رويكردي تئوريك به ماهيت و ابعاد راهبردهاي

قطبي تكامنيتي اروپا در ساختار نظم

دمحمدرضا تخشيدكتر *

يفريبرز ارغواني پيرسالم**

چكيده

بـه 1991 در سـال كـه فروپاشـي شـوروي را ي ترين تأثير مهمبتوان شايد

در ،ي گـذارد المللـ بـين كـالن هـاي بر حوزه دوقطبيعنوان نماد پايان نظام

شـد بسـياري از كشـورها بـا درك سـبب اين رخداد .قلمرو امنيتي دانست

سـاختاري نـوين بـا منطقـي متفـاوت از سـاختار ( الزامات و شرايط جديـد

. جديـد تعريـف كننـد هاي تداوم بقا و موجوديت خود را در راهبرد، )پيشين

وپـا بعـد از جنـگ نوشتار حاضر با هدف تبيين ماهيت راهبردهاي امنيتي ار

چهـارچوب و سـاختاري والتـز گرايانـه نظريـات واقـع گيـري با در نظر، سرد

كه ضمن بررسـي تعـامالت گيرد مي معيارهايي را در نظر قطبي هنسن، تك

(takhshid.m@gmail.com) علوم سياسي دانشگاه تهران علمي دانشكده حقوق و هيئت عضو *

(f.arghavani84@yahoo.com) تهرانالملل دانشگاه روابط بين اسي ارشددانشجوي كارشن **

10/7/1389 :پذيرشتاريخ 29/3/1389 :تاريخ دريافت

.7-34، صص 1389تان سال پنجم، شماره سوم، تابس پژوهشنامه علوم سياسي،

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

8

بـا . توان راهبردهاي امنيتي اين واحد را استخراج كـرد ، ميقطب اروپا با تك

را بـراي عملكـرد يي هـا در عمـل تـالش اروپـا ، گرچـه توجه به اين موضوع

امنيتـي درونـي و نزديكـي مسـائل ناتواني در مديريت امامستقل انجام داد

شد تا راهبـرد امنيتـي آن بـيش از آنكـه بـر سبب قطب تكايدئولوژيك به

عمدتاً در عملكرد نزديك با شود،ابتنا قطب تكعملكرد مجزا و مستقالنه از

.تعريف شود قطب تك

قطبـي، هاي امنيتي، اروپا، اياالت متحده، نظم تـك دراهبر :هاي كليدي واژه

.عملكرد مستقل

9

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

مقدمه

و آغـاز دوقطبـي فروپاشي اتحاد جماهير شوروي به عنوان نمادي براي پايـان نظـم )1(قطب تكنظمي جديد مبتني بر

ي را تحـت الملل بين هاي مسائل تمامي حوزه تقريباً چه در سطح كـالن و يالملل بين مسائل و دهاچنانكه بسياري از رخدا؛ قرار داد تأثير

و مسيرهايي قرار گرفتند كه عـالوه بـر تفـاوت ها چهارچوبدر ، ردچه در سطح خُنيز نيازمنـد ابزارهـا و آنها تحليل و بررسي زواياي، محتوايي عمده نسبت به گذشته

.متفاوت استهايي نگرش

تـوان در تغييـر مـي را الملل بينمسائل امنيت ة اين رخداد در حوز اثرترين مهمحـاكم بـر هـاي ضـرورت بـا تغييـر . بنيادي راهبردهاي امنيتي كشورها مشاهده كرد

، يالمللـ بـين تداوم آنارشي به عنوان عنصر جوهري نظام زمان همي و الملل بين عرصهپـذير امكـان گذشـته هاي اي كشورها طبق روندرتنظيم معادالت تداوم بقا و امنيت ب

كه به نوعي در دوران جنـگ سـرد مـأمني بـراي ها رفتن يكي از ابرقدرت كنار. نبودآورد كه مسـير به وجودرفت شرايطي را مي امنيت برخي از كشورها به شمار مين تأ

امنيـت و حــافظ دهنــدة ماننــد گذشـته ارتقـا دوقطبـي دوران هــاي ائـتالف و اتحـاد شـورهايي كـه در دوران شد تا در كنـار ك موجب اين امر . موجوديت كشورها نباشد

كشورهايي نيز كردند، مي شوروي تدوين ةجنگ سرد راهبرد امنيتي خود را با پشتوان دشـمن مشـترك تـالش بـراي تقابـل بـا امريكاكه در بلوك غرب و در همكاري با

.كنندرا احساس الت امنيتي خود معاديني در ضرورت بازب، كردند مي

،از آن جنـگ سـرد پـس ي و جهـان دوم اروپا به عنوان جوالنگاه اصلي جنـگ را به عنوان يك محور در نظـر داشـته ، امريكاهمواره در مسير تدوين راهبرد امنيتي

كمتر يكديگر را ها و اروپاييها ييامريكا«كه مبني بر اين كيگانبا وجود اعتقاد . است

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

10

شواهد تجربـي ايـن قاطعيـت در سـخن بـراي ،)2(»كنند مي درك كرده و كمتر توافق

اتفـاق نظـر ضـمني در مـورد . كنـد تأييد نمـي و اروپا را به طور كامل امريكاتعامل هـاي تقريبـاً ان و ارزشاروپايييكپارچگي و انسجام دروني ، نبود يجهاناهداف نظم

)3(مشتركهـا همكـاري ، اختالف نظرهارغم اند تا به سبب شدههستند كه محورهايي

خـوبي بـه امنيتـي در دوران جنـگ سـرد حوزه اين همكاري در. دنهمواره تداوم ياب

ضـعف و نيز مسنام كموني با يوجود دشمن مشترك كه طوري بهخود را نمود بخشيد )4(اروپانسبي

موجوديـت خـود را كه الزام بقا و كردرا در مسيري هدايت اين واحد . ل كنـد دنبا) از طريق ناتو( يمعج اتحاد و ائتالف و بعضاً امنيت دستههاي در راهبرد

بـا چيرگـي نسـبي آن كـه از فروپاشي شوروي و تحوالت ناشي از پسبا اين حال

از هـايي نشـانه ، موضـوعي همـراه بـوده اسـت هـاي اياالت متحده در تمامي حـوزه . شـود مـي مشـاهده قطبي تكنظم جديد چهارچوبتحركات گزير از مركز اروپا در

اصـلي پـژوهش مسـئله كه به نوعي عمده سؤالاين قطبي تكتداوم نظم بنابراين با دوقطبياز حالت الملل بينكه با تغيير نظام شود ميبه ذهن متبادر هست،حاضر نيز

پاسخ بـه ايـن اند؟ در هامنيتي اروپا با چه تغييري مواجه شدهاي راهبردقطبي، تكبه قطبـي بـه عنـوان پنداري نظم تك گيري از مفروض ، نوشتار فرارو ضمن بهرهپرسش

ابـزار صـرف تحليلـي، بـا هـدف برجسـته سـاختن جايگـاه ايـاالت متحـده و يك آور توجـه بـه چنـد مفـروض را الـزام تأثيرگذاري آن در تبيين راهبرد امنيتي اروپـا،

:بيند مي

اياالت متحـده با محوريت گستر آن مفروض كه ترتيبات نظم در اين ساختار. 1

، ري بالمنازع در ابعاد گوناگون قدرتبه خاطر برت شود، اين واحد امريكا شناخته مي .شود مي محسوب قطب تك

اروپا از منظر اين نوشتار شامل كشـورهاي اروپـاي غربـي در دوران جنـگ . 2 .اروپا در دوران بعد از جنگ سرد استهاي سرد و اتحاديه

ه به مفروضات عبارت اسـت از اصلي با توج سؤالفرضيه يا پاسخ اين مقاله به حفـظ و ة همـواره بـين دو گزينـ قطبـي تـك دهاي امنيتي اروپا در نظـم راهبر«اينكه

قطب تكو نيز حفظ و ارتقاي امنيت مستقل از قطب تكارتقاي امنيت با نزديكي به ارزشي تمايل بـه نزديكـي ـ كايدئولوژيهاي شباهتدر نوسان بوده و در اين راستا

11

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

.»كرده استتر را برجسته

شوند كه هايي مطرح مي و گزاره ذيل به عنوان بديلبا عنايت به فرضيه اصلي، دها در چهارچوب تحقيق در راستاي اثبات يا رد فرضـيه گيري از شواهد و نمونه بهره

:شود اصلي، به نوعي به تأييد يا رد آنها نيز منجر مي

راهبرد امنيتي اروپا در دوران پـس از جنـگ سـرد و در قالـب نظـم نـوين، . 1 .امنيت از طريق نزديكي به اياالت متحده بوده است همواره ارتقاي

راهبرد امنيتي اروپا در دوران پس از جنگ سرد و در قالب نظم نوين، بيشتر . 2 .از رهگذر استقالل كاركردي از اياالت متحده دنبال شده است

تـا پايـان دوره از جنـگ سـرد پـس نوشتار حاضر با تمركـز زمـاني بـر دوران بـه راهبردهـاي امنيتـي كـردن توجه ، با و از حيث مكاني بوش دومزمامداري كابينه

امريكا، پس از بررسي پيشينة ادبيات پژوهش كه بـه نـوعي هـدف اروپا در ارتباط با گرايـي از نظريه سـاختار گيري در قالب گفتار نخست با بهره نمايد، اين نوشتار را مي

قطبـي، چهـارچوب هـاي تـك نظام زمينةدر برت هنسنو نظريه تكميلي كنت والتز

گفتار دوم راهبردهاي امنيتي اروپا را در دو فصـل . كردنظري خود را تدوين خواهد فصل نخست معيارها را مـورد كنكـاش قـرار داده و فصـل . دهد مي مطمح نظر قرار

سخن ايـن ة بهر. بررسي و تبيين خواهد كشيد دوم راهبردهاي امنيتي اروپا را به بوته .كند مي روندهايي كلي در اين نوشتار اشاره نوشتار نيز به

