi e aprovon ose e refuzon vendimin me shumicë të votave të deputetëve të pranishëm dhe që votojnë. Nëse Qeveria nuk e dërgon vendimin në Kuvend brenda tri (3) ditëve kalendarike pas lëshimi të vendimit ose Kuvendi nuk e aprovon atë vendim brenda shtatë (7) ditëve kalendarike pas pranimit të vendimit, vendimi i Qeverisë pushon sepasuri fuqi ose efekt.

4. Vendimi i marrë nga Qeveria sipas paragrafëve 2. dhe 3. të këtij neni dhe i aprovuar nga Kuvendi do

të zgjasë vetëm gjatë kohës së vazhdimit të emergjencës dhe do të ketë kohëzgjatje maksimale prej

gjashtëdhjetë (60) ditëve, përveç nëse zgjatet nga Kuvendi. Nëse është e nevojshme vendimi mund të

zgjatet me shumicë të votave të deputetëve të pranishëm dhe që votojnë për periudha të njëpasnjëshme

prej tridhjetë (30) ditëve derisa të arrihet totali prej njëqind e tetëdhjetë (180) ditëve shtesë. Pas kësaj

periudhe duhet të nxirret një vendim i ri i Qeverisë për emergjencën.

5. Kuvendi mund të vendosë kufizime mbi kohëzgjatjen dhe fushëveprimin e vendimit të Qeverisë të

sistemit që propozohet nga pronari i sistemit të transmisionit. Ky përcaktim duhet të miratohet nga Komisioni.

2. Shteti anëtar mund të miratojë dhe përcaktojë një operator të pavarur të sistemit vetëm në rastet kur:

(a) operatori kandidat ka demonstruar se është në pajtueshmëri me kërkesat e nenit 9 (1) (b), (c) dhe (d);

(b) operatori kandidat ka demonstruar se ka në dispozicion resurset e duhura financiare, teknike, fizike dhe njerëzore për të kryer detyrat sipas nenit 12;

(c) operatori kandidat është përpjekur të jetë në pajtueshmëri me planin dhjetëvjeçar të zhvillimit të rrjetit, që monitorohet nga autoriteti i rregullativ;

(d) pronari i sistemit të transmisionit ka demonstruar aftësi për të qenë në pajtueshmëri me obligimet e tij sipas paragrafit 5. Në këtë drejtim, ai duhet të sigurojë të gjitha projekt-aranzhimet kontraktuale me ndërmarrjen kandidate dhe me subjektet tjera relevante; dhe

(e) operatori kandidat ka demonstruar aftësi për të qenë në pajtueshmëri me obligimet e veta sipas Rregullores (EC) No 713/2009, përfshirë bashkëpunimin e operatorëve të sistemeve të transmisionit në nivel regjional dhe evropian.

3. Ndërmarrja që është certifikuar nga autoriteti rregullativ si ndërmarrje në pajtim me kërkesat e nenit 11 dhe paragrafit 2 të këtij neni do të miratohet dhe përcaktohet si operator i pavarur i sistemit nga Shteti Anëtar. Procedura e certifikimit do t’i përmbahet nenit 10 të kësaj Direktive dhe nenit 3 të Rregullores (EC)

35

marrë sipas paragrafëve 2. dhe 3. të këtij neni.

6. Në rast të shpalljes së gjendjes së jashtëzakonshme sipas paragrafit 1. të këtij neni ose një vendimi

sipas paragrafit 3. të këtij neni, Qeveria sipas nevojës dhe në përputhje me shpalljen e gjendjes së

jashtëzakonshme ose vendimin e lartpërmendur dhe në përputhje me ndonjë kufizim të vendosur nga

Kuvendi mund të vendosë masat në vijim për trajtimin e emergjencës përkatëse:

6.1. të vendosë kufizime mbi aktivitetet komerciale që kanë të bëjnë me burime të caktuara të

energjisë;

6.2. të vendosë kushte të veçanta komerciale;

6.3. të kufizojë eksportimin dhe importimin e energjisë ose të vendosë kushte të veçanta për

eksportimin dhe importimin e energjisë;

6.4. të detyrojë prodhimin e energjisë që do të ndodhë në objekte të saktësuara të prodhimit; dhe

6.5. të vendosë detyrime për furnizimin me energji për konsumatorë të caktuar vetëm në bazë të

kritereve të para-përcaktuara dhe objektive të përpiluara nga Operatori i Sistemit të Transmisionit

dhe Operatori i Sistemit të Shpërndarjes dhe të aprovuara nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë;

dhe

6.6. mund të përshkruan masa tjera të arsyeshme varësisht nga rrethanat.

7. Ndërmarrjet e energjisë nuk janë të detyruara të paguajnë çfarëdo dëmi të shkaktuar ndaj cilitdo

No 714/2009 apo nenit 11 të kësaj Direktive.

4. Çdo operator i pavarur i sistemit do të jetë përgjegjës për lejimin dhe menaxhimin e qasjes së palëve të treta, përfshirë grumbullimin e pagesave, pagesave të kongjestionit dhe pagesave tjera sipas mekanizmit për kompensimin e operatorëve të sistemit të transmisionit, në pajtim me nenin 14 të Rregullores (EC) No. 714/2009, si dhe për operimin, mirëmbajtjen dhe zhvillimin e sistemit të transmisionit dhe për sigurimin e mbulimit të kërkesës së arsyeshme përmes planeve të investimit. Gjatë zhvillimit të sistemit të transmisionit, operatori i pavarur i sistemit do të jetë përgjegjës për planifikim (përfshirë procedurën e autorizimit), ndërtim dhe komisionim të infrastrukturës së re. Për këtë qëllim, operatori i pavarur i sistemit do të veprojë si operator i sistemit të transmisionit, në pajtim me këtë Kapitull. Pronari i sistemit të transmisionit nuk do të jetë përgjegjës për lejimin dhe menaxhimin e qasjes së palëve të treta apo për planifikim të investimeve.

5. Në rastet kur është caktuar operatori i pavarur i sistemit, pronari i sistemit të transmisionit:

(a) do të sigurojë bashkëpunim relevant dhe do të përkrah operatorin e pavarur të sistemit në kryerjen e detyrave, përfshirë posaçërisht grumbullimin e informatave relevante;

(b) do të financojë investimet e vendosura nga operatori i pavarur i sistemit dhe të miratuara nga autoriteti rregullativ, ose të japë pëlqimin e tij për financim nga palët e interesuara, përfshirë operatorin e pavarur të sistemit. Aranzhimet relevante të financimit do të varen nga miratimi nga autoriteti rregullativ. Para

36

person si rezultat i kufizimeve apo ndërprerjeve në furnizimin me energji elektrike, energjisë për ngrohje

apo gaz natyror, të vendosura sipas këtij neni 24, me përjashtim të rasteve kur Zyra e Rregullatorit të

Energjisë ka përcaktuar që emergjenca ka ndodhur si pasojë e neglizhencës së ndërmarrjes së energjisë

apo të ndonjë punëtori të saj. Zyra e Rregullatorit për Energji do të krijojë një procedua për vlerësimin e

neglizhencës së këtillë, për vlerësimin e dëmeve të shkaktuara nga ajo neglizhencë, si dhe për vlerësimin

e kompensimin eventual që i duhet paguar konsumatorëve dhe/ose ndërmarrjeve tjera të energjisë. Çdo

përcaktim i këtillë nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë i nënshtrohet shqyrtimit gjyqësor në përputhje me ligjin për procedurën administrative.

KREU VIII

TË DREJTAT PRONËSORE TË NDËRMARRJEVE TË ENERGJISË

Neni 23

Stabilimentet e reja dhe ekzistuese energjetike

Te gjitha stabilimentet e reja dhe ekzistuese për prodhimin, transmisionin dhe shpërndarjen e energjisë

elektrike, ngrohjes ose gazit natyror do të jenë në prona për të cilat ndërmarrja përkatëse e energjisë

gëzon të drejtat përkatëse të pronësisë, shfrytëzimit ose qasjes. Linjat dhe tubat për transmisionin dhe

shpërndarjen e energjisë mund të kalojnë përmes, mbi, në ose nën çdo pronë vetëm nëse ndërmarrja

përkatëse e energjisë ka një servitut ose të drejtë të shfrytëzimit të pronës ose përkatëse ose servituti

miratimit të tillë, autoriteti rregullativ do të konsultohet me pronarin e sistemit të transmisionit dhe palët tjera të interesuara;

(c) do të mbulojë përgjegjësinë lidhur me asetet e rrjetit, përjashtuar përgjegjësinë për detyrat e operatorit të pavarur të sistemit; dhe

(d) do të ofrojë garanci për mundësimin e financimit për zgjerimet e rrjetit, me përjashtim të atyre investimeve kur, në pajtim me pikën (b), e ka dhënë pëlqimin për financim nga palët e interesuara, përfshirë edhe operatorin e pavarur të sistemit.

6. Në bashkëpunim me autoritetin rregullativ, autoriteti relevant shtetëror i konkurrencës do të ketë autorizime të plota për të monitoruar pajtueshmërinë e pronarit të sistemit të transmisionit me obligimet sipas paragrafit 5.

Neni 14

Shthurja e pronarëve të sistemit të transmisionit

1. Pronari i sistemit të transmisionit duhet të jetë i pavarur së paku sa i përket formës ligjore, organizimit dhe vendimmarrjes nga të gjitha veprimtaritë tjera që nuk kanë të bëjnë me transmisionin, në rastet kur është emëruar një operator i pavarur i sistemit.

2. Për të siguruar pavarësinë e pronarit të sistemit të transmisionit sipas paragrafit 1, së paku duhet të gjejnë zbatim kriteret minimale në vijim:

37

apo e drejta e shfrytëzimit i jepet ose merret nga ndërmarrja përkatëse energjetike në përputhje me këtë ligj dhe aktet nënligjore të aprovuara nga Ministria në bazë të këtij ligji.

Neni 24

Prona e cila aktualisht është në shfrytëzim ose posedim të ndërmarrjeve të energjisë

1. Çdo ndërmarrje e energjisë e cila ka në pronësi, shfrytëzim (ose ka të drejtën e shfrytëzimit), operon

ose ka në posedim stabilimente energjetike të vendosura në një pronë për të cilën ndërmarrja e energjisë nuk ka siguruar ose nuk i është dhënë formalisht një servitut, e drejtën e shfrytëzimit ose e drejtën pronësore dhe këto stabilimente energjetike janë në posedim ose shfrytëzim të ndërmarrjes së energjisë me në datën e hyrjes në fuqi të këtij ligji, atëherë kjo ndërmarrje do të ketë, përmes veprimit të këtij ligji, të gjitha servitutet, të drejtat e shfrytëzimit dhe/ose të drejtat tjera pronësore në ose ndaj pronës përkatëse. Këto servitute, të drejta të shfrytëzimit ose të drejta pronësore u nënshtrohen kushteve të përcaktuara në këtë nen .

2. Prona në të cilën ndodhen stabilimentet energjetike përveç linjave ose tubave të transmisionit dhe

shpërndarjes së energjisë do të jepet në shfrytëzim me kohëzgjatje prej nëntëdhjetë e nëntë (99) viteve

që fillon nga data e hyrjes në fuqi të këtij ligji. Sipas kësaj të drejte të shfrytëzimit, ndërmarrja përkatëse e energjisë do të ketë të drejtat në vijim:

2.1. posedojë dhe shfrytëzojë pronën përkatëse për çdo qëllim që nuk është i ndaluar sipas ligjin

e Kosovës;

2.2. të largojë çdo posedues të jashtëligjshëm nga prona;

2.3. të kompensohet për dëmet e shkaktuara nga një posedues i paligjshëm në të njëjtën shkallë

sikurse pronarët e pronave të patundshme në pajtim me ligjin e

(a) personat përgjegjës për menaxhimin e pronarit të sistemit të transmisionit nuk do të marrin pjesë në strukturat e kompanisë së ndërmarrjes së integruar elektroenergjetike e cila është përgjegjëse, në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë për operimin ditor të gjenerimi, distribucionit dhe furnizimit të energjisë elektrike;

(b) masa përkatëse duhet të ndërmerren për të siguruar se interesat profesionalë të personave përgjegjës për menaxhimin e pronarit të sistemit të transmisionit janë marrë parasysh në formë që siguron se ata janë në gjendje të veprojnë në mënyrë të pavarur; dhe

(c) pronari i sistemit të transmisionit do të krijojë një program të pajtueshmërisë që i përcakton masat e ndërmarra për të shmangur veprimet diskriminuese dhe për të siguruar monitorim adekuat të kësaj. Programi i pajtueshmërisë do të përcaktojë obligimet specifike të punonjësve për të përmbushur këto objektiva. Programi i pajtueshmërisë, i cili përcakton masat e ndërmarra, do të dorëzohet nga personi apo organi përgjegjës për monitorimin e programit të pajtueshmërisë pranë autoritetit rregullativ dhe do të publikohet.

3. Komisioni mund të nxjerrë Udhëzime për të siguruar pajtueshmëri të plotë dhe efektive të pronarit të sistemit të transmisionit me paragrafin 2 të këtij neni. Këto masa, të dizajnuara për të ndryshuar elementet jothelbësore të kësaj Direktive dhe për ta plotësuar atë, do të miratohen në pajtim me procedurën rregullative dhe kujdesin të cilit i bëhet referencë në nenin 46 (2).

Neni 15

38

Kosovës;

2.4. lirisht të shesë, transferojë ose disponojë me të drejtën e shfrytëzimit, ose cilindo aspekt të

saj; dhe

2.5. ta ngarkojë të drejtën e shfrytëzimit;

3. Kushtet në vijim gjithashtu do të aplikohen në raport me të drejtën e shfrytëzimit:

3.1. komunat dhe autoritetet tjera publike mund të mbledhin taksat dhe tarifa nga ndërmarrja

energjetike në të njëjtën mënyrë dhe në të njëjtën shkallë sikurse ndërmarrja energjetike të ishte

pronari i pronës;

3.2. ndryshimet fizike në pronën përkatëse, duke përfshirë ndërtimet në atë pronë, nuk ndikojnë

në fushëveprimin dhe kushtet e të drejtës së shfrytëzimit;

3.3. e drejta e shfrytëzimit nuk ndikohet nga ndryshimet e të drejtave pronësore mbi pronën

përkatëse;

3.4. e drejta e shfrytëzimit mund të shpronësohet vetëm në bazë të kushteve, kërkesave dhe

procedurave të përcaktuara në ligjin e Kosovës, duke përfshirë kërkesën për pagimin e

kompensimit;

3.5. ndërmarrja e energjisë do ta kompensojë në mënyrë të përshtatshme pronarin publik për të

drejtën e shfrytëzimit; dhe

3.6. kur është e nevojshme, perimetri i pronës përkatëse do të përcaktohet në përputhje me aktet

Dispeçingu dhe balancimi

1. Pa paragjykuar furnizimin e energjisë elektrike në bazë të obligimeve kontraktuale, përfshirë ato që rrjedhin nga specifikacionet e tenderit, operatori i sistemit të transmisionit do të jetë përgjegjës për dispeçingun e instalimeve gjeneruese në zonën që mbulon dhe për caktimin e shfrytëzimit të interkoneksioneve me sisteme tjera.

2. Dispeçimi i instalimeve gjeneruese dhe shfrytëzimi i interkonektorëve do të përcaktohet në bazë të kritereve të cilat janë miratuar nga autoritetet rregullative kombëtare dhe të cilat duhet të jenë objektive, të publikuara dhe të zbatuara në mënyrë jodiskriminuese, duke siguruar kësisoj funksionim adekuat të tregut të brendshëm të energjisë elektrike. Kriteret duhet të marrin parasysh precedencën ekonomike të energjisë elektrike nga instalimet gjeneruese në dispozicion apo nga transferet e interkonektorëve me kufizimet teknike të sistemit.

3. Shteti anëtar do të kërkojë nga operatorët e sistemit të transmisionit të veprojnë në pajtim me nenin 16 të Direktivës 2009/28/EC gjatë dispeçimit të instalimeve gjeneruese që shfrytëzojnë burime të ripërtëritshme të energjisë. Ato gjithashtu mund të kërkojnë nga operatori i sistemit që t’i jep prioritet dispeçimit të instalimeve gjeneruese që prodhojnë ngrohje dhe energji elektrike njëkohësisht.

4. Shteti anëtar mund të japë udhëzime që prioritet t’i jepet dispeçimit të instalimeve gjeneruese të cilat shfrytëzojnë burimet primare të energjisë në vend, për shkak të sigurisë së furnizimit, deri në masë që nuk tejkalon në asnjë vit kalendarik 15% të energjisë

39

e aplikueshme nënligjore të aprovuara nga Ministria në bazë të këtij ligji.

4. Të gjitha linjat dhe tubat e transmisionit dhe shpërndarjes së energjisë që kalojnë përmes, mbi, në apo nën një pronë konsiderohet se e kanë të drejtën e servitutit të përhershëm mbi pronën e prekur në favor të ndërmarrjes së energjisë duke filluar nga data e hyrjes në fuqi të këtij ligji. Servitutet e lartpërmendura u nënshtrohen standardeve dhe kufizimeve të detyrueshme të përcaktuara në aktet e aplikueshme

nënligjore të aprovuara nga Ministria në bazë të këtij ligji.

5. E drejta e shfrytëzimit ose servituti i krijuar me këtë nen përfshin të drejtën e qasjes nga një rrugë ose

autostradë publike në pronën përkatëse përmes pronave të tjera nëse kjo qasje kërkohet nga ndërmarrja përkatëse e energjisë për të siguruar funksionimin e rregullt dhe mirëmbajtjen e stabilimenteve përkatëse energjetike dhe nëse dhe deri në atë shkallë sa kjo është në përputhje me ligjin e Kosovës dhe ndonjë vendim të aplikueshëm të Zyrës së Rregullatorit të Energjisë.

6. Kur një ndërmarrje e energjisë në datën e hyrjes në fuqi të këtij ligji ka një të drejtë të shfrytëzimit të

tokën publike e cila është regjistruar në Zyrën Komunale Kadastrale në emrin e saj ose në emër të një

Entiteti Paraardhës, kjo e drejtë e shfrytëzimit – përmes veprimit të këtij ligji – i nënshtrohet kushteve të

përcaktuara në dispozitat paraprake të këtij neni.

7. Të drejtat pronësore të krijuara sipas këtij neni si dhe të drejtat pronësore mbi asetet të dhëna gjatë

procesit të inkorporimit të një ndërmarrje të energjisë e cila ka qenë e licencuar në vitin 2006 për operimin e sistemit të shpërndarjes ose transmisionit në Kosovë, menjëherë pas kërkesës së ndërmarrjes përkatëse të energjisë do të regjistrohen në emër të saj në Regjistrin përkatës të të Drejtave të Pronës së Paluajtshme nga Zyra përkatëse Kadastrale Komunale. Ky regjistrim do të bëhet pavarësisht ekzistimit apo jo të një kontrate

primare të gjithmbarshme të domosdoshme për të prodhuar energjinë elektrike që konsumohet në shtetin anëtar.

5. Autoritetet rregullative (kurdo që kjo është vendosur kësisoj nga Shtetet Anëtare) ose Shtetet Anëtare do të kërkojnë nga operatorët e sistemit të transmisionit t’u përmbahen standardeve minimale të mirëmbajtjes dhe zhvillimit të sistemit të transmisionit, përfshirë kapacitetet e interkoneksionit.

6. Operatorët e sistemit të transmisionit do të prokurojnë energjinë që shfrytëzojnë për të mbuluar humbjet e energjisë dhe kapacitetet rezervë të sistemit të tyre në bazë të procedurave transparente, jodiskriminuese dhe të bazuara në treg, kurdo që ata kanë këtë funksion.

7. Rregullat e miratuara nga operatorët e sistemit të transmisionit për balancim të sistemit elektroenergjetik duhet të jenë objektive, transparente dhe jodiskriminuese, përfshirë edhe rregullat për ngarkesat për shfrytëzuesit e sistemit të rrjetit të tyre për mosbalanc të energjisë. Kushtet dhe afatet, përfshirë rregullat dhe tarifat e ofrimit të shërbimeve të tilla nga operatorët e sistemit të transmisionit do të përcaktohen në bazë të metodologjisë së sajuar në pajtim me nenin 37 (6), në mënyrë jodiskriminuese dhe që reflekton kostot, dhe të publikuar.

Neni 16

Konfidencialiteti për operatorët e sistemit të transmisionit dhe pronarët e sistemit të transmisionit

1. Pa paragjykuar nenin 30 apo obligimet tjera ligjore për të zbuluar informatat, çdo operator i sistemit të

40

për këtë qëllim ndërmjet ndërmarrjes së energjisë dhe pronarit të regjistruar të pronës, nëse ka një pronar të tillë.

8. Gjatë regjistrimit sipas paragrafit 7. të këtij neni, ndërmarrja përkatëse e energjisë duhet të përfshijë në regjistrin e pronave të paluajtshme një njoftim i cili përshkruan të drejtat dhe kufizimet e përcaktuar në paragrafët 9. dh 10. të këtij neni.

9. Në bazë të kushteve të përcaktuara në paragrafin 10. të këtij neni, çdo person privat i cili konsideron

se të drejtat të cilat i janë dhënë një ndërmarrje të energjisë sipas këtij neni i cenojnë të drejtat e tij/saj

pronësore në atë mënyrë që mund të konsiderohet si shpronësim për të cilin duhet të paguhet

kompensimi sipas Ligjit për Shpronësimin e Pronës së Paluajtshme, në çdo kohë brenda tridhjetë e

gjashtë (36) muajve nga data e përmbushjes së kushteve të njoftimit për pronën e prekur sipas paragrafit

8 mund të paraqesë kërkesë në Gjykatën Supreme të Republikës së Kosovës për pagimin e kompensimit

nga Qeveria e Kosovës. Qeveria e Kosovës ka të drejtën e rimbursimit ose zhdëmtimit nga ndërmarrja

përkatëse e energjisë për çdo kompensim të cilin gjykata kërkohen të paguhet, përveç nëse një kontratë

në të cilën Republika e Kosovës është palë shprehimisht përcakton ndryshe. Në rast të vendimit për

pagimin e kompensimit, shuma e kompensimit (në ka) do të përcaktohet në përputhje me dispozitat për

kompensimin të Ligjit për Shpronësimin e Pronës së Paluajtshme dhe aktet nënligjore të nxjerra në

përputhje me atë ligj.

10. Asnjë kompensim sipas paragrafit 9. të këtij neni nuk do t’i paguhet një personi nëse:

transmisionit dhe çdo pronar i sistemit të transmisionit do të ruajë konfidencialitetit e informatave të ndjeshme afariste të kuptuara gjatë kryerjes së veprimtarisë së tij, dhe do të parandalojë zbulimin e informatave mbi veprimtarinë e tij të cilat mund t’i sjellin përparësi palëve të tjera në rast se zbulohen në mënyrë diskriminuese. Në veçanti, ai nuk do t’ia zbulojë informatat e ndjeshme afariste pjesëve të tjera të ndërmarrjes, përveç nëse kjo është e domosdoshme për realizimin e transaksioneve afariste. Për të siguruar respektim të plotë të rregullave mbi shthurjen e informatave, Shtetet Anëtare do të sigurojnë se pronari i sistemit të transmisionit dhe pjesa tjetër e ndërmarrjes të mos shfrytëzojnë të njëjtat shërbime, siç janë shërbimet juridike, përveç shërbimeve që janë tërësisht administrative apo funksioneve të teknologjisë informative.

2. Operatorët e sistemit të transmisionit nuk do të keqpërdorin informatat e ndjeshme afariste të palëve të treta në kontekst të ofrimit apo negocimit të qasjes së tyre në sistem, për qëllime të shitjes apo blerjes së energjisë elektrike nga ndërmarrjet në fjalë.

3. Informatat e domosdoshme për konkurrim efektiv dhe funksionim efikas të tregut do të bëhen publike. Ky obligim nuk paragjykon ruajtjen e konfidencialitetit të informatave të ndjeshme komerciale.

KAPITULLI V

OPERATORI I PAVARUR I TRANSMISIONIT

Neni 17

41

10.1. para datës së dorëzimit të kërkesës për kompensim, të drejtat përkatëse të regjistruara nga

ndërmarrja e energjisë janë paguar ose janë realizuar përmes veprimit të një kontrate ose ligji

tjetër (p.sh me parashkrim);

10.2. ligji i aplikueshëm në kohën e vendosjes së stabilitmenteve në pronën përkatëse nuk ka

kërkuar pagimin e kompensimit;

10.3. ligji i aplikueshëm në kohën e vendosjes së stabilimenteve në pronën përkatëse ka lejuar

kompensimin, mirëpo pronari ose pronarët e prekur, pa ndonjë arsye bindëse dhe të ligjshme,

nuk i kanë ushtruar me kohë të drejtat e tyre ligjore për marrjen e kompensimit brenda afateve të

aplikueshme ligjore, afate këto që fillojnë në datën në të cilën stabilimentet së pari janë vendosur

në pronën përkatëse; ose

10.4. në kohën e vendosjes së stabilimenteve në pronën përkatëse, prona ka qenë në pronësi

shoqërore ose shtetërore.

Neni 25

Zhvillimet e reja në tokë private

1. Nëse një ndërmarrje e energjisë propozon ndërtimin e stabilimenteve të reja ose zgjerimin e

stabilimenteve ekzistuese të prodhimit, transmisionit ose shpërndarjes për të cilat nevojitet përvetësimi i servituteve, të drejtave të shfrytëzimit ose të drejtave tjera pronësore në tokë privatë, ndërmarrja

përkatëse e energjisë do ta njoftojë pronarin e tokës private. Në

Asetet, pajisjet, personeli dhe identiteti

1. Operatorët e sistemit të transmisionit do të pajisen me të gjitha burimet teknike, fizike dhe financiare që janë të nevojshme për përmbushjen e obligimeve të tyre nga kjo Direktivë dhe për kryerjen e veprimtarisë së tyre të transmisionit të energjisë elektrike, në veçanti me:

(a) asetet që janë të nevojshme për veprimtarinë e transmisionit të energjisë elektrike, përfshirë sistemin e transmisionit, janë në pronësi të operatorit të sistemit të transmisionit:

(b) personel të nevojshëm për veprimtarive e transmisionit të energjisë elektrike, përfshirë kryerjen e të gjitha detyrave korporative, punësohet nga operatori i sistemit të transmisionit;

(c) ofrimi i personelit me pagesë dhe shërbimeve për dhe nga çdo pjesë tjetër e ndërmarrjes së integruar vertikalisht është e ndaluar. Mirëpo, operatori i sistemit të transmisionit mund t’i përshkruaj shërbime ndërmarrjes së integruar vertikalisht me kusht që:

(i) ofrimi i atyre shërbimeve të mos jetë diskriminues për përdoruesit e sistemit, të jetë në dispozicion për të gjithë përdoruesit e sistemit me të njëjtat kushte dhe afate dhe të mos e kufizon, pengon apo parandalon konkurrencën në gjenerim apo furnizim; dhe

(ii) Kushtet dhe afatet e ofrimit të atyre shërbimeve të miratohen nga autoriteti rregullator;

(d) Pa paragjykim për vendimet e Organit Mbikëqyrës nga neni 20, burime të duhura financiare për projektet

42

njoftim duhet të përfshihen detalet lidhur me tokën mbi të cilën do të vendoset barra ose e cila do t’i transferohet ndërmarrjes përkatëse të

energjisë dhe kompensimin e propozuar në bazë të vlerës së drejtë të tregut të tokës. Të gjitha servitutet ose të drejtat tjera pronësore të pajtuara në mes të palëve duhet të regjistrohen në Zyrën përkatëse

Kadastrale Komunale. Me kusht që, të gjitha servitutet do t’u nënshtrohen standardeve dhe kufizimeve të detyrueshme të përcaktuara në ndonjë akt nënligjor të aplikueshëm të aprovuar nga Ministria në bazë të këtij ligji.

2. Nëse ndërmarrja përkatëse e energjisë dhe pronari i tokës nuk mund të pajtohen mbi nevojën për

krijimin ose zgjerimin servituteve ose mbi kahjen brenda tridhjetë (30) ditëve nga dërgimi i propozimit me shkrim nga ndërmarrja e energjisë sipas paragrafit 1 të këtij neni, ndërmarrja e energjisë mund të kërkojë nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë që të lëshojë një vendim mbi çështjen se nëse stabilimentet e reja ose të zgjeruara janë të nevojshme për përmbushjen e detyrimeve të ndërmarrjes së energjisë sipas licencës ose nëse kërkohen sipas ligjeve të Kosovës.

3. Zyra e Rregullatorit të Energjisë do të lëshojë vendimin e lartpërmendur brenda tridhjetë (30) ditëve

nga dorëzimi i kërkesës me shkrim nga ndërmarrja përkatëse e energjisë në formën e përcaktuar nga

Zyra e Rregullatorit të Energjisë.

4. Nëse Zyra e Rregullatorit të Energjisë vendos se stabilimentet e reja ose të zgjeruara janë të

nevojshme për përmbushjen e detyrimeve të ndërmarrjes përkatëse të energjisë sipas licencës, ky

vendim konsiderohet se i plotëson kërkesat e nenit 4 të Ligjit për Shpronësimin e Pronës së Paluajtshme

dhe Zyra e Rregullatorit të Energjisë do t’ia dërgojë këtë vendim Qeverisë së bashku me një kërkesë të

e ardhshme të investimeve dhe/apo zëvendësimi i aseteve ekzistuese do të vihen në dispozicion të operatorit të sistemit të transmisionit me kohë nga ndërmarrja e integruar vertikalisht pas një kërkese të duhur nga operatori i sistemit të transmisionit.

2. Veprimtaria e transmisionit të energjisë elektrike përveç detyrave të numëruara në nenin 12 përfshinë së paku edhe detyrat në vijim:

(a) përfaqësimi i operatorit të sistemit të transmisionit dhe kontaktet me palët e treta dhe autoritetet rregullatore;

(b) përfaqësimi i operatorit të sistemit të transmisionit brenda Rrjetit Evropian të Operatorëve të Sistemit të Transmisionit për Energji Elektrike (ENTSO për energji elektrike);

(c) sigurimi dhe menaxhimi i qasjes së palëve të treta në bazë të parimit të mos-diskriminimit ndërmjet përdoruesve të sistemit apo klasave të përdoruesve të sistemit;

(d) mbledhja e të gjitha tarifave që ndërlidhen me sistemin e transmisionit, balancimin e tarifave për shërbimet ndihmëse siç është blerja e shërbimeve (balancimi i kostos, energjia për humbjet);

(e) operimi, mirëmbajtja dhe zhvillimi i një sistemi efikas dhe ekonomik i transmisionit;

(f) planifikimi i investimeve që siguron aftësi afatgjatë të sistemit për ta plotësuar kërkesën e arsyeshme dhe garantimin e sigurisë së furnizimit;

(g) krijimi i kompanive të përbashkëta që përfshijnë

43

saj për inicimin e procedurave për shpronësimin e tokës private dhe transferimin e tokës ndërmarrjes së

energjisë në këmbim me kompensimin e përcaktuar në përputhje me dispozitat përkatëse të Ligjit për

Shpronësimin e Pronës së Paluajtshme.

