Narrative Coaching

DE PRAKTIJK VAN EEN CO-CREATIEVE COACHAANPAK GERICHT OP HET NU EN DE TOEKOMST

Doen waar je goed in bent en focussen op wat je leuk vindt. Je ziet het meer en meer terug in onze samenleving.

In organisaties is talentgericht werken in opkomst en er zijn diverse innovatietrajecten binnen het onderwijs.

Het streven i dat ieder zijn of haar kracht ten volste benut. Maar wat is dan eigenlijk die kracht? Hoe ontdek je die?

En misschien nog wel belangrijker: hoe benut je deze optimaal?

TEKST: MIRTHE VAN LIERE BEELD: HET EERSTE HUIS/PIXABAY

Wat is jouw superkracht?

Richt jij je op het benutten van talent of hecht je meer waarde aan het verbeteren van competenties?

HET EERSTE HUIS | 3

SSterktes en zwaktes worden vaak gezien als twee tegenstellingen. In organisaties zie je vaak dat er gekozen wordt voor één van de volgende twee aanpakken bij het ontwikkelen van medewerkers:

1. Het versterken van de aspecten die nog niet zo sterk zijn (competentiegericht).

2. De focus leggen op de sterke punten van iemand (talentgericht).

Narrative Coaching combineert deze twee aan-pakken. Het achterliggende idee is dat sterktes en zwaktes twee complementaire aspecten van één geheel zijn (in tegenstelling tot twee losstaande dingen).

In onze jonge jaren zijn er delen versterkt en delen naar de achtergrond geschoven. Deze laatste zijn geen zwakke punten, maar stukjes die verborgen liggen in de schaduw van de sterkte. Dit is een belangrijke nuance om te begrijpen hoe Narrative Coaching omgaat met verandering in mensen.

Sterke kanten en hun schaduwSituaties in het begin van je leven hebben je geleerd hoe je het best kunt reageren. Je wordt geboren met álle mogelijke gedachten, gedragingen en re-actiemogelijkheden. Per eigenschap kun je dat zien als een geheel dat bestaat uit twee uitersten met alle mogelijke variaties daar tussenin.

Tijdens je socialisatie zijn bepaalde delen domi-nant geworden in jouw persoon, omdat dat de ei-genschappen zijn die bleken te werken in situaties die je toen tegenkwam. Logisch, want het gedrag met het beste resultaat wordt het sterkst en domi-nant ten opzichte van de andere delen. In de jaren die volgen vormen ze je persoonlijk-heid. Het worden je sterke punten. Alle andere mogelijke vormen van reageren, handelen en denken zijn steeds iets meer in de schaduw van je sterke punten terecht gekomen. Steeds verder uit het zicht, steeds minder een onderdeel van jou als persoon.

De persoon die jij vandaag de dag bent en toont, is het resultaat van de situaties in het verleden. Het beeld dat je van jezelf hebt en het verhaal dat je over en aan jezelf vertelt, is gebaseerd op de punten die in je jonge jaren voorrang hebben gekregen omdat ze toen effectief waren. De andere kant is dat andere manieren van reage-ren en omgaan met situaties naar de schaduwkant zijn verschoven. Uit je zicht, uit je zelfbeeld en uit je manier van doen en zijn. Laten het nou juist díe gedragen zijn waar jij je mateloos aan kan irriteren bij anderen. Ben jij iemand die snel knopen door-hakt? Dan kost het je vast moeite je in te houden als je mensen tegenkomt die dagen, weken of maandenlang beslissingen uitstellen.

In je volwassen jaren kun je er tegenaan lopen dat je sterke punten te eenzijdig zijn. Niet volledig genoeg. Met Narrative Coaching komt dat heel snel aan de oppervlakte en verken je andere delen van het geheel die in de schaduw zijn komen te liggen van je sterktes. Je verzacht de afkeer tegen schaduwkanten, onderzoekt de mogelijkheden en oefent met het toepassen van die kanten.