پيشينة ادبيات پژوهش

نگاهي هرچند گذرا به روندپژوهي راهبردهاي امنيتي اروپا حاكي از نوعي تشـتت و به عبـارت ديگـر آثـاري كـه مـدعي بحـث تبيـين . سردرگمي در بحث تبيين است

هـا بـه نـوعي از شراهبردهاي امنيتي اروپا هستند، با روي آوردن به مسـائل و چـال اين موضـوع ناشـي . اند نمايانند، بازمانده هايي كه اين راهبردها را مي تشخيص حوزه

رسـد ناپذير بـه نظـر مـي اي نيز اجتناب محور نخست كه تا اندازه: از دو محور استگـذاري اتحاديـه اروپاسـت كـه مراحـل ناشي از سير تطورات نهادي و نيز سياسـت

هـاي دومين محور بر مسئله استفاده نكردن از چهارچوب. دكن تثبيت خود را طي مي .نظري براي شناخت، متمركز است

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

12

گيري از منابع فارسي بـه منظـور بررسـي موضـوع تالش نگارندگان براي بهرهچندان با موفقيت همراه نبود چراكه آثار به تحرير درآمده در اين حوزه بيشتر مسائل

ر موضوعات مرتبط با اين منطقه از جهـان ديـده و از تر از ساي نهادي اروپا را پررنگگيـر، هـا و نهادهـاي تصـميم اين جهت شناخت شخصيت حقوقي، ساختار، چـالش

اند چندان بـه مسـائل و محور عمدة اين دسته از آثار بوده و به همين خاطر نتوانستهموضوعات سياسي مرتبط با موجوديت اتحاديـه در سـاختار نظـم جديـد و روابـط

.اآتالنتيكي توجه جدي نشان دهندفر)5(

انـد توجـه خاصـي بـه در ميان آثاري كه به زبان التين به رشته تحرير درآمـده ابعاد در حال ظهور سياسـت امنيتـي .مسئله راهبردهاي امنيتي در اروپا شده است

پيرامون اين موضوع گردآوري 1991عنوان مجموعه مقاالتي است كه در سال اروپاگردآورندگان اين مجموعه با وجود آنكـه مقـاالت موجـود را در چهـار . شده است

بخش ابعاد استراتژيك ـ سياسي، كنترل تسليحات، اقتصاد و در نهايت امنيـت مـورد اند اما توجه صرف به رويكردهاي دروني اروپا سبب شده تا موضوع توجه قرار داده

و بـه همـين دليـل نقـش اي درآمـده روابط فراآتالنتيكي به صورت يك امر حاشـيه توان گفت سال انتشـار ايـن هرچند مي. اياالت متحده چندان مورد توجه قرار نگيرد

انـد شـرايط و نظـم جديـد را مـورد ها هنوز نتوانسته اثر نشانگر آن است كه اروپايينه صـرفاً (بنابراين توجه به امنيت در اشكال متفاوت آن )6(؛شناسايي دقيق قرار دهند

زا به مسـئله امنيـت اروپـا و جه تشابه و در عين حال رويكرد صرف درونو) نظامي .انگاري روابط فراآتالنتيكي وجه تفاوت اين اثر با نوشتار پيش روست ناديده

بنـدي نظـم قالـب به همراه تني چند از ديگر نويسندگان در اثري با نام بوزان

دوقطبـي دوران احتضـار يعني در شرايطي كه نظـم 1990در آغاز دهه امنيتي اروپاكرد، تالش كردند تا با بررسي مسائل و محورهاي مهم در شـرق، خويش را طي مي

وي بـا . غرب و مركز اروپا سناريوهاي فراروي اين منطقه را مورد ارزيابي قرار دهنداشاره به شرق اروپا به عنوان مأمن واگرايي و حكمراني ضعيف، مركز اروپا بـا نمـاد

ن و پيامدهاي آن، و غرب اروپا با فرايند متناقض همكـاري در عـين وحدت دو آلماآغـاز جنـگ سـرد ديگـري در اروپـا، : كنـد رقابت، به سه سناريوي مهم اشـاره مـي

.موفقيت همگرايي و در نهايت چيرگي آنارشي و گسترش شكاف)7(

طـور كـه همـان

13

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

اشته و ثانياً دغدغـة نماياند اوالً رويكرد تئوريك در آن مدخلي ند محتواي اين اثر ميترتيبات آينده چنان بر سرتاسر اثر چيرگي دارد كه نويسندگان هـم از تـأثيرات نظـم

الملل بر اروپـا غافـل مانـده و هـم رويكردهـاي جديد و در نتيجه ساختار نظام بين .اياالت متحده را به اروپا در پاينده مغفول گذاشته است

گ سـرد و بـرخالف آثـار پيشـين در بطن دوران جنـ ) 1973( شلينگو فاكسميان امنيت اروپـا اند كه هدف اصلي آن بررسي ارتباط اي را گردآوري كرده مجموعه

انـد تـا در اين راسـتا گردآورنـدگان ايـن اثـر تـالش كـرده . و نظام آتالنتيكي استترين موانع در راه ايجاد يك رابطه دائمي و فعـال فراآتالنتيكـي را مـورد توجـه مهم

ــا اتحاديــه، . نــدقــرار ده فاكتورهــاي اقتصــادي، مزيــت فنــاوري، مســئله بريتانيــا برويكردهاي گريز از مركز فرانسه، آلمـان دوپـاره، فشـارهاي داخلـي و آينـدة نـاتو

.ترين محورها در بررسي موانع بوده است مهم)8(

شناسـانه با وجود اين رويكرد آسيب اني اين اثر سبب شده تـا نتـوان از نسبت به مسئله راهبردهاي امنيتي اروپا، حوزة زم

قطبـي باشـد نـام آن به عنوان يك منبع مناسب كه دربرگيرندة الزامات نظم جديدتك .برد و در عين حال ايرادات وارده بر دو اثر ديگر، بر اين متن نيز وارد است

محورهاي راهبردهاي امنيتي ونظم امريكاييدر ) 2009( تافتو ويول، هنسن.دهند توجهي را مطمح نظر قرار ميتئوريك جالب

)9(رسـد هـدف اصـلي به نظر مـي

نگارش اين اثر بيش از آنكه بررسي راهبردهاي امنيتي مناطق گوناگون باشـد آزمـون هاي واردشده از سـوي نويسـندگان بـه چهارچوبي مفهومي است كه در نتيجه تعديل

ه بـه خاورميانـه و توجهي كامـل بـه اروپـا و توجـ بي. رئاليسم صورت پذيرفته استاي نمود داده كه توجه بـه روسيه در كنار وزن تئوريك حاكم بر آن، اين اثر را به گونه

به همين دليل در قيـاس بـا . مناطق بيشتر با هدف آزمون فرضيه بوده تا تبيين روندهانوشتار حاضر اوالً واجد وجه نظري بيشتري بوده و ثانياً تمركز موضوعي آن به دليـل

.اي خاص و روندهاي دروني آن نبوده است اري صرفاً با توجه به منطقهحجم ك

مجموعـه ديگـري اسـت كـه مسـئله ) ESDP( سياست دفاعي و امنيتي اروپـا گردآورنـدگان ايـن . سازي اروپامدارانه را محـور كـار خـود قـرار داده اسـت امنيت

د تـا سـازوكارهاي ان اهتمام خود را بر آن نهاده» رويكردي اجرايي«مجموعه با اتخاذ . مين امنيت خود را در نظم جديد مدنظر قـرار دهنـد زاي اروپا براي تأ جديد و درون

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

14

زا و غافل ماندن از ساير رويكردهـاي درون ESDPبا اين حال توجه صرف به مسئله هـاي امنيتـي گيـري المللي بر جهت از يك سو و ناديده انگاشتن تأثيرات ساختار بين

.دة اين اثر استاروپا، دو ضعف عم

بـا كاربسـت ) 1: با توجه به اين ادبيات، نوشتار حاضر بـه دنبـال آن اسـت تـا رويكردي نظري بتواند تأثيرات ساختار نظام را بـر اتخـاذ راهبردهـاي امنيتـي اروپـا

عـد راهبردهـاي امنيتـي اروپـا چـه بـه صـورت درون ) 2نشان دهـد؛ زا و چـه در بالزامـات سـاختار نظـم ) 3اياالت متحده نشـان دهـد؛ و فراآتالنتيكي را در ارتباط با

.سنجي كند قطبي را در قياس باگذشته نسبت تك

تئوريك و مفهومي پژوهش چهارچوب: گفتار نخست

راهبردهاي امنيتي اروپا در دوران بعد از جنگ سرد نيازمنـد نگـاهي تئوريـك تبيينامنيتي هاي ين راهبردتدوين و عملياتي شدن ا چراكهدرك و شناخت آن است براي

و ثانيـاً ايـن سـاختار بـا ي صورت پذيرفتـه الملل بيناوالً در درون ساختاري از نظم و ساز اين جهت درك مناسب اين تحول ساختاري از يك . بوده است رو روبهتحول

مجموع راهبردهاي امنيتي كشور و در ديگر كه سوياز قطبي تكنظم هاي ويژگيو در خصـوص بـه مسـائل كند تا تحليل مي اين الزام را ايجاب، كنند متأثر ميمناطق را

.امنيتي بركنار از نگاه نظري نباشدهاي حوزه

راهبردهـاي پـذيري تـأثير از آنجا كه نگاه نوشتار حاضر بـه ، با توجه به اين امرلذا سطح تحليل كالن يـا نظـام مـد نظـر ، ي معطوف استالملل بينامنيتي از ساختار

:اين سطح تحليل واجد دو اهميت است. گيرد مي قرار

كالن از سياست و راهبردهاي يك منطقـه يـا يـك يتصويرارائه آنكه نخست توانـد پيوسـتگي و همبسـتگي درونـي مي بوده و پذير امكاناز اين مسير تنهاكشور