Neni 26

Zhvillimet e reja në tokën publike

1. Nëse një ndërmarrje e energjisë propozon ndërtimin ose zgjerimin e stabilimenteve të reja ose

ekzistuese të prodhimit, transmisionit ose shpërndarjes për të cilat nevojitet krijimi i servituteve, të

drejtave të shfrytëzimit ose të drejtave pronësore në tokë publike, ndërmarrja përkatëse e energjisë duhet të njoftojë komunën përkatëse ose autoritetin tjetër publik dhe të kërkojë dhënien e servitutit ose një të drejte tjetër pronësore në bazë të paragrafëve të vijim.

2. Nëse ndërmarrja përkatëse e energjisë dhe komuna ose autoriteti publik nuk mund të pajtohen mbi

nevojën për krijimin ose zgjerimin e servituteve ose të drejtave tjera pronësore brenda tridhjetë (30)

ditëve nga dërgimi i kërkesës me shkrim nga ndërmarrja përkatëse e energjisë për këto servitute ose të

drejta pronësore, ndërmarrja e energjisë mund të kërkojë nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë që të

lëshojë një vendim mbi çështjen se nëse këto servitute ose të drejta pronësore janë të nevojshme për

përmbushjen e detyrimeve të ndërmarrjes së energjisë sipas

një apo më shumë operatorë të sistemit të transmisionit, shkëmbime të energjisë, dhe akterë tjerë relevant që i ndjekin objektivat për zhvillimin dhe krijimin e tregjeve rajonale apo për të lehtësuar procesin e liberalizimit; dhe

(h) të gjitha shërbimet korporative, përfshirë shërbimet ligjore, kontabilitetin dhe shërbimet e TI-së.

3. Operatorët e sistemit të transmisionit organizohen në formë ligjore siç është referuar në nenin 1 të Direktivës së Këshillit 68/151/EEC 7.

4. Operatori i sistemit të transmisionit në identitetin e tij korporativ, komunikimin, markën dhe ndërtesën, nuk krijon huti përkitazi me identitetin e ndarë të ndërmarrjes së integruar vertikalisht apo të ndonjë pjese të saj.

5. Operatori i sistemit të transmisionit nuk i ndanë sistemet apo pajisjet e TI-së, ndërtesat fizike dhe sistemet e qasjes në siguri me ndonjë pjesë të ndërmarrjes së integruar vertikalisht e as nuk i përdor të njëjtit konsulent apo kontraktor të jashtëm për sistemet dhe pajisjet e TI-së dhe sistemet e qasjes në sigur i.

6. Llogaritë e operatorëve të sistemit të transmisionit auditohen nga një auditor i ndryshëm nga ai që e bënë auditimin e ndërmarrjes së integruar vertikalisht apo ndonjë pjese të saj.

Neni 18

7 Direktiva e parë e Këshillit 68/151/EEC e datës 9 mars 1968 për koordinimin e garancive që kërkohen për mbrojtjen e interesave të shteteve anëtare dhe tjerëve, nga Shtetet Anëtare apo kompanitë në kuptim të paragrafit të dytë të nenit 58 të traktatit, me qëllim që ato garanci t’i bëjë ekuivalente në tërë Komunitetin (OJ L 65, 14.3.1968, p.8).

44

licencës ose nëse kërkohen sipas ligjeve të

Kosovës.

3. Nëse Zyra e Rregullatorit të Energjisë vendos se servitutet ose të drejtat pronësore janë të nevojshme,

ky vendim konsiderohet se i plotëson kërkesat e nenit 4 të Ligjit për Shpronësimin e Pronës së

Paluajtshme.

4. Zyra e Rregullatorit të Energjisë do të lëshojë vendimin e lartpërmendur brenda tridhjetë (30) ditëve

pas pranimit të kërkesës me shkrim nga ndërmarrja përkatëse e energjisë në formën e përcaktuar nga

Zyra e Rregullatorit të Energjisë.

5. Zyra e Rregullatorit të Energjisë do t’ia dërgojë këtë vendim Qeverisë së bashku me një kërkesë të saj

për inicimin e procedurave për shpronësimin e tokës publike dhe transferimin e kësaj toke ndërmarrjes së energjisë kundrejt kompensimit të përshtatshëm. Çdo servitut i krijuar i nënshtrohet standardeve dhe

kufizimeve të detyrueshme të përcaktuara në çfarëdo akti nënligjor të aplikueshëm.

6. Asnjë dispozitë e këtij ligji nuk e cenon vlefshmërinë e servituteve të cilat i janë dhënë një ndërmarrje

të energjisë në bazë të akteve nënligjore të aplikueshme të aprovuara nga Ministria në përputhje me

Ligjin e mëparshëm për Energjinë.

Neni 27

Servitutet

1. Ndërmarrjet e energjisë kanë të drejtë të shfrytëzojnë pa pagesë në rast nevoje të arsyeshme disa

Pavarësia e operatorit të sistemit të transmisionit

1. Pa i paragjykuar vendimet e Organit Mbikëqyrës nga neni 20, operatori i sistemit të transmisionit do të ketë:

(a) të drejta efektive për vendimmarrje, të pavarura nga ndërmarrja e integruar vertikalisht, përkitazi me asetet e nevojshme për të aktivitetet e tij, për mirëmbajtjen apo zhvillimin e sistemit të transmisionit dhe

(b) kompetencë për të marr para nga tregu i kapitalit në veçanti përmes huave dhe rritjes së kapitalit.

2. Operatori i sistemit të transmisionit në të gjithë kohën vepron në atë mënyrë që të sigurohet që i ka burimet që i nevojiten për të kryer veprimtarinë e transmisionit si duhet dhe në mënyrë efikase dhe të zhvillojë dhe mirëmbajë një sistem efikas, të sigurt dhe ekonomik të transmisionit.

3. Njësitë vartëse të ndërmarrjes së integruar vertikalisht që kryejnë funksione të gjenerimit apo furnizimit nuk kanë hise të drejtpërdrejtë apo të tërthortë në operatorin e sistemit të transmisionit. As operatori i sistemit të transmisionit nuk ka hise të drejtpërdrejtë apo të tërthortë në njësitë vartëse apo në ndërmarrjen vertikalisht të integruar që kryejnë funksione të gjenerimit apo furnizimit, e as nuk do të pranojnë dividenda apo çfarëdo përfitimi tjetër financiar nga ajo njësi vartëse.

4. Struktura e përgjithshme e menaxhimit dhe ligjet korporative të operatorit të sistemit të transmisionit sigurojnë pavarësi efektive të operatorit të sistemit të transmisionit në pajtim me këtë kapitull. Ndërmarrja e

45

pjesë të ndërtesave për vendosjen e pajisjeve për matje si dhe pajisjeve të tjera që kanë të bëjnë me

shpërndarjen apo furnizimin me energji elektrike, energji të ngrohjes ngrohje dhe gaz natyror.

2. Ndërmarrjet për energji kanë të drejtë të shfrytëzojnë pa pagesë në rast nevoje të arsyeshme urat,

rrugët, trotuaret dhe ndërtesat e tjera, qe nuk janë në pronësi të tyre, për ndërtimin, lidhjen, kalimin dhe mirëmbajtjen e linjave të sipërme dhe tokësore të energjisë elektrike, gypave për ngrohje, gypave të

gazit, gypave të ujit.

Neni 28

Inspektimet mirëmbajtja dhe matja

1. Personat fizikë dhe juridikë do të lejojnë zyrtarët që ushtrojnë inspektime në përputhshmëri me këtë

ligj, mund të hyjnë dhe të kalojnë në pronën e çfarëdo individi për ushtrimin e aktiviteteve të tyre në lidhje me inspektimin dhe mirëmbajtjen e stabilimenteve energjetike, instalimeve apo sistemeve.

2. Personat fizikë dhe juridikë do t’u lejojnë përfaqësuesve të autorizuar të ndërmarrjeve për energji qasje në pronën e tyre në të cilën gjenden stabilimentet, aparaturat, rrjetat, ose sistemet energjetike në të cilat qasja e tillë është e nevojshme, me qëllim të mirëmbajtjes apo kontrollimit të tyre, prerjes së pemëve ose vegjetacionit tjetër që mund të pengoj veprimin e stabilimenteve, aparaturës, rrjetave ose sistemit.

3. Personat fizikë dhe juridikë duhet t’iu lejojnë qasje përfaqësuesve të autorizuar të ndërmarrjeve për

energji, për inspektimin e pajisjeve për matje që gjenden në pronën e tyre, në të cilën qasja e tillë është e nevojshme, dhe nuk mund të ndalojnë përfaqësuesit e ndërmarrjeve për energji të bëjnë shkyçjen e

integruar vertikalisht nuk e përcakton qoftë në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, sjelljen konkurruese të operatorit të sistemit të transmisionit lidhur me aktivitetin ditor të operatorit të sistemit të transmisionit dhe menaxhimit të rrjetit, apo në lidhje me aktivitetet e nevojshme për përgatitjen e planit dhjetëvjeçar për zhvillimin e rrjetit në bazë të nenit 22.

5. Në përmbushjen e detyrave të tyre sipas nenit 12 dhe nenit 17(2) të kësaj Direktive, dhe në pajtim me nenit 14, 15 dhe 16 të Rregullores (EC) Nr. 714/2009, operatorët e sistemit të transmisionit nuk i diskriminojnë personat fizik apo juridik dhe nuk e kufizojnë, pengojnë apo parandalojnë konkurrencën në fushën e gjenerimit apo furnizimit.

6. Çdo marrëdhënie ekonomike dhe financiare ndërmjet ndërmarrjes së integruar vertikalisht dhe operatorit të sistemit të transmisionit, përfshirë huatë nga operatori i sistemit të transmisionit për ndërmarrjen e integruar vertikalisht, bëhet në përputhje me kushtet e tregut. Operatori i sistemit të transmisionit mbanë të dhëna të detajuara të atyre marrëdhënieve ekonomike dhe financiare dhe i vë ato në dispozicion të autoritetit rregullator sipas kërkesës.

7. Operatori i sistemit të transmisionit ia dorëzon autoritetit rregullator për miratim të gjitha marrëveshjet ekonomike dhe financiare me ndërmarrjen e integruar vertikalisht.

8. Operatori i sistemit të transmisionit e informon autoritetin rregullator lidhur me burimet financiare, të referuara në nenin 17(1)(d), që janë në dispozicion për projektet e ardhshme të investimeve dhe/apo për zëvendësim të aseteve ekzistuese.

46

pajisjeve për matje ose aparaturave të tjera në lidhje me sistemin e energjisë.

Neni 29

Kompensimi i dëmeve

1. Ndërmarrjet për energji i kompensojnë pronarët ose shfrytëzuesit e pronës për çfarëdo dëmi që mund të shkaktohet gjatë ushtrimit të aktiviteteve të tyre që mund të rezultojë në kufizimin e shfrytëzimit të pronës ose zvogëlimit të vlerës së saj.

2. Kriteret dhe kushtet e kompensimit rregullohen me Ligjin për Procedurën Kontestimore te Republikës

se Kosovës.

Neni 30

Zonat e sigurisë

1. Zonat e sigurisë duhet të vendosen përreth zonat energjetike.

2. Brenda çfarëdo zone të sigurisë është i ndaluar ose i kufizuar ndërtimi ose ngritja e çfarëdo ndërtese

apo godine, prerja e bimëve ose pemëve, ose ushtrimi i aktiviteteve që mund të paraqesin rrezik ndaj

sigurisë ose veprimtarisë së pandërprerë të instalimeve energjetike, sigurisë së shëndetit, jetës dhe

pronës.

3. Kushtet dhe mënyra e përcaktimit të lokacionit, madhësia, kufijtë e zonave të sigurisë, rregullimi i tyre

si dhe të drejtat dhe detyrimet e pronarëve përcaktohen me akt nënligjor që miratohet nga Ministria.

Neni 31

Cenimi i zonave të sigurisë

1. Kur pronarët ose shfrytëzuesit e pronës bëjnë ndërtime të

9. Ndërmarrja e integruar vertikalisht përmbahet nga çdo veprim që e pengon apo paragjykon operatorin e sistemit të transmisionit nga respektimi nga ana e tij i obligimeve nga ky kapitull dhe nuk kërkon nga operatori i sistemit të transmisionit që të merr leje nga ndërmarrja e integruar vertikalisht për të përmbushur ato obligime.

10. Një ndërmarrje që është certifikuar nga autoriteti rregullator dhe është në pajtim me kërkesat e këtij kapitulli miratohet dhe caktohet si operator i sistemit të transmisionit nga Shteti Anëtar në fjalë. Procedura e certifikimit qoftë nga nenin 10 i kësaj Direktive dhe neni 3 i Rregullores (EC) Nr. 714/2009 apo nga neni 11 i kësaj Direktive do të vlejë për këtë qëllim.

Neni 19

Pavarësia e personelit dhe e operatorit të sistemit të transmisionit

1. Vendimet lidhur me emërimin dhe riemërimin, kushtet e punës përfshirë pagesën dhe ndërprerjen e mandatit të personave përgjegjës për menaxhimin dhe anëtarët e organeve administrative të operatorit të sistemit të transmisionit do të merren nga Organi mbikëqyrës i operatorit të sistemit të transmisionit i emëruar në pajtim me nenin 20.

2. Identiteti dhe kushtet për mandatin, kohëzgjatjen dhe ndërprerjen e mandatit të personave të nominuar nga Organi Mbikëqyrës për emërim apo riemërim si persona përgjegjës për menaxhim ekzekutiv dhe si anëtar të organeve administrative të operatorit të sistemit të transmisionit, dhe arsyet për çfarëdo vendimi të propozuar për ndërprerje të mandatit të

47

palejuara, rrethime, prerje ose aktivitete të

tjera që janë në kundërshtim me rregullat për zonat e sigurisë, dhe kur dështojnë përpjekjet për ndalimin e ndërtimeve ose aktiviteteve të tilla ilegale të paautorizuara brenda afateve kohore të vendosura nga ndërmarrjet e energjisë, ndërmarrjet për energji është e autorizuar që të kërkojë nga Komuna ndalimindhe heqjen e ndërtimeve ilegale ose ndalimin e aktiviteteve, me shpenzime të pronarit ose shfrytëzuesit.

2. Komunat që pranojnë kërkesa të tilla nga ndërmarrjet e energjisë, brenda shtatë (7) ditëve, kryejnë

veprimet e rrënimin e ndërtimit joligjor apo ndalojnë aktivitetin joligjor.

KREU IX

MBIKËQYRJA

Neni 32

Mbikëqyrja dhe inspektimi administrativ

1. Mbikëqyrja administrative e zbatimit të këtij ligji dhe legjislacionit përkatës sekondar kryhet nga

Ministria.

2. Inspektimet e duhura për mbikëqyrjen e zbatimit të këtij ligji kryhen nga Inspektorati i Energjisë, si

organ që vepron në kuadër të Ministrisë. Inspektorati i Energjisë, nëse konsideron së është e nevojshme,

mund të kryen inspektime të stabilimenteve energjetike dhe përgatitë një raport me shkrim mbi

inspektimin, një kopje të së cilit do t’ia dërgojë Ministrisë.

3. Nëse Zyra e Rregullatorit të Energjisë e konsideron si të nevojshme, ajo mund t;i kërkojë Inspektoratit

të Energjisë që të kryej inspektime, pa pagesë, të objekteve energjetike dhe t’i sigurojë Zyrës së

tillë, i bëhet e ditur autoritetit rregullator. Ato kushte dhe vendime të referuara në paragrafin 1 bëhen të detyrueshme vetëm nëse autoriteti rregullator nuk ka bërë asnjë kundërshtim brenda tri javëve pasi që u janë bërë të ditura ato.

Autoriteti rregullator mund t’i kundërshtojë vendimet e referuara në paragrafin 1 kur:

(a) ngritën dyshime për pavarësinë profesionale të personit të nominuar që do të jetë përgjegjës për menaxhim dhe apo një anëtari të organeve administrative; apo

(b) në rast të përfundimit të parakohshëm të mandatit, ekzistojnë dyshime për arsyetimin e asaj ndërprerjeje të parakohshme.

3. Nuk ushtrohet kurrfarë pozite apo përgjegjësie profesionale, interes apo marrëdhënie afariste, në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, me ndërmarrjen e integruar vertikalisht apo me ndonjë pjesë të saj apo të aksionarëve të saj kontrollues përveç me operatorin e sistemit të transmisionit për një periudhë trevjeçare para emërimit të personave përgjegjës për menaxhimin dhe apo anëtarëve të organeve administrative të operatorit të sistemit të transmisionit të cilët bien në fushëveprimin e këtij paragrafi.

4. Personat përgjegjës për menaxhim dhe anëtarët e organeve administrative, dhe punonjësit e operatorit të sistemit të transmisionit nuk kanë pozita tjera profesionale apo përgjegjësi, interes apo marrëdhënie afariste, në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë me ndonjë pjesë tjetër të ndërmarrjes së integruar vertikalisht apo me aksionarët e saj kontrollues.

48

Rregullatorit të Energjisë raportin me shkrim mbi inspektimin.

4. Të gjithë personat fizikë ose juridikë që posedojnë ose operojnë stabilimente, pajisje, godina, sisteme

ose instalime energjetike, për të cilat sipas këtij ligji parashihet inspektimi, obligohen të informojnë

menjëherë inspektoratin e energjisë mbi çfarëdo dëmi ose gabimi që mund të shfaqet si pasojë e

ndërprerjes së furnizimit të energjisë, ose nëse ekziston rreziku për jetën, shëndetin e njerëzve, trafikut,

godinave fqinje apo mjedisit rrethues.

5. Gjatë inspektimit i cili do të kryhet sipas kushteve të këtij ligji, Inspektorati i Energjisë ka të drejtë në

qasje në pajisjet dhe stabilimentet për qëllimet e përshkruara në nën-paragrafët 5.1. deri 5.5. të këtij

paragrafi. Të gjitha ndërmarrjet energjetike apo personat tjerë fizikë apo juridikë sigurojnë qasje të tillë

nëse një gjë e tillë kërkohet nga përfaqësuesi i autorizuar i Inspektoratit të Energjisë:

5.1. inspektojnë pajisjet, materialet si dhe dokumentacionet teknike të tjera në përputhshmëri me

qëllimin e inspektimit ose mbikëqyrjes;

5.2. marrin mostra apo kërkojnë sigurimin e provave apo mostrave të nevojshme

5.3. inspektojnë dokumentet apo të dhëna tjera nga ndërmarrjet energjetike apo organizata

profesionale ose ekspertë individualë;

5.4. shqyrtojnë shërbimet energjetike në përgjegjësinë e tyre; dhe

5.5. kryejnë inspektime të gjendjes teknike dhe sigurisë së pajisjeve energjetike në bazë të

5. Personat përgjegjës për menaxhim dhe anëtarët e organeve administrative, dhe punonjësit e operatorit të sistemit të transmisionit nuk mbajnë ndonjë interes apo pranojnë përfitime financiare, në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, nga asnjë pjesë e tjetër të ndërmarrjes së integruar vertikalisht përveç me operatorin e sistemit të transmisionit. Pagesa e tyre nuk do të varet nga aktivitetet apo rezultatet e ndërmarrjes së integruar vertikalisht përveç atyre të operatorit të sistemit të transmisionit.

6. Të drejtat efektive të apelimit në autoritetin rregullator garantohen për çdo ankesë nga personat përgjegjës për menaxhimin dhe apo anëtarët e organeve administrative të operatorit të sistemit të transmisionit kundër ndërprerjeve të parakohshme të mandatit të tyre.

7. Pas ndërprerjes së mandatit të tyre në operatorin e sistemit të transmisionit, personat përgjegjës për menaxhim dhe/apo anëtarët e organeve administrative nuk mbajnë asnjë pozitë profesionale apo përgjegjësi, interes apo marrëdhënie afariste me asnjë pjesë të ndërmarrjes së integruar vertikalisht tjetër nga operatori i sistemit të transmisionit, apo me aksionarët kontrollues për një periudhë prej jo më të shkurtër se katër vite.

8. Paragrafi 3 vlen për shumicën e personave përgjegjës për menaxhim dhe/apo anëtarëve të organeve administrative të operatorit të sistemit të transmisionit.

personat përgjegjës për menaxhim dhe/apo anëtarët e organeve administrative të operatorit sistemit të transmisionit të cilën nuk bien në fushëveprimin e

49

rregullt ose kurdo që kërkohet;

6. Nëse inspektorët e Inspektoratit të Energjisë gjatë inspektimit të tyre mbikëqyrës vërejnë se një

ndërmarrjen energjetike apo konsumator i energjisë nuk kryen operacionet në pajtim me dispozitat e këtij ligji dhe akteve tjera përkatëse, krahas autorizimeve të përgjithshme me akte të përgjithshme, ata kanë autoritet të nxjerrin vendime me shkrim si në vijim:

6.1. të udhëzojë eliminimin e mangësive të konfirmuara brenda një periudhe të caktuar kohore;

6.2. të ndalojë ndërtimin e objekteve të prodhimit, nëse nuk janë siguruar të gjitha lejet e

nevojshme për ndërtim;

6.3. të udhëzojë pezullimin e ndërtimit apo shfrytëzimin e mëtutjeshëm të objektit energjetik; apo

6.4. të udhëzojë ndërprerjen e furnizimit të energjisë apo shfrytëzimit të energjisë nëse pajisjet

apo objekti nuk është duke prodhuar apo nëse objektet nuk ndërtohen, shfrytëzohen apo

mirëmbahen në pajtim me kërkesat teknike të kodeve, rregullave apo legjislacionit primar dhe

sekondar, si dhe nëse ka rrezik të drejtpërdrejtë ndaj objektit energjetik dhe sigurisë së

ndërtesës, shëndetit, jetës, sigurisë së qarkullimit dhe sigurisë së ndërtesave fqinje.

7. Nëse, si rrjedhojë e inspektimit, Inspektorati i Energjisë beson se një ndërmarrje energjetike apo një

tjetër person fizik apo juridik është në shkelje të këtij ligji, Ligjit për Energjinë Elektrike, Ligjit për Ngrohjen Qendrore, Ligjit për Gazin Natyror, apo Ligjit për Rregullatorin e Energjisë, apo legjislacionit sekondar të nxjerrë nga cilido nga këta ligje, apo

paragrafit 3, nuk duhet të kenë ushtruar kurrfarë aktiviteti të menaxhimit apo aktivitet tjetër relevant në ndërmarrjen e integruar vertikalisht për një periudhë prej së paku gjashtë muajve para emërimit të tyre.

Nënparagrafi i parë i këtij paragrafi dhe paragrafët 4 deri 7 vlejnë për të gjithë personat që i përkasin menaxhmentit ekzekutiv dhe ata që i raportojnë drejtpërsëdrejti atij për çështjet që ndërlidhen me funksionimin, mirëmbajtjen apo zhvillimin e rrjetit.

Meni 20

Organi mbikëqyrës

1. Operatori i sistemit të transmisionit e ka një organ mbikëqyrës i cili është i ngarkuar me marrjen e vendimeve që mund të kenë ndikim të dukshëm në vlerën e aseteve të aksionarëve brenda operatorit të sistemit të transmisionit, në veçanti vendimet lidhur me miratimin e planeve financiare vjetore dhe më të gjata, nivelin e borxhit të operatorit të sistemit të transmisionit dhe shumën e dividendës që i shpërndahet aksionarëve. Vendimet që bien në fushëveprimin e Organit mbikëqyrës i përjashtojnë ato që janë të ndërlidhura me aktivitetet ditore të operatorit të sistemit të transmisionit dhe menaxhmentit të rrjetit, dhe ato për aktivitetet e nevojshme për përgatitjen e planit dhjetëvjeçar të zhvillimit të rrjetit të zhvilluar në pajtim me nenin 22.

2. Organi mbikëqyrës do të përbëhet nga anëtarë që përfaqësojnë ndërmarrjen e integruar vertikalisht, anëtarët që përfaqësojnë aksionarët e palëve të treta dhe, në rastet ku lejohet nga legjislacioni relevant i shteteve anëtare e parasheh një gjë të tillë, anëtarët që përfaqësojnë palët tjera të interesuara si punonjësit e

50

licencave, Inspektorati i Energjisë mund të:

7.1. nxjerrë njoftim me shkrim që përmban udhëzime të detyrueshme për korrigjimin e shkeljeve

brenda një afati të caktuar;

7.2. t’i propozojë Zyrës për Rregullatorin e Energjisë që të pezullojë, ndryshojë ose tërheqë

licencën përkatëse;

7.3. t’i propozojë Zyrës së Rregullatorit për Energji të vendosë gjoba administrative dhe dënime

sipas këtij ligji;

7.4. ta dërgojë çështjen para autoriteteve kompetente për të ndërmarrë masa të mëtutjeshme që

nuk janë nën mandatin e Inspektoratit; apo

7.5. të informojë publikun mbi çfarëdo veprimtarie ilegale.

8. Aktivitetet e inspektimit të kryera nga Inspektorati i Energjisë nuk parandalojnë apo kufizojnë

inspektimet në të gjitha premisat nga autoritetet tjera, kompetencat e të cilave përcaktohen me ligje tjera, veçanërisht përkitazi me inspektimet në lidhje me pajtueshmërinë e ligjeve dhe standardeve mbi

mbrojtjen mjedisore dhe shëndetin publik.

Neni 33

Ruajtja e informatave

1. Inspektorët e Inspektoratit të Energjisë duhet të mbajnë të fshehtë çfarëdo informate zyrtare ose

afariste që ata e hasin gjatë ushtrimit ose në lidhje me inspektimet e tyre.

2. Inspektorët e Inspektoratit të Energjisë ushtrojnë aktivitetet e

operatorit të sistemit të transmisionit.

3. Paragrafi i parë i nenit 19(2) dhe nenit 19(3) deri (7) vlejnë për së paku gjysmën e anëtarëve të Organit Mbikëqyrës minus njërit.

Neni 21

Programi i pajtueshmërisë dhe zyrtari i pajtueshmërisë

1. Shtetet anëtare sigurojnë që operatorët e sistemit të transmisionit të krijojnë dhe zbatojnë programin e pajtueshmërisë i cili vendosë masat e ndërmarra me qëllim që të sigurohet që sjellja diskriminuese është përjashtuar, dhe të sigurojë që pajtueshmëria me atë program të monitorohet në mënyrë adekuate. Programi i pajtueshmërisë i vendosë obligimet specifike të punonjësve për arritjen e atyre synimeve. Ai i nënshtrohet miratimit nga autoriteti rregullator. Pa paragjykim për kompetencat e rregullatorit nacional, pajtueshmëria me programin monitorohet në mënyrë të pavarur nga zyrtari i pajtueshmërisë.

2. Zyrtari i pajtueshmërisë emërohet nga organi mbikëqyrës, dhe miratohet nga autoriteti rregullator. Autoriteti rregullator mund ta refuzojë miratimin e zyrtarit të pajtueshmërisë vetëm për arsye të mungesës së pavarësisë apo kapacitetit profesional. Zyrtari i pajtueshmërisë mund të jetë si person fizik ashtu edhe person juridik. Neni 19 (2) deri (8) vlejnë për zyrtarin e pajtueshmërisë.

3. Zyrtari i pajtueshmërisë është përgjegjës për:

(a) monitorimin e zbatimit të programit të pajtueshmërisë

51

tyre vetëm, ose, në rast të nevojës, së

bashku me organe të specializuara të kontrollit siç e shohin ata të nevojshme.

KREU X

DISPOZITAT KALIMTARE DHE PËRFUNDIMTARE

Neni 34

Dispozitat kalimtare

1. Ky ligj shfuqizon dhe zëvendëson Ligjin për Energjinë nr. 2004/8, ndërsa të gjitha aktet, vendimet ,

rregullat dhe dokumentet tjera të miratuara apo të shpallura sipas Ligjit Nr. 2004/8 mbeten të vlefshme

nëntë (9) muaj pas hyrjes në fuqi të këtij ligji.

2. Nëntë (9) muaj pas hyrjes në fuqi të këtij ligji të gjitha aktet, vendimet, rregullat dhe dokumentet tjera

të miratuara apo të shpallura sipas ligjit 2004/8 duhet të harmonizohen me këtë ligj.

3. Me qëllim te zbatimit të këtij ligji, Ministria nxjerrë akte nënligjore të përcaktuara me këtë ligj.

Neni 35

Hyrja në Fuqi

Ky ligj hyn në fuqi pesëmbëdhjetë (15) ditë pas publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës,

Ligji Nr. 03/ L-184

7 tetor 2010

Shpallur me dekretin Nr. DL-058-2010, datë 25.10.2010 nga u.d. Presidenti i Republikës së

Kosovës, Dr. Jakup Krasniqi.

(b) shtjellimin a raportit vjetor, duke i vendosur masat e ndërmarra me qëllim të zbatimit të programit të pajtueshmërisë dhe dorëzimit të tyre në autoritetin rregullator;

(c) raportimin tek Organi Mbikëqyrës dhe lëshimin e rekomandimeve përkitazi me programin e pajtueshmërisë dhe zbatimin e tij;

(d) njoftimin e autoritetit rregullator për çfarëdo shkelje substanciale përkitazi me zbatimin e programit të pajtueshmërisë; dhe

(e) raportimin tek autoriteti rregullator i çfarëdo marrëdhënie ekonomike dhe financiare ndërmjet ndërmarrjes së integruar vertikalisht dhe operatorit të sistemit të transmisionit.

4. Zyrtari i pajtueshmërisë ia dorëzon autoritetit rregullator vendimet e propozuara për planin e investimeve apo për investimet individuale në rrjet. Kjo ndodh më së voni në kohën kur menaxhmenti dhe/apo organi kompetent administrativ i operatorit të sistemit të transmisionit i dorëzon ato tek Organi Mbikëqyrës.

5. Në rastet kur ndërmarrja e integruar vertikalisht, në kuvendin e përgjithshëm apo përmes votës së anëtarëve të Organit Mbikëqyrës e ka emëruar, parandaluar miratimin e vendimit me efekt të parandalimit apo vonimit të investimeve, të cilat sipas planit dhjetëvjeçar të zhvillimit të rrjetit është dashur të zbatohen në tri vitet e ardhshme, zyrtari i pajtueshmërisë e raporton këtë tek autoriteti rregullator, i cili pastaj vepron në pajtim me nenin 22.

52

6. Kushtet që qeverisin mandatin apo kushtet e punësimit të zyrtarit të pajtueshmërisë përfshirë kohëzgjatjen e mandatit të tij, i nënshtrohen miratimit të autoritetit rregullator. Këto kushte sigurojnë pavarësi të zyrtarit të pajtueshmërisë, përfshirë duke i ofruar atij të gjitha burimet e nevojshme për përmbushjen e detyrave të tij. Gjatë mandatit të tij, zyrtari i pajtueshmërisë nuk , mban asnjë pozitë tjetër profesionale, përgjegjësi apo interes, në mënyrë të drejtpërdrejtë apo tërthortë, në ndërmarrje të integruar vertikalisht apo në çfarëdo pjesë të saj apo tek aksionarët e saj kontrollues.

7. Zyrtari i pajtueshmërisë raporton rregullisht, qoftë gojarisht apo me shkrim, tek autoriteti rregullator dhe ka të drejtë që të raportojë rregullisht, qoftë gojarisht apo me shkrim tek Organi Mbikëqyrës i operatorit të sistemit të transmisionit.