Je leert niet iets aan dat niet van jou is, je heront-dekt kanten die verborgen lagen in je schaduw en geeft ze opnieuw een plek in het verhaal over jezelf. Op die manier voelt het niet gemaakt, gedwongen of gespeeld, maar herontdek je kanten in jezelf die je terug wilt brengen om vollediger te kunnen reageren.

Wanneer je het verborgen goud in je schaduw ontdekt en weer terugbrengt in je verhaal, groei je verder naar een vollediger, volwassener en veer-krachtiger persoon. Je sterktes en kwaliteiten wor-den nog sterker gemaakt door vergeten kwaliteiten erbij te betrekken.

VVOORBEELD Jesper de daadkrachtige teamleider Neem Jesper. Een 31-jarige ambitieuze teamleider in de hotelbranche. Hij heeft het gevoel vast te lopen in zijn werk. Tijdens de eerste coachsessie vertelt hij over zichzelf en zijn loopbaan. Al snel is duidelijk waar zijn kracht ligt. Hij gelooft in het zelf-organi-serend vermogen van zijn team. Hij geeft de mensen in zijn team daarom zoveel mogelijk autonomie en beslissingsbevoegdheid en dat loopt zeer goed. Af en toe komen zijn medewerkers met complexe vraag-stukken naar hem toe en dan hakt hij kopen voor ze door. Hij vindt het fijn om dat voor zijn teamleden te kunnen doen en zij waarderen hem om zijn daad-kracht en het vertrouwen dat hij hun geeft.

Niet veel later komt ook de keerzijde van zijn kracht naar voren. Er is één teamlid waar hij zich mateloos aan irriteert. Het oudste teamlid, een vrouw ge-naamd Sonja, eind 40. Terwijl hij over haar vertelt neemt de spanning letterlijk toe in zijn lichaam. Zijn knokkels worden wit en zijn mond wordt één rechte streep. “Ze maakt geen enkele beslissing zelf. Ze stelt alles uit, echt alles. Vraagt iedereen om advies en blijft er veel te lang mee rondlopen. Vervolgens komt ze veel te laat bij mij aankloppen en dan mag ik het weer oplossen.”

Het uitstelgedrag van Sonja staat lijnrecht tegenover de daadkracht van Jesper. Het gedrag van Sonja is duidelijk een allergie van Jesper en deze spanning is een mooi moment om Jesper te laten onderzoeken wat het is dat hem zo irriteert. Door hem te laten vertellen in de tegenwoordige tijd en hem specifieke vragen te stellen, komt hij in het hier en nu terecht. In plaats van dat hij over de situatie vertelt zit hij er nu midden in. Op bewust en onbewust niveau door-loopt hij een proces waarbij hij stapje voor stapje ontdekkingen opdoet.

Sonja doet hem denken aan zijn zusje. Zij kan ook altijd zo wispelturig zijn en neemt nooit heldere beslissingen. Tijdens het winkelen bijvoorbeeld. Met een vrolijk hoofd uit de paskamer: “deze of deze? Ik kan echt niet kiezen. Welke vind jij dat ik moet

doen?” Urenlang gaat het dan zo door.

In het coachgesprek krijgt Jesper de vraag wat hij vindt van de situatie die hij beschrijft. “In principe maakt het me niet echt uit, maar onze vader trekt dat totaal niet. Het stoom komt zo ongeveer uit zijn oren, maar hij zegt er niets van. En daar baal ik wel van. Want ik heb ook een keer enorm staan twijfelen over welke fiets ik zou kopen. Nou, dat heb ik toen geweten. Hij werd enorm kwaad en schold me uit dat ik toch zeker niet zo’n besluiteloze meid was als m’n zusje.” De gebalde vuisten van Jesper verslappen en zijn schouders vallen omlaag.