دهد تـدوين اسـتراتژي و مي تحوالت در يك منطقه را بررسي كند و دوم آنكه نشاناز شرايط داخلي نيست بلكـه صرفاً متأثرسياست خارجي كشورها بندي چهارچوب

)10(؛است اثرگذاربرد نيز بسيار مي به سر محيطي كه واحد در آنهاي ويژگيرو ازاين

تئوريك نوشتاري حاضر بـر محـور ، چهارچوببا برجسته شدن سطح تحليل كالن :گيرد مي دو نظريه قرار

15

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

نظريه ساختاري كنت والتز. 1

ات ساختار تأثيراين نظريه افزايش قدرت تبيين و توضيح كارگيري بههدف اصلي از اين نظريه . است) در اين پژوهش اروپا( بر راهبردهاي امنيتي كشورها الملل بيننظام

.مطـرح شـد الملل نظريه سياست بيننخستين بار در كتاب والتز با عنوان )11(

تمـامي 2بقا ،1محوري دولتفهوم كليدي در سه مگرا ان واقعپرداز نظريه

3و خوديـاري اتفـاق

.نظر دارند)12(

منـافع ملـي و ، قـدرت ، والتز با پـذيرش آنارشـي ، اين مفاهيم در ذيل ، مسـئله يـان كالسـيك گرا واقـع مـد نظـر سياست داخلي و خـارجيِ ة جدايي عرص

.دهد مي در اين سنت را مورد نقد قرارگرايي تقليل

انسان، دولت و جنـگ كه پيش از آن در كتاب رايي گ وي در تشريح اين تقليل

دولـت و سـاختار نظـام ، جنگ را در سه سـطح سرشـت انسـان هاي ريشه) 1964(دو عامـل الملـل نظريه سياست بـين در اثر جديد خود، بود كردهبررسي الملل بين

انگارانه دانسته و معتقد بود ايـن دو تصـوير بـا شـناخت ويژگـي و نخست را تقليلي را تبيـين الملل ـ بينتوانند پيامدهاي سياسي كل هستند اما نميالت در پي فهم تعام.كنند

)13(از نظـرات سيسـتيمي گيـري وي بـا بهـره ،يـك بـديل ارائه در تالش براي

4مورتون كاپالن؛ دانـد مـي يالملل بيناز ساختار ها دولتپذيري تأثيراساسي را مسئله

5ورها به عنوان كارگزارانِبه عبارت ديگر الگوهاي رفتاري كشتحـت شـدت بهنظام

6ساختار تأثير.استنظام

)14(عنصـر سـه متشكل از الملل بيناز نظر وي ساختار نظام

اصـل . اسـت 9»هـا توزيـع توانـايي «و 8»تشـابه كاركردهـا «، 7»دهنـده اصل سـازمان «و برخالف سياست داخلي كـه رفتـار كـارگزاران . همان آنارشي استدهنده سازمان

، يالمللـ بـين سياسـت در عرصـه ، ستتدار از باالاز وجود يك اق متأثرقراري نظم بر

1. State Centric

2. Survival

3. Self-help

4. Kaplan

5. Agencies

6. Structure

7. Organizing Principle

8. Functional Differentiation

9. Distribution of Capabilities

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

16

1اقتدار باالدست گونه هيچصاحب حاكميت هاي دولت. را براي خود متصور نيسـتند

اقتداري براي گونه هيچدر اين شرايط . اين وضعيت همان آنارشي در نظر والتز استخود واحدها قـرار ة اصل بقا بر عهد مين ؛ تأردنظم و امنيت كشورها وجود ندا مين تأ

.گيرد گرفته و از اينجاست كه اصل خودياري شكل مي)15(

الملـل، رفتـار واحـدها مشـابه ، در شرايط آنارشيك نظام بيندر ذيل عنصر دوماي كه واحدها در تالش براي خودياري و افـزايش قـدرت، جهـت شود؛ به گونه مي

دهند كـه اصـل واحدهاي سيستم كاركردهايي را انجام مي بنابراين. كنند بقا عمل مي2كنـد و ايـن امـر در ذيـل عناصـر رقابـت دهنده براي آنهـا مشـخص مـي سازمان

و 3پذيري جامعه

؛ هاسـت والتز اصل توزيع توانـايي از نظريه سوم عنصر. يابد تحقق مي خـي به عبارت ديگر در تشريح و تبيين علل قدرتمندي برخي واحـدها و ضـعف بر

از ديدگاه والتز توانايي يا قـدرت واحـدها كـه عنصـر . گوست اين اصل پاسخ ،ديگرقطبـي، تـك ساختار اسـت و از اينجاسـت كـه سـاختار كنندة تعيين هست، متغير نيز الزامات امنيتي خاصـي را فـراهم آنها از هركداميا چندقطبي شكل گرفته و دوقطبي

.سازند ميمتأثر ا كنند كه به نوبة خود رفتار كشورها ر مي)16(

ترتيب از نظر والتز بدين تغييرات سـاختاري در نظـام تغيير در رفتار واحدها و نيز الگوهاي رفتاري در نتيجه

.دهد رخ مي الملل بين

زيـادي انـدازة كنت والتز با وجود آنكه با اشـاره بـه بحـث سـاختار تـا نظريهبه اماي را نشان دهد الملل بينحيط الگوهاي رفتاري كشورها از مپذيري توانسته تأثير

قطبـي تـك نظـم ويـژه ها بـه از نظم هريكتبيين و توضيح ويژگي و الزامات دروني

دوقطبـي نظم ، از ساختارها مندي هريك اشاره به نظام چنانكه وي در، نپرداخته است

مورد توجه قرار داده و معتقد اسـت در ايـن نـوع توزيـع اي با تكيه بر توان هستهرا .شود ر ميقرا، نظم در بهترين حالت خود برتوانايي

)17(اين قضاوت و ارزيـابي والتـز

قطبـي تـك و الزامات امنيتي در سيسـتم ها چندان به ضروت توجه شده تا وي سبب

.نشان ندهد

1. Upper-hand

2. Competition

3. Socialization

17

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

برت هنسن قطبي تك نظريه نظام. 2

1برت هنسنو يقطبـ تـك دروني نظـام هاي ي است كه پوياييپردازان نظريهاز جمله

تئوري والتز نتوانسته ، از نظر وي. الزامات آن را محور مطالعاتي خود قرار داده است هاي دوقطبـي وي بر اين اعتقاد است كه نظام. توضيح دهد خوبي بهرا قطبي تكنظام

ي از المللـ بـين تغييـر در سـاختار نظـام ة به نحو يتوجه بيو چندقطبي از يك سو و از اين جهـت وي . والتز است ةتئوري ساختارگراياندو ضعف عمده در ، سوي ديگر

؛ توضيح دهـد را از جنگ سرد پسبه دنبال ايجاد الگويي است كه بتواند نظم جديد تـرين آن است كـه مهـم است بر قطبي تكنظمي ، با اين مفروض كه نظم جديدولي 2ثبات ،در اين نظم مسئله

نخسـت : آيـد مـي ايـن ثبـات از دو بخـش حاصـل . است 3ومندينير

و شـود مـي فشـار وارد قطبـي تككه به نظام شود مي كه به حالتي اطالق 4دواممسئله دوم

.شود مي قطبي مرتبط كه به طول عمر نظام تك )18(

در تضاد بـا يكـديگر قـرار قطبي تك الملل بيننيرومندي و دوام در نظام مسئله ـ ها از ظهور چالش قطبي تكترتيبات نظام سو،از يك . دارند گـران جـدي ا چـالش ي

كه از حيث توانايي در رديف قـدرت هايي كند زيرا در اين نظام قدرت مي جلوگيري قطـب تـك ضـد هـاي اتحاد و ائتالفگيري برتر باشند وجود ندارند لذا امكان شكل

مسئله ديگر سوي از ؛ اماو اين امر به نيرومندي سيستم داللت دارد شود مي تضعيفكه دوام سيستم را مورد ترديـد شود هايي مي چالش سببي سيستم درونهاي پويايي5چنانكه قدرت برتر اگر به دنبال استراتژي حداقلي؛ دهند مي قرار

باشد شـاهد خـأل

شـود مـي خود منجر به تقويت ساير واحدها قدرت به نوبه خأل. قدرت خواهيم بوددر مقابـل اگـر .شود مي انحطاط نظام سبب ،قدرت براي پاسخ دادن بدانو تالش ابر

6يا قدرت برتر از استراژي حداكثري قطب تكنارضايتي ساير بازيگران ، استفاده كند

.را در پي خواهد داشت

نظريـات خـود را غنـا ، ايـن محورهـا در دو اثـر بعـدي گيري هنسن با در نظر

1. Birth Hansen

2. Stability

3. Rebustness

4. Durability

5. Minimal

6. Maximal

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

18

بـه مناسـبات قطبـي و خاورميانـه نظم جهاني تكدر اثري با عنوان وي . بخشد ميگونـه در ايـن از نظر وي، . كند مي توجه قطبي تكدر نظام قطب تكا با ساير كشوره

وجـود نـدارد تـا قطـب تـك بايد توجه داشت كه اوالً هيچ منبع قدرتي جـز ها نظامحفظ امنيت خـود و سازي با يك قدرت بزرگواحدها در صورت تمايل براي اتحاد

بـا آن ضـد هـا دولت دوم آنكه هيچ قدرت بزرگي وجود ندارد كه؛ بدان روي آورندهـاي ايـن شـرايط منجـر بـه ويژگـي ة از ديد هنسن مجموعـ . متحد شوند قطب تك

:شود قطبي مي تكخاصي براي نظام

كشورها تمايل دارند تا در صـورت بـروز مشـكل امنيتـي بـه قـدرت برتـر ) 1يـا نـاگزير از عـدم اتحـاد ،را نپـذيرد قطب تكهر كشوري كه چراكهنزديك شوند

امنيـت مين تأكشور توانا در تنها ياز جهت. از خود قطب تكر نگاه داشتن است يا دوقـدرت مـانور كمتـري دارنـد ، كشورها در مناطق )2 ؛است قطب تك ،ديگر كشورها