8. Zyrtari i pajtueshmërisë mund të merr pjesë në të gjitha takimet e menaxhmentit apo organeve administrative të operatorit të sistemit të transmisionit, dhe ato të Organit Mbikëqyrës dhe kuvendit të përgjithshëm. Zyrtari i pajtueshmërisë merr pjesë në të gjitha takimet që adresojnë çështjet në vijim:

(a) kushtet për qasje në rrjet, siç është përkufizuar nga Rregullorja (EC) Nr. 714/2009, në veçanti përkitazi me tarifat, shërbimet e qasjes së palëve të treta, ndarjen e kapaciteteve dhe menaxhimin e kongjestionit, transparencën, balancimin dhe tregjet dytësore;

(b) projektet e ndërmarra me qëllim të funksionimit, mirëmbajtjes dhe zhvillimit të sistemit të transmisionit, përfshirë investimet në interkonekcion dhe konekcion;

53

(c) blerjet e energjisë apo shitjet e nevojshme për funksionimin e sistemit të transmisionit.

9. Zyrtari i pajtueshmërisë monitoron pajtueshmërinë e operatorit të sistemit të transmisionit me nenin 16.

10. Zyrtari i pajtueshmërisë ka qasje në të gjitha të dhënat relevante dhe në zyrat e operatorit të sistemit të transmisionit dhe në të gjitha informatat e nevojshme për kryerjen e detyrave të tij.

11. Pas miratimit paraprak nga autoriteti rregullator, Organi Mbikëqyrës mund ta shkarkojë zyrtarin e pajtueshmërisë. Zyrtarin e pajtueshmërisë e shkarkon për arsye të mungesës së pavarësisë apo kapacitetit profesional pas kërkesës së autoritetit rregullator.

12. Zyrtari i pajtueshmërisë ka qasje në zyrat e operatorit të sistemit të transmisionit pa njoftim paraprak.

Neni 22

Zhvillimi i rrjetit dhe kompetencat për të marr vendime për investimet

1. Çdo vit, operatorët e sistemit të transmisionit i dorëzojnë autoritetit rregullator planin dhjetëvjeçar për zhvillimin e rrjetit në bazë të kërkesës dhe furnizimit aktual dhe të parashikuar pas konsultimit më të gjithë hisedarët relevant. Ai plan i zhvillimit të rrjetit përmban masa efikase në mënyrë që të garantojë përshtatshmërinë e sistemit dhe sigurinë e furnizimit.

54

2. Plani dhjetëvjeçar për zhvillimin e rrjetit në veçanti:

(a) ua tregon pjesëmarrësve kryesor të tregut infrastrukturën që nevojitet të ndërtohet apo të përmirësohet gjatë dhjetë viteve të ardhshme.

(b) përmban të gjitha investimet që tashmë janë vendosur dhe identifikon investimet e reja që do të ekzekutohen gjatë tri viteve të ardhshme; dhe

(c) ofron një kornizë kohore për të gjitha projektet e investimeve .

3. Gjatë shtjellimit të planit dhjetëvjeçar të zhvillimit të rrjetit, operatori i sistemit të transmisionit bënë supozime të arsyeshme për evoluimin e gjenerimit, furnizimit, konsumit dhe shkëmbimeve me vendet tjera, duke i marr para sysh planet e investimit për rrjetet rajonale dhe të mbarë Komunitetit.

4. Autoriteti rregullator konsultohet me të gjithë përdoruesit aktual dhe potencial të sistemit lidhur me planin dhjetëvjeçar të zhvillimit të rrjetit në mënyrë të hapur dhe transparente. Personat apo ndërmarrjet që pretendojnë se janë përdorues potencial të sistemit mund të kërkohen që t’i arsyetojnë ato pretendime. Autoriteti rregullator i publikon rezultatet e procesit të konsultimit, e në veçanti nevojat e mundshme për investime.

5. Autoriteti rregullator shikon nëse plani dhjetëvjeçar për zhvillimin e rrjetit i mbulon të gjitha nevojat për investime të identifikuara gjatë procesit të konsultimeve dhe nëse ai është në pajtim me planin jodetyrues dhjetëvjeçar të mbarë Komunitetit për zhvillimin e rrjetit (Plani dhjetëvjeçar i mbarë

55

Komunitetit për zhvillimin e rrjetit) të referuar në nenin 8(3)(b) të Rregullores (EC) Nr. 714/2009. Nëse ngritët ndonjë dyshim përkitazi me konsistencën me Planin e mbarë Komunitetit për zhvillimin e rrjetit, autoriteti rregullator konsultohet me agjencinë. Autoriteti rregullator mund të kërkojë nga operatori i sistemit të transmisionit që ta ndryshojë dhe plotësojë planin e vet dhjetëvjeçar për zhvillimin e rrjetit.

6. Autoriteti rregullator e monitoron dhe vlerëson implementimin e planit dhjetëvjeçar të zhvillimit të rrjetit.

7. Në rrethana kur operatori i sistemit të transmisionit, për arsye tjera nga ato që janë jashtë kontrollit të saj, nuk e ekzekuton një investim, i cili, sipas planit dhjetëvjeçar të zhvillimit të rrjetit është dashur të ekzekutohet në tri vitet e ardhshme, Shtetet Anëtare sigurojnë që autoriteti rregullator të kërkohet të merr së paku një nga masat në vijim për të siguruar që investimi në fjalë është bërë nëse ai investim është ende relevant në bazë të planit të mëvonshëm dhjetëvjeçar për zhvillimin e rrjetit:

(a) të kërkojë që operatori i sistemit të transmisionit të ekzekutojë investimet në fjalë;

(b) të organizojë një procedurë të tenderimit të hapur për çdo investitor për investimet në fjalë; apo

(c) ta obligojë operatorin e sistemit të transmisionit që ta pranojë një rritje të kapitalit për ta financuar investimin e nevojshëm dhe për t’i lejuar investitorët e pavarur që të marrin pjesë në kapital.

Në rastet kur autoriteti rregullator i ka përdorur kompetencat e tij sipas pikës (b) të nënparagrafit të

56

parë, ai mund ta obligojë operatorin e sistemit të transmisionit që të pajtohet për njërën një apo më shumë nga këto në vijim:

(a) financimin nga pala e tretë

(b) ndërtimin nga pala e tretë;

(c) ndërtimin e aseteve të reja në fjalë vetë;

(d) operimin e aseteve të reja vetë.

operatori i sistemit të transmisionit iu siguron investitorëve të gjitha informatat e nevojshme për realizimin e investimit, i lidhë asetet e reja me rrjetin e transmisionit dhe në përgjithësi i bënë përpjekjet më të mira për ta lehtësuar zbatimin e projektit të investimit.

Aranzhimet relevante financiare i nënshtrohen miratimit të autoritetit rregullator.

8. Në rastet kur autoriteti rregullator i ka përdorur kompetencat e veta sipas nënparagrafit të parë të paragrafit 7, rregullimet relevante të tarifave e mbulojnë koston e investimeve në fjalë.

Neni 23

Kompetencat vendimmarrëse përkitazi me lidhjen e centralit të ri të energjetik në sistemin e transmisionit

57

1. Operatori i sistemit të transmisionit krijon dhe publikon procedura transparente dhe efikase përkitazi me lidhjen jodiskriminuese të centraleve të reja në sistemin e transmisionit. Ato procedura i nënshtrohen miratimit nga autoritetet rregullatore nacionale.

2. Operatori i sistemit të transmisionit nuk ka të drejtë që ta refuzojë lidhjen e centralit të ri në bazë të kufizimeve të mundshme në të ardhmen të kapaciteteve të rrjetit në dispozicion, siç është kongjestioni në pjesët e largëta të sistemit të transmisionit. Operatori i sistemit të transmisionit i paraqet të gjitha informatat e nevojshme.

3. Operatori i sistemit të transmisionit nuk ka të drejtë të refuzojë një pikë të re të lidhjes, në bazë të asaj që ajo lidhje do të shpie në shpenzime shtesë që ndërlidhen me rritjen e kapacitetit të nevojshëm të elementeve të sistemit në afërsi të pikës së lidhjes.

Kapitulli VI

Funksionimi i Sistemit të Distribucionit

Neni 24

Caktimi i operatorëve të sistemit të distribucionit

Shtetet anëtare e caktojnë apo kërkojnë nga ndërmarrjet që i kanë në pronësi apo që janë përgjegjëse për sistemet e distribucionit që të caktojnë,

58

për një periudhë kohore që përcaktohet nga Shtetet Anëtare duke i pas para sysh konsideratat e efikasitetit dhe balancit ekonomik, një apo më shumë operatorë të sistemit të distribucionit. Shtetet anëtare sigurojnë që operatorët e sistemit të distribucionit të veprojnë në pajtim me nenin 25, 26 dhe 27.

Neni 25

Detyra e operatorëve të sistemit të distribucionit

1. Operatori i sistemit të distribucionit është përgjegjës për të siguruar që aftësia afatgjatë e sistemit t’i plotësojë kërkesat e arsyeshme për shpërndarje të energjisë elektrike, për funksionim, mirëmbajtje dhe zhvillim sipas kushteve ekonomike të një sistemi të distribucionit të energjisë elektrike që është i besueshëm dhe efikas në zonën e vet duke i kushtuar kujdes të duhur mjedisit dhe efikasitetit të energjisë.

2. Në asnjë rrethanë nuk duhet të diskriminojë ndërmjet përdoruesve të sistemit apo klasave të përdoruesve të sistemit, në veçanti në favor të ndërmarrjeve që ndërlidhen me të.

3. Operatori i sistemit të distribucionit iu siguron përdoruesve të sistemit informata që iu nevojiten atyre për të pasur qasje efikase, përfshi përdorimin e sistemit.

4. Një shtet anëtar mund të kërkojë nga operatori i sistemit të distribucionit që kur të heq nga përdorimi instalimet gjeneruese, t’i jep prioritet instalimeve gjeneruese që përdorin burime të ripërtëritshme të energjisë apo mbeturinave apo që prodhojnë në kombinim nxehtësi dhe energji.

59

5. Secili operator i sistemit të distribucionit e blenë energjinë që e përdor për të mbuluar humbjet e energjisë dhe rezervon kapacitete në sistemin e vet sipas procedurave transparente, jo-diskriminuese dhe të bazuara në treg, kurdo që e ka një funksion të tillë. Ajo kërkesë do të jetë pa paragjykim ndaj përdorimit të energjisë elektrike të fituar sipas kontratave të lidhura para 1 janarit 2002.

6. Në rastet kur operatori i sistemit të distribucionit është përgjegjës për balancimin e sistemit të distribucionit, rregullat e miratuara nga ai për atë qëllim janë objektive, transparente dhe jodiskriminuese, përfshirë rregullat për ndërrimin e përdoruesve të sistemit të rrjeteve të tyre për çekuilibrim të energjisë elektrike. Kushtet dhe afatet përfshirë rregullat dhe tarifat, për ofrimin e shërbimeve të tilla nga operatorët e sistemit të distribucionit vendosen në pajtim me nenin 37 (6) në mënyrë jodiskriminuese dhe që e reflekton koston e cila publikohet.

7. Gjatë planifikimit të zhvillimit të rrjetit të distribucionit, efikasiteti i energjisë/masat për menaxhimin e anës së kërkesës apo gjenerimi i shpërndarë që mund ta zëvendësoj nevojën për përmirësim apo zëvendësim të kapaciteteve të energjisë elektrike, merren para sysh nga operatori i sistemit të distribucionit.

Neni 26

Shthurja e operatorëve të sistemit të distribucionit

1. Kur operatori i sistemit të distribucionit është pjesë e ndërmarrjes së integruar vertikalisht, ai do të jetë i

60

pavarur së paku sa i përket formës së tij ligjore, organizimit dhe vendimmarrjes nga aktivitetet që nuk ndërlidhen me shpërndarjen. Ato rregulla nuk krijojnë obligim për të ndarë pronësinë e aseteve të operatorit të sistemit të distribucionit nga ndërmarrja vertikalisht e integruar.

2. Përveç kërkesave nga paragrafi 1, kur operatori i sistemit të distribucionit është pjesë e ndërmarrjes së integruar vertikalisht, ai do të jetë i pavarur sa i përket organizimit dhe vendimmarrjes së tij nga aktivitetet tjera që nuk ndërlidhen me shpërndarjen. Për ta arritur këtë, vlejnë kriteret minimale si më poshtë:

(a) ata persona që janë përgjegjës për menaxhimin e operatorit të sistemit të distribucionit nuk duhet të marrin pjesë në strukturat e kompanisë së integruar elektro-energjetike që janë përgjegjëse në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë për funksionimin ditor të gjenerimit, transmisionit apo furnizimit me energji elektrike;

(b) duhet të merren masa të duhura në mënyrë që interesat profesional të personave përgjegjës për menaxhim të operatorit të sistemit të distribucionit të mbahen përgjegjës në atë mënyrë që siguron që ata janë të aftë të veprojnë në mënyrë të pavarur;

(c) operatori i sistemit të distribucionit duhet të ketë të drejta efektive të vendimmarrjes të pavarura nga ndërmarrja e integruar e energjisë elektrike, për sa i përket aseteve të nevojshme për funksionim, mirëmbajtje apo zhvillim të rrjetit. Për t’i përmbushur këto detyra, operatori i sistemit të distribucionit i ka në dispozicion burimet e nevojshme përfshirë ato njerëzore, teknike, fizike dhe financiare. Kjo nuk duhet

61

ta parandalojë ekzistimin e mekanizmave të duhur të koordinimit për të siguruar mbrojtjen e të drejtat ekonomike dhe ato të mbikëqyrjes së menaxhmentit të kompanisë amë lidhur me kthimin e aseteve, që rregullohen në mënyrë të tërthortë në pajtim me nenin 37 (6), në njësinë vartëse. Kjo në veçanti ia mundëson kompanisë amë që ta miratojë planin vjetor financiar, apo ndonjë instrument ekuivalent të operatorit të sistemit të distribucionit dhe të vendosë kufizime globale në nivelet e borxhit të njësisë së vet vartëse. Ajo nuk do ta lejojë kompaninë amë që t’i jep instruksione lidhur me operacionet e përditshme, e as sa i përket vendimit individual përkitazi me vendimet individuale lidhur me ndërtimin apo përmirësimin e linjave të distribucionit, që nuk i tejkalojnë kushtet dhe afatet e planit të miratuar financiar, apo të ndonjë instrumenti tjetër të barasvlershëm; dhe

(d) operatori i sistemit të distribucionit duhet ta krijojë një program të pajtueshmërisë, i cili vendosë masat e ndërmarra për të siguruar përjashtimin e sjelljeve diskriminuese, dhe për të siguruar monitorim adekuat të zbatimit të tij. Programi i pajtueshmërisë vendos obligime specifike të punonjësve për arritjen e atij synimi. Një raport vjetor, i cili i paraqet masat kryesore që janë ndërmarrë dorëzohet nga personi apo organi që është përgjegjës për monitorimin e pajtueshmërisë, zyrtari i pajtueshmërisë i operatorit të sistemit të distribucionit tek autoriteti rregullator i referuar në nenin 35(1) dhe publikohet. Zyrtari i pajtueshmërisë i operatorit të sistemit të distribucionit është plotësisht i pavarur dhe ka qasje në të gjitha informatat e nevojshme të operatorit të sistemit të distribucionit dhe të çdo ndërmarrje të bashkuar për përmbushjen e detyrave të tij.

62

3. Kur operatori i sistemit të distribucionit është pjesë e ndërmarrjes së integruar vërtikalisht, Shtetet Anëtare sigurojnë që aktivitetet e operatorit të sistemit të distribucionit të monitorohen nga autoritetet rregullatore apo organet tjera kompetente në mënyrë që të mos mund ta shfrytëzojë integrimin e vet vertikal për ta penguar konkurrencën. Në veçanti, operatorët e sistemit të distribucionit të integruar vertikalisht në komunikimin dhe markat e tyre nuk krijojnë huti lidhur me identitetin e ndarë nga dega e furnizimit të ndërmarrjes së integruar vertikalisht.

4. Shtetet anëtare mund të vendosin që të mos i aplikojnë paragrafët 1, 2 dhe 3 për ndërmarrjet e integruara të energjisë elektrike të cilat iu shërbejnë më pak se 100 000 konsumatorëve të lidhur, apo që iu shërbejnë sistemeve të vogla dhe të izoluara.

Neni 27

Obligimi i konfidencialitetit të operatorëve të sistemit të distribucionit

Pa paragjykim ndaj nenit 30 apo ndaj ndonjë detyre ligjore për të zbuluar informata, operatori i sistemit të distribucionit duhet ta ruajë konfidencialitetin e informatave të ndjeshme afariste që i ka pranuar gjatë afarizmit të saj, dhe e ndalon zbulimin e informatave për veprimtarinë e vet që mund të ofrojnë përparësi afariste në mënyrë diskriminuese.

Neni 28

Sistemet e mbyllura të distribucionit

1. Shtetet anëtare mund t’iu mundësojnë autoriteteve

63

rregullatore nacionale apo organeve tjera kompetente që ta klasifikojnë sistemin i cili e shpërndan energjinë elektrike brenda një vendi të kufizuar gjeografik që ofron shërbime industriale apo ekonomike dhe që, pa paragjykim ndaj paragrafit 4, nuk furnizon konsumatorë të ekonomive familjare, si sistem i mbyllur i shpërndarjes nëse:

(a) për arsye specifike teknike apo të sigurisë, funksionimi apo procesi i prodhimit i përdoruesve të atij sistemi janë të integruar; apo

(b) ai sistem shpërndan energji elektrike për pronarin apo operatorin e sistemit apo ndërmarrjet e tyre përkatëse.

2. Shtetet anëtare mund t’i ofrojnë autoriteteve nacionale rregullatorë që ta përjashtojnë operatorin e sistemit të mbyllur të shpërndarjes nga:

(a) kërkesat e nenit 25(5) për të blerë energjinë që e përdor për të mbuluar humbjet e energjisë elektrike dhe kapacitetin rezerve në sistemin e vet në bazë të procedurave transparente, jodiskriminuese dhe të bazuara në treg;

(b) kërkesat e nenit 32 (1) që tarifat, apo metodologjitë që përdoren për llogaritjet e tyre, të miratohen para hyrjes së tyre në fuqi në pajtim me nenin 37.

3. Në rastet kur lejohet përjashtimi sipas paragrafit 2, tarifat e aplikueshme, apo metodologjitë që përdoren për llogaritjen e tyre, rishikohen dhe miratohen në pajtim me nenin 37 me kërkesë të përdoruesit të sistemit të mbyllur të shpërndarjes.

4. Përdorimi i rastësishëm i nga një numër i vogël i

64

ekonomive familjare dhe asociacioneve të punësimit apo të ngjashme së bashku me pronarin e sistemit të shpërndarjes që gjendet në një zonë që shërbehet nga sistemi i mbyllur i shpërndarjes nuk e pengon miratimin e përjashtimit sipas paragrafit 2.

Neni 29

Operatori i Kombinuar

Neni 26 (1) nuk e parandalon punën e operatorit të kombinuar të transmisionit dhe distribucionit me kusht që ai operator të jetë në pajtim me nenet 9(1) apo 13 dhe 14, të Kapitullit V apo nëse bie në fushëveprim të nenit 44(2).

Kapitulli VII

SHTHURJA DHE TRANSPARENCA E LLOGARIVE

Neni 30

E drejta për qasje në llogari

1. Shtetet anëtare apo çfarëdo autoriteti kompetent që e caktojnë ato, përfshirë edhe autoritetet rregullatore të referuara në nenin 35, për aq sa është e nevojshme që të kryejnë funksionet e tyre, kanë të drejtë të qasjes në llogaritë e ndërmarrjeve të energjisë elektrike siç është paraparë në nenin 31.

2. Shtetet anëtare dhe cilido autoritet i caktuar përfshirë autoritetet rregullatorë, e ruajnë konfidencialitetin e informatave të ndjeshme afariste. Shtetet anëtare mund të mundësojnë zbulimin e informatave të tilla kur një gjë e tillë është e

65

nevojshme në mënyrë që autoritetet kompetente t’i kryejnë funksionet e tyre.

Neni 31

Shthurja e llogarive

1. Shtetet anëtare marrin masa të nevojshme për të siguruar që llogaritë e energjisë elektrike të mbahen sipas paragrafëve 2 dhe 3.

2. Ndërmarrjet e energjisë elektrike, pavarësisht se çfarë sistemi të pronësisë apo forme ligjore e kanë, hartojnë, dorëzojnë për qëllim të auditimit dhe publikimit. Llogaritë e tyre vjetore në pajtim me rregullat e së drejtës së tyre nacionale për llogaritë vjetore të shoqërive me përgjegjësi të kufizuar të miratuara në pajtim me Direktivën e Katërt të Këshillit 78/660/EEC të 25 korrikut 1978 në bazë të nenit 44 (2)(g) (*) të Traktatit për llogaritë vjetore të disa llojeve të caktuara të kompanive1

Ndërmarrjet që nuk janë të obliguara me ligj që t’i publikojnë llogaritë e tyre vjetore e mbajnë nga një kopje të tyre në dispozicion të publikut në zyrën e tyre kryesore.

* Titulli i Direktivës 78/660/EEC është rregulluar për të marrë në konsideratë rinumërimin e neneve të Traktatit për Themelimin e Komunitetit Evropian në pajtim me nenin 12 të Traktatit të Amsterdamit; referenca e parë ishte për nenin 54(3)(g).

1 OJ L 222, 14.8.1978, f. 11

66

3. Ndërmarrjet e energjisë elektrike në llogaritë e tyre të brendshme, mbajnë llogari të ndara për secilin nga aktivitetet e tyre të shpërndarjes ashtu siç do të kishin qenë të obliguar të bënin në rast se aktivitetet e tyre në fjalë do të kryheshin nga ndërmarrje të ndara, me qëllim të shmangies së diskriminimit, tej-subvencionimin dhe pengimin e konkurrencës. Ato gjithashtu mbajnë llogari, që mund të konsolidohen, për aktivitete tjera të energjisë elektrike që nuk ndërlidhen me transmisionin apo shpërndarjen. Deri më 1 korrik 2007, ata mbajnë llogari të ndara për aktivitetet e furnizimit për konsumatorët e përshtatshëm dhe aktivitetet e furnizimit për konsumatorë të papërshtatshëm. Të hyrat nga pronësia e sistemit të transmisionit apo distribucionit specifikohen në llogari. Aty ku është e përshtatshme, ata mbajnë llogari të konsoliduara për aktivitetet tjera që nuk ndërlidhen me energjinë elektrike. Llogaritë e brendshme përfshijnë një tabelë të bilancit dhe llogaritë e përfitimit dhe humbjes për secilin aktivitet.

4. Auditimi i referuar në paragrafin 2 në veçanti vërteton që obligimi për ta shmangur diskriminimin dhe tej subvencionimin të referuar në paragrafin 3 është duke u respektuar.

Kapitulli VII

ORGANIZIMI I QASJES NË SISTEM

Neni 32

Qasja nga palët e treta

67

1. Shtetet anëtare sigurojnë implementimin e sistemit të qasjes së palëve të treta në sistemet e transmisionit dhe distribucionit në bazë të tarifave të publikuara, që vlejnë për të gjithë konsumatorët dhe aplikohen në mënyrë objektive dhe pa kurrfarë diskriminimi ndërmjet përdoruesve të sistemit. Shtetet anëtare sigurojnë që ato tarifa, apo metodologjitë për llogaritjen e tyre, të miratohen para hyrjes së tyre në fuqi në pajtim me nenin në pajtim me nenin 37 dhe se ato tarifa, dhe metodologji – në rastet ku janë miratuar vetëm metodologjitë – publikohen para hyrjes së tyre në fuqi.

2. Operatori i sistemit të transmisionit apo distribucionit mund ta refuzojë qasjen kur i mungon cilësia e nevojshme. Duhet të jepen arsyet e duhura për një refuzim të tillë, në veçanti kur e kemi para sysh nenin 3, dhe në bazë të kritereve të arsyetuara objektive dhe teknike dhe ekonomike. Autoritetet rregullatore kur Shtetet Anëtare e kanë paraparë një gjë të tillë apo Shtetet Anëtare duhet të sigurojnë që ato kritere të aplikohen në mënyrë konsistente dhe që përdoruesi i sistemit të cilit iu është refuzuar qasja mund të përdorë procedurën për zgjidhjen e kontesteve. Autoritetet rregullatore gjithashtu sigurojnë, aty ku një gjë e tillë është e përshtatshme dhe kur kemi raste të refuzimit të qasjes, që operatori i sistemit të transmisionit dhe distribucionit ofrojnë informata relevante përkitazi me masat që do të jenë të nevojshme për ta përforcuar rrjetin. Palët që kërkojnë informata të tilla mund të ngarkohen me tarifë të arsyeshme që e reflekton koston e ofrimit të informatave të tilla.

Neni 33

68

Hapja e tregut dhe reciprociteti

1 Shtetet anëtare sigurojnë që konsumatorë të privilegjuar janë:

(a) deri më 1 korrik 2004, konsumatorë të privilegjuar siç janë specifikuar në nenin 19(1) deri (3) të Direktivës 96/92/EC. Shtetet anëtare publikojnë deri më 31 janar të secilit vit kriteret për përkufizimin e atyre konsumatorëve të privilegjuar:

(b) nga 1 korriku 2004, të gjithë konsumatorët e ekonomive familjare;

(c) nga 1 korriku 2007, të gjithë konsumatorët.

2. Për të shmangur çekuilibrin në hapjen e tregjeve të energjisë elektrike:

(a) kontratat për furnizimin me energji elektrike me një konsumator të privilegjuar në sistem të një shteti tjetër anëtar nuk janë të ndaluara nëse konsumatori konsiderohet si i privilegjuar në dy sistemet e përfshira; dhe

Kur transaksionet siç është përshkruar në pikën (a) refuzohen për shkak se konsumatori është i privilegjuar në vetëm njërin nga dy sistemet, Komisioni mundet, duke e pasur para sysh situatën në treg dhe interesin e përbashkët, e obligojnë palën refuzuese që të ekzekutoj furnizimin e kërkuar me kërkesë të shtetit anëtar ku gjendet konsumatori i

69

privilegjuar.

Neni 34

Linjat direkte

1. Shtetet Anëtare marrin masa të nevojshme për të siguruar:

(a) që të gjithë prodhuesit e energjisë elektrike dhe ndërmarrjet e furnizimit të themeluara brenda territorit të tyre të furnizojnë ndërtesat e tyre, njësitë vartëse dhe konsumatorët e privilegjuar përmes linjës direkte; dhe

(b) të gjithë konsumatorët e privilegjuar brenda territorit të tyre të furnizohen përmes linjës direkte nga prodhuesi dhe ndërmarrjet e furnizimit.

2. Shtetet anëtare i vendosin kriteret për dhënien e autorizimeve për ndërtimin e linjave direkte në territorin e tyre. Ato kritere janë objektive dhe jodiskriminuese.

3. Mundësia e furnizimit me energji elektrike përmes linjës direkte të referuar në paragrafin 1 të këtij neni nuk ndikon në mundësinë e kontraktimit të energjisë elektrike në pajtim me nenin 32.

4. Shtetet anëtare mund të lëshojnë autorizime për ndërtimin e linjës direkte për shkak qoftë të refuzimit të qasjes në sistem në bazë të, nëse është e përshtatshme, nenit 32 apo të hapin procedura për zgjidhjen e kontestit sipas nenit 37.

5. Shtetet anëtare mund të refuzojnë që ta autorizojnë linjën direkte nëse lëshimi i atij autorizimi do të ishte pengesë për dispozitat e nenit 3. Për refuzimin e tillë

70

jepen arsyet e duhura.

Kapitulli IX

AUTORITETET NACIONALE RREGULLATORE

Neni 35

Caktimi dhe pavarësia e autoriteteve rregullatore

1. Secili shtet anëtar e cakton një autoritet të vetëm nacional rregullator në nivel nacional.

2. Paragrafi 1 i këtij neni nuk e paragjykon caktimin e autoriteteve tjera rregullatorë në nivel rajonal brenda shteteve anëtare, me kusht që të ketë një përfaqësues të lartë për qëllime të përfaqësimit dhe kontaktimit në nivel të Komunitetit në Bordin e Rregullatorëve të Agjencisë në pajtim me nenin 14 (1) të Rregullores (EC) Nr. 713/2009.

3. Përmes derogimit nga paragrafi 1 i këtij neni, Shteti Anëtar mund të caktojë autoritete rregullatorë për sisteme të vogla më ndonjë rajon të ndarë gjeografik konsumi i së cilit, në vitin 2008, ka përbërë më pak se 3 % të konsumit të përgjithshëm të shtetit anëtar të cilit i përket. Kjo shmangie është pa paragjykim të caktimit të një përfaqësuesi të lartë për përfaqësim dhe kontaktim në nivel të Komunitetit në Bordin e Rregullatorëve të Agjencisë në pajtim me nenin 14 (1) të Rregullores (EC) Nr. 713/2009.

Shtetet anëtare garantojnë pavarësinë e autoritetit rregullator dhe sigurojnë që ai të ushtrojë kompetencat e veta në mënyrë të paanshme dhe transparente. Për këtë qëllim, Shteti Anëtar siguron që, gjatë kryerjes së detyrave të rregullatorit të cilat iu janë akorduar atij

71

nga kjo Direktivë dhe legjislacioni përkatës, autoriteti rregullator:

(a) është me ligj i dallueshëm dhe i pavarur në funksion nga çdo person tjetër fizik apo juridik;

(b) siguron që personeli i tij dhe personat përgjegjës për menaxhimin e tij:

(i) veprojnë në mënyrë të pavarur nga interesat e tregut; dhe

(ii) nuk kërkojnë apo marrin instruksione të drejtpërdrejta nga asnjë qeveri apop person fizik apo juridik gjatë kryerjes së detyrës së rregullatorit. Kjo kërkesë nuk e paragjykon bashkëpunimin e ngushtë, sipas nevojës, me autoritetet tjera relevante nacionale apo ndaj udhëzimeve të përgjithshme për politikat të lëshuara nga qeveria të cilat nuk ndërlidhen me detyrat dhe kompetencat e rregullatorit nga neni 37.

5. Për ta mbrojtur pavarësinë e autoritetit rregullator, Shtetet Anëtare në veçanti sigurojnë që:

(a) autoriteti rregullator mund të merr vendime autonome, në mënyrë të pavarur nga çdo organ politik,

72

dhe ka buxhet të ndarë vjetor, me autonomi në implementimin e buxhetit të ndarë, dhe burime adekuate njerëzore dhe financiare për t’i kryer detyrat e tij; dhe

(b) Anëtarët e bordit të autoritetit rregullator apo, në mungesë të bordit, menaxhmenti më i lartë i autoritetit rregullator emërohen për mandat të caktuar prej pesë deri shtatë viteve, me mundësi të vazhdimit edhe për një mandat.

Sa i përket pikës (b) të nënparagrafit të parë, Shtetet Anëtare sigurojnë skemë të duhur të rrotacionit të bordit apo menaxhmentit të lartë. Anëtarët e bordit apo, në mungesë të bordit menaxhmentit të lartë mund të shkarkohen nga pozita gjatë mandatit të tyre vetëm nëse ata nuk i përmbushin më kushtet e parapara në këtë nen apo janë shpallur fajtor për sjellje të pahijshme

sipas ligjit nacional.

