UNIVERZITET SARAJEVO

STOMATOLOŠKI FAKULTET

UVOD U EKSPERIMENT I LABORATORIJU

SEMINARSKI RAD

PLAGIRANJE

Mentor: Studenti:

Sarajevo, decembar 2014.

SADRŽAJUVOD......................................................................................................................................................2

SAMOPLAGIRANJE..............................................................................................................................3

CILJ.........................................................................................................................................................4

DISKUSIJA...............................................................................................................................................4

OTKRIVANJE PLAGIRANJA POMOĆU RAČUNARSKE PROGRAMSKE PODRŠKE.....................................6

ZAKLJUČAK...........................................................................................................................................10

LITERATURA..........................................................................................................................................11

1

UVOD

Plagiranje je neovlašteno preuzimanje tuđih ideja, postupaka, rezultata ili teksta bez odgovarajuće oznake s namjerom da se prikažu kao vlastita. Preuzimanje već objavljenih vlastitih ideja ili preuzimanje vlastitog već objavljenog teksta prikazujući ga novim i originalnim naziva se samoplagiranjem i smatra se jednako lošim kao i plagiranje. Postoje dokumenrani slučajevi plagiranja u nauci od prije čak dvije stotine godina.

Pojam plagiranja se u navedenom engleskom obliku plagiarism uvodi 1990. godine

Pretraživanjem baze podataka Medline pretraživačem PubMed Nacionalne medicinske biblioteke u SAD-u saznajemo da je od 1990. godine do danas (brojeno 2. aprila 2009.) objavljeno 667 radova koji sadrže već objavljene podatke.

Plagirati se može na različite načine. Preuzimanje većine ili cijelog teksta bez odgovarajućeg navođenja najteži je oblik plagiranja i krađe intelektualnog vlasništva, što se ponekad opisuje kao napadno (engl. blatant) plagiranje.

Poseban oblik plagiranja su i tzv. “kolažni radovi” (engl. assembly-kit), čiji su dijelovi sastavljeni od različitih znanstvenih radova. Plagirati se može i tekst sa stranoga jezika i to tako da se doslovno prevede cijeli rad, bez navođenja izvornih autora i bez njihova znanja i dopuštenja. Takav je oblik plagiranja vrlo teško dokazati jer je programskom potporom za otkrivanje plagiranja nemoguće uporediti dva ili više tekstova pisanih različitim jezicima.

Ponekad se autori izvornih radova i navode, ali preuzeti sadržaj nije u navodnicima, pa se stieče dojam da je tekst parafraziran iako je doslovno preuzet, a to takođe nije dopušteno. Citiranje literature nije dopuštenje za preuzimanje teksta, treba citirati činjenice, ideje i rezultate drugih autora u kontekstu vlastitog istraživanja i vlastitim riječima. O plagiranju se radi i onda kada se sadržaj preuzme te se tek poneke riječi zamijene istoznačnicama, upravo zato da tekst ne bi bio identičan izvornom.(1)

S obzirom na to da se plagiranje javlja u različitim vidovima i nijansam, postoji nekoliko modaliteta plagiranja. Tako je u tekstu pod nazivom „The Plagiarism Spectrum“ američke firme Paradigms, odnosno njihovog servisa Turnitin (koji se bavi prevencijom plagijata) navedeno deset vrsta plagijata, poredanih od najvećih ka najmanjem obliku uzimanja tuđeg teksta, odnosno, od oblika najtežeg kršenja kršenja etičkih normi, pa do onih lakših. Spektar, odnodno modaliteti plagiranja prema Turnitin-u su: (2)

1. Prepisivanje tuđeg teksta od riječi do riječi i predstavljanje kao sopstvenog rada ( potpuno kloniranje teksta )

2

2. Rad koji sadrži, bez izmjena, značajne dijelove tuđeg teksta iz jednog izvora bez navođenja reference (citiranja)

3. U radu su promijenjene ključne riječi i fraze, ali je zadržan osnovni sadržaj orginalnog teksta.

4. Parafraziranje iz drugih izvora i sadržaj vlastitog teksta neprimjetno su uklopljeni u jednu cjelinu.

5. Uzimanje dijelova svog ranijeg rada bez navođenja citata – samoplagijatorstvo (recikliran vlastiti rad)

6. Rad na bazi kombinovanja teksta sa navedenim izvorima sa prepisanim tekstom bez citiranja

7. Rad predstavlja mješavinu kopiranog teksta iz nekoliko izvora, bez odgovarajućeg citiranja

8. Rad sadrži citate sa nepostojećim ili netačnim informacijama o njegovim izvorima.

9. Rad sadrži pravilno citiranje, ali ne sadrži skoro nikakvo orginalno dijelo

10. Rad sadrži pravilno citiranje, ali se kompletno oslanja previše blisko na orginalni tekst i/ili strukturu, odnosno, stil teksta (2)

SAMOPLAGIRANJE

Plagiranje vlastitih ideja ili preuzimanje već objavljenog teksta jednako je loše kao i plagiranje, ako se već objavljeni radovi ili njihovi dijelovi objavljuju ponovno i pri tome predstavljaju kao izvorni. U većini se slučajeva za samoplagiranjem i višestrukim objavljivanjem radova poseže radi povećanja vlastite znanstvene produkcije i to najčešće zbog akademskog napredovanja, pribavljanja potpore za prijavu ili pravdanja istraživačkih projekata i sl.