لـذا ؛ وجـود نـدارد كـه بـا آن متحـد شـوند قطـب تكديگري غير از ابرقدرتزيرا پـيش رو ة گزينـ تنهـا ،امنيـت كنندة منطقه در صورت نياز به يك تضمينهاي دولتتالش بيشتري از خـود بايد قطبي تككشورها در نظام ) 3؛ است قطب آنها تك براي

دارنـد قطب تككشورها به دليل وابستگي به قدرت برتر نياز بيشتري به . نشان دهندتالش بـراي كسـب حمايـت قـدرت برتـر بـه عنـوان پشـتوانه رو ؛ ازاينتا بالعكس

و لـذا شود مي تعيين قطب تكتوسط بيشتري الملل بين دستور كار) 4؛ ضروري است.ديگر آزادي عمل بيشتري داردهاي نسبت به نظام

)19(

راهبردهـاي امنيتـي كشـورها در دو حالـت ،بنابراين با توجه به ايـن محورهـا كه در ايـن حالـت قطب تكحفظ و ارتقاي امنيت با نزديكي به ) 1: شود مي تعريف از اسـتقالل و حاكميـت تعريـف جديـدي ارائـه امـا يافتـه كاهش شدت ها به هزينه

از آنجا كه ، كه در اين صورت قطب تكحفظ و ارتقاي امنيت مستقل از ) 2 شود؛ ميبر حد اعالي تأكيدقطب ديگري براي ائتالف وجود ندارد عملكرد مستقل و توأم با

.شود مي همراه يحاكيمت با هزينه و دشواري بسيار

عنصر ايـدئولوژي را ،به چاپ رسيد 2009ر خود كه در سال هنسن در اثر ديگارزشـي كشـورها بـا ـنيز دخيل دانسته و معتقد است دوري يا نزديكي ايـدئولوژي

تواند دو راهبرد فوق را بـه پيوسـتاري تبـديل كنـد كـه راهبـرد امنيتـي قطب مي تك

19

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

.شودكشورها در آن پيوستار تعريف )20(

قطبي تكتي اروپا در نظم امنيهاي راهبرد: گفتار دوم

تبيـين ايـن ،شـده در گفتـار نخسـت مفهومي و تئوريك ارائه چهارچوببا توجه به امنيتي اروپـا در پيوسـتار همكـاري يـا تقابـل در كجـا قـرار هاي موضوع كه راهبرد

از حيـث ( واحـد بررسي تعامل و مناسبات اروپا به عنوان يـك مجموعـه ، گيرند مي مطـابق مـدل هنسـن عمـده چراكـه رسـد مي ه نظر ضروريب قطب تكبا ) راهبردي

بـه (قطـب تـك به ناگزير در ارتبـاط بـا قطبي تكامنيتي كشورها در نظم هاي تالشاز اين جهت گفتار دوم از اين مقالـه در . شود مي تعريف) تقابل يا همكاري صورت

،كـالن هـاي سياسـت ، يالمللـ بـين هـاي نهادمعيـار چهـار بخش نخست با توجه به )21(يالمللـ بـين كـالن مسـائل و در نهايـت عمـل كالن در حوزههاي سياست

صـرفاً تعامالت اروپا و اياالت متحده را مد نظر قرار داده و در بخش دوم با توجه بـه ايـن

.پردازد ميبه تبيين راهبردهاي امنيتي اروپا از حيث نظري ها معيار

هامعيارها در تعيين راهبرد: بخش اول

يالملل بينهاي ـ نهادالف

هـا نهادتوان بر محور مي دو سوي آتالنتيك راة بارزترين مسير بررسي روابط دوجانبمندي رابطه در دوران پيش و پـس از جنـگ سـرد و نهاداين . مورد بررسي قرار داد

در دوران پيش از فروپاشي شـوروي در . متفاوت را به خود ديده است تقريباًفضاي عد رقابتي دو بلوك در ابعاد ب، اتحاد و ائتالف جنگ سردي كنترليهاي قالب سيستم

ي گرچه كمونيسـم جهاندر فضاي بعد از جنگ دوم . ي نيز نيز قائل مشاهده بودنهاد) نازيسم و فاشيسـم ( دشمن مشترك ،طبيعي يو ليبرال دموكراسي توانستند در اتحاد

از تـر چالشـي عظـيم ،شد با آن مواجه ناگهانغرب به آنچه امارا از سر راه بردارند ، ميليوني در جمعيـت 25اتحاد جماهير شوروي در پايان جنگ با افزايش . پيش بود272500 22(عد سرزمينيمايل مربع در ب(

و در ادامه شكسـتن انحصـار اتمـي ايـاالت از قدرت و نفوذ در اروپا دست يافت كـه تصـور ايـن وضـعيت اي متحده به مرحله

.شواري بودحتي براي تزارها نيز د)23(

اقدام اياالت متحده به عنوان حامي اصلي اروپـا كـه در ذيـل لطمـات نخستين

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

20

در ابعاد اقتصـادي بـراي ،ناشي از جنگ به موجودي نحيف و خسته تبديل شده بودنظـامي هايبـا افـزايش تهديـد . مرام اشتراكي بـود حفظ ثبات و جلوگيري از اشاعه

بـه نـام سـازمان پيمـان آتالنتيـك آتالنتيكـي فرا عمدهنخستين نهاد نظامي ،شورويمتحـده در ايـاالت ، در كنـار ايـن اقـدام . شمالي با ابتكار اياالت متحده شكل گرفت

نيـرو 120000مدت كمتر از از پنج سال نيروهاي نظامي مستقر خود در اروپـا را از .افزايش داد 1950 نيرو در نيمة دهه 400000به 1950در سال

)24(

منافع مشـترك امنيتـي تأثيرجنگ سرد روابط فراآتالنتيكي تحت رهدر طول دوشـد تـا در سـبب اروپا و اياالت متحده و وجود يك دشمن مشترك بود و اين امـر

اقتصـادي ثبات به عنوان ضرورت رشد و توسعه، همكاري ميان اين دو واحدة نتيج تمـال تعـارض ميـان ايـن افـزايش اح تـر، به بياني دقيق. در اروپاي غربي فراهم آيد

اردوگاه شرق و غرب بود كه اياالت متحده را در همراهي مسـتمر بـا اروپـاي قـرار

ديگـري بـراي از آنجا كه اروپا هيچ گزينـه « چنانكه برخي از ناظران معتقدند. داد مياروپـا چراكـه بسيار سريع صورت پذيرفت امريكاهمكاري امنيتي نداشت دوستي با

)25(.»بودنيازمند ، به كمك اياالت متحدهات شورويبراي مقابله با تهديد

پايان جنگ سرد و فروپاشي شوروي به عنوان دشمن مشـترك بـا تحـوالت اماتـرين مهـم ناتو بـه مثابـه . ي اروپا و اياالت متحده همراه بودنهاددر روابط اي عمده دوران جديـد نيـز بـه حيـات آتالنتيكي كه بـه نـوعي در اي فرنهادهمكاري عرصه

دوران جنگ سرد كه عرصه تعامل و همكاري بـود بـا برخالف ،داد مي خويش ادامهبـه شـكل اخـتالف ميـان اروپـا و تنها نهاين چالش . مواجه شداي عمدههاي چالش

بلكه درون اروپـا را نيـز بـا نشان داد،ي خود را نهاداياالت متحده در مورد كاركرد و ي نـاتو نهـاد ر دوران جديد نيز كاركردبريتانيا د كه درحالي. شكاف مواجه ساخت

دانسـت و از ايـن مـي امنيت اروپا يـك ضـرورت مين تأروابط فراآتالنتيكي رابراي اروپـايي را بـراي حفـظ هـاي راه حلآلمان و فرانسه ، عقيده بود هم امريكاجهت با

.كردند وجو مي جستامنيت )26(

ا اياالت متحده تعهدات خـود ر ، با تمامي اين تفاسير نسبت به ثبات و امنيت اروپا در قالب نـاتو تـداوم بخشـيد و بـا وجـود اضـمحالل

سـبب ي نهـاد شاهد آن بوديم كه چگونه عملكرد ، شوروي به عنوان دشمن مشتركو اروپا از يـك امريكانظير بوسني و كوزوو اختالف نظر ميان هايي شد تا در بحران

21

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

كمتـرين بـه ،روپايي از سـوي ديگـر در بين خود كشورهاي اها سو و توافق ديدگاه .برسدميزان

با اين حال اروپا با اين تصور اوليه كه ارزش استراتژيك اين منطقـه بـه نسـبت پيشين براي اياالت متحده كاهش يافته و نيز تالش براي پوشش ضعف نظامي دوره

ينهـاد در بعـد ، ماستريخت بعد از معاهده ويژه بهو ايجاد يك هويت مستقل دفاعي هـاي در كنـار بحـث ابتكار . جديدتري را در دستور كار خـود قـرار داد هاي سياست

)CFSP( دفـاعي و امنيتـي مشـترك هـاي جديد همانند سياستسياسـت دفـاعي و ،1

)ESDP( امنيتي اروپا2)27(

)ESS( راهبردهاي امنيتي اروپا و 3

توان از اقـداماتي نظيـر مي بـا هـدف كمـك بـه 1992مان در سال آل ـتالش براي ايجاد جبهه مشترك فرانسه

)WED( غربـي ياروپا اتحاديه4ـ بيانيـه )28(رگوپيترزب

و نيـز گسـترش همگرايـي در ـ ر صنايع دفاعي براي جلوگيري از وابسـتگي توليـد و يـا عرضـه تسـليحاتي در براب

.اياالت متحده نام برد)29(

بررسي محتوايي اين اقـدامات ها، با وجود تمامي اين تالش بحـث توجـه بـه هـا از ايـن تـالش هريـك آنكـه در ؛ نخست نماياند مي رانكته دو