Neni 36

Synimet e përgjithshme të autoritetit rregullator

Gjatë kryerjes së detyrave rregullatore të specifikuara në këtë Direktivë, autoriteti rregullator i ndërmerr të gjitha masat e arsyeshme për të ndjekur synimet në vijim brenda kornizës së detyrave dhe kompetencave të veta të parapara në nenin 37, në konsultim të afërt me autoritetet tjera relevante nacionale përfshirë autoritetet e konkurrencës, dhe pa i paragjykuar kompetencat e tyre:

(a) promovimi në bashkëpunim të ngushtë me Agjencinë, autoritetet rregullatore të shteteve tjera

73

anëtare dhe Komisionit, i një tregu të brendshëm të energjisë elektrike konkurrues, të sigurt dhe të qëndrueshëm në aspektin mjedisor brenda Komunitetit, dhe hapje efektive të tregut për të gjithë konsumatorët dhe furnizuesit në Komunitet dhe sigurimi i kushteve të duhura për funksionim efektiv dhe të besueshëm të rrjeteve të energjisë elektrike, duke i marr para sysh objektivat afatgjata;

(b) zhvillimi i tregjeve rajonale konkurruese dhe me funksionim të duhur brenda Komunitetit për t’i arritur synimet e referuara në pikën (a);

(c) eliminimi i kufizimeve në tregtimin e energjisë elektrike ndërmjet shteteve anëtare përfshirë zhvillimin e kapaciteteve të duhura tej-kufitare të transmisionit për ta plotësuar kërkesën dhe për rritjen e integrimit të tregjeve nacionale gjë që mund ta lehtësojë rrjedhën e energjisë elektrike në mbarë Komunitetin;

(d) ndihma për të arritur, në mënyrën më kosto-efektive, zhvillimin e sistemeve të sigurta, të besueshme, efektive dhe jodiskriminuese që janë të orientuara kah konsumatori, dhe që promovojnë sisteme adekuate, dhe janë në pajtim me synimet e përgjithshme të politikave të energjisë, efikasitetit të energjisë si dhe integrimin e gjenerimit në shkallë të madhe dhe atë në shkallë të vogël të energjisë elektrike nga burimet e ripërtëritshme të energjisë dhe distribuimit të gjenerimit si në transmision ashtu edhe në rrjetet e distribucionit;

(e) lehtësimi i qasjes në rrjet për kapacitetet e reja të gjenerimit, në veçanti heqja e barrierave që do të mund ta parandalonin qasjen prurjeve të reja në treg dhe të energjisë elektrike nga burimet e ripërtëritshme të

74

energjisë;

(f) garantimi që operatorëve të sistemit dhe përdoruesve të sistemit t’u jepen stimulimet e duhura, si në periudhë afatshkurtër ashtu edhe afatgjatë, për të rritur efikasitetin në performancën e sistemit dhe për të nxitur integrimin e tregut;

(g) garantimi që konsumatorët të përfitojnë përmes funksionimit efikas të tregjeve të tyre nacionale, promovimi i konkurrencës efektive dhe ofrimi i ndihmës për të siguruar mbrojtje të konsumatorit;

(h) ofrimi i ndihmës për të arritur standarde të larta të shërbimit universal dhe publik në furnizimin me energji elektrike, kontribuimi në mbrojtjen e konsumatorëve të cenueshëm dhe kontribuimi në kompatibilitetin e proceseve të shkëmbimeve të nevojshme të të dhënave për ndërrimin e konsumatorëve.

Neni 37

Detyrimet dhe kompetencat e autoritetit rregullator

1. Autoriteti rregullator i ka detyrimet e mëposhtme:

. (a) rregullimin apo miratimin e tarifave të transmisionit apo shpërndarjes ose metodologjitë e tyre, sipas kritereve të transparencës;

. (b) sigurimin e pajtueshmërisë së operatorëve të sistemeve të transmisionit dhe shpërndarjes dhe, aty ku është relevante, pronarëve të sistemeve, si dhe të çfarëdo veprimtarie të energjisë elektrike, sipas detyrimeve nga kjo

75

Direktivë dhe legjislacionit tjetër relevant të Komunitetit, përfshirë çështjet ndërkufitare;

. (c) bashkëpunimi në çështje ndërkufitare me autoritetin apo autoritetet rregullatorë të shteteve anëtare përkatëse dhe me Agjencinë;

. (d) pajtueshmëria dhe zbatimi i të gjitha vendimeve detyruese të Agjencisë dhe të Komisionit;

. (e) raportimi vjetor tek Shtetet Anëtare, Agjencia dhe Komisioni mbi aktivitetin e tij dhe përmbushjen e detyrimeve. Raportet e tilla mbulojnë hapat e ndërmarrë dhe rezultatet e arritura në lidhje me secilin nga detyrimet e përcaktuara në këtë nen;

. (f) sigurimi që nuk ka subvencione që ndeshen në mes të transmisioneve, shpërndarjes dhe aktiviteteve të furnizimit;

. (g) monitorimi i planeve të investimit të operatorëve të sistemit të transmisionit, dhe paraqitja e vlerësimit të planeve të investimit të operatorëve të sistemit të transmisionit në raportin vjetor lidhur me pajtueshmërinë e tyre me planin zhvillimor të rrjetit që përfshinë tërë Komunitetin, i cili ceket në nenin 8(3)(b) të Rregullores (EC) Nr 714/2009; vlerësimi i tillë mund të përfshijë rekomandime për të ndryshuar planet e tilla të investimit;

. (h) monitorimi i pajtueshmërisë dhe shqyrtimi e performancës së sigurisë së rrjetit dhe rregullave të besueshmërisë, si dhe përcaktimi apo miratimi i standardeve dhe kërkesave për

76

cilësinë e shërbimeve dhe të furnizimit apo dhënia e kontributit për këtë së bashku me organet tjera kompetente;

. (i) monitorimi i nivelit të transparencës, përfshirë çmimet e shitjeve me shumicë, dhe sigurimi i pajtueshmërisë së veprimtarive të ndërmarra lidhur me energjinë elektrike me detyrimet e transparencës;

. (j) monitorimi i nivelit dhe efektshmërisë së tregut dhe konkurrencës në nivele të shitjeve me shumicë dhe me pakicë, përfshirë shkëmbimet e energjisë elektrike, çmimet për konsumatorët e ekonomive shtëpiake përfshirë sistemet e parapagimit, çmimet e ndërrimeve, çmimet e shkyçjes, tarifat dhe ekzekutimi i shërbimeve të mirëmbajtjes, dhe ankesat e parashtruara nga konsumatorët e ekonomive shtëpiake, si dhe çfarëdo çrregullimi apo kufizimi i konkurrencës, përfshirë ofrimin e të dhënave relevante apo paraqitjen e rasteve relevante pranë organeve kompetente të konkurrencës;

(k) monitorimi i dukurive të praktikave kufizuese kontraktuale, përfshirë ekskluzivitetin e dispozitave që mund të pengojnë konsumatorët afarist nga kontraktimi i njëkohshëm me më shumë se një furnizues apo që mund të kufizojnë zgjedhjen e tyre për të bërë një gjë të tillë dhe, aty ku është e nevojshme, të informojë autoritetet vendore të konkurrencës për praktikat e tilla;

(l) respektimi i lirisë së kontraktimit lidhur me kontratat për furnizim dhe kontratat afatgjate, me kusht

77

që të jenë kompatibile me ligjin e Komunitetit dhe në pajtim me politikat e Komunitetit.

(m) monitorimi i kohës që marrin operatorët e sistemeve të transmisionit dhe shpërndarjes për të bërë kyçjet dhe riparimet;

(n) në bashkëveprim me organet tjera kompetente, të ndihmojë për të siguruar që masat për mbrojtjen e konsumatorit, përfshirë ato të përcaktuara në Aneksin I, të jenë efektive dhe të zbatueshme;

(o) së paku një herë në vit, publikimi i rekomandimeve në lidhje me pajtueshmërinë e çmimeve të furnizimit me nenin 3, dhe paraqitja e këtyre rekomandimeve te organet kompetente, kur një gjë e tillë është e duhur;

(p) sigurimi i qasjes në të dhënat e konsumit të konsumatorëve, sigurimi për shfrytëzim alternativ i një formati të harmonizuar në nivel kombëtar që është lehtë i kuptueshëm për të dhëna të konsumit, dhe qasja e shpejtë për të gjithë konsumatorët në të dhënat e tilla sipas pikës (h) të Aneksit I;

(q) monitorimi i zbatimit të rregullave që kanë të bëjnë me rolet dhe përgjegjësitë e operatorëve të sistemit të transmisionit, operatorëve të sistemit të shpërndarjes, furnizuesve dhe konsumatorëve dhe palëve tjera në treg në pajtim me Rregulloren (EC) Nr. 714/2009;

(r) monitorimi i investimeve në kapacitetet prodhuese lidhur me sigurinë e furnizimit;

(s) monitorimi i bashkëpunimit teknik në mes të Komunitetit dhe operatorëve të sistemeve të transmisionit të shteteve të treta;

78

(t) monitorimi dhe zbatimi i masave mbrojtëse të cekura në nenin 42; dhe

(u) dhënia e kontributit në pajtueshmërinë e proceseve të këmbimit të të dhënave për proceset më të rëndësishme të tregjeve në nivel rajonal.

2. Kur një gjë e tillë përcaktohet nga Shtetet Anëtare, detyrimet e monitorimit të përcaktuara në paragrafin 1 mund të zbatohen edhe nga organe tjera përveç autoritetit rregullator. Në rast të tillë, informatat që rezultojnë nga monitorimi i tillë duhet t’i vihen në dispozicion autoritetit rregullator sa më parë që të jetë e mundur.

Duke ruajtur pavarësinë e tyre, pa paragjykim për kompetencat e veta specifike dhe në pajtim me parimet e rregullimit më të mirë, autoriteti rregullator, kur është e përshtatshme, këshillon operatorët e sistemeve të transmisionit dhe, kur është e përshtatshme, bashkëpunon ngushtë me organet tjera vendore përkatëse gjatë zbatimit të detyrimeve të përcaktuara në paragrafin 1.

Miratimet e dhëna nga autoriteti rregullator apo Agjencia sipas kësaj Direktive janë pa paragjykim për çfarëdo përdorimi të arsyetuar të kompetencave të tij në të ardhmen nga autoriteti rregullator sipas këtij neni apo për çfarëdo dënimi të shqiptuar nga organet tjera kompetente apo nga Komisioni.

3. Përveç detyrimeve të përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni, kur një operator i pavarur i sistemit caktohet sipas nenit 13, autoriteti rregullator:

. (a) monitoron pajtueshmërinë e pronarit të

79

sistemit të transmisionit dhe operatorit të pavarur të sistemit me detyrimet e tyre nga ky nen, dhe shqipton dënime për mospajtueshmëri në pajtim me paragrafin 4(d);

. (b) monitoron raportet dhe komunikimin në mes të operatorit të pavarur të sistemit dhe pronarit të sistemit të transmisionit për të siguruar pajtueshmërinë e operatorit të pavarur të sistemit me detyrimet e tij, dhe në veçanti të aprovojë kontratat dhe të veprojë si autoritet për zgjedhjen e kontesteve në mes të operatorit të pavarur të sistemit dhe pronarit të sistemit të transmisionit lidhur me ankesat e paraqitura nga cilado palë në pajtim me paragrafin 11;

. (c) pa paragjykim për procedurën nga neni 13(2)(c), për planin e parë dhjetëvjeçar zhvillimor të rrjetit miraton planifikimin e investimeve dhe planin shumëvjeçar zhvillimor të rrjetit të paraqitur në baza vjetore nga operatori i pavarur i sistemit;

. (d) siguron që tarifat e qasjes në rrjet të mbledhura nga operatori i pavarur i sistemit të përfshijnë pagesën për pronarin e rrjetit apo pronarët e rrjetit, gjë që siguron kompensim adekuat për pasuritë e rrjetit dhe të gjitha investimet e bëra, me kusht që të jenë të shkaktuara në mënyrë ekonomike dhe efikase;

. (e) ka kompetencë për të zbatuar inspektime, përfshirë inspektime të paparalajmëruara në objektet e pronarit të sistemit të transmisionit dhe operatorit të pavarur të sistemit; dhe

. (f) monitoroni përdorimin e tarifave të

80

grumbulluara nga operatori i pavarur i sistemit në pajtim me nenin 16(6) të Rregullores (EC) No 714/2009.

4. Shtetet Anëtare sigurojnë që autoriteteve rregullatore t’u jepen kompetencat e nevojshme për t’iu mundësuar zbatimin e detyrimeve të përcaktuara në paragrafët 1, 3 dhe 6 në një mënyrë efikase dhe të shpejtë. Për këtë qëllim, autoriteti rregullator do të ketë së paku kompetencat në vijim:

. (a) nxjerrjen e vendimeve detyruese për çështjet e energjisë elektrike;

. (b) zbatimin e hetimeve mbi funksionimin e tregut të energjisë elektrike, dhe të vendos apo të shqiptojë çfarëdo masash të nevojshme dhe proporcionale për të promovuar konkurrencën efektive dhe për të siguruar funksionimin e mirëfilltë të tregut. Kur është e nevojshme, autoriteti rregullator poashtu ka kompetencë për të bashkëpunuar me autoritetit kombëtar të konkurrencës dhe rregullatorët e tregut financiar apo Komisionin në zbatimin e hetimit lidhur me ligjin e konkurrencës;

(c) të kërkojë çfarëdo informacioni lidhur me energjinë elektrike që është i rëndësishëm për përmbushjen e detyrimeve të tij, përfshirë arsyetimin për çfarëdo refuzimi të lejimit të qasjes nga pala e tretë, dhe çfarëdo informacioni mbi masat e nevojshme për të përforcuar rrjetin;

. (d) të shqiptojë dënime efektive, proporcionale dhe parandaluese lidhur me veprimet në fushën e energjisë elektrike që nuk janë në pajtim me detyrimet sipas kësaj Direktive apo çfarëdo

81

vendimi ligjor detyrues të autoritetit rregullator apo të Agjencisë, ose për të propozuar që gjykata kompetente të shqiptojë dënime të tilla. Kjo përfshin kompetencën për t’i shqiptuar apo propozuar shqiptimin e dënimeve operatorit të sistemit të transmisionit deri në 10 % të qarkullimit vjetor të operatorit të sistemit të transmisionit, ose ndërmarrjes vertikalisht të integruar deri në 10 % të qarkullimit vjetor të ndërmarrjes vertikalisht të integruar, varësisht nga rasti, për mosrespektim të detyrimeve të tyre përkatëse në pajtim me këtë Direktivë; dhe

. (e) të drejtat përkatëse për hetim dhe kompetencat përkatëse të instruksioneve për zgjedhjen e kontesteve nga paragrafët 11 dhe 12.

5. Përveç detyrimeve dhe kompetencave të përcaktuara në paragrafët 1 dhe 4 të këtij neni, kur operatori i sistemit të transmisionit caktohet në pajtim me Kapitullin V, autoritetit rregullator i jepen së paku këto detyrime dhe kompetenca:

(a) shqiptimi i dënimeve në përputhje me paragrafin 4(d) për sjellje diskriminuese në favor të ndërmarrjes vertikalisht të integruar;

(b) monitorimi i komunikimeve ndërmjet operatorëve të sistemit të transmisionit dhe ndërmarrjes vertikalisht të integruar për të siguruar që operatori i sistemit të transmisionit të përmbush detyrimet e tij;

(c) të veprojë si autoritet për zgjedhjen e kontesteve në mes të ndërmarrjes vertikalisht të integruar dhe operatorit të sistemit të transmisionit lidhur me çfarëdo ankese të paraqitur në pajtim me paragrafin 11;

82

(d) të monitorojë marrëdhëniet komerciale dhe financiare, përfshirë huatë në mes të ndërmarrjes vertikalisht të integruar dhe operatorit të sistemit të transmisionit;

(e) të miratojë të gjitha marrëveshjet komerciale dhe financiare në mes të ndërmarrjeve vertikalisht të integruar dhe operatorit të sistemit të transmisionit, me kusht që të jenë në pajtim me kushtet e tregut;

(f) të kërkojë arsyetim nga ndërmarrja vertikalisht e integruar kur njoftohet nga zyrtari në pajtim me nenin 21(4). Arsyetimi i tillë duhet posaçërisht të përfshijë prova se nuk ka pasur sjellje diskriminuese në favor të ndërmarrjes vertikalisht të integruar;

(g) të zbatojë inspektime, përfshirë inspektime të paparalajmëruara në objektet e ndërmarrjes vertikalisht të integruar dhe operatorit të sistemit të transmisionit; dhe

(h) t’ia caktojë operatorit të pavarur të sistemit, të emëruar në pajtim me nenin 13, të gjitha detyrimet apo disa detyrime të caktuara të operatorit të sistemit të transmisionit në rast të shkeljeve të vazhdueshme nga operatori i sistemit të transmisionit të detyrimeve nga kjo Direktivë, posaçërisht në rast të sjelljes së përsëritur diskriminuese në dobi të ndërmarrjes vertikalisht të integruar.

6. Autoritetet rregullatore janë përgjegjëse për rregullimin apo miratimin e brenda një kohe të mjaftueshme para hyrjes së tyre në fuqi të metodologjive të përdorura për llogaritjen apo përcaktimin e kushteve për:

83

. (a) lidhjen apo qasjen në rrjete vendore, përfshirë tarifat e transmisionit dhe shpërndarjes apo metodologjitë e tyre. Këto tarifa apo metodologji lejojnë që të zbatohen investime të nevojshme në rrjete në një mënyrë që lejon këto investime të sigurojnë qëndrueshmërinë e rrjeteve;

. (b) sigurimin e shërbimeve të balancimit, të cilat kryhen në mënyrën më ekonomike të mundshme dhe të ofrojnë stimulime përkatëse për shfrytëzuesit e rrjetit për të balancuar hyrjet dhe daljet. Shërbimet e balancimit sigurohen në mënyrë të drejtë dhe jodiskriminuese dhe bazohen në kritere objektive; dhe

. (c) qasja në infrastrukturat ndërkufitare, përfshirë procedurat për ndarjen dhe menaxhimin e kapaciteteve dhe kongjestionit.

7. Metodologjitë apo kushtet e përcaktuara në paragrafin 6 publikohen.

8. Në rregullimin apo miratimin e tarifave apo metodologjive dhe shërbimeve të balancimit, autoritetet rregullatore sigurojnë që operatorëve të sistemeve të transmisionit dhe shpërndarjes t’u lejohen stimulimet përkatëse, si në aspektin afatshkurtër ashtu edhe atë afatgjatë, për të rritur efikasitetin, për të nxitur integrimin e tregut dhe sigurimin e furnizimit dhe mbështetjen e aktiviteteve të ndërlidhura të hulumtimit.

9. Autoritetet rregullatore monitorojnë menaxhimin e kongjestionit të sistemeve kombëtare të energjisë elektrike, përfshirë interkonektorët dhe zbatimin e

84

rregullave të menaxhimit të kongjestionit. Lidhur me këtë, operatorët e sistemit të transmisionit ose operatorët e tregut duhet të paraqesin rregullat e tyre të menaxhimit të kongjestionit, përfshirë ndarjen e kapaciteteve tek autoritetet rregullatore shtetërore. Autoritetet rregullatore shtetërore mund të kërkojnë ndryshimin e rregullave të tilla.

10. Autoritetet rregullatore, kur është e nevojshme, kanë autorizim për të kërkuar nga operatorët e sistemit të transmisionit dhe shpërndarjes që të ndryshojnë kushtet, përfshirë tarifat apo metodologjitë e përcaktuara në këtë nen, për të siguruar që të jenë proporcionale dhe të zbatueshme në mënyrë jodiskriminuese. Në rast të vonesës në rregullimin e tarifave të transmisionit dhe shpërndarjes, autoritetet rregullatore kanë kompetencë për të rregulluar apo miratuar tarifa apo metodologji të përkohshme të transmisionit dhe shpërndarjes, dhe për të vendosur për masat e duhura të kompensimit nëse tarifat apo metodologjitë përfundimtare të transmisionit apo shpërndarjes ndryshojnë nga tarifat apo metodologjitë e përkohshme.

11. Cilado palë që ka ankesë kundër operatorit të sistemit të transmisionit apo shpërndarjes lidhur me detyrimet e atij operatori nga kjo Direktivë, mund t’i drejtojë ankesën autoritetit rregullator, i cili duke vepruar si autoritet për zgjedhjen e kontesteve nxjerr vendim brenda dy muajsh nga pranimi i ankesës. Ky afat mund të vazhdohet edhe për dy muaj tjerë në rastet kur kërkohet informacion shtesë nga autoriteti rregullator. Afati i vazhduar mund të vazhdohet prapë me pajtimin e ankuesit. Vendimi i autoritetit rregullator ka efekt detyrues përveç nëse shfuqizohet në apel.

85

12. Cilado palë e prekur dhe e cila ka të drejtë të ankohet lidhur me vendimin mbi metodologjitë e ndërmarra në pajtim me këtë nen, apo kur autoriteti rregullator është i detyruar ta konsultojë lidhur me tarifat apo metodologjitë e propozuara, më së voni brenda dy muajsh pas publikimit të vendimit apo propozimit për vendim, apo brenda një afati më të shkurtë siç përcaktohet nga Shtetet Anëtare, mund të paraqesë ankesë për shqyrtim. Ankesa e tillë nuk ka efekt pezullues.

13. Shtetet Anëtare krijojnë mekanizma përkatës dhe efektiv për rregullimin, kontrollin dhe transparencën, për të shmangur çfarëdo keqpërdorimi të pozitës dominuese, posaçërisht në dëm të konsumatorëve, dhe çfarëdo sjellje grabitqare. Ata mekanizma duhet të kenë parasysh dispozitat e Traktatit, dhe në veçanti nenin 82 të tij.

14. Shtetet Anëtare sigurojnë ndërmarrjen e masave përkatëse, përfshirë kontest administrativ apo procedurë penale në pajtim me ligjin vendor, kundër personave fizik dhe juridik që janë përgjegjës kur nuk respektohen rregullat e konfidencialitetit të përcaktuara me këtë Direktivë.

15. Ankesat e përcaktuara në paragrafët 11 dhe 12 nuk paragjykojnë të drejtën e ushtrimit të ankesës sipas ligjit të Komunitetit apo ligjit shtetëror.

16. Vendimet e marra nga autoritetet rregullatore janë plotësisht të arsyetuara dhe të justifikuara për të lejuar shqyrtimin gjyqësor. Vendimet duhet të jenë të qasshme për publikun, mirëpo gjithnjë duke ruajtur konfidencialitetin e informacioneve ekonomikisht të ndjeshme.

86

17. Shtetet Anëtare sigurojnë ekzistimin e mekanizmave të përshtatshëm në nivel shtetëror, në bazë të të cilëve pala e prekur nga vendimi i autoritetit rregullator ka të drejtë ankese te një trup i pavarur prej palëve të përfshira dhe qeverisë.

Neni 38

Autoritetet rregullatore për çështje ndërkufitare

1. Autoritetet rregullatore konsultojnë dhe bashkëpunojnë ngushtë me njëra tjetrën, dhe i sigurojnë Agjencisë dhe njëra tjetrës çfarëdo informate të nevojshme për përmbushjen e detyrimeve të tyre nga kjo Direktivë. Në lidhje me informacionet e këmbyera, autoriteti pranues siguron të njëjtin nivel të konfidencialitetit sikurse që kërkohet nga autoriteti nga i cili vjen informacioni.

2. Autoritetet rregullatore duhet të bashkëpunojnë së paku në nivel rajonal për të:

. (a) nxitur krijimin e aranzhimeve operative, në mënyrë që të mundësojë menaxhimin optimal të rrjetit, të promovojë shkëmbimet e përbashkëta të energjisë elektrike dhe ndarjen e kapaciteteve ndërkufitare, përfshirë përmes interkonektorëve të ri, brenda rajonit dhe brenda rajoneve për të mundësuar zhvillimin e konkurrencës efektive dhe përmirësimin e shërbimeve të furnizimit, pa diskriminuar në mes të ndërmarrjeve furnizuese në Shtete Anëtare të ndryshme;

. (b) koordinuar zhvillimin e të gjitha kodeve të rrjeteve për operatorët e sistemit të

87

transmisionit dhe akterët tjerë në treg; dhe

. (c) koordinuar zhvillimin e rregullave të cilat rregullojnë menaxhimin e kongjestionit.

3. Autoritetet rregullatore kombëtare kanë të drejtë të hyjnë në aranzhime të bashkëpunimit me njëra tjetrën për të nxitur bashkëpunimin e rregullatorëve.

4. Veprimet e cekura në paragrafin 2 zbatohen, sipas nevojës, në konsultim të ngushtë me organet tjera relevante kombëtare dhe pa paragjykim për kompetencat e tyre të caktuara.

5. Komisioni mund të adoptojë Udhëzime lidhur me nivelin e detyrimeve të autoriteteve rregullatore për të bashkëpunuar me njëri tjetrin dhe me Agjencinë. Këto masa, të hartuara me qëllim të ndryshimit të elementeve jothelbësore të kësaj Direktive duke e plotësuar atë, duhet të adoptohen me kujdes në pajtim me procedurën rregullatore të përcaktuar në nenin 46(2).

Neni 39

Pajtueshmëria me Udhëzimet

1. Çdo autoritet rregullator dhe Komisioni mund të kërkojë opinionin e Agjencisë mbi pajtueshmërinë e vendimit të nxjerrë nga autoriteti rregullator me Udhëzimet e përcaktuara në këtë Direktivë apo në Rregulloren (EC) Nr 714/2009.

2. Agjencia i jep opinionin e vet autoritetit rregullator që ka kërkuar një gjë të tillë ose Komisionit, dhe

88

autoritetit rregullator që ka marrë vendimin në fjalë brenda tre muajsh nga data e pranimit të kërkesës.

3. Kur autoriteti rregullator i cili ka nxjerr vendimin nuk vepron në pajtim me opinionin e Agjencisë brenda katër muajve nga dita e pranimit të atij opinioni, Agjencia njofton Komisionin për këtë.

4. Çdo autoritet rregullator mund të njoftojë Komisionin kur e konsideron se vendimi përkatës për tregti ndërkufitare i nxjerr nga autoriteti tjetër rregullator nuk është në pajtim me Udhëzimet e cekura në këtë Direktivë apo në Rregulloren (EC) Nr 714/2009 brenda dy muajve nga dita e nxjerrjes së vendimit të tillë.

5. Kur Komisioni, brenda dy muajve pasi të jetë informuar nga Agjencia në përputhje me paragrafin 3, ose nga autoriteti rregullator në përputhje me paragrafin 4, apo me vetiniciativë, brenda tre muajve nga data e vendimit, gjen se vendimi i autoritetit rregullator ngrit dyshime serioze për pajtueshmërinë me udhëzimet e cekura në këtë Direktivë apo me Rregulloren (EC) No 714/2009, Komisioni mund të vendos që të shqyrtojë rastin më tej. Në rast të tillë, duhet të ftojë autoritetin rregullator dhe palët në procedurën para autoritetit rregullator për të paraqitur vërejtjet e tyre.

6. Kur Komisioni merr vendim për të shqyrtuar rastin më tej, brenda katër muaj nga dita e vendimit të tillë, ai nxjerr vendim përfundimtar:

(a) për të mos ngritur kundërshtime kundër vendimit të autoritetit rregullator; ose

(b) kërkon nga autoriteti rregullator në fjalë që të

89

tërheq vendimin e tij mbi bazën që nuk është në pajtim me Udhëzimet.

7. Kur Komisioni nuk merr vendim për të shqyrtuar rastin më tej apo kur nuk merr vendim përfundimtar brenda afateve kohore të përcaktuara në paragrafët 5 dhe 6, konsiderohet se nuk ka kundërshtime në vendimin e autoritetit rregullator.

8. Autoriteti rregullator vepron në pajtim me vendimin e Komisionit dhe tërheq vendimin e vet brenda dy muajve dhe e njofton Komisionin për këtë.

9. Komisioni mund të miratojë Udhëzimet të cilat përcaktojnë në detaje procedurën që duhet ndjekur për zbatimin e këtij neni. Këto masa, të hartuara me qëllim të ndryshimit të elementeve jothelbësore të kësaj Direktive duke e plotësuar atë, duhet të adoptohen në pajtim me procedurën rregullatore të përcaktuar me kujdes në nenin 46(2).

Neni 40

Ruajtja e të dhënave

1. Shtetet Anëtare kërkojnë nga ndërmarrjet furnizuese që për përmbushjen e detyrimeve të tyre, së paku për pesë vjet të mbajnë në dispozicion të autoriteteve vendore, përfshirë autoritetin vendor rregullator, autoritetet vendore të konkurrencës dhe Komisionin, të dhënat përkatëse lidhur me të gjitha transaksionet kontraktuale për furnizim me energji elektrike dhe derivate të energjisë elektrike me konsumatorë me shumicë dhe operatorë të sistemit të transmisionit.

2. Të dhënat përmbajnë hollësi mbi karakteristikat e transaksioneve përkatëse, siç është kohëzgjatja,

90

rregullat e dorëzimit, sasia, datat dhe kohët e ekzekutimit dhe çmimet e transaksioneve dhe mjetet për identifikimin e konsumatorit me shumicë në fjalë, si dhe hollësitë mbi kontratat e papërmbushura të furnizimit me energji elektrike apo me derivate të energjisë elektrike.

3. Autoriteti rregullator mund të vendos të vë në dispozicion të pjesëmarrësve në treg elemente të caktuara të atij informacioni, me kusht që informatat ekonomikisht të ndjeshme të pjesëmarrësve individual në treg apo transaksionet individuale të mos lëshohen. Ky paragraf nuk zbatohet për informacionet lidhur me instrumentet financiare të cilat janë në kuadër të fushëveprimit të Direktivës 2004/39/EC.

4. Për të siguruar zbatimin njësoj të këtij neni, Komisioni mund të miratojë Udhëzime të cilat përcaktojnë metodat dhe aranzhimet e ruajtjes së të dhënave, si dhe formën dhe përmbajtjen e të dhënave që duhet të ruhen. Këto masa, të hartuara për të ndryshuar elementet jothelbësore të kësaj Direktive duke e plotësuar atë, duhet të miratohen në pajtim me procedurën rregullatore të përcaktuar me kujdes në nenin 46(2).

5. Për sa i përket transaksioneve me derivate të energjisë elektrike të ndërmarrjeve të furnizimit me konsumatorë me shumicë dhe operatorë të sistemit të transmisionit, ky nen zbatohet vetëm pasi që Komisioni të ketë adoptuar Udhëzimet e përcaktuara në paragrafin 4.

6. Dispozitat e këtij neni nuk krijojnë detyrime shtesë për autoritetet e përcaktuara në paragrafin 1 për subjektet që janë në kuadër të fushëveprimit të

91

Direktivës 2004/39/EC.

7. Në rast se autoritetet e përcaktuara në paragrafin 1 kanë nevojë të kenë qasje në të dhënat që ruhen nga subjektet që janë në kuadër të fushëveprimit të Direktivës 2004/39/EC, autoritetet përgjegjëse sipas asaj Direktive duhet t’u sigurojnë të dhënat e kërkuara.