- “Jesper, wat wil je tegen je vader zeggen?” Na een moment van stilte zegt Jesper: - “Dit is een heel belangrijke keuze voor me. Het kost superveel geld en ik wil gewoon zeker weten dat ik de goede keuze maak”. - “En hoe voelt het dat je vader je besluiteloos noemt?” - “Ja, alsof ik geen echte man ben.” - “Wat zou jij tegen jezelf zeggen als je je vader was?” - “Ik begrijp dat het een lastige keus is, kan ik je helpen? Zullen we een lijstje met voors- en tegens maken?”.

Bam, er gebeurt iets. Jesper ontspant zichtbaar, hij heeft een bijzonder inzicht opgedaan.

UITLEGVerborgen goud in de schaduw van de sterkteJesper heeft zojuist ontdekt dat hij eigenlijk zelf ook wel eens advies of hulp zou willen vragen bij de moeilijke knopen die hij altijd doorhakt. De aspecten die in de schaduw van zijn besluitvaar-digheid liggen, wil hij meer naar voren halen. Hij heeft ontdekt dat hij uit een palet van mogelijk-heden kan kiezen wanneer hij opnieuw voor een keuze staat. Hij kan snel en doortastend zijn, maar ook iets langer de tijd nemen en eventueel om hulp vragen als dat een betere oplossing is voor de situatie.

HET EERSTE HUIS | 5

HET EERSTE HUIS | 7

Als Jesper de situatie met Sonja was gaan ana-lyseren en verklaren met een coach, dan was er wellicht een andere uitkomst gekomen. Hij had de onderliggende behoefte waarschijnlijk niet ontdekt omdat zijn kracht zó dominant op de voorgrond stond in het verhaal, dat de schaduwkanten geen ruimte kregen. Door hem te volgen in zijn ver-haal, op zijn tempo en hem daar te begeleiden met vragen die hem verheldering brengen, heeft hij de situatie op een ander niveau kunnen ervaren. Een heel andere manier dan wanneer hij er over na was gaan denken. Het verhaal dat hij zichzelf en an-deren vertelt, over wie hij is en wil zijn, de daad-krachtige leidinggevende die moeilijke knopen doorhakt, heeft een extra dimensie gekregen. Een volledigere versie. Een verhaal met een nieuwe lijn waarbij het ook mogelijk is om in bepaalde situa-ties om hulp te vragen en dat ook dat succesvol kan uitpakken en past bij Jesper als persoon.

HOW-TOTechnieken van Narrative Coaching Narratieven zijn verhalen die we zelf geconstrueerd hebben. In Narrative Coaching werk je met ver-halen op meerdere niveaus. De coach en coachee onderzoeken samen het verhaal van de coachee en gaan op zoek naar lijnen die het verhaal completer maken.

De coachee verteltIn de coachsessie moedig je de coachee aan een verhaal te vertellen in het hier en nu. Door iemand in het moment te brengen, komt er informatie naar voren die geen vaste plek heeft in het bestaan-de dominante verhaal dat de coachee doorgaans vertelt. Naast het vertellen in woorden komt de coachee ook daadwerkelijk in de sensorische erva-ring. Dat kan waardevolle informatie bieden over spanningen en richting geven om zijtakken van het verhaal verder uit te diepen.

De coach luistert Als coach luister je op meerdere niveaus naar het verhaal van de coachee.

Allereerst luister je vanuit je mens-zijn. De coach-sessie is een gesprek van mens tot mens waarbij je vanuit volledig aanwezig zijn voor de ander een ruimte schept waarin de ander zich veilig en gehoord voelt. Dat betekent niet dat je alles wat de coachee vertelt hoeft te begrijpen. Je gaat niet op zoek naar patronen of verklaringen. Je stelt geen vragen om zelf meer inzicht te krijgen. Je luistert als gids van de ander en stipt punten aan waar je voelt dat de ander verdieping zou mogen gaan zoeken. Daarnaast luister je altijd vanuit 360 graden naar het verhaal waardoor je signaleert wanneer belang-rijke onderdelen van het verhaal te weinig of juist teveel aandacht krijgen. Je stipt die aspecten aan zodat je de coachee op weg helpt om bepaalde de-len van het verhaal die niet vaak naar voren komen verder te verdiepen. Op die manier breng je de coachee naar zijtakken van het dominante verhaal. Vaak zijn dat blinde vlekken en juist de aspecten die in de schaduw verborgen liggen. Tot slot luister je nauwkeurig en ben je alert op onderdelen in het verhaal die kunnen leiden tot doorbraken. Daar stuur je op.