تالنتيكي مطرح بوده و ثانياً اين ابتكارات همـواره بـا اآهاي مشترك فرنهاداقدامات و .موافقت و اجماع نظر تمامي كشورهاي اروپايي همراه نبوده است

)30(

كالن امنيتيهاي سياست ـ ب

در مورد اروپـا در ويژه بهكالن امنيتي هاي ز سياستتوان ا مي ينهادافزون بر روابط دوران بعد از جنگ سرد نيز به عنوان معياري بـراي بررسـي روابـط ايـن منطقـه بـا

مقاصد يك كنندة بيانها كالن امنيتي يا استراتژيهاي سياست. اشاره داشت قطب تك ات شـكل بازيگر يا گروهـي از بـازيگران اسـت كـه از آن طريـق بـه سـاير انتظـار

نظامي نيز در ارتباط با اهـداف سياسـي هاي فراتر از حوزهها اين سياست. بخشد مي.مكان و داليل كاربست نيروي نظامي توجه دارند، به زمان

)31(

ي و در نهـاد هـاي در كنـار ابتكار هـا اروپـايي دوقطبـي، از نظـم پسدر دوران

1. Common Foreigh and Scurity Policy

2. European Security and Defence

3. European Security Strategy

4. Western European Union

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

22

ــامي ــت نظ ــتاي ايجــاد هوي ــ ـراس ــه ت ــايي ب ــامالً اروپ ــناد و سياســي ك دوين اسضـمن شناسـايي انـداز چشـم پرداختند كه بتوانـد بـه عنـوان يـك هايي چوبچهارتـا پـيش از . مشـخص سـازد هـا راهبردهاي امنيتي را نيز براي اين كشـور ها، تهديد

، امنيتـي مسـائل مسـتقل در حـوزه هـاي تحركات اوليه از سوي اروپا در ايجاد رويه بـه ايـن تحركـات بـه عنـوان امـري خيـالي تنهـا نـه كشورهاي عضو اتحاديه اروپـا

تأكيـد بـردار بـودن آن نيـز فايده بودن و در عين حال هزينه بي نگريستند بلكه بر مي

ي در اين حوزه نهادامنيتي و نيز استمرار پيشرفت ة با اين حال شرايط پيچيد. داشتند .امنيتي مشترك چندي با منطق اروپايي شكل گيردهاي شد تا راهبرد سبب

بعـد از آنكـه اروپـا نتوانسـته ( در بروكسل 2003دام شوراي اروپا در دسامبر اقبـا ) به يك تصـميم واحـد دسـت يابـد اياالت متحدهبود در مورد حمله به عراق با

بر ضرورت تدوين راهبردهاي امنيتي مستقل اروپا براي ايجاد يك اروپاي امن تأكيد1ي بهترجهاندر

دفاعي و امنيتي هاي يي شدن سياستعمده به اجرا جهاتآغازگر تو .بـود ) ESS( و تدوين سند استراتژي امنيتـي اروپـا ) CFSP( مشترك

)32(در ارتبـاط بـا

ان بر ايـن اعتقـاد پرداز نظريهدفاعي و امنيتي مشترك برخي از هاي كارآمدي سياستهستند كه اين راهبرد در عمل نتوانست عملكرد مستقل را براي اروپـا تضـمين كنـد

خـود هـاي اروپايي در راهبـرد كشورهاي، از تدوين آن پسدر نخستين دهه كهچرامديترانه و چندين عمليات در مقدونيـه ، مختلف جز در مورد روسيه مسائلپيرامون

.و كنگو توافق نظر الزم را نداشتند)33(

ي سـابق نهـاد راستا بود كه ترتيبـات در همين .شد مي يعني ناتو يا شوراي امنيت وارد عمل

تحـت نفـوذ ، شـده با مشخص شدن ناتواني اين راهبرد در نيل به اهداف تعيينكـه گرفـت شوراي اروپا تصميم به تعيين راهبـردي جديـد ، كشورهاي بزرگ اروپا

ايـن ، همانند سياست دفاعي و امنيتـي مشـترك . حاصل آن سند استراتژي امنيتي بوديـاالت متحـده را بـراي اروپـا سند استراتژي امنيتي نيز نتوانست عملكـرد جـدا از ا

بلكـه كـرد تأكيـد مـي بر اهميت روابـط فرآتالنتيكـي تنها نهاين راهبرد . كندتضمين ابزارها و راهكارهاي مناسب را نيز در راستاي عملكـرد مسـتقل مـورد توجـه قـرار

بـيش ESSاروپا بر اين نظر بودند كه مسائلان تحليلگربرخي از كه طوري ، بهداد نمي

1. a Secure Europe in a Better World

23

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

در بيشـتر ،اهداف و ابزارهـاي الزم باشـد ة دربرگيرند وه يك استراتژي كامل از آنك هايايـن طـرح در درون خـود تهديـد گرچه . سطح يك طرح كلي باقي مانده است

و اي منطقـه هـاي تعـارض ، كشتار جمعـي هاي گسترش سالح، نظير تروريسم يمهممقابلـه و عملكـرد هـاي بـه شـيوه امادهد مي يافته را مورد توجه قرار جرايم سازمان

.كند اي نمي اروپا اشاره)34(

عمل كالن در حوزههاي سياست ـج

كـالن راهبـردي در موفقيـت يـا هـاي بررسي عملكرد اروپا بعد از تدوين سياسـت قطـب تـك شكست در ايجاد فضايي كه بتواند طي آن عملكـرد مسـتقل خـود را از

اسناد و راهبردهـا ممكـن نيسـت از طريق بررسي محتوايي اين صرفاً ،تحقق بخشدو وقايعي است كه طـي آن ميسـر امنيتـي عمل بلكه اين مهم نيازمند توجه به حوزه

.آزمايش قرار گيردة بوت آتالنتيكي دراروابط فر در اروپا

ي آن در فراآتالنتيكـ آزمون در برابر اروپـا و تعـامالت ، نخستين عمل در حوزهسازي كويت از اشـغال عـراق براي آزاد 1991، در ارتباط با جنگ دوران نظم جديد

با احراز اين تجاوز و تحت حمايت مستقيم سازمان ملـل نيروهـاي ائـتالف بـه . بودكشور 36از . رهبري اياالت متحده نبردي را براي اخراج عراق از كويت آغاز كردند

،فرانسـه ، بريتانيـا ( اروپـا كشور عضـو اتحاديـه هشت ،در اين عمليات كننده شركت، سـوئد ( از آغاز عمليات و پنج كشور) بلژيك و دانمارك، يونان، هلند، اسپانيا، ايتاليا

)35(.ددر ادامه به عمليات پيوستن) چكسلواكي و روماني، مجارستان، لهستان

وضـعيت بريتانيـا بـه عنـوان حـامي روابـط ،در ايـن عمليـات تأملقابل ة نكترهبران جناح طرفدار عملكـرد مسـتقل ي از يك سو و فرانسه و آلمان ازفراآتالنتيك

انگلستان كه به تبع شراكت سنتي خود بـا ايـاالت برخالف. اروپا از سوي ديگر بودوضعيت فرانسه و آلمان تا حـدي ، در اين جنگ داشتاي مشاركت گسترده، متحده

كنندگان تسـليحات بـه تـرين صـادر بـزرگ با وجود آنكه فرانسه نيز از . متفاوت بودخود را ناگريز از ، المللي عليه عراق اجماع بينگيري با شكل، رفت مي شمارعراق به

. كـرد در حـد امـدادي متوقـف صـرفاً مشاركت ديده و با اين حال تعهدات خود را

ضـمن ، ناشي از وحـدت مجـدد آلمان نيز در اين زمان با اشاره به مشكالت درونيِ

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

24

هـاي ارائـه كمـك خـود را بـه مشاركت مسئله، بر راه حل ديپلماتيك در حل تأكيد.اقتصادي محدود نمود

)36(با اين حال در جريان جنگ اول عليه عراق نزديكي اروپـا

.به اياالت متحده كامالً مشهود بود

اخــتالف نظــر ميــان در نتيجــه 1991بـا اوج گــرفتن بحــران بوســني در ســال حمايت يوگسالوي برايهاي صرب هاي دخالتاين ناحيه از يك سو و هاي قوميت

ر ديگر با معضل امنيتي مواجـه ، اروپا باصرب در بوسني از سوي ديگرهاي از اقليتنشـان تهديدهاي داخلـي اين منطقه را براي مقابله با هاي توانست ظرفيت مي شد كهسـازمان ة شد وضعهاي اروپا در آغاز اين بحران حمايت از تحريمگيري موضع. دهد

درگير بود اما با تشديد بحـران و نيـز در خواسـت ي ها با طرف وگو گفتملل و نيز بـا ورود ايـاالت متحـده در پوشـش ، ضمني اروپا از اياالت متحده و نيروهاي نـاتو

بحـران ،فرانسـه و انگلسـتان بعـديِ هـاي سازمان پيمان آتالنتيك شمالي و حمايـت .خاتمه يافت

)37(

حران اروپا در آغـاز برخالف جريان عراق، نكتة قابل تأمل آن است كه در اين ببا عملكرد مستقل سعي در مديريت فضا داشت اما در ادامه با ورود نـاتو و حمايـت

شدت تحت تأثير قرار رسد عملكرد مستقل اروپا به كشورهاي بزرگ اروپا به نظر مي .گرفت

ي را بـيش از پـيش نمايـان فراآتالنتيكـ تعامالت ة دو بحراني كه به نوعي عرص ةاروپا بـا توجـه بـه حافظـ ، در بحران كوزوو. و افغانستان بود ساخت بحران كوزوو

همراهي و نزديكـي را مـورد توجـه ، در مديريت آن ناكاميتاريخي بحران بوسني و نيـز ايـاالت متحـده بـا مـرتبط كـردن جريـان ) 2001( افغانستانمسئله در . قرار داد