KAPITULLI X

TREGJET ME PAKICË

Neni 41

Tregjet me pakicë

Për të lehtësuar ndërtimin e tregjeve funksionale dhe transparente me pakicë në Komunitet, Shtetet Anëtare duhet të sigurojnë që rolet dhe përgjegjësitë e operatorëve të sistemit të transmisionit, operatorëve të sistemit të shpërndarjes, ndërmarrjeve të furnizimit, konsumatorëve dhe kur është e nevojshme pjesëmarrësve tjerë në treg të jenë të definuara për sa i përket aranzhimeve kontraktuale, përkushtimit ndaj konsumatorit, shkëmbimit të të dhënave dhe rregullave të marrëveshjes, pronësisë së të dhënave dhe përgjegjësisë për matje.

Këto rregulla bëhen publike, hartohen me qëllim të lehtësimit të qasjes së konsumatorëve dhe furnizuesve në rrjete, dhe i nënshtrohen shqyrtimit nga autoritetet

92

rregullatore dhe autoritetet tjera përkatëse vendore.

Konsumatorët e mëdhenj afarist kanë të drejtë të hyjnë në marrëdhënie kontraktuale me disa furnizues në të njëjtën kohë.

KAPITULLI XI

DISPOZITAT PËRFUNDIMTARE

Neni 42

Masat mbrojtëse

Në rast të ndonjë krize të papritur në tregun e energjisë dhe ku siguria fizike e personave, aparaturës apo instalimeve apo integritetit të sistemit është e kërcënuar, Shtetet Anëtare përkohësisht mund të marrin masa të nevojshme mbrojtëse.

Masat e tilla duhet të shkaktojnë çrregullimin më të vogël të mundshëm në funksionimin e tregut të brendshëm dhe nuk duhet të jenë më të gjëra në fushëveprim se që është rreptësishtë e nevojshme për të rregulluar vështirësitë e papritura të cilat janë paraqitur.

Shteti Anëtar në fjalë duhet që, pa vonesë, të njoftojë Shtetet tjera Anëtare dhe Komisionin për ato masa, i cili mund të vendos se Shteti Anëtar në fjalë duhet të ndryshojë apo të heq dorë nga masat e tilla, për aq sa çrregullojnë konkurrencën dhe ndikojnë negativisht në tregti në një mënyrë e cila është në mospërputhje me interesin e përgjithshëm.

93

Neni 43

Fushëveprimi i barabartë

1. Direktiva për të siguruar një fushëveprim të barabartë është në pajtim me Traktatin, më saktësisht nenin 30 të tij, dhe me ligjin e Komunitetit.

2. Masat e përcaktuara në paragrafin 1 janë proporcionale, jodiskriminuese dhe transparente. Këto masa mund të vihen në fuqi vetëm pas njoftimit dhe miratimit nga Komisioni.

3. Komisioni duhet të veprojë mbi njoftimin e përcaktuar në paragrafin 2 brenda dy muajve nga pranimi i njoftimit. Ky afat fillon në ditën e pranimit të informacionit të plotë. Në rast se Komisioni nuk vepron brenda këtij afati dymujor, konsiderohet se nuk ka kundërshtime për masat me të cilat është njoftuar.

Neni 44

Përjashtimet

1. Shtetet Anëtare të cilat pas hyrjes në fuqi të kësaj direktive arrijnë të demonstrojnë se ka probleme thelbësore për operimin e sistemeve të tyre të vogla e të izoluara, mund të aplikojnë për përjashtimin e dispozitave përkatëse të Kapitujve IV, VI, VII dhe VIII, si dhe Kapitullit III, në rast të mikrosistemeve të izoluara, sa i përket rinovimit, përmirësimit dhe zgjerimit të kapaciteteve ekzistuese, Komisioni njofton Shtetet Anëtare për këto aplikacione para marrjes së vendimit, duke respektuar konfidencialitetin. Vendimi i tillë publikohet në Gazetën Zyrtare të Bashkimit Evropian .

94

2. Neni 9 nuk vlen për Qipron, Luksemburgun dhe/ose Maltën. Përveç kësaj, nenet 26, 32 dhe 33 nuk vlejnë për Maltën.

Për qëllime të nenit 9(1)(b), nocioni ‘ndërmarrja e kryerjes së cilitdo nga funksionet e prodhimit ose furnizimeve’ nuk përfshin konsumatorët e fundit të cilët kryejnë cilindo nga funksionet e prodhimit dhe/ose furnizimeve me energji elektrike, qoftë në mënyrë direkte apo përmes ndërmarrjeve mbi të cilat ushtrojnë kontroll, qoftë individualisht apo bashkërisht, me kusht që konsumatorët e fundit, duke përfshirë aksionet e tyre në energjinë elektrike të prodhuar në ndërmarrje të kontrolluara, në mesatare vjetore janë neto konsumatorë të energjisë elektrike dhe me kusht që vlera ekonomike e energjisë elektrike që ua shesin palëve të treta të jetë jodomethënëse në proporcion me veprimet e tjera afariste.

Neni 45

Procedura e rishikimit

Në rastet kur në raportin e përcaktuar në nenin 47(6) Komisioni arrin në përfundim se duke pasur parasysh mënyrën efektive me të cilën qasja në rrjet është zbatuar në një Shtet Anëtar – gjë që forcon qasjen plotësisht efektive, jodiskriminuese dhe të papenguar në rrejt – detyrime të caktuara të imponuara me këtë Direktivë mbi ndërmarrjet (përfshirë ato që respektojnë shthurjet ligjore për operatorët e sistemit të shpërndarjes) nuk janë në proporcion me qëllimin e paraparë, atëherë Shtetet Anëtare mund të paraqesin kërkesë para Komisionit për përjashtim nga detyrimet në fjalë.

95

Shteti Anëtar ia kumton kërkesën e tillë pa vonesë Komisionit, së bashku me të gjitha informacionet relevante të nevojshme për të treguar se përfundimi i arritur në raportin për qasjen efektive në rrjet do të vazhdohet.

Brenda tre muajsh nga pranimi i njoftimit, Komisioni miraton një opinion lidhur me kërkesën nga Shteti Anëtar në fjalë, dhe ku mundet, paraqet propozime në Parlamentin Evropian dhe në Këshill për të ndryshuar dispozitat përkatëse të kësaj Direktive. Në propozim, Komisioni mund të propozojë të ndryshojë këtë Direktivë, të përjashtojë Shtetin Anëtar në fjalë prej detyrimeve të caktuara, me kusht që Shteti Anëtar të implementojë masa po aq efektive siç kërkohet.

Neni 46

Komiteti

1. Komisioni ndihmohet nga komiteti.

2. Kur referohet ky paragraf, neni 5a(1) deri (4) dhe neni 7 i Vendimit 1999/468/EC zbatohet përkitazi me dispozitat e nenit 8.

Neni 47

Raportimi

1. Komisioni monitoron dhe rishikon zbatimin e kësaj Direktive dhe dërgon një raport të progresit të përgjithshëm në Parlamentin Evropian dhe në Këshill për herë të parë deri më 4 Gusht 2004, dhe më pas

96

dërgon raport për çdo vjet. Raporti i progresit së paku përfshin:

(a) përvojën e fituar dhe progresin e bërë në krijimin e një tregu të brendshëm, të plotë dhe tërësisht funksional të energjisë elektrike, si dhe pengesat që mbeten në këtë drejtim, përfshirë aspektet e dominimit të tregut, kahjet e tregut, sjelljet grabitqare apo anti-konkurruese dhe efekti në çrregullimin e kushteve të tregut;

(b) shkallën deri në të cilën shthurja dhe detyrimet tarifore që përmban kjo Direktivë kanë qenë të suksesshme në sigurimin e qasjes së drejtë dhe jodiskriminuese në sistemin e energjisë elektrike të Komunitetit dhe nivelet e barabarta të konkurrencës, si dhe pasojat ekonomike, mjedisore dhe shoqërore të hapjes së tregut të energjisë elektrike për konsumatorë;

(c) shqyrtimi i problemeve që kanë të bëjnë me nivelet e kapaciteteve të sistemit dhe sigurimi i furnizimit me energji elektrike në Komunitet, e në veçanti balancimi ekzistues dhe i projektuar në mes të kërkesës dhe furnizimit, duke marrë parasysh kapacitetin fizik për shkëmbimet në mes të zonave;

(d) vëmendje e veçantë i jepet masave të marra nga Shtetet Anëtare për të mbuluar kërkesën e pikut dhe ballafaqimin me mangësitë e një apo më shumë furnizuesve;

(e) zbatimin e përjashtimit të përcaktuar me nenin 26(4) me qëllim të rishikimit të mundshëm të pragut;

(f) një vlerësim të përgjithshëm të progresit të arritur në lidhje me marrëdhëniet bilaterale me vende të treta të cilat prodhojnë dhe eksportojnë apo transportojnë

97

energji elektrike, përfshirë progresin e arritur në integrimin e tregut, pasojat shoqërore dhe mjedisore të tregtisë së energjisë elektrike dhe qasjes në rrjetet e këtyre vendeve të treta;

(g) nevoja për harmonizimin e mundshëm të kërkesave që nuk janë të ndërlidhura me dispozitat e kësaj Direktive; dhe

(h) mënyra në të cilën Shtetet Anëtare kanë zbatuar në praktikë kërkesat lidhur me etiketimin e energjisë sipas nenit 3(9), dhe mënyra se si janë marrë parasysh rekomandimet e Komisionit mbi atë çështje.

Ku është e përshtatshme, raporti i progresit mund të përfshijë rekomandime në lidhje me shtrirjen dhe modalitetet e dispozitave të etiketimit në veçanti, duke përfshirë mënyrën në të cilën referimi është bërë në burime ekzistuese dhe përmbajtja e këtyre burimeve, dhe veçanërisht informacioni lidhur me ndikimin mjedisor, të paktën në lidhje me emetimin e CO2 dhe mbetjeve radioaktive, që rezultojnë prej prodhimit të energjisë elektrike nga burime të ndryshme të energjisë e që mund të mundësohet në një mënyrë transparente, të qasshme dhe të krahasueshme kudo në Komunitet, se si masat e ndërmarra nga Shtetet Anëtare për të kontrolluar saktësinë e informacionit të ofruar nga furnizuesit mund të strukturohen, dhe cilat masa mund të kundërvënë efektet negative të dominimit dhe përqendrimit të tregut.

2. Çdo dy vite, raporti i progresit i cekur në paragrafin 1 përfshin një analizë të masave të ndryshme të ndërmarra në Shtetet Anëtare për të përmbushur detyrimet e shërbimeve publike, së bashku më një shqyrtim të efektivitetit të këtyre masave dhe në

98

veçanti, efektet e tyre në konkurrencën e tregut të energjisë elektrike. Ku është e përshtatshme, raporti mund të përfshijë rekomandime për masat që mund të merren në nivel shtetëror për të arritur standarde të larta të shërbimeve publike, ose masa që kanë për qëllim parandalimin e falimentimit të tregut.

3. Komisioni deri më 3 Mars 2013, si pjesë e rishikimit të përgjithshëm do të dërgojë në Parlamentin Evropian dhe në Këshill një raport të detajuar ku përcaktohet shkalla deri në të cilën kërkesat e shthurura nga Kapitulli V kanë qenë të suksesshme në sigurimin e pavarësisë së plotë dhe efektive të operatorëve të sistemit të transmisionit, duke përdorur shthurjen efektive dhe efikase si pikë referimi.

4. Me qëllim të zbatimit të vlerësimit nga paragrafi 3, Komisioni në veçanti merr parasysh kushtet vijuese: qasjen e drejtë dhe jodiskriminuese në rrjet, rregullim efektiv, zhvillimin e rrjetit për t’i përmbushur nevojat e tregut, stimulimin e pashtrembëruar të investimeve, zhvillimin e infrastrukturës ndërlidhëse, konkurrencën efektive në tregjet e energjisë së Komunitetit dhe sigurimin e furnizimit në Komunitet.

5. Ku është e përshtatshme, dhe veçanërisht në rastin kur raporti i detajuar i cekur në paragrafin 3 përcakton se kushtet e caktuara në paragrafin 4 nuk janë garantuar në praktikë, Komisioni deri më 3 mars 2014 dërgon propozime në Parlamentin Evropian dhe në Këshill për të siguruar pavarësi të plotë dhe efektive të operatorëve të sistemit të transmisionit.

6. Komisioni deri më 1 Janar 2006 drejton në Parlamentin Evropian dhe në Këshill një raport të detajuar që përshkruan progresin e bërë në krijimin e

99

një tregu të brendshëm të energjisë elektrike. Ky raport në veçanti do të shqyrtojë:

— ekzistimin e qasjes jodiskriminuese në rrjet,

— rregullimin efektiv,

— zhvillimin e një ndërlidhjeje infrastrukturore dhe sigurimin e furnizimit në Komunitet,

— shkallën deri në të cilën përfitimet e hapjes së tregjeve janë rritur për ndërmarrje të vogla dhe konsumatorët shtëpiakë, duke i respektuar shërbimet publike dhe standardet universale të shërbimit,

— shkallën deri në të cilën tregjet janë praktikisht të hapura ndaj konkurrencës efektive, përfshirë aspektet e dominimit të tregut, përqendrimit në treg dhe sjelljeve grabitqare apo anti-konkurruese,

— shkallën deri në të cilën konsumatorët ndërrojnë furnizuesit dhe rinegociojnë tarifat,

— kahjen e çmimeve, përfshirë çmimet e furnizimit, në lidhje me shkallën e hapjes së tregjeve, dhe

— përvoja e fituar në zbatimin e kësaj Direktive sa i përket pavarësisë efektive të operatorëve të sistemit në ndërmarrje vertikalisht të integruara dhe nëse masat shtesë për pavarësinë funksionale dhe ndarjen e llogarive janë zhvilluar duke pasur efekte të njëjta me shthurjet ligjore.

Ku është e përshtatshme, Komisioni dërgon propozime në Parlamentin Evropian dhe në Këshill, veçanërisht për garantimin e standardeve të larta të shërbimit publik.

100

Ku është e përshtatshme, Komisioni dërgon propozime në Parlamentin Evropian dhe në Këshill, veçanërisht për të siguruar pavarësi efektive dhe të plotë të operatorëve të sistemit të shpërndarjes para datës 1 korrik 2007. Në rast nevoje, këto propozime, në pajtim me ligjet e konkurrencës, poashtu kanë të bëjnë me masa për të adresuar çështjet e dominimit në treg, përqendrimit të tregut dhe sjelljet grabitqare apo anti-konkurruese.

Neni 48

Shfuqizimi

Direktiva 2003/54/EC shfuqizohet nga 3 marsi 2011 pa paragjykim për detyrimet e shteteve anëtare përsa i përket afateve për zhvendosje dhe zbatim të kësaj Direktive. Referimi në Direktivën e shfuqizuar interpretohet si referim në këtë Direktivë dhe lexohet në pajtim me tabelën e korrelacionit në Aneksin II.

Neni 49

Inkorporimi (transpozimi)

1. Shtetet anëtare sjellin në fuqi ligjet, rregulloret dhe dispozitat administrative të nevojshme për pajtueshmërinë me këtë direktivë deri më 3 mars 2011. Për këtë, ato menjëherë e njoftojnë Komisionin.

Ato i zbatojnë këto masa nga 3 marsi 2011, me përjashtim të nenit 11, të cilin e zbatojnë nga 3 marsi 2013.

Kur Shtetet Anëtare i miratojnë këto masa, ato i referohen kësaj Direktive ose pasohen me një referencë me rastin e publikimit zyrtar të tyre. Metodat

101

e krijimit të referencës së tillë përcaktohen nga Shtetet Anëtare.

2. Shtetet Anëtare i komunikojnë Komisionit tekstin e dispozitave kryesore të ligjeve shtetërore të cilat i miratojnë në fushën e mbuluar nga kjo Direktivë.

Neni 50

Hyrja në fuqi

Kjo Direktivë hyn në fuqi në ditën e 20-të pas publikimit në Gazetën Zyrtare të Bashkimit Evropian.

Neni 51

Të adresuarit

Kjo Direktivë iu adresohet shteteve anëtare.

Realizuar në Bruksel, 13 korrik 2009.

Për Parlamentin Evropian, Për Këshillin:

Presidenti H. G. PÖTTERING Presidenti E. ERLANDSSON

SHTOJCA I

MASAT PËR MBROJTJEN E KONSUMATORIT

Pa paragjykim ndaj rregullave të Komunitetit për mbrojtjen e konsumatorit, në veçanti Direktivës

102

97/7/EC të Parlamentin Evropian dhe të Këshillit të 20 majit 1997 për mbrojtjen e konsumatorëve lidhur me kontratat në largësi (1) dhe Direktivat e Këshillit 93/13/EEC të 5 prillit 1993 për kushte të padrejta në kontrata të konsumatorëve (2), masat e përcaktuara në nenin 3 janë për të siguruar se konsumatorët:

(a) kanë të drejtë për të hyrë në kontratë me ofruesin e shërbimit të energjisë elektrike që përcakton:

— identitetin dhe adresën e furnizuesit,

— shërbimet e ofruara, nivelin e shërbimeve të ofruara si dhe kohën për lidhjen e fillestare,

— llojet e ofruara të shërbimeve të mirëmbajtjes,

— mjetet me të cilat mund të merret informacioni i përditësuar në të gjitha tarifat e aplikueshme dhe tarifat e mirëmbajtjes,

— kohëzgjatja e kontratës, kushtet për përtëritjen dhe përfundimin e shërbimeve dhe kontratës, dhe nëse lejohet tërheqja nga kontrata pa tarifë,

— çdo kompensim dhe marrëveshje për rikthim të parave që mund të zbatohet nëse niveli i shërbimit të kontraktuar nuk është përmbushur, përfshirë faturimin e pasaktë dhe të vonuar,

— metoda për fillimin e procedurave për zgjidhjen e kontesteve në pajtim më pikën (f),

103

— informacioni në lidhje me të drejtat e konsumatorit, duke përfshirë trajtimin e ankesave dhe të gjithë informacionit tjetër të përcaktuar në këtë pikë, të komunikuar me qartësi përmes faturimit ose faqes së internetit të ndërmarrjes së energjisë elektrike.

Kushtet janë të drejta dhe të ditura paraprakisht. Në çdo rast, ky informacion mundësohet para çdo përfundimi apo konfirmimi të kontratës. Në rastet kur kontratat janë të arritura nëpërmjet ndërmjetësuesve, informacioni në lidhje me çështjet e shtruara në këtë pikë po ashtu mundësohet para përfundimit të kontratës;

(b) janë dhënë njoftimet adekuate për çdo qëllim të ndryshimit të kushteve kontraktuese dhe janë njoftuar për të drejtën e tërheqjes kur është dhënë njoftimi. Ofruesit e shërbimeve njoftojnë abonentët e tyre në mënyrë të drejtpërdrejtë, transparente dhe të kuptueshme për çfarëdo ndryshimi në faturim, në një kohë të përshtatshme jo më vonë se një periudhë normale e faturimit pas hyrjes në fuqi të ngritjes së çmimit. Shtetet Anëtare sigurojnë që konsumatorët të jenë të lirë për t’u tërhequr nga kontratat nëse nuk i pranojnë kushtet e reja të për të cilat janë njoftuar nga ofruesi i shërbimeve të energjisë elektrike;

(c) pranimi i informacionit transparent për çmimet dhe tarifat e aplikueshme dhe për kushtet standarde, lidhur me kyçjen dhe përdorimin e shërbimeve të energjisë elektrike;

(d) ofrohen një larmi zgjedhjesh për metodën e pagesës, të cilat nuk diskriminojnë padrejtësisht konsumatorët. Sistemet e parapagimit janë të drejta

104

dhe në mënyrë adekuate reflektojnë konsumin. Çdo dallim në kushte reflekton çmimet e ofruesit të sistemeve të ndryshme të pagesës. Kushtet e përgjithshme janë të drejta dhe transparente. Ato jepen në një gjuhë të qartë dhe të kuptueshme dhe nuk përfshijnë pengesa jokontraktuese për ushtrimin e të drejtave të konsumatorëve, për shembull dokumentacioni i tepërt kontraktues. Konsumatorët mbrohen kundër metodave të padrejta dhe çorientuese të shitjes;

(e) nuk faturohen për ndërrimin e ofruesit të shërbimit;

(f) përfitojnë nga procedurat transparente, të thjeshta dhe jo të kushtueshme për zgjedhjen e ankesave të tyre. Në veçanti, të gjithë konsumatorët kanë të drejtë për shërbime të standardit të lartë dhe trajtimin e ankesave të tyre nga ofruesi i shërbimit të energjisë elektrike. Procedurat e tilla për zgjedhje të kontesteve jashtë gjykatës do të mundësojnë që kontestet të zgjedhen në mënyrë të drejtë dhe të shpejtë, mundësisht brenda tre muajsh, në një sistem që garanton rimbursimin dhe/ose kompensimin kur një gjë e tillë është e duhur. Kurdo që të jetë e mundur, ata duhet të jenë në pajtim me parimet e caktuara në Rekomandimet e Komisionit 98/257/EC të 30 marsit 1998 mbi parimet e zbatueshme për trupat përgjegjëse për zgjedhje jashtëgjyqësore të kontesteve të konsumatorëve (1);

(g) kur kanë qasje në shërbime universale nën dispozitat e miratuara nga Shtetet Anëtare sipas nenit 3(3), njoftohen për të drejtat e tyre përsa u përket shërbimeve universale;

(h) disponimi me të dhënat e konsumit dhe mundësia

105

sipas marrëveshjes së prerë dhe pa pagesë për të dhënë qasje në të dhënat matëse të tyre të gjitha ndërmarrjeve të regjistruara për furnizim. Pala përgjegjëse për menaxhimin e të dhënave është e detyruar për t’ia dhënë ato të dhëna ndërmarrësit. Shtetet Anëtare përcaktojnë një format për të dhënat dhe procedurën për qasjen në ato të dhëna nga ofruesit dhe konsumatorët. Nuk do të ketë shpenzime shtesë për konsumatorin për këtë shërbim;

(i) njoftimi përkatës për konsumin aktual të energjisë elektrike dhe çmimet për të mundësuar rregullimin e konsumit të tyrë të energjisë elektrike. Ai informacion jepet përmes përdorimit të një afati kohor të mjaftueshëm, që merr parasysh mundësitë e mjeteve matëse të konsumatorit dhe të produktit në fjalë të energjisë elektrike. Kujdes i veçantë do t’i kushtohet efikasitetit të çmimeve për matje të tilla. Nuk ka shpenzime shtesë ndaj konsumatorit për shërbimin e tillë;

(j) pranimi i një përmbylljeje përfundimtarë të llogarisë pas çdo ndryshimi të ofruesit të energjisë elektrike jo më vonë se gjashtë javë pas ndryshimit të ofruesit.

Shtetet Anëtare sigurojnë zbatimin e sistemeve inteligjente të matjes të cilat ndihmojnë pjesëmarrjen aktive të konsumatorëve në tregun e furnizimit me energji elektrike. Zbatimi i këtyre sistemeve të matjes mund t’i nënshtrohet një vlerësimi ekonomik për shpenzimet afatgjate dhe përfitimet për tregun dhe konsumatorin individual ose cilado formë e matjes inteligjente që është ekonomikisht më e arsyeshme dhe me kosto më të ulët, si dhe cili afat kohor është i realizueshëm për shpërndarjen e tyre.

106

Vlerësimi i tillë realizohet deri më 3 shtator 2012.

Varësisht nga ky vlerësim, Shtetet Anëtare ose autoriteti kompetent që ato e caktojnë përgatit një orar që synon zbatimin e sistemeve inteligjente të matjes deri në 10 vite.

Kur prezantimi i matësve inteligjent vlerësohet pozitivisht, të paktën 80% e konsumatorëve pajisen me sisteme inteligjente të matjes deri më 2020.

Shtetet Anëtare, ose autoriteti kompetent që ato e caktojnë, siguron ndërveprimin me këto sisteme të matjes që do të zbatohen brenda territoreve të tyre dhe i kushton rëndësi përdorimit të standardeve përkatëse dhe praktikave më të mira, si dhe rëndësisë së zhvillimit të tregut të brendshëm të energjisë elektrike.

SHTOJCA II

TABELA E KORELACIONIT

Direktiva 2003/54/EC Kjo Direktivë

Neni 1 Neni 1

Neni 2 Neni 2

Neni 3 Neni 3

Neni 4 Neni 4

107

Neni 5 Neni 5

— Neni 6

Neni 6 Neni 7

Neni 7 Neni 8

Neni 10 Neni 9

Neni 8 Neni 10

— Neni 11

Neni 9 Neni 12

— Neni 13

— Neni 14

Neni 11 Neni 15

Neni 12 Neni 16

— Neni 17

— Neni 18

— Neni 19

— Neni 20

— Neni 21

— Neni 22

— Neni 23

108

Neni 13 Neni 24

Neni 14 Neni 25

Neni 15 Neni 26

Neni 16 Neni 27

Neni 17 Neni 29

Neni 18 Neni 30

Neni 19 Neni 31

Neni 20 Neni 32

Neni 21 Neni 33

Neni 22 Neni 34

Neni 23(1) (fjalia e parë dhe e dytë)

Neni 35

— Neni 36

Neni 23 (pjesa tjetër) Neni 37

— Neni 38

— Neni 39

— Neni 40

— Neni 41

Neni 24 Neni 42

109

WORDING OF DIRECTIVE 2009/72 AS APPLICABLE TO THE ENERGY COMMUNITY

NATIONAL LEGISLATION TRANSPOSING DIRECTIVE 2003/54 (and optionally including

transposition of the new provisions from Directive 2009/72)

REMARKS

Transposed partly on the Law on electricity Art.1.

Transposed on the Law on Electricity (Art.25, Art.26) and Law on Energy (Art. 1 , Art 15, Art.19, Art 20, Art 21)

Article 1

Subject matter and scope

This Directive establishes common rules for the generation, transmission, distribution and supply of electricity, together with consumer protection provisions, with a view to improving and integrating competitive electricity markets in the Energy Community. It lays down the rules relating to the organisation and functioning of the electricity sector, open access to the market, the criteria and procedures applicable to calls for tenders and the granting of authorisations and the operation of systems. It also lays down universal service obligations and the rights of electricity consumers and clarifies competition requirements.

To transpose improvement and integration competitive electricity

markets in the Energy Community

Article 2

Definitions

For the purposes of this Directive, the following definitions apply:

1. "generation" means the production of electricity;

110

2. "producer" means a natural or legal person generating electricity;

3. "transmission" means the transport of electricity on the extra high-voltage and high-voltage interconnected system with a view to its delivery to final customers or to distributors, but does not include supply;

4. "transmission system operator" means a natural or legal person responsible for operating, ensuring the maintenance of and, if necessary, developing the transmission system in a given area and, where applicable, its interconnections with other systems, and for ensuring the long-term ability of the system to meet reasonable demands for the transmission of electricity;

5. "distribution" means the transport of electricity on high-voltage, medium-voltage and low-voltage distribution systems with a view to its delivery to customers, but does not include supply;

6. "distribution system operator" means a natural or legal person responsible for operating, ensuring the maintenance of and, if necessary, developing the distribution system in a given area and, where applicable, its interconnections with other systems and for ensuring the long-term ability of the system to meet reasonable demands for the distribution of electricity;

7. "customer" means a wholesale or final customer of electricity;

8. "wholesale customer" means a natural or legal person purchasing electricity for the purpose of resale inside or outside the system where he is established;

9. "final customer" means a customer purchasing electricity for his own use;

10. "household customer" means a customer purchasing electricity for his own household consumption, excluding commercial or professional activities;

111

11. "non-household customer" means a natural or legal persons purchasing electricity which is not for their own household use and includes producers and wholesale customers;

12. "eligible customer" means a customer who is free to purchase electricity from the supplier of his choice within the meaning of Article 33;

13. "interconnector" means equipment used to link electricity systems;

14. "interconnected system" means a number of transmission and distribution systems linked together by means of one or more interconnectors;

15. "direct line" means either an electricity line linking an isolated generation site with an isolated customer or an electricity line linking an electricity producer and an electricity supply undertaking to supply directly their own premises, subsidiaries and eligible customers;

16. "economic precedence" means the ranking of sources of electricity supply in accordance with economic criteria;

17. "ancillary service" means a service necessary for the operation of a transmission or distribution system;

18. "system user" means a natural or legal person supplying to, or being supplied by, a transmission or distribution system;

19. "supply" means the sale, including resale, of electricity to customers;

20. "integrated electricity undertaking" means a vertically or horizontally integrated undertaking;

21. "vertically integrated undertaking" means an electricity undertaking or a group of electricity undertakings where the same person or the same persons are entitled, directly or indirectly, to exercise control, and where the undertaking or group of undertakings perform at least one of the functions of transmission or distribution, and at least one of the

112

functions of generation or supply of electricity;

22. "related undertaking" means affiliated undertakings, within the meaning of Article 41 of the Seventh Council Directive 83/349/EEC of 13 June 1983 based on Article 44(2)(g) of the Treaty on consolidated accounts [14], and/or associated undertakings, within the meaning of Article 33(1) of that Directive, and/or undertakings which belong to the same shareholders;

23. "horizontally integrated undertaking" means an undertaking performing at least one of the functions of generation for sale, or transmission, or distribution, or supply of electricity, and another non-electricity activity;

24. "tendering procedure" means the procedure through which planned additional requirements and replacement capacity are covered by supplies from new or existing generating capacity;

25. "long-term planning" means the planning of the need for investment in generation and transmission and distribution capacity on a long-term basis, with a view to meeting the demand of the system for electricity and securing supplies to customers;

26. "small isolated system" means any system with consumption of less than 3000 GWh in the year 2006, where less than 5 % of annual consumption is obtained through interconnection with other systems;

27. "micro isolated system" means any system with consumption less than 500 GWh in the year 2006, where there is no connection with other systems;

28. "security" means both security of supply and provision of electricity, and technical safety;

113

29. "energy efficiency/demand-side management" means a global or integrated approach aimed at influencing the amount and timing of electricity consumption in order to reduce primary energy consumption and peak loads by giving precedence to investments in energy efficiency measures, or other measures, such as interruptible supply contracts, over investments to increase generation capacity, if the former are the most effective and economical option, taking into account the positive environmental impact of reduced energy consumption and the security of supply and distribution cost aspects related to it;

30. "renewable energy sources" means renewable non-fossil energy sources (wind, solar, geothermal, wave, tidal, hydropower, biomass, landfill gas, sewage treatment plant gas and biogases);

31. "distributed generation" means generation plants connected to the distribution system;

32. "electricity supply contract" means a contract for the supply of electricity, but does not include an electricity derivative;

Not included

33. "electricity derivative" means a financial instrument specified in points 5, 6 or 7 of Section C of Annex I to Directive 2004/39/EC of the European Parliament and of the Council of 21 April 2004 on markets in financial instruments [15], where that instrument relates to electricity;

To be transposed

34. "control" means rights, contracts or any other means which, either separately or in combination and having regard to the considerations of fact or law involved, confer the possibility of exercising decisive influence on an undertaking, in particular by:

(a) ownership or the right to use all or part of the assets of an undertaking;

(b) rights or contracts which confer decisive influence on the composition, voting or decisions of the organs of an

34. Transposed on the Law on Energy Regulator on Art.2 parag.1.3

a) Transposed on the Law on Energy Regulator on Art.2 parag.1.3.1

b) Transposed on the Law on Energy Regulator on Art.2 parag.1.3.2

114

undertaking;

35. "electricity undertaking" means any natural or legal person carrying out at least one of the following functions: generation, transmission, distribution, supply, or purchase of electricity, which is responsible for the commercial, technical or maintenance tasks related to those functions, but does not include final customers.