Verhaaltechnieken voor doorbrakenTijdens het coachproces maak je letterlijk gebruik van een aantal narratieve principes. Daarmee breng je de coachee heel snel naar de kern van het vraagstuk. Metaforen en analogieën maken het mogelijk om de coachee op een ander level in de situatie te brengen. Je haalt mensen letterlijk even uit het eigen welbekende verhaal door ze te laten vertellen over iets of iemand wat overeenkomt. Dit creëert een afstand waardoor de persoon gemakkelijker de structuur van het dominante verhaal loslaat. Daardoor ontstaan geheel nieuwe mogelijkheden. Verlangens, gedragingen en oplossingen die niet passen in het dominante verhaal kunnen ineens te-voorschijn komen. Ze zaten al in de persoon, maar we zijn zo goed in het bekrachtigen van dat wat er is dat we ze vergeten.

Door te spelen met tijd in het verhaal kun je doel-treffend nieuwe wendingen ontdekken in het ver-haal. Door de coachee bewust te maken van ver-leden, heden en toekomst en daar daadwerkelijk naar te laten kijken vanuit verschillende perspec-tieven ontstaan er krachtige inzichten die vanuit de normale chronologie niet zullen ontstaan. Door-gaans kijken we naar ons verhaal vanuit het heden. We kijken terug naar het verleden en vooruit naar de toekomst. Vanuit een perspectiefwisseling door bijvoorbeeld vanuit de toekomst naar het heden te kijken of vanuit het verleden naar de toekomst, doorbreek je de bestaande patronen.

Als coach blijf je constant bewust van het niveau waar de persoon zich bevindt in het verhaal . Dit doe je door nauwkeurig op woorden te letten die gebruikt worden. Op die manier heb je concrete aanwijzingen waarmee je de coachee verder kunt brengen.

OEFENINGSchrijf over één van je sterkste punten

• Wanneer heb je voor het eerst ontdekt dat dit één van jouw sterke punten is?

• Waar komt het vandaan denk je? • Wie of wat brengt het in je naar boven? • Wanneer is het niet nuttig? • Wat heb je verworven door deze kracht? Wat

heb je verloren? • Wanneer gebruik je het niet?• Wat kun je leren van het tegenovergestelde dat

jou kan verrijken? • Hoe denk je daarover op dit moment in je

leven?• Wat zou je anders willen doen met je kracht?

Welk verhaal vertel jij (over) jezelf?Het Eerste Huis verzorgt de 3-daagse training Narrative Coaching and De-sign met de grondlegger David Drake.

Je doorloopt het gehele coachproces en oefent afwisselend als coach en coachee met de doeltreffende technieken.

Ervaren coaches noemen het een rijke aanvulling op hun bestaande aanpakken. Het brengt je terug naar de essentie van coaching. Terug naar de basis van het contact tussen twee personen waarbij je het groeiproces vanuit de coachee laat komen en stimuleert op een heel natuur-lijke manier.

Mensen zonder coachachtergrond zijn geraakt door de snelheid en eenvoud waarmee ze tot gesprekken komen die er echt toe doen. Sessies die de kern raken van mensen en daarmee verandering van binnenuit creëren.

Ervaar het zelf tijdens één van de trainingen met David Drake en leer hoe je mensen begeleidt in hun groeiproces.

Bekijk ook het filmpje