انستان و جلب حمايت گراي افغ اسالمهاي سپتامبر به گروهيازده حمالت تروريستي .مستقيم ناتو توانست حمايت كشورهاي اروپايي را در كنار خود داشته باشد

اروپا در كنار اياالت متحده در دو بحران كـوزوو افغانسـتان گيري با وجود قرارعراق در سال ، مسئلهدر اوان جريان بوسني قطب تكمستقل از تقريباًو نيز اقدامات

ي را بـا چـالش مواجـه فراآتالنتيكـ ي بود كه عرصه روابـط رخدادترين جدي 2003 بـه منظـور را اي و گسـترده پيگيـر هاي اياالت متحده تالش 2002غاز سال آاز . كرد

احتمـالي بـه ة سـازي حملـ بزرگ براي مشـروع هاي و نيز قدرت افكار عمومياقناع

25

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

و بـا نااميـد در آغاز از رهگذر سازمان ملـل دنبـال شـد ها اين تالش. عراق كليد زدايـن كشـور بـراي ايجـاد هـاي تـالش ، شدن اياالت متحده از حمايت سازمان ملـل

كه اين موضوع اختالف نظرهاي شـديدي شدعراق از طريق ناتو دنبال عليه يائتالف.ها به دنبال داشت را در ميان قدرت

)38(

گ يـا اقدام بـه جنـ در مورد و اروپاميان اياالت متحده عالوه بر اختالف نظرهاميـان كشـورهاي اروپـايي نيـز ، اخـتالف ينهـاد و ديپلمـاتيكي هاي كاربست روش

)39(ركه بريتانيا در كنار چند كشور ديگ كه طوري ، بهبسياري قوي بود امريكـا از اقدام

در مواضـع خـود فرانسـه و آلمـان همچنـان بـر كه درحالي حمايت به عمل آوردند

.فشردند مينظامي به عراق پاي مخالفت با حمله)40(

يالملل بينكالن ـ مسائل د

توان از رهگذر آن مناسـبات ايـاالت متحـده و اروپـا را مـورد مي ديگري كهة عرص: توجه به اين عرصه از دو جهت اسـت . ي استالملل بينكالن ، مسائلتوجه قرار داد

از پايـان جنـگ پـس ي المللـ بيننظام ، آنكه مطابق با مفروض نوشتار حاضر نخستدر تمـامي تقريبـاً و محورهـاي مهـم مسـائل است و از ايـن جهـت قطبي تك سرد ،و در صـورت اخـتالل اثرگـذار توانـد قطب مـي ة تكبا مشاركت و مداخلها حوزه

در ايـن نـوع نظـم در كنـار ، مفهـومي چهـارچوب و دوم آنكه مطابق شودمديريت ثبـات و مـين تأراي ب بايدكشورها خود نيز قطب، تكعملكرد نزديك يا مستقالنه از

بـه جهـت جلـب توجـه آن قطـب تكاين فعاليت در ارتباط با . باشندتر امنيت فعال مسـائل توان مشاركت اروپا در كنار ايـاالت متحـده در مي در اين راستا. خواهد بود

امنيـت مسـائل در حـوزه . مختلـف بررسـي كـرد هـاي ي را در حوزهالملل بينكالن ــين ــ ب ــايخ روابــط ، يالملل ــيش ةي دو دورراآتالنتيكــفت و پــس از جنــگ ســرد را پ

حركـت در ، جنـگ سـرد ، يجهـان نخست رخـداد دو جنـگ ة در دور. دگير دربرميعملكـرد ، جزئـي هاي رغم اختالف بهي نظير ناتو و سازمان ملل هاي نهاد ارچوبههچ

تـوان مـي در دوران بعد از جنگ سرد نيـز . نماياند مي راها مشابه طرفين و همكاريهمكـاري ، ايـران اي نظير ديپلماسي هستهها در برخي حوزهها را ن تداوم همكارياي

.كـوزوو و بوسـني مشـاهده كـرد هـاي گروهي در مديريت بحران)41(

بـا ايـن حـال

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

26

كشورهاي اروپايي در چندين حوزه جايگاه و قدرت اياالت متحده را مـورد ترديـد :اند قرار داده

بـر سـند تأكيـد اروپـا بـا ، يالمللـ بيننيت ام مسائلآنكه در برخورد با نخست هـا آميز اخـتالف و حل مسالتگرايي استراتژي امنيت ملي خود همواره بر چندجانبه

پـس ويـژه به امريكااين در حالي است كه راهبردهاي امنيت ملي . داشته است تأكيد. تنـد گرف مي در نظرگرايي سپتامبر نقش محدودي را براي چندجانبهيازده از حوادث

ي المللـ بـين مسـائل داشته كه در مـديريت تأكيداروپا همواره بر اين نكته اينكه دومي و المللـ بـين هـاي ، نهادتبـادل فرهنگـي ، بحـث تجـارت ، امنيـت در حوزهويژه به

.باشدداشته تواند اولويت را مي ديپلماسي)42(

قطـب تكز ي كه تمايل اروپا براي اقدام مستقل االملل بينامنيت حوزه برخالف

جـدي دو سـوي هـاي اقتصـاد نشـان از همكـاري عرصـه تر بـوده، به مراتب فزوناقتصـادي و هاي آن را در اشتراك ارزش ةبتوان ريش آتالنتيك دارد كه به نوعي شايد

.دانست مشابه، سطح توسعه

نيمي از توليد ناخـالص تقريباًاتحاديه اروپا و اياالت متحده با در اختيار داشتن 1990 شركاي تجـاري از دهـه ترين ي از جمله مهمجهانو نيز تجارت جهان داخلي

.روند به بعد به شمار مي)43(

هـاي گيـري نهاد ايـن دو واحـد در شـكل ةنقش برجست و تصميمات آن ها ي و تعيين روندجهاني از جمله سازمان تجارت الملل بيناقتصادي

نظيـر هـايي چهـارچوب رسمي ميـان طـرفين در هاي رسمي و غير افزايش همكاري)NTA( ي جديـد فراآتالنتيكـ دستور كـار

1 يفراآتالنتيكـ اقتصـادي هـاي و همكـاري

)TEP(2

متقابـل و بـه صـورت خـارجي مسـتقيم هـاي گذاري گسترش روند سرمايه، )44(واردات ـصادرات افزايش مبادالت اقتصادي در حوزه

همگي نشانگر همكاري و .ارت و پولي و مالي استتج مسائل تعامالت گسترده در حوزه

)45(

قطبي تكتبيين نظري راهبردهاي امنيتي اروپا در نظم : دومگفتار

امنيتي هاي تئوريك و مفهومي پژوهش حاضر براي درك راهبرد چهارچوببا توجه تـوان ، مـي از يك سو و نيز معيارهاي بررسي ايـن راهبردهـا قطبي تكاروپا در نظم

1. New Transatlantic Agenda

2. Transatlantic Economical Partnership

27

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

:محورهايي ذيل را در نظر گرفت

ينهادعد بالف ـ

جـدي هـاي به ظاهر نشـانگر تـالش هرچنداز پايان جنگ سرد پسشواهد موجود ايجاد يك هويت كـامالً اروپـايي اسـت امـا در عمـل اروپا براي اقدام مستقل و نيز

تواند عزم جدي آنها را نشان دهد چراكه ابتكارات نهادي اروپـا اول، گرچـه بـر نميامنيتي مشترك تكيه دارد اما تمامي اين موارد منـوط بـه هاي دفاعي و ايجاد سياست

.انگـاري مفـاد عهدنامـة ناتوسـت عدم نقض و ناديـده )46(

دوم اسـنادي ماننـد بيانيـه به اياالت متحـده در محـدود كـردن پترزبورگ گرچه به نوعي نشانگر واكنش اروپا

در برابـر يچالشـ را آنهـا تـوان امـا نمـي استقالل و توانايي عملياتي اين واحد بوده ر كـردن فضـاهاي خـالي ناشـي از نظـم جديـد به پ دانست زيرا غالباً امريكامواضع

در درون كشورهاي اروپايي عامل مهم ديگري ها سوم آنكه اختالف. اند اهتمام داشتهاز ايـن جهـت در . هاي مستقل و منسجم بوده اسـت نهادات و تأسيسدر برابر ايجاد

.ه طور كامل از راهبردهاي مستقل اروپا سخن به ميان آوردتوان ب نمي ينهادابعاد

كالنهاي عد سياستبب ـ

كـالن اروپـا نيـز دورنمـاي روشـني را از هـاي تدوين سياسـت ، ينهادهمانند ابعاد و CFSPهمانند هايي طرح. نكردعملكرد مستقل از اياالت متحده براي اروپا تضمين

ESS بلكـه از يـك سـو ابزارهـا و كرد تأكيد ميي النتيكفراآتبر اهميت روابط تنها نهداد و از نمـي راهكارهاي مناسب را در راستاي عملكـرد مسـتقل مـورد توجـه قـرار

كـه از راهكارهـاي كـرد مي معرفيتري كوچكسوي ديگر اروپا را به عنوان شريك .كرد مي مهم پيروي مسائلدر ابرقدرت

)47(ي للـ الم بـين با اين حال برخـي از نـاظران

و نيـز هابا مشخص كـردن نـوع تهديـد ها اين سياست، رغم نقاط ضعف بهمعتقدند نشـانگر پيشـرفتي تـدريجي در مسائل، فصل و جانبه در حلكارهاي چندتعيين سازو

.ترسيم استقالل ضمني است

كالنهاي عد عملياتي سياستبج ـ

بـه مثابـه ) 2003( افغانسـتان و عـراق ، كـوزوو ، بوسـني ، )1991( پنج بحران عـراق

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

28

نشـان هـا دو سوي آتالنتيك را در مديريت بحـران هاي تعاملمحورهايي هستند كه

هـا نبنا به داليلـي كـه پيشـتر بـدا ـبحران نخست چهاربا وجود آنكه در . دهند مي

مسـئله در امـا ناتواني اروپا در اقدام مسـتقل مشـخص شـد هاي نشانه ـاشاره رفت

بسـيار قطـب تكي بزرگ آن با ها تقدر ويژه بهاروپا تقابل 2003حمله به عراق در اوليـه جنـاح اروپـا محـور در هاي گرچه به مقاومت) 2005( راينينگ. مشهود است