Partly transposed on the Law on Energy Art.2.1.10 To be harmonized in compliance with point 35

Transposed on the Law on Energy Art.3.Parag.6.9 and Law on Energy Regulator Art.47

Article 3

Public service obligations and customer protection

1. Contracting Parties shall ensure, on the basis of their institutional organisation, that, without prejudice to paragraph 2, electricity undertakings are operated in accordance with the principles of this Directive with a view to achieving a competitive, secure and environmentally sustainable market in electricity, and shall not discriminate between those undertakings as regards either rights or obligations.

2. (*) Having full regard to the relevant provisions of the Energy Community Treaty, in particular Annex III thereof, Contracting Parties may impose on undertakings operating in the electricity sector, in the general economic interest, public service obligations which may relate to security, including security of supply, regularity, quality and price of supplies and environmental protection, including energy efficiency, energy from renewable sources and climate protection. Such obligations shall be clearly defined, transparent, non-discriminatory, verifiable and shall guarantee equality of access for electricity undertakings of the Energy Community to national consumers. In relation to security of supply, energy efficiency/demand-side management and for the fulfillment of environmental goals and goals for energy from

115

renewable sources, as referred to in this paragraph, Contracting Parties may introduce the implementation of long-term planning, taking into account the possibility of third parties seeking access to the system.

3. Contracting Parties shall ensure that all household customers, and, where Contracting Parties deem it appropriate, small enterprises (namely enterprises with fewer than 50 occupied persons and an annual turnover or balance sheet not exceeding EUR 10 million), enjoy universal service, that is the right to be supplied with electricity of a specified quality within their territory at reasonable, easily and clearly comparable, transparent and non-discriminatory prices. To ensure the provision of universal service, Contracting Parties may appoint a supplier of last resort. Contracting Parties shall impose on distribution companies an obligation to connect customers to their network under terms, conditions and tariffs set in accordance with the procedure laid down in Article 37(6). Nothing in this Directive shall prevent Contracting Parties from strengthening the market position of the household, small and medium-sized consumers by promoting the possibilities of voluntary aggregation of representation for that class of consumers.

The first subparagraph shall be implemented in a transparent and non-discriminatory way and shall not impede the opening of the market provided for in Article 33.

116

4. Contracting Parties shall ensure that all customers are entitled to have their electricity provided by a supplier, subject to the supplier’s agreement, regardless of the Contracting Party in which the supplier is registered, as long as the supplier follows the applicable trading and balancing rules. In this regard, Contracting Parties shall take all measures necessary to ensure that administrative procedures do not discriminate against supply undertakings already registered in another Contracting Party.

Not included in current energy legislation

5. Contracting Parties shall ensure that:

(a) where a customer, while respecting contractual conditions, wishes to change supplier, the change is effected by the operator(s) concerned within three weeks; and

(b) customers are entitled to receive all relevant consumption data.

Contracting Parties shall ensure that the rights referred to in points (a) and (b) are granted to customers in a non-discriminatory manner as regards cost, effort or time.

Transposed in the Law on Electricity Art 19.2

6. Where financial compensation, other forms of compensation and exclusive rights which a Contracting Party grants for the fulfillment of the obligations set out in paragraphs 2 and 3 are provided, this shall be done in a non-discriminatory and transparent way.

7. Contracting Parties shall take appropriate measures to protect final customers, and shall, in particular, ensure that there are adequate safeguards to protect vulnerable customers. In this context, each Contracting Party shall define the concept of vulnerable customers which may refer to energy poverty and, inter alia, to the prohibition of disconnection of electricity to such customers in critical times. Contracting Parties shall ensure that rights and obligations linked to vulnerable customers are applied. In particular, they shall take measures to protect final customers in remote areas. They shall ensure high levels of consumer protection, particularly with respect to transparency regarding contractual terms and conditions,

Law on Energy Art.3.6.9,Art15.1.4; Law on Energy Regulator Art.45;

117

general information and dispute settlement mechanisms. Contracting Parties shall ensure that the eligible customer is in fact able easily to switch to a new supplier. As regards at least household customers, those measures shall include those set out in Annex I.

8. Contracting Parties shall take appropriate measures, such as formulating national energy action plans, providing benefits in social security systems to ensure the necessary electricity supply to vulnerable customers, or providing for support for energy efficiency improvements, to address energy poverty where identified, including in the broader context of poverty. Such measures shall not impede the effective opening of the market set out in Article 33 or market functioning and shall be notified to the Energy Community Secretariat, where relevant, in accordance with the provisions of paragraph 15 of this Article. Such notification may also include measures taken within the general social security system.

Energy Strategy 2009-2018; Kosovo Energy Efficiency Action Plan 2010-2018; Law on Energy Efficiency;

Further harmonization are needed.

9. Contracting Parties shall ensure that electricity suppliers specify in or with the bills and in promotional materials made available to final customers:

(a) the contribution of each energy source to the overall fuel mix of the supplier over the preceding year in a comprehensible and, at a national level, clearly comparable manner;

(b) at least the reference to existing reference sources, such as web pages, where information on the environmental impact, in terms of at least CO2 emissions and the radioactive waste resulting from the electricity produced by the overall fuel mix of the supplier over the preceding year is publicly available;

(c) information concerning their rights as regards the means of dispute settlement available to them in the event of a dispute.

As regards points (a) and (b) of the first subparagraph with respect to electricity obtained via an electricity exchange or imported from an undertaking situated outside the Energy

Law on Energy Regulatory Art.16.

118

Community, aggregate figures provided by the exchange or the undertaking in question over the preceding year may be used.

The regulatory authority or another competent national authority shall take the necessary steps to ensure that the information provided by suppliers to their customers pursuant to this Article is reliable and is provided, at a national level, in a clearly comparable manner.

Law on Energy Art.7.2.2,

ZRRE te identifikon aktet nenligjore

10. Contracting Parties shall implement measures to achieve the objectives of social and economic cohesion and environmental protection, which shall include energy efficiency/demand-side management measures and means to combat climate change, and security of supply, where appropriate. Such measures may include, in particular, the provision of adequate economic incentives, using, where appropriate, all existing national and Energy Community tools, for the maintenance and construction of the necessary network infrastructure, including interconnection capacity.

11. In order to promote energy efficiency, Contracting Parties or, where a Contracting Party has so provided, the regulatory authority shall strongly recommend that electricity undertakings optimise the use of electricity, for example by providing energy management services, developing innovative pricing formulas, or introducing intelligent metering systems or smart grids, where appropriate.

Partly is included in the Law on Energy Efficiency and AI for promotion of EE.

AI for promotion of EE is being revised in accordance with Dir.2006/32.

Legal framework to be harmonized in future

12. Contracting Parties shall ensure the provision of single points of contact to provide consumers with all necessary information concerning their rights, current legislation and the means of dispute settlement available to them in the event of a dispute. Such contact points may be part of general consumer information points.

Law on Energy Regulator Art.16 ZRRE te konfirmon

13. Contracting Parties shall ensure that an independent mechanism such as an energy ombudsman or a consumer body is in place in order to ensure efficient treatment of complaints and out-of-court dispute settlements.

Law on Energy Regulator Art.14 and 16

ZRRE

119

14. (*) Contracting Parties may decide not to apply the provisions of Articles 7, 8, 32 and/or 34 insofar as their application would obstruct the performance, in law or in fact, of the obligations imposed on electricity undertakings in the general economic interest and insofar as the development of trade would not be affected to such an extent as would be contrary to the interests of the Energy Community. The interests of the Energy Community include, inter alia, competition with regard to eligible customers in accordance with this Directive and Annex III of the Energy Community Treaty.

15. Contracting Parties shall, upon implementation of this Directive, inform the Secretariat of all measures adopted to fulfill universal service and public service obligations, including consumer protection and environmental protection, and their possible effect on national and international competition, whether or not such measures require a derogation from this Directive. They shall inform the Secretariat subsequently every two years of any changes to such measures, whether or not they require a derogation from this Directive.

16. [not applicable]

Article 26 EnC Decision applies:

Contracting Parties shall ensure that electricity and gas suppliers or distribution system operators, in cooperation with the regulatory authority, take the necessary steps to provide their consumers with a copy of the energy consumer checklists established by the European Commission.

The checklists shall be adopted by the Permanent High Level Group, following the procedure laid down in Article 79 of the Treaty.

Contracting Parties shall ensure the monitoring of security of supply issues. Where Contracting Parties consider it appropriate, they may delegate that task to the regulatory

Article 4

Monitoring of security of supply

120

authorities referred to in Article 35. Such monitoring shall, in particular, cover the balance of supply and demand on the national market, the level of expected future demand and envisaged additional capacity being planned or under construction, and the quality and level of maintenance of the networks, as well as measures to cover peak demand and to deal with shortfalls of one or more suppliers. The competent authorities shall publish every two years, by 31 July, a report outlining the findings resulting from the monitoring of those issues, as well as any measures taken or envisaged to address them and shall forward that report to the Secretariat forthwith.

Transposed on Law on Regulatory , Art. 14 paragraph 2.17 Article 5

Technical rules

The regulatory authorities where Contracting Parties have so provided or Contracting Parties shall ensure that technical safety criteria are defined and that technical rules establishing the minimum technical design and operational requirements for the connection to the system of generating installations, distribution systems, directly connected consumers’ equipment, interconnector circuits and direct lines are developed and made public. Those technical rules shall ensure the interoperability of systems and shall be objective and non-discriminatory. (…[not applicable])

ERO

1. Contracting Parties as well as the regulatory authorities shall cooperate with each other for the purpose of integrating their national markets at regional level

Article 6

Promotion of regional cooperation

s, as a first step towards the creation of a fully liberalised internal market. In particular, the regulatory authorities where Contracting Parties have so provided or Contracting Parties shall promote and facilitate the cooperation of transmission system operators at a regional level, including on cross-border issues, with the aim of creating a competitive internal market in electricity, foster the consistency of their legal, regulatory and technical

Mostly included in Article 3 Paragraph 6.14 Law on Energy, Article 7 Paragraph 2.7 Law on Energy and in Article 3 Paragraph 2 Law on Electricity

ERO

121

framework and facilitate integration of the isolated systems forming electricity islands that persist in the Energy Community. Such regional cooperation shall concern cooperation in the geographical area defined under Title III of the Treaty establishing the Energy Community.

It may cover other geographical areas.

2. The Energy Community Regulatory Board shall cooperate with national regulatory authorities and transmission system operators to ensure the compatibility of regulatory frameworks with other European regions with the aim of creating a competitive internal market in electricity that can be fully integrated with the EU internal market.

3. Contracting Parties shall ensure, through the implementation of this Directive, that transmission system operators have one or more integrated system(s) at regional level covering two or more Contracting Parties or one Contracting Party and one EU Member State for capacity allocation and for checking the security of the network.

4. Where vertically integrated transmission system operators participate in a joint undertaking established for implementing such cooperation, the joint undertaking shall establish and implement a compliance programme which sets out the measures to be taken to ensure that discriminatory and anticompetitive conduct is excluded. That compliance programme shall set out the specific obligations of employees to meet the objective of excluding discriminatory and anticompetitive conduct. It shall be notified to Energy Community Regulatory Board. Compliance with the programme shall be independently monitored by the compliance officers of the vertically integrated transmission system operators.

Transposed in Law on Energy Regulatory , Article 1 paragraph 3.9

ERO

TSO

It’s not part of current legal framework.

It’s not included because the Operator Transmission is fully unbundled .

122

Article 7

Authorisation procedure for new capacity

1. For the construction of new generating capacity, Contracting Parties shall adopt an authorisation procedure, which shall be conducted in accordance with objective, transparent and non-discriminatory criteria.

2. Contracting Parties shall lay down the criteria for the grant of authorisations for the construction of generating capacity in their territory. In determining appropriate criteria, Contracting Parties shall consider:

(a) the safety and security of the electricity system, installations and associated equipment;

(b) the protection of public health and safety;

(c) the protection of the environment;

(d) land use and siting;

(e) the use of public ground;

(f) energy efficiency;

(g) the nature of the primary sources;

(h) the characteristics particular to the applicant, such as technical, economic and financial capabilities;

(i) compliance with measures adopted pursuant to Article 3;

(j) the contribution of the generating capacity to meeting the overall Energy Community target of at least a 20 % share of energy from renewable sources in the Energy Community’s gross final consumption of energy in 2020 referred to in Article 3(1) of Directive 2009/28/EC of the European Parliament and of the Council of 23 April 2009 on the promotion of the use of energy from renewable sources [nb: subject to adoption/adaptation within the EnC], and

Article 3 Paragraph 6.6 Law on Energy

Article 3 Paragraph 6.11 Law on Energy

123

(k) the contribution of generating capacity to reducing emissions.

Transposed on Law on Energy Regulatory, Article 29 Paragraph 2.10

3. Contracting Parties shall ensure that specific authorisation procedures exist for small decentralized and/or distributed generation, which take into account their limited size and potential impact.

Contracting Parties may set guidelines for that specific authorisation procedure. National regulatory authorities or other competent national authorities including planning authorities shall review those guidelines and may recommend amendments thereto.

Where Contracting Parties have established particular land use permit procedures applying to major new infrastructure projects in generation capacity, Contracting Parties shall, where appropriate, include the construction of new generation capacity within the scope of those procedures and shall implement them in a non-discriminatory manner and within an appropriate time-frame.

Transposed on Article 38 and 39 Paragraph 3 Law on the Energy Regulatory.

Article 29 paragraph 2.5 of Law on Regulatory Energy

4. The authorisation procedures and criteria shall be made public. Applicants shall be informed of the reasons for any refusal to grant an authorisation. Those reasons shall be objective, non-discriminatory, well-founded and duly substantiated. Appeal procedures shall be made available to the applicant.

1. Contracting Parties shall ensure the possibility, in the interests of security of supply, of providing for new capacity or energy efficiency/demand-side management measures through a tendering procedure or any procedure equivalent in terms of transparency and non-discrimination, on the basis of published criteria. Those procedures may, however, be launched only where, on the basis of the authorisation procedure, the generating capacity to be built

Article 8

Tendering for new capacity

124

or the energy efficiency/demand-side management measures to be taken are insufficient to ensure security of supply.

2. (*) Contracting Parties may ensure the possibility, in the interests of environmental protection and the promotion of infant new technologies, of tendering for new capacity on the basis of published criteria. Such tendering may relate to new capacity or to energy efficiency/demand-side management measures. A tendering procedure may, however, be launched only where, on the basis of the authorisation procedure the generating capacity to be built or the measures to be taken, are insufficient to achieve those objectives.

3. Details of the tendering procedure for means of generating capacity and energy efficiency/demand-side management measures shall be published in the web site of the Energy Community at least six months prior to the closing date for tenders.

The tender specifications shall be made available to any interested undertaking established in the territory of a Contracting Party so that it has sufficient time in which to submit a tender.

With a view to ensuring transparency and non-discrimination, the tender specifications shall contain a detailed description of the contract specifications and of the procedure to be followed by all tenderers and an exhaustive list of criteria governing the selection of tenderers and the award of the contract, including incentives, such as subsidies, which are covered by the tender. Those specifications may also relate to the fields referred to in Article 7(2).

125

4. In invitations to tender for the requisite generating capacity, consideration must also be given to electricity supply offers with long-term guarantees from existing generating units, provided that additional requirements can be met in this way.

5. Contracting Parties shall designate an authority or a public or private body independent from electricity generation, transmission, distribution and supply activities, which may be a regulatory authority referred to in Article 35(1), to be responsible for the organisation, monitoring and control of the tendering procedure referred to in paragraphs 1 to 4 of this Article. Where a transmission system operator is fully independent from other activities not relating to the transmission system in ownership terms, the transmission system operator may be designated as the body responsible for organising, monitoring and controlling the tendering procedure. That authority or body shall take all necessary steps to ensure confidentiality of the information contained in the tenders.

(ii) directly or indirectly to exercise control over a transmission system operator or over a transmission system, and directly or indirectly to exercise control or exercise any right over an undertaking performing any of the functions

Article 9

Unbundling of transmission systems and transmission system operators

1. Contracting Parties shall ensure that from 1 June 2016:

(a) each undertaking which owns a transmission system acts as a transmission system operator;

(b) the same person or persons are entitled neither:

(i) directly or indirectly to exercise control over an undertaking performing any of the functions of generation or supply, and directly or indirectly to exercise control or exercise any right over a transmission system operator or over a transmission system; nor

Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

126

of generation or supply;

(c) the same person or persons are not entitled to appoint members of the supervisory board, the administrative board or bodies legally representing the undertaking, of a transmission system operator or a transmission system, and directly or indirectly to exercise control or exercise any right over an undertaking performing any of the functions of generation or supply; and

(d) the same person is not entitled to be a member of the supervisory board, the administrative board or bodies legally representing the undertaking, of both an undertaking performing any of the functions of generation or supply and a transmission system operator or a transmission system.

Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

TSO

2. The rights referred to in points (b) and (c) of paragraph 1 shall include, in particular:

(a) the power to exercise voting rights;

(b) the power to appoint members of the supervisory board, the administrative board or bodies legally representing the undertaking; or

(c) the holding of a majority share.

TSO Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

3. For the purpose of paragraph 1(b), the notion "undertaking performing any of the functions of generation or supply" shall include "undertaking performing any of the functions of production and supply" within the meaning of Directive 2009/73/EC of the European Parliament and of the Council of 13 July 2009 concerning common rules for the internal market in natural gas [18], and the terms "transmission system operator" and "transmission system" shall include "transmission system operator" and "transmission system" within the meaning of that Directive.

TSO

Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

127

4. (*) Contracting Parties may allow for derogations from points (b) and (c) of paragraph 1 until 1 June 2017, provided that transmission system operators are not part of a vertically integrated undertaking.

TSO Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

5. The obligation set out in paragraph 1(a) shall be deemed to be fulfilled in a situation where two or more undertakings which own transmission systems have created a joint venture which acts as a transmission system operator in two or more Contracting Parties for the transmission systems concerned. No other undertaking may be part of the joint venture, unless it has been approved under Article 13 as an independent system operator or as an independent transmission operator for the purposes of Chapter V.

TSO Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

6. For the implementation of this Article, where the person referred to in points (b), (c) and (d) of paragraph 1 is the Contracting Party or another public body, two separate public bodies exercising control over a transmission system operator or over a transmission system on the one hand, and over an undertaking performing any of the functions of generation or supply on the other, shall be deemed not to be the same person or persons.

TSO Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

7. Contracting Parties shall ensure that neither commercially sensitive information referred to in Article 16 held by a transmission system operator which was part of a vertically integrated undertaking, nor the staff of such a transmission system operator, is transferred to undertakings performing any of the functions of generation and supply.

TSO Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

128

8. (*) Where on 6 October 2011, the transmission system belongs to a vertically integrated undertaking a Contracting Party may decide not to apply paragraph 1.

In such case, the Contracting Party concerned shall either:

(a) designate an independent system operator in accordance with Article 13; or

(b) comply with the provisions of Chapter V.

TSO Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

9. (*) Where, on 6 October 2011, the transmission system belongs to a vertically integrated undertaking and there are arrangements in place which guarantee more effective independence of the transmission system operator than the provisions of Chapter V, a Contracting Party may decide not to apply paragraph 1.

TSO Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

10. Before an undertaking is approved and designated as a transmission system operator under paragraph 9 of this Article, it shall be certified according to the procedures laid down in Article 10(4), (5) and (6) of this Directive and in Article 3 of Regulation (EC) No 714/2009, as adapted under Article 24 of the Energy Community Treaty, pursuant to which the Energy Community Secretariat, shall verify that the arrangements in place clearly guarantee more effective independence of the transmission system operator than the provisions of Chapter V.

Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

TSO

Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

11. Vertically integrated undertakings which own a transmission system shall not in any event be prevented from taking steps to comply with paragraph 1.

TSO Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

12. Undertakings performing any of the functions of generation or supply shall not in any event be able to directly or indirectly take control over or exercise any right over unbundled transmission system operators in Contracting Parties which apply paragraph 1.

TSO Transposed on Article 11 Paragraph 3, Article 12 and Article 13 of Law on Electricity.

129

Article 10

Designation and certification of transmission system operators

1. Before an undertaking is approved and designated as transmission system operator, it shall be certified according to the procedures laid down in paragraphs 4, 5 and 6 of this Article and in Article 3 of Regulation (EC) No 714/2009, as adapted under Article 24 of the Energy Community Treaty.

TSO is fully unbundled from July 2006.

2. Undertakings which own a transmission system and which have been certified by the national regulatory authority as having complied with the requirements of Article 9, pursuant to the certification procedure below, shall be approved and designated as transmission system operators by the Contracting Parties. The designation of transmission system operators shall be notified to the Energy Community Secretariat and published in a dedicated section of the Energy Community website.

TSO

ERO

3. Transmission system operators shall notify to the regulatory authority any planned transaction which may require a reassessment of their compliance with the requirements of Article 9.

TSO

ERO

4. Regulatory authorities shall monitor the continuing compliance of transmission system operators with the requirements of Article 9. They shall open a certification procedure to ensure such compliance:

(a) upon notification by the transmission system operator pursuant to paragraph 3;

(b) on their own initiative where they have knowledge that a planned change in rights or influence over transmission system owners or transmission system operators may lead to an infringement of Article 9, or where they have reason to believe that such an infringement may have occurred; or

(c) upon a reasoned request from the Energy Community Secretariat.

ERO

TSO

130

5. The regulatory authorities shall adopt a decision on the certification of a transmission system operator within a period of four months from the date of the notification by the transmission system operator or from the date of the Energy Community Secretariat's request. After expiry of that period, the certification shall be deemed to be granted. The explicit or tacit decision of the regulatory authority shall become effective only after the conclusion of the procedure set out in paragraph 6.

TSO

ERO

6. The explicit or tacit decision on the certification of a transmission system operator shall be notified without delay to the Energy Community Secretariat by the regulatory authority, together with all the relevant information with respect to that decision. The Energy Community Secretariat shall act in accordance with the procedure laid

TSO

ERO

131

down in Article 3 of Regulation (EC) No 714/2009, as adapted under Article 24 of the Energy Community Treaty.

7. (*) The regulatory authorities and the Energy Community Secretariat may request from transmission system operators and undertakings performing any of the functions of generation or supply any information relevant for the fulfillment of their tasks under this Article.

8. Regulatory authorities and the Energy Community Secretariat shall preserve the confidentiality of commercially sensitive information.

Article 11

Certification in relation to third countries

1. Where certification is requested by a transmission system owner or a transmission system operator which is controlled by a person or persons from a third country or third countries, the regulatory authority shall notify the Energy Community Secretariat.

The regulatory authority shall also notify to the Energy Community Secretariat without delay any circumstances that would result in a person or persons from a third country or third countries acquiring control of a transmission system or a transmission system operator.

Article 11 is not included in Energy Legal Framework.

2. The transmission system operator shall notify to the regulatory authority any circumstances that would result in a person or persons from a third country or third countries acquiring control of the transmission system or the transmission system operator.

3. The regulatory authority shall adopt a draft decision on the certification of a transmission system operator within four months from the date of notification by the transmission system operator. It shall refuse the certification if it has not been demonstrated:

132

(a) that the entity concerned complies with the requirements of Article 9; and

(b) to the regulatory authority or to another competent authority designated by the Contracting Party that granting certification will not put at risk the security of energy supply of the Contracting Party and the Energy Community. In considering that question the regulatory authority or other competent authority so designated shall take into account:

(i) [not applicable]

(ii) the rights and obligations of the Contracting Party with respect to that third country arising under agreements concluded with it, insofar as they are in compliance with Energy Community law; and

(iii) other specific facts and circumstances of the case and the third country concerned.

(iv) the rights and obligations resulting from association or trade agreements between the Contracting Party and the European Union.

4. The regulatory authority shall notify the decision to the Energy Community Secretariat without delay, together with all the relevant information with respect to that decision.

5. Contracting Parties shall provide for the regulatory authority or the designated competent authority referred to in paragraph 3(b), before the regulatory authority adopts a decision on the certification, to request an opinion from the Energy Community Secretariat on whether:

(a) the entity concerned complies with the requirements of Article 9; and

(b) granting certification will not put at risk the security of energy supply to the Energy Community.

133

6. The Energy Community Secretariat shall examine the request referred to in paragraph 5 as soon as it is received. Within a period of two months after receiving the request, it shall deliver its opinion to the national regulatory authority or, if the request was made by the designated competent authority, to that authority.

In preparing the opinion, the Energy Community Secretariat shall request the views of the Energy Community Regulatory Board. It may also request the views of the Contracting Party concerned, and interested parties. In the event that the Energy Community Secretariat makes such a request, the two-month period shall be extended by two months.

In the absence of an opinion by the Energy Community Secretariat within the period referred to in the first and second subparagraphs, the Secretariat shall be deemed not to raise objections to the decision of the regulatory authority.

ERO , Not included

7. When assessing whether the control by a person or persons from a third country or third countries will put at risk the security of energy supply to the Energy Community, the Energy Community Secretariat shall take into account:

(a) the specific facts of the case and the third country or third countries concerned; and

(b) [not applicable]

(c) the rights and obligations resulting from association or trade agreements between the Contracting Party and the European Union.

ERO TSO

Not included

8. The national regulatory authority shall, within a period of two months after the expiry of the period referred to in paragraph 6, adopt its final decision on the certification. In adopting its final decision the national regulatory authority shall take utmost account of the opinion of the Energy Community Secretariat. In any event Contracting Parties shall have the right to refuse certification where granting certification puts at risk the Contracting Party’s

ERO

134

security of energy supply or the security of energy supply of another Contracting Party. Where the Contracting Party has designated another competent authority to assess paragraph 3(b), it may require the national regulatory authority to adopt its final decision in accordance with the assessment of that competent authority. The national regulatory authority’s final decision and the opinion of the Secretariat of the Energy Community shall be published together. Where the final decision diverges from the Secretariat's opinion, the Contracting Party concerned shall provide and publish, together with that decision, the reasoning underlying such decision.

9. Nothing in this Article shall affect the right of Contracting Parties to exercise, in compliance with national and international law, national legal controls to protect legitimate public security interests.

10. [not applicable]

11. [not applicable]

(d) managing electricity flows on the system, taking into account exchanges with other interconnected systems. To that end, the transmission system operator shall be

Article 12

Tasks of transmission system operators

Each transmission system operator shall be responsible for:

(a) ensuring the long-term ability of the system to meet reasonable demands for the transmission of electricity, operating, maintaining and developing under economic conditions secure, reliable and efficient transmission systems with due regard to the environment;

(b) ensuring adequate means to meet service obligations;

(c) contributing to security of supply through adequate transmission capacity and system reliability;

Transposed on Article 16 Paragraph 2 of Law on Energy

Transposed on Article 12 paragraph 1.26 of Law on Electricity

TSO

135

responsible for ensuring a secure, reliable and efficient electricity system and, in that context, for ensuring the availability of all necessary ancillary services, including those provided by demand response, insofar as such availability is independent from any other transmission system with which its system is interconnected;

(e) providing to the operator of any other system with which its system is interconnected sufficient information to ensure the secure and efficient operation, coordinated development and interoperability of the interconnected system;

(f) ensuring non-discrimination as between system users or classes of system users, particularly in favour of its related undertakings;

(g) providing system users with the information they need for efficient access to the system; and

(h) collecting congestion rents and payments under the inter-transmission system operator compensation mechanism, in compliance with Article 13 of Regulation (EC) No 714/2009, granting and managing third-party access and giving reasoned explanations when it denies such access, which shall be monitored by the national regulatory authorities; in carrying out their tasks under this Article transmission system operators shall primarily facilitate market integration.

Partly transposed on Article 12 paragraph 7 Law On Electricity

Article 13

Independent system operator

1. (*) Where the transmission system belongs to a vertically integrated undertaking on 6 October 2011, Contracting Parties may decide not to apply Article 9(1) and designate an independent system operator upon a proposal from the transmission system owner. Such designation shall be subject to the opinion of the Energy Community Secretariat.

TSO is fully unbundled from July 2006.

136

2. (*) The Contracting Party may approve and designate an independent system operator only where:

(a) the candidate operator has demonstrated that it complies with the requirements of Article 9(1)(b), (c) and (d);

(b) the candidate operator has demonstrated that it has at its disposal the required financial, technical, physical and human resources to carry out its tasks under Article 12;

(c) the candidate operator has undertaken to comply with a ten-year network development plan monitored by the regulatory authority;

(d) the transmission system owner has demonstrated its ability to comply with its obligations under paragraph 5. To that end, it shall provide all the draft contractual arrangements with the candidate undertaking and any other relevant entity; and

(e) the candidate operator has demonstrated its ability to comply with its obligations under Regulation (EC) No 714/2009, as adapted under Article 24 of the Energy Community Treaty, including the cooperation of transmission system operators at European and regional level.

TSO is fully unbundled from July 2006.

3. Undertakings which have been certified by the regulatory authority as having complied with the requirements of Article 11 and paragraph 2 of this Article shall be approved and designated as independent system operators by Contracting Parties. The certification procedure in either Article 10 of this Directive and Article 3 of Regulation (EC) No 714/2009, as adapted to the Energy Community, or in Article 11 of this Directive shall be applicable.

TSO is fully unbundled from July 2006.

137

4. Each independent system operator shall be responsible for granting and managing third-party access, including the collection of access charges, congestion charges, and payments under the inter-transmission system operator compensation mechanism in compliance with Article 13 of Regulation (EC) No 714/2009, as well as for operating, maintaining and developing the transmission system, and for ensuring the long-term ability of the system to meet reasonable demand through investment planning. When developing the transmission system, the independent system operator shall be responsible for planning (including authorisation procedure), construction and commissioning of the new infrastructure. For this purpose, the independent system operator shall act as a transmission system operator in accordance with this Chapter. The transmission system owner shall not be responsible for granting and managing third-party access, nor for investment planning.

TSO is fully unbundled from July 2006.

5. Where an independent system operator has been designated, the transmission system owner shall:

(a) provide all the relevant cooperation and support to the independent system operator for the fulfillment of its tasks, including in particular all relevant information;

(b) finance the investments decided by the independent system operator and approved by the regulatory authority, or give its agreement to financing by any interested party including the independent system operator. The relevant financing arrangements shall be subject to approval by the regulatory authority. Prior to such approval, the regulatory authority shall consult the transmission system owner together with the other interested parties;

(c) provide for the coverage of liability relating to the network assets, excluding the liability relating to the tasks of the independent system operator; and

(d) provide guarantees to facilitate financing any network expansions with the exception of those investments where, pursuant to point (b), it has given its agreement to financing by any interested party including the independent system operator.

TSO is fully unbundled from July 2006.

138

6. In close cooperation with the regulatory authority, the relevant national competition authority shall be granted all relevant powers to effectively monitor compliance of the transmission system owner with its obligations under paragraph 5.

TSO is fully unbundled from July 2006.