مسـئله كند كـه همـين اقـدام مسـتقل در مي اشاره امابرابر اياالت متحده اذعان دارد

الفـت آنكـه بـا وجـود مخ نخسـت : عراق نيز بنا به داليلـي در ادامـه رنـگ باخـت اين نكته را پذيرفته بودند كه تـداوم رژيـم بعـث هـم آنها جنگمسئله با ها اروپايي

دوم اينكـه ؛ ي مضـر اسـت المللـ بينو اي عراق و هم براي امنيت منطقه براي جامعهبسـت هـاي جزئـي در كار تفـاوت رغـم بـه كه اروپا و اياالت متحده نبايد از ياد برد

بـه جهـت اهميـت ميان دو سوي آتالنتيك ها الفبه گسترش اختاي عالقهها، روشواحـد ، اروپا نيـز در ايـن جريـان نهايتنداشتند و در اي حفظ ثبات و امنيت منطقه

بنـابراين . رسـيد مـي نيز آشكار به نظرآنها در ميان هانبود و اختالف نظراي يكپارچهالل راهبـردي توان به طور كامـل از اسـتق نمي كالن نيزهاي در بعد عملياتي سياست

.اروپا صحبت كرد)48(

يالملل بينكالن مسائلعد بد ـ

ي راهبردهاي اروپا در دو بعد امنيتـي و اقتصـادي تـا الملل بينكالن مسائل در حوزههـاي امنيتي كه اروپـا تـالش حوزه برخالف. با يكديگر متفاوت بوده است اي اندازه

به انجام رساند گرايي جانبهحوريت چندتأكيد بر مرا با اي ظاهر پيشرفته حداقلي و بهاقتصـاد ةحـوز ، آن بود تا بـديلي بـر امريكاآن نيز تعديل راهبردهاي ة و هدف عمد

توافق. رود مي و هماهنگي كامل طرفين آتالنتيك به شمار ي عرصه همكاريالملل بين

و در عـين حـال فراآتالنتيـك در مورد اصول بنيادي نظم ليبرالي اقتصـاد در منطقـه

از سوي كشورهاي اروپايي دو عامل مهمي اسـت امريكاپذيرش رهبري اقتصادي و .شود سبب ميكه نه اقدام و نه تمايل اروپا را براي عملكرد مستقل

شـد مـي دو عامل مهم مانع از آن ،افزون بر معيارها در بررسي ماهيت راهبردها: الت متحـده تعريـف شـود راهبردهاي اروپا كامالً مستقل از ايـا قطبي تكتا در نظم

29

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

ويـژه بـه عد امنيتي اياالت متحده همواره توانسته در مواقـع الزم و آنكه در بنخست

حـافظ امنيـت ، بـوده رو روبهداخلي با عجز هاي مواقعي كه اروپا در مديريت بحرانبسـترهايي را ، اروپا باشد كه اين موضوع عالوه بر ايجاد شرايط مناسب امنيت رواني

و توسـعه خـود را بـراي رشـد هـاي ظرفيـت بيشتر آورد كه طي آن اروپا مي فراهم

دومين موضوع محورهاي ايـدئولوژيك در . گيرد تا براي امور نظاميبه كار اقتصادي ايـدئولوژيك ة فاصلوجود كند مي اشاره) 2009( چنانكه هنسن. بررسي روابط است

.است تأثيرگذاربسيار قطب تكدر اتخاذ راهبردها و عملكرد در برابر ابرقدرتبا )49(

حاكميـت ، اقتصاد باز، مشترك نظير ليبرال دموكراسيهاي از اين جهت وجود ارزش)50(انسانيعقالنيت و كرامت ، قانون

رغـم بـه ميان دو سوي آتالنتيك باعـث شـد تـا

در پيوسـتار قطبـي تكماهيت راهبردي اروپا در نظم ، اتخاذ راهبردهاي بعضاً مستقل قطـب تكدر حالتي بينابين و به سمت نزديكي به ، حركت مجزا و مستقلنزديكي و

.گرايش داشته باشد

گيري نتيجه

ي و المللـ بـين نوشتار حاضر كه با هدف تبيين ارتباط ميان تحـول در سـاختار نظـم سـؤال گويي به اين در پاسخ موردي اروپا آغاز شد سعية راهبردهاي امنيتي با مطالع

بعد از فروپاشـي شـوروي چـه تغييـري در الملل بينساختار نظام داشت كه با تغيير ؟آمد به وجودامنيتي اروپا هاي راهبرد

ارچوب تئوريـك پـژوهش بـر هچ ،براي درك بهتر و تبيين صحيح اين موضوع التـز اسـت كـه وكنـت گرايـي نخسـت سـاختار نظريه: محور دو نظريه قرار گرفت

،هبردهاي كشورها از ساختار نظام را تبيـين كنـد يا راها سياستپذيري تأثيرتواند مي، والتـز برت هنسن بود كه عـالوه بـر تكميـل نظريـه قطبي تكدوم نظريه و رويكرد

از اين جهت بـا گـزينش . داد مي مورد توجه قرار قطبي تكالزامات امنيتي را در نظم ت كـالن در سياس، كالنهاي سياست، يالملل بينهاي نهاد( معيار در گفتار دوم چهار

ايـن نوشـتار مبـادالت و رفتارهـاي ) يالملل بينكالن مسائل نهايتحوزه عمل و در بخش دوم از گفتار دوم نيـز . اياالت متحده و اروپا را در ارتباط با يكديگر نشان داد

رغـم بـه ايـن نكتـه را نمايانـد كـه ،ارچوب مفهـومي و تئوريـك هاز چگيري با بهره

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

30

ويژه بهمختلف هاي از پايان جنگ سرد در عرصهپس وران كه اروپا در دهايي تالش

نـاتواني در پوشـش و امـا ،امنيتـي بـراي عملكـرد مسـتقل انجـام داد هاي در حوزه پـس امنيت اروپا حتي مين تأدر امريكاالزامي خود، داخلي اروپاهاي مديريت بحران

مشـترك هاي زشو نيز ار آتالنتيكيافرة از جنگ سرد براي حفظ صلح و ثبات منطقكـه در ميـان دو كردتعريف اي مسير راهبردي اروپا را به گونه، فرهنگي و اقتصادي

در نظـم به عنوان راهبردهاي امنيتـي قطب ـ تكنزديكي به عملكرد مستقل و ةگزيندر قطـب تـك نزديكي عملكرد را بـا ، اروپا با ناتواني در عملكرد مستقلقطبي ـ تك

تـوان در قالـب اين محورها راهبردهاي امنيتـي اروپـا را نمـي با توجه به . پيش گيردهاي رقيب كه اسقالل راهبردي يا همراهي كامل را به طور جداگانه هريك از فرضيه

از اين جهت گرچه قرابت راهبـردي طـرفين . كنند، مورد تأييد قرار داد بيني مي پيشتـوان در ايـن ده اما نمـي در دوران مورد بررسي به مراتب بيش از راهبرد استقالل بو

در اوبامـا هاي فرارو را ناديده انگاشت؛ چنانكه پس از روي كـار آمـدن مسير چالشانـداز جنـگ در ايـن مسائلي نظير تعيين نحوة عملكرد نـاتو در افغانسـتان و چشـم

هـا ترشدن شكاف كشور، بحران مالي جهاني و چگونگي مواجهه با اثرات آن، پررنگويژه پـس از معاهـدة اروپا در مورد نحوة تعامل با اياالت متحده به در درون اتحاديه

ليسبون، مسئله محيط زيست و برخي مسائل مبتالبـه ديگـر شـاهد وجـود اخـتالف انداز همراهي تواند در آينده، چشم نظرهايي هستيم كه باوجود تشابه ايدئولوژيك مي

õ .را در طيف راهبردهاي امنيتي تضعيف كند

31

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

ها وشتن پيهنـوز دوقطبـي، بايد توجه داشت كه با وجـود اتفـاق نظـر در مـورد پايـان نظـام . 1اشـاره بـه عـدم . در مورد تعيين ماهيت نظام جايگزين آن تـداوم دارد اي انديشههاي جدال

ويليام در مسيري از دوران گذار توسط مللال بيننظام گيري ص و قرارنظامي خاجايگزيني با رهبـري ايـاالت متحـده بـر اسـاس قطبي تكنظامي گيري شكل ،)William Bridges( بريجو بعضـاً اشـاره بـه فوكويامـا پايـان تـاريخ ، ريچارد هـاس قطبي بي نظريه، كاپالنهاي مدلاست كه بـراي ايي ه از جمله بديلتر كوچكچند قطب اضافهه ب قطب تكنظام گيري شكل الملـل و آينـده نظـام بـين ، منوچهرمحمدي :به بنگريد شود مي در نظر گرفته قطبي تكنظام

.فصل اول، 1384، وزارت امورخارجه: تهران، سياست خارجي جمهوري اسالمي ايران

2. R. Kagan, Paradise and Power, London: Atlantic Books, 2003, p. 3.

3. R. J, Lieber, The American Eya: Power and Strategy for the 21th Century, Cambridge

University Press, 2005.

: تهـران ، )از وستفالي تا امروز(الملل تاريخ ديپلماسي و روابط بين، زاده احمد نقيب. 4

.فصل دوم، 1384، قومس

محسـن : جم، متـر اتحاديـه اروپـا حكومـت در سياست و، نيل، نيوجنت :به بنگريد. 5 .1385، خارجه وزارت امور: تهران، ميردامادي

.1381، ميزان: تهران، حقوق اتحاديه اروپا و ساختار، كدخداييـ عباس

.1385، سمت: تهران، اتحاديه اروپايي ،خالوزاده سعيدـ

6. F. W, Danspeckgruber, (ed.), Emerging Dimensions of European Security Policy, Colorado:

Westview Press, 1991.

7. B. Buzan, (et al), The European Security Order Recast, London and New York: Printer,

1990.

8. R. T. Fox, and R. W. Schilling, (eds.), European Security and the Atlantic System, New

York: Columbia University Press. 1973.

9. B. Hansen; P. Toft; A. Wivel, Security Strategies and American Word Order, London and

New York: Routledge, 2009.

پرتـو سياسـت خـارجي جمهـوري اسـالمي ايـران در ، يوسـفي حاجي اميرمحمد. 10

.فصل اول، 1384، وزارت امور خارجه: تهران، اي تحوالت منطقه

11. K, Waltz, Theory of International Politics, New York: Randow Blouse, 1979.

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

32

صص، 1384، سمت: تهران، ها و رويكردها نظريه: الملل روابط بين، عبدالعلي قوام. 12

84-80.

ص، 1386، سـمت : تهران، الملل هاي روابط بين تحول در نظريه، حميرا مشيرزاده. 13109.

دهنده و رفتار سازمانها تنظيم بخش ي نحوهشناساي البته بايد اشاره كرد كه والتز با. 14بـه نـوعي اقـدام بـرد مـي عددي و توانمندي باالترهاي در نظام كه بحث را از سطح پديده

بـه صرفاً به نظر وي اين دانشمندان . برد سؤالرا زير كاپالنچون گرايي ان رفتارپرداز نظريهاستدالل او ايـن اسـت . اند اشاره كردهها و نوع توانمندي دو ساختار ظاهري تعداد بازيگران

توان بين مي وجود دارد اين است كه چگونه الملل بينكه بحث ساختاري مهمي كه در نظام ، زاده حسـين سـيف سـيد : ك بـه .ر. قرار كـرد ، آشتي بردو خصلت متضاد آنارشيسم و نظم

.166 ص، 1381 ،سمت: تهران، هاي فكري قالب مباني و: الملل روابط بين پردازي در نظريه

15. Waltz, Op. Cit, p. 87.

تـالش ،از محققان معتقدند كار بست مفاهيم نظام يا سيستم و ساختاراي البته عده. 16ـ اثبـاتي جديـد بـوده انديشي ناشي از علوم تجربـي و سادهگرايي براي گريز از تقليل والتز

بل بوده و يك جهت كلي را از بازيگران است كه با هم در كنش متقااي نظام مجوعه«است سياسـت و تصـاوير مجـزا از هـم در عرصـه هـا تواند واقعيت مي اين مفهوم. گيرند مي پيمطالعـاتي را عنوان يك رشته الملل بيني را به هم پيوند داده و امكان فهم سياست الملل بين

ف نظـام مختلـ هـاي ساختار نيز كه قواعد تنظيم روابط بخـش . كالن و جداگانه فراهم آوردهـاي نظريـه ، حسـين سـليمي : ك .ن. »تواند ماهيت و جهـت اصـلي را بيـان كنـد مي است

.121 ص، 1384، سمت: تهران، شدن گوناگون درباره جهاني

ي المللـ بـين تحقيقـات همؤسس: تهران، المللي هاي بين رژيم، خانيابومحمد عسگر. 17 .51، ص 1383ابرار معاصر،

18. B. Hansen, Unipolarity and the Middle Esat, Richmond: Curzon, 2000.

.پيشينيوسفي، حاجي. 19

20. B. Hansen; P. Toft; A. Wivel, Op. Cit, C2.

معيارها در بررسي در تعيين راهبردها با اندكي دخل و تصرف از منبع ذيل اقتباس . 21 Ibid: شده است

.همان. 22

23. M. Walker, The Cold War, London: Vintage, 1993, p. 16.

24. T. Kane, Global U.S. Troop Deployment: 1945-2003, Washington: The Heritage

Foundation, 2004, p. 98.

25. C. A. Kupchan, The End of American Era, New York: Alfred A. Knopf, 2002, p. 119.

26. A. Wivel, The Integrating Spiral: International Security and European Integration 1945-

1990, Copenhagen: Univsrsity of Copenhagen, 2000, p. 284.

اروپـا بـراي ايجـاد هـاي يكي از تـالش ) ESDP( سياست دفاعي و امنيتي اروپايي. 27بعد از ناكامي اروپا در مواجهه 1998در سال . رود مي مستقل در نظم جديد به شمار يهويت

33

ك تمظر نتاخسا

ر دپاروي ا

يتمني ا

هاردهبرا

د عا اب وتهيما

ه ك ب

ريئو تيردكوير

يطبق

اين ايـده در . اين ايده توسط فرانسه و انگلستان مطرح شد، دروني اين منطقههاي با بحران

نوامبر همان سال بـا حضـور وزراي دفـاع و خارجـه 15دنبال و در 1999تابستان و پاييز

عـالي اروپـا در امـور امنيتـي و خـارجي به عنـوان نماينـده خاوير سوالنا، كشورهاي اروپاهـزار 60ست در هلسينكي برگزار شـد و بـا تعيـين فعاليـت مشابه همين نش. برگزيده شد

هريـك شده از سوي ارائهو نيز ميزان ادوات و نيروهاي 2003نيروي واكنش سريع از سال

در قالـب يـك معاهـده در بروكسـل و در نشسـت 2004توافقات آن در سال ، از كشورها .شدشوراي اروپايي مدون

Hansen, Toft and Wivel, Op. Cit, p. 75

رگ آلمان و ودر نشست پيترزب، 1992فرانسه در سال ـهه آلمان ببعد از تشكيل ج. 28عضـو در ذيـل هـاي پاياني آن تصميم برآن شد كه واحدهاي فعـال نظـامي دولـت اعالميه

خود را ها، بايستي براي انجام وظايف صلح و مديريت بحران) WEU( اتحاديه اروپاي غربيفرمانـدهي نبايسـتي سـاختار WEUانگلستان مبني بر اينكه نهاداين پيش عالوه بر. آماده كنند

Hansen, Toft and Wivel, op. cit, . p. 74 خاص خود را داشته باشد نيز مورد توافق قرار گرفت

29. B. Hansen. P, Toft. A, Wivel, Op. Cit

اسـپانيا ، بلژيك، جناح اروپايي شامل فرانسه( برخي از كشورها، در مورد ابتكارات. 30راستاي راهبرد عملكرد مستقل از ايـاالت متحـده رد اين حركت را تالشي) و لوكزامبورگ

بريتانيـا و ، شـامل هلنـد گـرا جناح آتالنتيـك ( براي برخي ديگر كه ، درحاليكردند مي تلقي ـاروپـايي قدرتمندانـه ي براي حفـظ يـك رابطـه شرط پيشبه عنوان مسائلاين ) دانمارك

:ن ك. شد مي يكي تعبيرآتالنت

- M. A. Pollack, “Unilateral America, Multilateral Europe?”, in J. Peterson and M. A. Pollok

(eds.), Europe, America, Bush, London: Routledge: 2003, 65-118.

31. J. H, Wyllie. “Measuring Up: The Strategies as Strategy”. in R. Dannreu There and J.

Peterson (eds.), Security Strategy and Transatlantic Relation, London: Routledge, 2006, pp. 165-177.

32. R. A. Pape, “Soft Balancing against the United States”, International Security, 2005, 30

(1), pp. 1-45.

33. Wyllie, Op. Cit, p. 174.

34. Ibid, p. 172-174.

35. A. F. Cooper, “Bound to Follow? Leadership and Flowership in the Golf Persion”, Political

Science Quarterly, 1991, No. 106 (3), pp. 391-410.

36. Ibid, p. 402.

37. G. Lundested, The United States and Western Europe Since 1945, Oxford: Oxford

University Press, 2003.

38. B. Rubbin, Conflict and Insurgency in the Contemporary Middle East, p. 14, London:

Routledge, 2009.

كشور 8اينكه رهبران رغم به) 2003( در مورد مخالفت يا همراهي در جنگ عراق. 39و در ادامـه )و مجارسـتان دانمـارك ، پرتغـال ، ايتاليا، چك، لهستان، اسپانيا، بريتانيا(اروپايي

ي سياس

م لو عمهناشوهپژ

® ل سا

جپن

م ®

ه ارشم

3 ®

ن تاسابت

13

89

34

، لوكزامبورگ ،بلژيك، آلمان، فرانسه، به اين اقدام پيوستنداي هلند و ايرلند با صدور اعالميه

:رك به. سوئد و فنالند در صف مخالفان ايستادند، يونان

- S. Rynning, NATO Renewed, New York and Hounal Mills: Palgrare, 2005, p. 13.

40. Ibid, p. 13.

41. A. Wivel, “The Security Challeng of Small EU Member Stataes”, The Journal of Common

Market Studies, 2005, 43 (2), pp. 393-412.

42. F. Cameron, “Seccurity Strategy: What Role for Instituiopn?”, In R. dannreuter and J.

Peterson (eds.), Security Strategy and Tranatlantic Relations, Londou: Routledge, 2006, p. 60.

43. Pollack, Op. Cit. p. 67.

250000در حدود 2001اروپا به اياالت متحده در سال مجموع صادرات اتحاديه. 44

180000به اروپا از ارزش صادرات اياالت متحدهكه اين در حالي است، ميليارد پوند بوده

: ك بـه .ن. كاهش يافت 2005ميليارد پوند در سال 150000بر 2001رد پوند در سال ميليا

Pollack, Op. Cit, p. 67

45. C. Piening., Global Europe, Boulder: Lune Rienner, 1997.

46. B. Hansen, Heurlin, B. (eds.), The New World Order, Haunmills: Macmillan, 2000, p. 193.

47. B. Hansen, Heurlin, B., Ibid, p. 199.

48. Rynning, Op. Cit.

49. B. Hansen, P. Toft. A., Wivel, Op. Cit.

50. R. J, Lieber, Op. Cit.