Article 14

Unbundling of transmission system owners

1. A transmission system owner, where an independent system operator has been appointed, which is part of a vertically integrated undertaking shall be independent at least in terms of its legal form, organisation and decision making from other activities not relating to transmission.

TSO is fully unbundled from July 2006.

2. In order to ensure the independence of the transmission system owner referred to in paragraph 1, the following minimum criteria shall apply:

(a) persons responsible for the management of the transmission system owner shall not participate in company structures of the integrated electricity undertaking responsible, directly or indirectly, for the day-to-day operation of the generation, distribution and supply of electricity;

(b) appropriate measures shall be taken to ensure that the professional interests of persons responsible for the management of the transmission system owner are taken into account in a manner that ensures that they are capable of acting independently; and

(c) the transmission system owner shall establish a compliance programme, which sets out measures taken to ensure that discriminatory conduct is excluded, and ensure that observance of it is adequately monitored. The compliance programme shall set out the specific obligations of employees to meet those objectives. An annual report, setting out the measures taken, shall be submitted by the person or body responsible for monitoring the compliance programme to the regulatory authority and shall be published.

TSO is fully unbundled from July 2006.

139

3.. [not applicable]

Article 15

Dispatching and balancing

1. Without prejudice to the supply of electricity on the basis of contractual obligations, including those which derive from the tendering specifications, the transmission system operator shall, where it has such a function, be responsible for dispatching the generating installations in its area and for determining the use of interconnectors with other systems.

2. The dispatching of generating installations and the use of interconnectors shall be determined on the basis of criteria which shall be approved by national regulatory authorities where competent and which must be objective, published and applied in a non-discriminatory manner, ensuring the proper functioning of the internal market in electricity. The criteria shall take into account the economic precedence of electricity from available generating installations or interconnector transfers and the technical constraints on the system.

3. A Contracting Party shall require system operators to act in accordance with Article 16 of Directive 2009/28/EC when dispatching generating installations using renewable energy sources. They also may require the system operator to give priority when dispatching generating installations producing combined heat and power.

Transposed Article 12 Paragraph 1.14 of Law on Electricity and Article 12 of Law on Energy

4. (*) A Contracting Party may, for reasons of security of supply, direct that priority be given to the dispatch of generating installations using indigenous primary energy fuel sources, to an extent not exceeding, in any calendar year, 15 % of the overall primary energy necessary to produce the electricity consumed in the Contracting Party concerned.

140

5. The regulatory authorities where Contracting Parties have so provided or Contracting Parties shall require transmission system operators to comply with minimum standards for the maintenance and development of the transmission system, including interconnection capacity.

Transposed on Article 7 of Law on Energy and in Article 12 of Law on Electricity

6. Transmission system operators shall procure the energy they use to cover energy losses and reserve capacity in their system according to transparent, non-discriminatory and market-based procedures, whenever they have such a function.

7. Rules adopted by transmission system operators for balancing the electricity system shall be objective, transparent and non-discriminatory, including rules for charging system users of their networks for energy imbalance. The terms and conditions, including the rules and tariffs, for the provision of such services by transmission system operators shall be established pursuant to a methodology compatible with Article 37(6) in a non-discriminatory and cost-reflective way and shall be published.

1. Without prejudice to Article 30 or any other legal duty to disclose information, each transmission system operator and each transmission system owner shall preserve the confidentiality of commercially sensitive information obtained in the course of carrying out its activities, and shall prevent information about its own activities which may be commercially advantageous from being disclosed in a discriminatory manner. In particular it shall not disclose any commercially sensitive information to the remaining parts of the undertaking, unless this is necessary for carrying out a business transaction. In order to ensure the full respect of the rules on information unbundling, Contracting Parties shall ensure that the transmission system owner and the remaining part of the undertaking do not use joint services, such as joint legal services, apart from purely administrative

Article 16

Confidentiality for transmission system operators and transmission system owners

Transposed on Article 14 paragraph 1 of Law on Energy.

141

or IT functions.

2. Transmission system operators shall not, in the context of sales or purchases of electricity by related undertakings, misuse commercially sensitive information obtained from third parties in the context of providing or negotiating access to the system.

Transposed on Article 14 paragraph 1 of Law on Energy.

3. Information necessary for effective competition and the efficient functioning of the market shall be made public. That obligation shall be without prejudice to preserving the confidentiality of commercially sensitive information.

Transposed on Article 14 paragraph 1 of Law on Energy.

Article 17

Assets, equipment, staff and identity

1. Transmission system operators shall be equipped with all human, technical, physical and financial resources necessary for fulfilling their obligations under this Directive and carrying out the activity of electricity transmission, in particular:

(a) assets that are necessary for the activity of electricity transmission, including the transmission system, shall be owned by the transmission system operator;

(b) personnel, necessary for the activity of electricity transmission, including the performance of all corporate tasks, shall be employed by the transmission system operator;

(c) leasing of personnel and rendering of services, to and from any other parts of the vertically integrated undertaking shall be prohibited. A transmission system operator may, however, render services to the vertically integrated undertaking as long as:

(i) the provision of those services does not discriminate between system users, is available to all system users on the same terms and conditions and does not restrict, distort or prevent competition in generation or supply; and

1.and a) is Transposed on Article 11 paragraph 1 of Law on Electricity .

TSO is fully unbundled from July 2006.

142

(ii) the terms and conditions of the provision of those services are approved by the regulatory authority;

(d) without prejudice to the decisions of the Supervisory Body under Article 20, appropriate financial resources for future investment projects and/or for the replacement of existing assets shall be made available to the transmission system operator in due time by the vertically integrated undertaking following an appropriate request from the transmission system operator.

2. The activity of electricity transmission shall include at least the following tasks in addition to those listed in Article 12:

(a) the representation of the transmission system operator and contacts to third parties and the regulatory authorities;

(b) [not applicable]

(c) granting and managing third-party access on a non-discriminatory basis between system users or classes of system users;

(d) the collection of all the transmission system related charges including access charges, balancing charges for ancillary services such as purchasing of services (balancing costs, energy for losses);

(e) the operation, maintenance and development of a secure, efficient and economic transmission system;

(f) investment planning ensuring the long-term ability of the system to meet reasonable demand and guaranteeing security of supply;

(g) the setting up of appropriate joint ventures, including with one or more transmission system operators, power exchanges, and the other relevant actors pursuing the objectives to develop the creation of regional markets or to facilitate the liberalisation process; and

Transposed on Article 12 of Law on Electricity.

143

(h) all corporate services, including legal services, accountancy and IT services.

3. Transmission system operators shall be organised in a legal form as referred to in Article 1 of Council Directive 68/151/EEC ("limited liability company" or the equivalent under national law).

Transposed on Article 11 Paragraph 2 Law on Electricity

4. The transmission system operator shall not, in its corporate identity, communication, branding and premises, create confusion in respect of the separate identity of the vertically integrated undertaking or any part thereof.

(Unbundled)

5. The transmission system operator shall not share IT systems or equipment, physical premises and security access systems with any part of the vertically integrated undertaking nor use the same consultants or external contractors for IT systems or equipment, and security access systems.

(Unbundled)

6. The accounts of transmission system operators shall be audited by an auditor other than the one auditing the vertically integrated undertaking or any part thereof.

(Unbundled)

Article 18

Independence of the transmission system operator

1. Without prejudice to the decisions of the Supervisory Body under Article 20, the transmission system operator shall have:

(a) effective decision-making rights, independent from the vertically integrated undertaking, with respect to assets necessary to operate, maintain or develop the transmission system; and

(b) the power to raise money on the capital market in particular through borrowing and capital increase.

It’s not included because TSO is fully unbundled (According to Article 11 and 12 of Law on Electricity)

144

2. The transmission system operator shall at all times act so as to ensure it has the resources it needs in order to carry out the activity of transmission properly and efficiently and develop and maintain an efficient, secure and economic transmission system.

It’s not included because TSO is fully unbundled (According to Article 11 and 12 of Law on Electricity)

3. Subsidiaries of the vertically integrated undertaking performing functions of generation or supply shall not have any direct or indirect shareholding in the transmission system operator. The transmission system operator shall neither have any direct or indirect shareholding in any subsidiary of the vertically integrated undertaking performing functions of generation or supply, nor receive dividends or any other financial benefit from that subsidiary.

It’s not included because TSO is fully unbundled (According to Article 11 and 12 of Law on Electricity)

4. The overall management structure and the corporate statutes of the transmission system operator shall ensure effective independence of the transmission system operator in compliance with this Chapter. The vertically integrated undertaking shall not determine, directly or indirectly, the competitive behaviour of the transmission system operator in relation to the day to day activities of the transmission system operator and management of the network, or in relation to activities necessary for the preparation of the ten-year network development plan developed pursuant to Article 22.

It’s not included because TSO is fully unbundled (According to Article 11 and 12 of Law on Electricity)

5. In fulfilling their tasks in Article 12 and Article 17(2) of this Directive, and in complying with Articles 14, 15 and 16 of Regulation (EC) No 714/2009, , as adapted under Article 24 of the Energy Community Treaty, transmission system operators shall not discriminate against different persons or entities and shall not restrict, distort or prevent competition in generation or supply.

6. Any commercial and financial relations between the vertically integrated undertaking and the transmission system operator, including loans from the transmission system operator to the vertically integrated undertaking, shall comply with market conditions. The transmission system operator shall keep detailed records of such commercial and financial relations and make them available

145

to the regulatory authority upon request.

7. The transmission system operator shall submit for approval by the regulatory authority all commercial and financial agreements with the vertically integrated undertaking.

8. The transmission system operator shall inform the regulatory authority of the financial resources, referred to in Article 17(1)(d), available for future investment projects and/or for the replacement of existing assets.

9. The vertically integrated undertaking shall refrain from any action impeding or prejudicing the transmission system operator from complying with its obligations in this Chapter and shall not require the transmission system operator to seek permission from the vertically integrated undertaking in fulfilling those obligations.

10. An undertaking which has been certified by the regulatory authority as being in compliance with the requirements of this Chapter shall be approved and designated as a transmission system operator by the Contracting Party concerned. The certification procedure in either Article 10 of this Directive and Article 3 of Regulation (EC) No 714/2009, as adapted under Article 24 of the Energy Community Treaty, or in Article 11 of this Directive shall apply.

TSO

ERO

Article 19

Independence of the staff and the management of the transmission system operator

1. Decisions regarding the appointment and renewal, working conditions including remuneration, and termination of the term of office of the persons responsible for the management and/or members of the administrative bodies of the transmission system operator shall be taken by the Supervisory Body of the transmission system operator appointed in accordance with Article 20.

It’s not included because TSO is fully unbundled (According to

Article 11 and 12 of Law on Electricity)

146

2. The identity and the conditions governing the term, the duration and the termination of office of the persons nominated by the Supervisory Body for appointment or renewal as persons responsible for the executive management and/or as members of the administrative bodies of the transmission system operator, and the reasons for any proposed decision terminating such term of office, shall be notified to the regulatory authority. Those conditions and the decisions referred to in paragraph 1 shall become binding only if the regulatory authority has raised no objections within three weeks of notification.

The regulatory authority may object to the decisions referred to in paragraph 1 where:

(a) doubts arise as to the professional independence of a nominated person responsible for the management and/or member of the administrative bodies; or

(b) in the case of premature termination of a term of office, doubts exist regarding the justification of such premature termination.

TSO

3. No professional position or responsibility, interest or business relationship, directly or indirectly, with the vertically integrated undertaking or any part of it or its controlling shareholders other than the transmission system operator shall be exercised for a period of three years before the appointment of the persons responsible for the management and/or members of the administrative bodies of the transmission system operator who are subject to this paragraph.

TSO

4. The persons responsible for the management and/or members of the administrative bodies, and employees of the transmission system operator shall have no other professional position or responsibility, interest or business relationship, directly or indirectly, with any other part of the vertically integrated undertaking or with its controlling shareholders.

TSO

147

5. The persons responsible for the management and/or members of the administrative bodies, and employees of the transmission system operator shall hold no interest in or receive any financial benefit, directly or indirectly, from any part of the vertically integrated undertaking other than the transmission system operator. Their remuneration shall not depend on activities or results of the vertically integrated undertaking other than those of the transmission system operator.

TSO

6. Effective rights of appeal to the regulatory authority shall be guaranteed for any complaints by the persons responsible for the management and/or members of the administrative bodies of the transmission system operator against premature terminations of their term of office.

TSO

ERO

7. After termination of their term of office in the transmission system operator, the persons responsible for its management and/or members of its administrative bodies shall have no professional position or responsibility, interest or business relationship with any part of the vertically integrated undertaking other than the transmission system operator, or with its controlling shareholders for a period of not less than four years.

TSO

8. Paragraph 3 shall apply to the majority of the persons responsible for the management and/or members of the administrative bodies of the transmission system operator.

The persons responsible for the management and/or members of the administrative bodies of the transmission system operator who are not subject to paragraph 3 shall have exercised no management or other relevant activity in the vertically integrated undertaking for a period of at least six months before their appointment.

The first subparagraph of this paragraph and paragraphs 4 to 7 shall be applicable to all the persons belonging to the executive management and to those directly reporting to them on matters related to the operation, maintenance or development of the network.

148

Article 20

Supervisory Body

1. The transmission system operator shall have a Supervisory Body which shall be in charge of taking decisions which may have a significant impact on the value of the assets of the shareholders within the transmission system operator, in particular decisions regarding the approval of the annual and longer-term financial plans, the level of indebtedness of the transmission system operator and the amount of dividends distributed to shareholders. The decisions falling under the remit of the Supervisory Body shall exclude those that are related to the day to day activities of the transmission system operator and management of the network, and to activities necessary for the preparation of the ten-year network development plan developed pursuant to Article 22.

Supervisory Body is regulated by the Law on Owned-Enterprises (te shikohet titulli i sakte)

2. The Supervisory Body shall be composed of members representing the vertically integrated undertaking, members representing third party shareholders and, where the relevant legislation of a Contracting Party so provides, members representing other interested parties such as employees of the transmission system operator.

TSO

3. The first subparagraph of Article 19(2) and Article 19(3) to (7) shall apply to at least half of the members of the Supervisory Body minus one.

Point (b) of the second subparagraph of Article 19(2) shall apply to all the members of the Supervisory Body.

TSO

TSO

149

Article 21

Compliance programme and compliance officer

1. Contracting Parties shall ensure that transmission system operators establish and implement a compliance programme which sets out the measures taken in order to ensure that discriminatory conduct is excluded, and ensure that the compliance with that programme is adequately monitored. The compliance programme shall set out the specific obligations of employees to meet those objectives. It shall be subject to approval by the regulatory authority. Without prejudice to the powers of the national regulator, compliance with the program shall be independently monitored by a compliance officer.

Transposed on Article 11 Paragraph 4 Law on Electricity

TSO

2. The compliance officer shall be appointed by the Supervisory Body, subject to the approval by the regulatory authority. The regulatory authority may refuse the approval of the compliance officer only for reasons of lack of independence or professional capacity. The compliance officer may be a natural or legal person. Article 19(2) to (8) shall apply to the compliance officer.

Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

3. The compliance officer shall be in charge of:

(a) monitoring the implementation of the compliance programme;

(b) elaborating an annual report, setting out the measures taken in order to implement the compliance programme and submitting it to the regulatory authority;

(c) reporting to the Supervisory Body and issuing recommendations on the compliance programme and its implementation;

(d) notifying the regulatory authority on any substantial breaches with regard to the implementation of the compliance programme; and

(e) reporting to the regulatory authority on any commercial

Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

150

and financial relations between the vertically integrated undertaking and the transmission system operator.

TSO

4. The compliance officer shall submit the proposed decisions on the investment plan or on individual investments in the network to the regulatory authority. This shall occur at the latest when the management and/or the competent administrative body of the transmission system operator submits them to the Supervisory Body.

Transposed in Secondary Legislation. TSO (te gjendet titulli i UA )

5. Where the vertically integrated undertaking, in the general assembly or through the vote of the members of the Supervisory Body it has appointed, has prevented the adoption of a decision with the effect of preventing or delaying investments, which under the ten-year network development plan was to be executed in the following three years, the compliance officer shall report this to the regulatory authority, which then shall act in accordance with Article 22.

TSO Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

6. The conditions governing the mandate or the employment conditions of the compliance officer, including the duration of its mandate, shall be subject to approval by the regulatory authority. Those conditions shall ensure the independence of the compliance officer, including by providing him with all the resources necessary for fulfilling his duties. During his mandate, the compliance officer shall have no other professional position, responsibility or interest, directly or indirectly, in or with any part of the vertically integrated undertaking or with its controlling shareholders.

TSO Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

7. The compliance officer shall report regularly, either orally or in writing, to the regulatory authority and shall have the right to report regularly, either orally or in writing, to the Supervisory Body of the transmission system operator.

TSO Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

151

8. (*) The compliance officer may attend all meetings of the management or administrative bodies of the transmission system operator, and those of the Supervisory Body and the general assembly. The compliance officer shall attend all meetings that address the following matters:

(a) conditions for access to the network, as defined in Regulation (EC) No 714/2009, in particular regarding tariffs, third party access services, capacity allocation and congestion management, transparency, balancing and secondary markets;

(b) projects undertaken in order to operate, maintain and develop the transmission system, including interconnection and connection investments;

(c) energy purchases or sales necessary for the operation of the transmission system.

TSO Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

9. The compliance officer shall monitor the compliance of the transmission system operator with Article 16.

TSO Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

10. The compliance officer shall have access to all relevant data and to the offices of the transmission system operator and to all the information necessary for the fulfillment of his task.

TSO Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

11. (*) After prior approval by the regulatory authority, the Supervisory Body may dismiss the compliance officer. It shall dismiss the compliance officer for reasons of lack of independence or professional capacity upon request of the regulatory authority.

TSO

ERO

Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

12. The compliance officer shall have access to the offices of the transmission system operator without prior announcement.

TSO Transposed in Secondary Legislation. (te gjendet titulli i UA )

152

Article 22

Network development and powers to make investment decisions

1. Every year, transmission system operators shall submit to the regulatory authority a ten-year network development plan based on existing and forecast supply and demand after having consulted all the relevant stakeholders. That network development plan shall contain efficient measures in order to guarantee the adequacy of the system and the security of supply.

Transposed in Article 7 of Law on Energy and Law on Eletricity Article 12 and 13.

TSO

2. The ten-year network development plan shall in particular:

(a) indicate to market participants the main transmission infrastructure that needs to be built or upgraded over the next ten years;

(b) contain all the investments already decided and identify new investments which have to be executed in the next three years; and

(c) provide for a time frame for all investment projects.

TSO Transposed in Article 7 of Law on Energy and Law on Eletricity Article 12 and 13.

3. When elaborating the ten-year network development plan, the transmission system operator shall make reasonable assumptions about the evolution of the generation, supply, consumption and exchanges with other countries, taking into account investment plans for regional and Energy Community -wide networks.

Transposed in Article 7 of Law on Energy and Law on Eletricity Article 12 and 13.

4. The regulatory authority shall consult all actual or potential system users on the ten-year network development plan in an open and transparent manner. Persons or undertakings claiming to be potential system users may be required to substantiate such claims. The regulatory authority shall publish the result of the consultation process, in particular possible needs for investments.

Transposed in Article 7 of Law on Energy and Law on Electricity Article 12 and 13.

153

5. The regulatory authority shall examine whether the ten-year network development plan covers all investment needs identified during the consultation process. (…) The regulatory authority may require the transmission system operator to amend its ten-year network development plan.

Transposed in Article 7 of Law on Energy and Law on Eletricity Article 12 and 13.

6. The regulatory authority shall monitor and evaluate the implementation of the ten-year network development plan.

Transposed in Article 7 of Law on Energy and Law on Eletricity Article 12 and 13.

7. In circumstances where the transmission system operator, other than for overriding reasons beyond its control, does not execute an investment, which, under the ten-year network development plan, was to be executed in the following three years, Contracting Parties shall ensure that the regulatory authority is required to take at least one of the following measures to ensure that the investment in question is made if such investment is still relevant on the basis of the most recent ten-year network development plan:

(a) to require the transmission system operator to execute the investments in question;

(b) to organise a tender procedure open to any investors for the investment in question; or

(c) to oblige the transmission system operator to accept a capital increase to finance the necessary investments and allow independent investors to participate in the capital.

Where the regulatory authority has made use of its powers under point (b) of the first subparagraph, it may oblige the transmission system operator to agree to one or more of the following:

(a) financing by any third party;

(b) construction by any third party;

(c) building the new assets concerned itself;

(d) operating the new asset concerned itself.

Transposed in Article 7 of Law on Energy and Law on Eletricity Article 12 and 13.

Article 14 Law On The Energy Regulatory Paragraph 9. 9.1, 9.2 ;9.3; 9.4;

154

The transmission system operator shall provide the investors with all information needed to realise the investment, shall connect new assets to the transmission network and shall generally make its best efforts to facilitate the implementation of the investment project.

The relevant financial arrangements shall be subject to approval by the regulatory authority.

8. Where the regulatory authority has made use of its powers under the first subparagraph of paragraph 7, the relevant tariff regulations shall cover the costs of the investments in question.

Article 23

Decision-making powers regarding the connection of new power plant to the transmission system

1. The transmission system operator shall establish and publish transparent and efficient procedures for non-discriminatory connection of new power plants to the transmission system. Those procedures shall be subject to the approval of national regulatory authorities.

Transposed in Article 12 in Law on Electricity.

2. The transmission system operator shall not be entitled to refuse the connection of a new power plant on the grounds of possible future limitations to available network capacities, such as congestion in distant parts of the transmission system. The transmission system operator shall supply necessary information.

Transposed in Article 12 in Law on Electricity.

Detailed : in Transmission Connection Charging Methodology

3. The transmission system operator shall not be entitled to refuse a new connection point, on the ground that it will lead to additional costs linked with necessary capacity increase of system elements in the close-up range to the connection point.

Transposed in Article 12 in Law on Electricity.

155

Article 24

Designation of distribution system operators

Contracting Parties shall designate or shall require undertakings that own or are responsible for distribution systems to designate, for a period of time to be determined by Contracting parties having regard to considerations of efficiency and economic balance, one or more distribution system operators. Contracting Parties shall ensure that distribution system operators act in accordance with Articles 25, 26 and 27.

Article 25

Tasks of distribution system operators

1. The distribution system operator shall be responsible for ensuring the long-term ability of the system to meet reasonable demands for the distribution of electricity, for operating, maintaining and developing under economic conditions a secure, reliable and efficient electricity distribution system in its area with due regard for the environment and energy efficiency.

Paragraph 1.1 Article 16 Law on Electricity

2. In any event, it must not discriminate between system users or classes of system users, particularly in favour of its related undertakings.

3. The distribution system operator shall provide system users with the information they need for efficient access to, including use of, the system.

Paragraph 1.7 Article 16 Law on Electricity

4. (*) A Contracting Party may require the distribution system operator, when dispatching generating installations, to give priority to generating installations using renewable energy sources or waste or producing combined heat and power.

5. Each distribution system operator shall procure the energy it uses to cover energy losses and reserve capacity in its system according to transparent, non-discriminatory and market based procedures, whenever it has such a function. That requirement shall be without prejudice to using

156

electricity acquired under contracts concluded before 1 January 2006.

6. Where a distribution system operator is responsible for balancing the distribution system, rules adopted by it for that purpose shall be objective, transparent and non-discriminatory, including rules for the charging of system users of their networks for energy imbalance. Terms and conditions, including rules and tariffs, for the provision of such services by distribution system operators shall be established in accordance with Article 37(6) in a non-discriminatory and cost-reflective way and shall be published.

7. When planning the development of the distribution network, energy efficiency/demand-side management measures or distributed generation that might supplant the need to upgrade or replace electricity capacity shall be considered by the distribution system operator.

Article 26

Unbundling of distribution system operators

1. Where the distribution system operator is part of a vertically integrated undertaking, it shall be independent at least in terms of its legal form, organisation and decision making from other activities not relating to distribution. Those rules shall not create an obligation to separate the ownership of assets of the distribution system operator from the vertically integrated undertaking.

2. In addition to the requirements under paragraph 1, where the distribution system operator is part of a vertically integrated undertaking, it shall be independent in terms of its organisation and decision-making from the other activities not related to distribution. In order to achieve this, the following minimum criteria shall apply:

(a) those persons responsible for the management of the distribution system operator must not participate in company structures of the integrated electricity undertaking responsible, directly or indirectly, for the day-to-day

157

operation of the generation, transmission or supply of electricity;

(b) appropriate measures must be taken to ensure that the professional interests of the persons responsible for the management of the distribution system operator are taken into account in a manner that ensures that they are capable of acting independently;

(c) the distribution system operator must have effective decision-making rights, independent from the integrated electricity undertaking, with respect to assets necessary to operate, maintain or develop the network. In order to fulfill those tasks, the distribution system operator shall have at its disposal the necessary resources including human, technical, physical and financial resources. This should not prevent the existence of appropriate coordination mechanisms to ensure that the economic and management supervision rights of the parent company in respect of return on assets, regulated indirectly in accordance with Article 37(6), in a subsidiary are protected. In particular, this shall enable the parent company to approve the annual financial plan, or any equivalent instrument, of the distribution system operator and to set global limits on the levels of indebtedness of its subsidiary. It shall not permit the parent company to give instructions regarding day-to-day operations, nor with respect to individual decisions concerning the construction or upgrading of distribution lines, that do not exceed the terms of the approved financial plan, or any equivalent instrument; and

(d) the distribution system operator must establish a compliance programme, which sets out measures taken to ensure that discriminatory conduct is excluded, and ensure that observance of it is adequately monitored. The compliance programme shall set out the specific obligations of employees to meet that objective. An annual report, setting out the measures taken, shall be submitted by the person or body responsible for monitoring the compliance programme, the compliance officer of the distribution system operator, to the regulatory authority referred to in Article 35(1) and shall be published. The compliance officer of the distribution system operator shall be fully independent and shall have access to all the necessary

Transposed in Article 15 in Paragraph 3.4 law on Electricity

Transposed in Article 15 of Law on Electricity

158

information of the distribution system operator and any affiliated undertaking to fulfill his task.

3. Where the distribution system operator is part of a vertically integrated undertaking, the Contracting Parties shall ensure that the activities of the distribution system operator are monitored by regulatory authorities or other competent bodies so that it cannot take advantage of its vertical integration to distort competition. In particular, vertically integrated distribution system operators shall not, in their communication and branding, create confusion in respect of the separate identity of the supply branch of the vertically integrated undertaking.

Article 15 of Law on Electricity

4. (*) Contracting Parties may decide not to apply paragraphs 1, 2 and 3 to integrated electricity undertakings serving less than 100000 connected customers, or serving small isolated systems.

Article 27

Confidentiality obligation of distribution system operators

Without prejudice to Article 30 or any other legal duty to disclose information, the distribution system operator must preserve the confidentiality of commercially sensitive information obtained in the course of carrying out its business, and shall prevent information about its own activities which may be commercially advantageous being disclosed in a discriminatory manner.

159

Article 28

Closed distribution systems

1. (*) Contracting Parties may provide for national regulatory authorities or other competent authorities to classify a system which distributes electricity within a geographically confined industrial, commercial or shared services site and does not, without prejudice to paragraph 4, supply household customers, as a closed distribution system if:

(a) for specific technical or safety reasons, the operations or the production process of the users of that system are integrated; or

(b) that system distributes electricity primarily to the owner or operator of the system or their related undertakings.

It’s not included in the Laws.

2. (*) Contracting Parties may provide for national regulatory authorities to exempt the operator of a closed distribution system from:

(a) the requirement under Article 25(5) to procure the energy it uses to cover energy losses and reserve capacity in its system according to transparent, non-discriminatory and market based procedures;

(b) the requirement under Article 32(1) that tariffs, or the methodologies underlying their calculation, are approved prior to their entry into force in accordance with Article 37.

3. Where an exemption is granted under paragraph 2, the applicable tariffs, or the methodologies underlying their calculation, shall be reviewed and approved in accordance with Article 37 upon request by a user of the closed distribution system.

4. Incidental use by a small number of households with employment or similar associations with the owner of the distribution system and located within the area served by a closed distribution system shall not preclude an exemption under paragraph 2 being granted.

160

Article 29

Combined operator

Article 26(1) shall not prevent the operation of a combined transmission and distribution system operator provided that operator complies with Articles 9(1), or 13 and 14, or Chapter V or falls under Article 44(2).

Article 30

Right of access to accounts

1. Contracting Parties or any competent authority they designate, including the regulatory authorities referred to in Article 35, shall, insofar as necessary to carry out their functions, have right of access to the accounts of electricity undertakings as set out in Article 31.

2. Contracting Parties and any designated competent authority, including the regulatory authorities, shall preserve the confidentiality of commercially sensitive information. Contracting Parties may provide for the disclosure of such information where this is necessary in order for the competent authorities to carry out their functions.

Article 31

Unbundling of accounts

1. Contracting Parties shall take the necessary steps to ensure that the accounts of electricity undertakings are kept in accordance with paragraphs 2 and 3.

2. Electricity undertakings, whatever their system of ownership or legal form, shall draw up, submit to audit and publish their annual accounts in accordance with the rules of national law concerning the annual accounts of limited liability companies adopted pursuant to the Fourth Council Directive 78/660/EEC of 25 July 1978 based on Article 44(2)(g) of the Treaty on the annual accounts of certain types of companies.

161

Undertakings which are not legally obliged to publish their annual accounts shall keep a copy of these at the disposal of the public in their head office.

3. Electricity undertakings shall, in their internal accounting, keep separate accounts for each of their transmission and distribution activities as they would be required to do if the activities in question were carried out by separate undertakings, with a view to avoiding discrimination, cross-subsidisation and distortion of competition. They shall also keep accounts, which may be consolidated, for other electricity activities not relating to transmission or distribution. Until 1 January 2015, they shall keep separate accounts for supply activities for eligible customers and supply activities for non-eligible customers. Revenue from ownership of the transmission or distribution system shall be specified in the accounts. Where appropriate, they shall keep consolidated accounts for other, non-electricity activities. The internal accounts shall include a balance sheet and a profit and loss account for each activity.

4. The audit referred to in paragraph 2 shall, in particular, verify that the obligation to avoid discrimination and cross-subsidies referred to in paragraph 3 is respected.

Article 32

Third-party access

1. Contracting Parties shall ensure the implementation of a system of third party access to the transmission and distribution systems based on published tariffs, applicable to all eligible customers and applied objectively and without discrimination between system users. Contracting Parties shall ensure that those tariffs, or the methodologies underlying their calculation, are approved prior to their entry into force in accordance with Article 37 and that those tariffs, and the methodologies — where only methodologies are approved — are published prior to their entry into force.

162

2. The transmission or distribution system operator may refuse access where it lacks the necessary capacity. Duly substantiated reasons must be given for such refusal, in particular having regard to Article 3, and based on objective and technically and economically justified criteria. The regulatory authorities where Contracting Parties have so provided or Contracting Parties shall ensure that those criteria are consistently applied and that the system user who has been refused access can make use of a dispute settlement procedure. The regulatory authorities shall also ensure, where appropriate and when refusal of access takes place, that the transmission or distribution system operator provides relevant information on measures that would be necessary to reinforce the network. The party requesting such information may be charged a reasonable fee reflecting the cost of providing such information.

Article 33

Market opening and reciprocity

1. Contracting Parties shall ensure that the eligible customers comprise:

(a) [not applicable];

(b) from 1 January 2008, all non-household customers;

(c) from 1 January 2015, all customers.

2. To avoid imbalance in the opening of electricity markets:

(a) contracts for the supply of electricity with an eligible customer in the system of another Contracting Party shall not be prohibited if the customer is considered as eligible in both systems involved; and

(b) where transactions as described in point (a) are refused because the customer is eligible in only one of the two systems, the Secretariat may, taking into account the situation in the market and the common interest, oblige the refusing party to execute the requested supply at the request of the Contracting Party where the eligible customer is

163

located.

Article 34

Direct lines

1. Contracting Parties shall take the measures necessary to enable:

(a) all electricity producers and electricity supply undertakings established within their territory to supply their own premises, subsidiaries and eligible customers through a direct line; and

(b) all eligible customers within their territory to be supplied through a direct line by a producer and supply undertakings.

2. Contracting Parties shall lay down the criteria for the grant of authorisations for the construction of direct lines in their territory. Those criteria shall be objective and non-discriminatory.

3. The possibility of supplying electricity through a direct line as referred to in paragraph 1 of this Article shall not affect the possibility of contracting electricity in accordance with Article 32.

4. (*) Contracting Parties may issue an authorisation to construct a direct line subject either to the refusal of system access on the basis, as appropriate, of Article 32 or to the opening of a dispute settlement procedure under Article 37.

5. (*) Contracting Parties may refuse to authorise a direct line if the granting of such an authorisation would obstruct the provisions of Article 3. Duly substantiated reasons shall be given for such refusal.

1. Each Contracting Party shall designate a single national

Article 35

Designation and independence of regulatory authorities

Transposed Article 1 Law on the Energy Regulatory

164

regulatory authority at national level.

2. Paragraph 1 of this Article shall be without prejudice to the designation of other regulatory authorities at regional level within Contracting Parties, provided that there is one senior representative for representation and contact purposes at Energy Community level.

Article 1 and Article 14 of Law on The Energy Regulatory

3. (*) By way of derogation from paragraph 1 of this Article, a Contracting Party may designate regulatory authorities for small systems on a geographically separate region whose consumption, in 2010, accounted for less than 3 % of the total consumption of the Contracting Party of which it is part. This derogation shall be without prejudice to the appointment of one senior representative for representation and contact purposes at Energy Community level.

Article 1 and Article 14 of Law on The Energy Regulatory

4. Contracting Parties shall guarantee the independence of the regulatory authority and shall ensure that it exercises its powers impartially and transparently. For this purpose, Contracting Parties shall ensure that, when carrying out the regulatory tasks conferred upon it by this Directive and related legislation, the regulatory authority:

(a) is legally distinct and functionally independent from any other public or private entity;

(b) ensures that its staff and the persons responsible for its management:

(i) act independently from any market interest; and

(ii) do not seek or take direct instructions from any government or other public or private entity when carrying out the regulatory tasks. This requirement is without prejudice to close cooperation, as appropriate, with other relevant national authorities or to general policy guidelines issued by the government not related to the regulatory powers and duties under Article 37.

Article 1 and Article 14 of Law on The Energy Regulatory

165

5. In order to protect the independence of the regulatory authority, Contracting Parties shall in particular ensure that:

(a) the regulatory authority can take autonomous decisions, independently from any political body, and has separate annual budget allocations, with autonomy in the implementation of the allocated budget, and adequate human and financial resources to carry out its duties; and

(b) the members of the board of the regulatory authority or, in the absence of a board, the regulatory authority’s top management are appointed for a fixed term of five up to seven years, renewable once.

In regard to point (b) of the first subparagraph, Contracting Parties shall ensure an appropriate rotation scheme for the board or the top management. The members of the board or, in the absence of a board, members of the top management may be relieved from office during their term only if they no longer fulfill the conditions set out in this Article or have been guilty of misconduct under national law.

Article 4 Law On The Energy Regulatory.

Article 4 and 5 on The Energy Regulatory

Article 6 Law on The Energy Regulatory

ERO

(a) promoting, in close cooperation with the Energy Community Regulatory Board, regulatory authorities of other Contracting Parties and the Energy Community Secretariat, a competitive, secure and environmentally sustainable internal market in electricity within the Energy Community, and effective market opening for all customers and suppliers in the Energy Community and ensuring appropriate conditions for the effective and reliable operation of electricity networks, taking into

Article 36

General objectives of the regulatory authority

In carrying out the regulatory tasks specified in this Directive, the regulatory authority shall take all reasonable measures in pursuit of the following objectives within the framework of their duties and powers as laid down in Article 37, in close consultation with other relevant national authorities including competition authorities, as appropriate, and without prejudice to their competencies:

Transposed in Article 21 Law on Energy and Article 25 of Law on Electricity

Transposed on Law on Energy Regulatory Article 1, paragraph 3.9

166

account long-term objectives;

(b) developing competitive and properly functioning regional markets within the Energy Community in view of the achievement of the objectives referred to in point (a);

(c) eliminating restrictions on trade in electricity between Contracting Parties, including developing appropriate cross-border transmission capacities to meet demand and enhancing the integration of national markets which may facilitate electricity flows across the Energy Community;

(d) helping to achieve, in the most cost-effective way, the development of secure, reliable and efficient non-discriminatory systems that are consumer oriented, and promoting system adequacy and, in line with general energy policy objectives, energy efficiency as well as the integration of large and small-scale production of electricity from renewable energy sources and distributed generation in both transmission and distribution networks;

(e) facilitating access to the network for new generation capacity, in particular removing barriers that could prevent access for new market entrants and of electricity from renewable energy sources;

(f) ensuring that system operators and system users are granted appropriate incentives, in both the short and the long term, to increase efficiencies in system performance and foster market integration;

(g) ensuring that customers benefit through the efficient functioning of their national market, promoting effective competition and helping to ensure consumer protection;

(h) helping to achieve high standards of universal and public service in electricity supply, contributing to the protection of vulnerable customers and contributing to the compatibility of necessary data exchange processes for customer switching.

Transposed on Article 25 of Law on Electricity, and Article 14 of Law on Energy Regulatory

Transposed on Article 25 of Law on Electricity, and Article 14 of Law on Energy Regulatory

(TE RISHIKOHET)(ZRRE)

167

Article 37

Duties and powers of the regulatory authority

1. The regulatory authority shall have the following duties:

(a) fixing or approving, in accordance with transparent criteria, transmission or distribution tariffs or their methodologies;

(b) ensuring compliance of transmission and distribution system operators and, where relevant, system owners, as well as of any electricity undertakings, with their obligations under this Directive and other relevant Energy Community legislation, including as regards cross-border issues;

(c) cooperating in regard to cross-border issues with the regulatory authority or authorities of the Contracting Parties concerned and with the Energy Community Regulatory Board;

(d)

[not applicable];

(e) reporting annually on its activity and the fulfilment of its duties to the relevant authorities of the Contracting Parties, Energy Community Regulatory Board and the Secretariat. Such reports shall cover the steps taken and the results obtained as regards each of the tasks listed in this Article;

(f) ensuring that there are no cross-subsidies between transmission, distribution, and supply activities;

(g) monitoring investment plans of the transmission system operators, and providing in its annual report an assessment of the investment plans (…), which may include recommendations to amend those investment plans;

(h) monitoring compliance with and reviewing the past performance of network security and reliability rules and setting or approving standards and requirements for quality of service and supply or contributing thereto together with other competent authorities;

(c) Is not included in Laws.

(e) It’s not included in Laws.

(g) It’s not included.

(h) Transposed in Article 15 1.10 and Article 37 of Law on Energy Regulatory

ERO

168

(i) monitoring the level of transparency, including of wholesale prices, and ensuring compliance of electricity undertakings with transparency obligations;

(j) monitoring the level and effectiveness of market opening and competition at wholesale and retail levels, including on electricity exchanges, prices for household customers including prepayment systems, switching rates, disconnection rates, charges for and the execution of maintenance services, and complaints by household customers, as well as any distortion or restriction of competition, including providing any relevant information, and bringing any relevant cases to the relevant competition authorities;

(k) monitoring the occurrence of restrictive contractual practices, including exclusivity clauses which may prevent large non-household customers from contracting simultaneously with more than one supplier or restrict their choice to do so, and, where appropriate, informing the national competition authorities of such practices;

(l) respecting contractual freedom with regard to interruptible supply contracts and with regard to long-term contracts provided that they are compatible with Energy Community law;

(m) monitoring the time taken by transmission and distribution system operators to make connections and repairs;

(n) helping to ensure, together with other relevant authorities, that the consumer protection measures, including those set out in Annex I, are effective and enforced;

(o) publishing recommendations, at least annually, in relation to compliance of supply prices with Article 3, and providing these to the competition authorities, where appropriate;

(p) ensuring access to customer consumption data, the provision, for optional use, of an easily understandable harmonised format at national level for consumption data,

(i)

Transposed in Article 15 1.1 on Law on Energy Regulatory

(j) Transposed in Article 15 of Law on Energy Regulatory

(k) Transposed in Article 15 paragraph 1.11 of Law on Energy Regulatory

(l) it is not included (TE RISHIKOHET)

(n) Transposed on Article 13 Paragraph 2 of Law on Energy Regulatory

(o) Transposed on Article 43 paragraph 4 and Article 42 paragraph 2 of Law on Energy Regulatory.

(p) Mainly Transposed on Article 18 paragraph 7 of Law on Electricity and Article 5 paragraph 2, subparagraph 2.6 and 2.7 of Rules and general condition of energy supply. ( Secondary

ERO

It is not explained specifically the annual report.

169

and prompt access for all customers to such data under point (h) of Annex I;

(q) monitoring the implementation of rules relating to the roles and responsibilities of transmission system operators, distribution system operators, suppliers and customers and other market parties pursuant to Regulation (EC) No 714/2009, as adapted under Article 24 of the Energy Community Treaty;

(r) monitoring investment in generation capacities in relation to security of supply;

(s) monitoring technical cooperation between Energy Community and third-country transmission system operators;

(t) monitoring the implementation of safeguards measures as referred to in Article 42; and

(u) contributing to the compatibility of data exchange processes for the most important market processes at regional level.

Legislation of ERO)

( r) Transposed in Article 1 paragraph 3.2 of Law on Energy Regulatory; Article 37 Law on The Regualtory

(s) It’s not transposed;

(t) Transposed in Article 14 paragrph 2,11 of Law on The Regulatory Office.

U )not included

ERO , TSO

2. Where a Contracting Party has so provided, the monitoring duties set out in paragraph 1 may be carried out by other authorities than the regulatory authority. In such a case, the information resulting from such monitoring shall be made available to the regulatory authority as soon as possible.

While preserving their independence, without prejudice to their own specific competencies and consistent with the principles of better regulation, the regulatory authority shall, as appropriate, consult transmission system operators and, as appropriate, closely cooperate with other relevant national authorities when carrying out the duties set out in paragraph 1.

Any approvals given by a regulatory authority or the Energy Community Regulatory Board under this Directive are without prejudice to any duly justified future use of its powers by the regulatory authority under this Article or to any penalties imposed by other relevant

2.Transposed in Article 21 Law on Energy

170

authorities.

3. In addition to the duties conferred upon it under paragraph 1 of this Article, when an independent system operator has been designated under Article 13, the regulatory authority shall:

(a) monitor the transmission system owner’s and the independent system operator’s compliance with their obligations under this Article, and issue penalties for non-compliance in accordance with paragraph 4(d);

(b) monitor the relations and communications between the independent system operator and the transmission system owner so as to ensure compliance of the independent system operator with its obligations, and in particular approve contracts and act as a dispute settlement authority between the independent system operator and the transmission system owner in respect of any complaint submitted by either party pursuant to paragraph 11;

(c) without prejudice to the procedure under Article 13(2)(c), for the first ten-year network development plan, approve the investments planning and the multi-annual network development plan presented annually by the independent system operator;

(d) ensure that network access tariffs collected by the independent system operator include remuneration for the network owner or network owners, which provides for adequate remuneration of the network assets and of any new investments made therein, provided they are economically and efficiently incurred;

(e) have the powers to carry out inspections, including unannounced inspections, at the premises of transmission system owner and independent system operator; and

(f) monitor the use of congestion charges collected by the independent system operator in accordance with Article 16(6) of Regulation (EC) No 714/2009, as adapted under Article 24 of the Energy Community Treaty.

3.Transposed in Article 46 paragraph 6 and article 52 Law on Energy Regulator

b)Not included

c)Transposed in Article 14 paragrahp 6 and 7 Law on Regulatory Energy.

d)Transposed in Article 42 Law on Office Rregulatory Energy.

(e) Transposed in Article 49 and 50 Law on the Energy Regulatory Office.

(f) Transposed in Article 41 paragraph 3of Law on the Energy Regulatory Office.

TSO ERO

171

4. Contracting Parties shall ensure that regulatory authorities are granted the powers enabling them to carry out the duties referred to in paragraphs 1, 3 and 6 in an efficient and expeditious manner. For this purpose, the regulatory authority shall have at least the following powers:

(a) to issue binding decisions on electricity undertakings;

(b) to carry out investigations into the functioning of the electricity markets, and to decide upon and impose any necessary and proportionate measures to promote effective competition and ensure the proper functioning of the market. Where appropriate, the regulatory authority shall also have the power to cooperate with the national competition authority and the financial market regulators in conducting an investigation relating to competition law;

(c) to require any information from electricity undertakings relevant for the fulfillment of its tasks, including the justification for any refusal to grant third-party access, and any information on measures necessary to reinforce the network;

(d) to impose effective, proportionate and dissuasive penalties on electricity undertakings not complying with their obligations under this Directive or any relevant legally binding decisions of the regulatory authority (…), or to propose that a competent court impose such penalties. This shall include the power to impose or propose the imposition of penalties of up to 10 % of the annual turnover of the transmission system operator on the transmission system operator or of up to 10 % of the annual turnover of the vertically integrated undertaking on the vertically integrated undertaking, as the case may be, for non-compliance with their respective obligations pursuant to this Directive; and

(e) appropriate rights of investigations and relevant powers of instructions for dispute settlement under paragraphs 11

(a) Transposed in Article 8 paragraph 1.6, and 14 par.2.16 of Law on the Energy Regulatory Office.

(b) Transposed in Article 14, 15, 51, 52 of Law on the Energy Regulatory Office.

(c) Transposed in Article 12 of Law on the Energy Regulatory Office.

Article 23 of Law on Electricity.

(d) Transposed in Article 52 of Law on the Energy Regulatory Office.

(e) Transposed in Article 16 and 51 of Law on the Energy Regulatory Office.

ERO

172

and 12.

5. In addition to the duties and powers conferred on it under paragraphs 1 and 4 of this Article, when a transmission system operator has been designated in accordance with Chapter V, the regulatory authority shall be granted at least the following duties and powers:

(a) to issue penalties in accordance with paragraph 4(d) for discriminatory behaviour in favour of the vertically integrated undertaking;

(b) to monitor communications between the transmission system operator and the vertically integrated undertaking so as to ensure compliance of the transmission system operator with its obligations;

(a) Transposed in Article 52 of Law on the Energy Regulator.

(b) Partly transposed in Article 13 of Law on the Energy Regulator.

ERO TSO

173

(c) to act as dispute settlement authority between the vertically integrated undertaking and the transmission system operator in respect of any complaint submitted pursuant to paragraph 11;

(d) to monitor commercial and financial relations including loans between the vertically integrated undertaking and the transmission system operator;

(e) to approve all commercial and financial agreements between the vertically integrated undertaking and the transmission system operator on the condition that they comply with market conditions;

(f) to request justification from the vertically integrated undertaking when notified by the compliance officer in accordance with Article 21(4). Such justification shall, in particular, include evidence to the end that no discriminatory behaviour to the advantage of the vertically integrated undertaking has occurred;

(g) to carry out inspections, including unannounced ones, on the premises of the vertically integrated undertaking and the transmission system operator; and

(h) to assign all or specific tasks of the transmission system operator to an independent system operator appointed in accordance with Article 13 in case of a persistent breach by the transmission system operator of its obligations under this Directive, in particular in case of repeated discriminatory behaviour to the benefit of the vertically integrated undertaking.

(c) Transposed in Article 14 paragraph14 of Law on the Energy Regulator.

(d) It is not included.

(e) It is not included.

(f) Transposed in Article 11 paragraph 4 of Law on Electricity.

(g) Partly transposed in Article 50 of Law on the Energy Regulator.

(h) Not included. (te rishiqohet)

174

6. The regulatory authorities shall be responsible for fixing or approving sufficiently in advance of their entry into force at least the methodologies used to calculate or establish the terms and conditions for:

(a) connection and access to national networks, including transmission and distribution tariffs or their methodologies. Those tariffs or methodologies shall allow the necessary investments in the networks to be carried out in a manner allowing those investments to ensure the viability of the networks;

(b) the provision of balancing services which shall be performed in the most economic manner possible and provide appropriate incentives for network users to balance their input and off-takes. The balancing services shall be provided in a fair and non-discriminatory manner and be based on objective criteria; and

(c) access to cross-border infrastructures, including the procedures for the allocation of capacity and congestion management.

(b) Transposed in Article13 paragraph 2 of Law on the Electricity.

(c) Transposed in Article 37 paragraph 2.2 of Law on the Energy Regulator.

ERO TSO

7. The methodologies or the terms and conditions referred to in paragraph 6 shall be published.

8. In fixing or approving the tariffs or methodologies and the balancing services, the regulatory authorities shall ensure that transmission and distribution system operators are granted appropriate incentive, over both the short and long term, to increase efficiencies, foster market integration and security of supply and support the related research activities.

(8) Transposed in Article 42 paragraph 3 and 4 of Law on the Energy Regulator.

ERO TSO

9. The regulatory authorities shall monitor congestion management of national electricity systems including interconnectors, and the implementation of congestion management rules. To that end, transmission system operators or market operators shall submit their congestion management rules, including capacity allocation, to the national regulatory authorities. National regulatory authorities may request amendments to those rules.

(9) Transposed in Article 12 of Law on the Electricity.

175

10. Regulatory authorities shall have the authority to require transmission and distribution system operators, if necessary, to modify the terms and conditions, including tariffs or methodologies referred to in this Article, to ensure that they are proportionate and applied in a non-discriminatory manner. In the event of delay in the fixing of transmission and distribution tariffs, regulatory authorities shall have the power to fix or approve provisional transmission and distribution tariffs or methodologies and to decide on the appropriate compensatory measures if the final transmission and distribution tariffs or methodologies deviate from those provisional tariffs or methodologies.

(10) It is not included.

ERO

11. Any party having a complaint against a transmission or distribution system operator in relation to that operator’s obligations under this Directive may refer the complaint to the regulatory authority which, acting as dispute settlement authority, shall issue a decision within a period of two months after receipt of the complaint. That period may be extended by two months where additional information is sought by the regulatory authority. That extended period may be further extended with the agreement of the complainant. The regulatory authority’s decision shall have binding effect unless and until overruled on appeal.

12. (*) Any party who is affected and who has a right to complain concerning a decision on methodologies taken pursuant to this Article or, where the regulatory authority has a duty to consult, concerning the proposed tariffs or methodologies, may, at the latest within two months, or a shorter time period as provided by Contracting Parties, following publication of the decision or proposal for a decision, submit a complaint for review. Such a complaint shall not have suspensive effect.

13. Contracting Parties shall create appropriate and efficient mechanisms for regulation, control and transparency so as to avoid any abuse of a dominant position, in particular to the detriment of consumers, and any predatory behaviour. Those mechanisms shall take account of the provisions of the Energy Community Treaty, and in particular Articles 18 and 19 of the Energy Community Treaty).

176

14. Contracting Parties shall ensure that the appropriate measures are taken, including administrative action or criminal proceedings in conformity with their national law, against the natural or legal persons responsible where confidentiality rules imposed by this Directive have not been respected.

15. Complaints referred to in paragraphs 11 and 12 shall be without prejudice to the exercise of rights of appeal under national law.

16. Decisions taken by regulatory authorities shall be fully reasoned and justified to allow for judicial review. The decisions shall be available to the public while preserving the confidentiality of commercially sensitive information.

(16) Transposed in Article 12, 14 and 25 paragraph 2 and 3of Law on the Energy Regulator.

ERO

17. Contracting Parties shall ensure that suitable mechanisms exist at national level under which a party affected by a decision of a regulatory authority has a right of appeal to a body independent of the parties involved and of any government.

(17) Transposed in Article 25 paragraph 3of Law on the Energy Regulator.

ERO

(1) Partly in Article 15 paragraph 1 and 2 of Law on the Energy Regulator and 37 paragraph 3 of Electricity.

Article 38

Regulatory regime for cross-border issues

1. Regulatory authorities shall closely consult and cooperate with each other, and shall provide each other and the Energy Community Regulatory Board with any information necessary for the fulfillment of their tasks under this Directive. In respect of the information exchanged, the receiving authority shall ensure the same level of confidentiality as that required of the originating authority.

ERO

177

2. Regulatory authorities shall cooperate at least at a regional level to:

(a) foster the creation of operational arrangements in order to enable an optimal management of the network, promote joint electricity exchanges and the allocation of cross-border capacity, and to enable an adequate level of interconnection capacity, including through new interconnection, within the region and between regions to allow for development of effective competition and improvement of security of supply, without discriminating between supply undertakings in different Contracting Parties;

(b) coordinate the development of all network codes for the relevant transmission system operators and other market actors; and

(c) coordinate the development of the rules governing the management of congestion.

(a) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator.

(b) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator.

(c) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator.

ERO

3. National regulatory authorities shall have the right to enter into cooperative arrangements with each other to foster regulatory cooperation.

(3) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator

4. The actions referred to in paragraph 2 shall be carried out, as appropriate, in close consultation with other relevant national authorities and without prejudice to their specific competencies.

(4) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator

5. [not applicable]

Article 39

Compliance with the Guidelines

1. [not applicable]

2. [not applicable]

3. [not applicable]

178

4. [not applicable]

5. [not applicable]

6. [not applicable]

7. [not applicable]

8. [not applicable]

9. [not applicable]

Article 40

Record keeping

1. Contracting Parties shall require supply undertakings to keep at the disposal of the national authorities, including the national regulatory authority, the national competition authorities and of the Energy Community Secretariat, for the fulfillment of their tasks, for at least five years, the relevant data relating to all transactions in electricity supply contracts and electricity derivatives with wholesale customers and transmission system operators.

Article 33 Law on Energy

Article 14 Law on Electricity

ERO

2. The data shall include details on the characteristics of the relevant transactions such as duration, delivery and settlement rules, the quantity, the dates and times of execution and the transaction prices and means of identifying the wholesale customer concerned, as well as specified details of all unsettled electricity supply contracts and electricity derivatives.

(2) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator. ERO

3. (*) The regulatory authority may decide to make available to market participants elements of that information provided that commercially sensitive information on individual market players or individual transactions is not released. This paragraph shall not apply

(3) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator. ERO

179

to information about financial instruments which fall within the scope of Directive 2004/39/EC.

4. [not applicable]

5. With respect to transactions in electricity derivatives of supply undertakings with wholesale customers and transmission system operators, this Article shall apply only in so far as the PHLG has endorsed the Guidelines referred to in paragraph 4.

(5) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator. ERO, MZHE

6. The provisions of this Article shall not create additional obligations towards the authorities referred to in paragraph 1 for entities falling within the scope of Directive 2004/39/EC.

(6) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator. ERO

7. In the event that the authorities referred to in paragraph 1 need access to data kept by entities falling within the scope of Directive 2004/39/EC, the authorities responsible under that Directive shall provide them with the required data.

(7) Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator ERO

Transposed in Article … of Law on the Energy Regulator Article 41

Retail markets

In order to facilitate the emergence of well functioning and transparent retail markets in the Energy Community, Contracting Parties shall ensure that the roles and responsibilities of transmission system operators, distribution system operators, supply undertakings and customers and if necessary other market participants are defined with respect to contractual arrangements, commitment to customers, data exchange and settlement rules, data ownership and metering responsibility.

Those rules shall be made public, be designed with the aim to facilitate customers’ and suppliers’ access to networks, and they shall be subject to review by the regulatory authorities or other relevant national authorities.

Large non-household customers shall have the right to contract simultaneously with several suppliers.

TSO MZHE

180

Article 42

Safeguard measures

(*) In the event of a sudden crisis in the energy market and where the physical safety or security of persons, apparatus or installations or system integrity is threatened, a Contracting Party may temporarily take the necessary safeguard measures.

Articles 36 to 39 of the Energy Community Treaty apply.

2. [not applicable]

3. [not applicable]

Article 43

Level playing field

1. (*) Measures that the Contracting Parties may take pursuant to this Directive in order to ensure a level playing field shall be compatible with the Energy Community Treaty, notably Article 41 thereof, and with Energy Community law.

2. The measures referred to in paragraph 1 shall be proportionate, non-discriminatory and transparent. Those measures may be put into effect only following the notification to the Energy Community Secretariat, which shall issue an opinion.

3. The Energy Community Secretariat shall act on the notification referred to in paragraph 2 within two months of the receipt of the notification. That period shall begin on the day following receipt of the complete information. In the event that the Secretariat has not acted within that two-month period, it shall be deemed not to have raised objections to the notified measures.

181

Article 44

Derogations

1. [not applicable]

2. (***) [not applicable]

For the purposes of Article 9(1)(b), the notion "undertaking performing any of the functions of generation or supply" shall not include final customers who perform any of the functions of generation and/or supply of electricity, either directly or via undertakings over which they exercise control, either individually or jointly, provided that the final customers including their shares of the electricity produced in controlled undertakings are, on an annual average, net consumers of electricity and provided that the economic value of the electricity they sell to third parties is insignificant in proportion to their other business operations.

Article 45

Review procedure

(***) [not applicable]

Article 46

Committee (NEW)

1. (***) [not applicable]

2. (***) [not applicable]

1. [not applicable]

Article 47

Reporting

Article 31 EnC Decision applies

182

Article 48

Repeal

(***) [not applicable]

References to Directive 2003/54/EC shall be construed as references to this Directive and shall be read in accordance with the correlation table in Annex II.

Article 49

Transposition

1. (***) Contracting Parties shall bring into force the laws, regulations and administrative provisions necessary to comply with this Directive by 1 January 2015. They shall forthwith inform the Secretariat of the Energy Community thereof.

They shall apply those measures from 1 January 2015, with the exception of Article 11, which they shall apply from 1 January 2017.

When Contracting Parties adopt those measures, they shall contain a reference to this Directive or be accompanied by such a reference on the occasion of their official publication. The methods of making such reference shall be laid down by Contracting Parties.

2. (***) Contracting Parties shall communicate to the Secretariat of the Energy Community the text of the main provisions of national law which they adopt in the field covered by this Directive.

Article 50

Entry into force

(***) [not applicable]

183

Article 51

Addressees

(***) [not applicable]

ANNEX I

MEASURES ON CONSUMER PROTECTION

1. Without prejudice to Community rules on consumer protection, in particular Directive 97/7/EC of the European Parliament and of the Council of 20 May 1997 on the protection of consumers in respect of distance contracts [1] and Council Directive 93/13/EEC of 5 April 1993 on unfair terms in consumer contracts, The measures referred to in Article 3 are to ensure that customers:

(a) have a right to a contract with their electricity service provider that specifies:

- the identity and address of the supplier,

- the services provided, the service quality levels offered, as well as the time for the initial connection,

- the types of maintenance service offered,

- the means by which up-to-date information on all applicable tariffs and maintenance charges may be obtained,

- the duration of the contract, the conditions for renewal and termination of services and of the contract and whether withdrawal from the contract without charge is permitted,

- any compensation and the refund arrangements which apply if contracted service quality levels are not met, including inaccurate and delayed billing,

- the method of initiating procedures for settlement of disputes in accordance with point (f),

- information relating to consumer rights, including on the

184

complaint handling and all of the information referred to in this point, clearly communicated through billing or the electricity undertaking’s web site,

Conditions shall be fair and well-known in advance. In any case, this information should be provided prior to the conclusion or confirmation of the contract. Where contracts are concluded through intermediaries, the information relating to the matters set out in this point shall also be provided prior to the conclusion of the contract;

(b) are given adequate notice of any intention to modify contractual conditions and are informed about their right of withdrawal when the notice is given. Service providers shall notify their subscribers directly of any increase in charges, at an appropriate time no later than one normal billing period after the increase comes into effect in a transparent and comprehensible manner. The Contracting Parties shall ensure that customers are free to withdraw from contracts if they do not accept the new conditions notified to them by their electricity service provider;

(c) receive transparent information on applicable prices and tariffs and on standard terms and conditions, in respect of access to and use of electricity services;

(d) are offered a wide choice of payment methods, which do not unduly discriminate between customers. Prepayment systems shall be fair and adequately reflect likely consumption. Any difference in terms and conditions shall reflect the costs to the supplier of the different payment systems. General terms and conditions shall be fair and transparent. They shall be given in clear and comprehensible language and shall not include non-contractual barriers to the exercise of customers’ rights, for example excessive contractual documentation. Customers shall be protected against unfair or misleading selling methods;

(e) are not charged for changing supplier;

(f) benefit from transparent, simple and inexpensive procedures for dealing with their complaints. In particular, all consumers shall have the right to a good standard of

185

service and complaint handling by their electricity service provider. Such out-of-court dispute settlements procedures shall enable disputes to be settled fairly and promptly, preferably within three months, with provision, where warranted, for a system of reimbursement and/or compensation. They should, wherever possible, be in line with the principles set out in Commission Recommendation 98/257/EC of 30 March 1998 on the principles applicable to the bodies responsible for out-of-court settlement of consumer disputes;

(g) when having access to universal service under the provisions adopted by Contracting Parties pursuant to Article 3(3), are informed about their rights regarding universal service;

(h) have at their disposal their consumption data, and shall be able to, by explicit agreement and free of charge, give any registered supply undertaking access to its metering data. The party responsible for data management shall be obliged to give those data to the undertaking. Contracting Parties shall define a format for the data and a procedure for suppliers and consumers to have access to the data. No additional costs shall be charged to the consumer for that service;

(i) are properly informed of actual electricity consumption and costs frequently enough to enable them to regulate their own electricity consumption. That information shall be given by using a sufficient time frame, which takes account of the capability of customer’s metering equipment and the electricity product in question. Due account shall be taken of the cost-efficiency of such measures. No additional costs shall be charged to the consumer for that service;

(j) receive a final closure account following any change of electricity supplier no later than six weeks after the change of supplier has taken place.

2. Contracting Parties shall ensure the implementation of intelligent metering systems that shall assist the active participation of consumers in the electricity supply market. The implementation of those metering systems may be subject to an economic assessment of all the long-term costs

186

and benefits to the market and the individual consumer or which form of intelligent metering is economically reasonable and cost-effective and which timeframe is feasible for their distribution.

Such assessment shall take place by 1 January 2014.

Subject to that assessment, Contracting Parties or any competent authority they designate shall prepare a timetable with a target of up to 10 years for the implementation of intelligent metering systems.

Where roll-out of smart meters is assessed positively, at least 80 % of consumers shall be equipped with intelligent metering systems by 2020.

The Contracting Parties, or any competent authority they designate, shall ensure the interoperability of those metering systems to be implemented within their territories and shall have due regard to the use of appropriate standards and best practice and the importance of the development of the internal market in electricity.