Granicu samoplagiranja teško je postaviti jer urednici nekih časopisa samoplagiranje smatraju lakšim oblikom znanstvenog nepoštenja te dopuštaju da čak do 30% teksta uvoda bude preuzeto iz već objavljenog znanstvenog rada istog autora.(1)

3

CILJ

Vrlo je važno prepoznati plagiranje i podučavati o njemu u akademskoj zajednici na svim nivoima obrazovanja, počevši naravno od studenata kroz seminarske radove pa sve do pripreme njihovog diplomskog rada.

DISKUSIJA

Pojave neovlaštenog preuzimanja vlasništva u biomedicini postaju ozbiljan problem, nepotrebno povećavaju znanstvenu publicistiku neoriginalnim rezultatima i tekstovima i u vremenu mjerenja naučne produkcije kao pokazatelja uspješnosti naučnika pribavljaju značajnu, nezasluženu korist.

Rezultati plagiranih naučnih radova neupotrebljivi su jer ne donose nova znanja, ne pridonose nauci, mogu dovesti u zabludu, a koriste isključivo sticanju nezasluženih priznanja autorima rada.(1)

Razvojem informacijsko – komunikacijske tehnologije olakšano je neovlašteno preuzimanje teksta. Slika 1.

4

Slika 1. https://www.google.ba/search?q=plagiarism&espv=2&biw=1366&bih=667&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=J5iIVPW2Ccn

yUoDggcAC&ved=0CAYQ_AUoAQ

Međutim zahvaljujući ovoj tehnologiji, istovremeno se razvijaju računarski programi i internetske usluge za otkrivanje plagiranja.

Za provjeru tekstova i činjenice jesu li oni plagirani postoje različita programska rješenja. Većina se zasnivana uporedbi teksta pri čemu program nalazi i označava podudarne dijelove teksta i izračunava njegov udio s obzirom na cijeli tekst. Neki od programa, osim što uspoređuju tekstove, pretražuju internet radi pronalaženja tekstova s podudarnim sadržajem. Svi programi mogu upoređivati tekstove napisane na istom jeziku; međujezično pretraživanje nije moguće uz pomoć programske podrške. Primjeri programa su računarski programi (WCopyfind) i mrežne usluge (eTBlast, CrossCheck). Prednost mrežne usluge je mogućnost pronalaženja mogućeg izvornog teksta. (1)

eTBlast je besplatna mrežna usluga za pronalaženje podudarnih i vrlo sličnih sažetaka naučnih radova (pretražuje i bazu podataka Medline) koja je poslužila kao temelj za izradu baze podataka Déjàvu. Mrežna usluga CrossCheck dostupna je samo članovima (akademske ustanove i časopisi).

Postupak korištenja mrežne usluge eTBlast vrlo je jednostavan: na mrežnu stranicu eTBlast unosi se tekst sažetka kojem se želi provjeri izvornost, te se kao rezultat dobiva popis sličnih radova. Prednos mrežne usluge eTBlast su jednostavnost i dostupnost, no rezultate treba vrlo oprezno tumačiti jer je moguće da neki sažeci budu označeni kao slični, a cijeli tekst naučnih radova se uopštee ne mora podudarati , pa se preporučuje dodatna provjera ra- čunarskim programom WCopyfind za izračunavanje udjela podudarnosti u tekstovima i pomni pregled prepisanih dijelova teksta.(3)

5

OTKRIVANJE PLAGIRANJA POMOĆU RAČUNARSKE PROGRAMSKE PODRŠKE

Razvoj računarskih algoritama za pretraživanje teksta i elektronički indeksiranih naučnih radova omogućio je lakše pronalaženje neetičnih publikacija. (3)

Plagirani tekst može se provjeriti i bez ikakvog posebnog programa pomoću uobičajenih pretraživača kao što su, Google ili Yahoo. Koristeći ključne riječi ili dijelove teksta rada za koji se sumnja da je plagiran moguće je pronaći izvor. Rezultati takve pretrage su nepregledni, nepouzdani i najčešće ne obuhvaćaju relevantnu literaturu, pa je stoga razvijeno više vrsta programa namijenjenih provjeri plagiranih tekstova.

Računarski programi za provjeru plagiranih tekstova koriste algoritam za otkrivanje sličnosti i pronalaze istovjetnost u dijelovima ispitivanih tekstova. Programi mogu pretraživati i mrežne baze podataka i sličnosti zadanog teksta usporediti s tekstovima u bazama podataka i tada se nazivaju mrežnim uslugama za provjeru plagiranja. Većina takvih mrežnih usluga prilagođena je tekstovima na engleskom jeziku.(3)

Programi za otkrivanje plagiranja izračunavaju i pokazuju udio podudarnih dijelova tekstova. Uobičajeno je da prikaz rezultata uporedbe sadrži tekstove obaju članaka, isptivani tekst u usporedbi s pronađenim podudarnim tekstom, a u oba se istaknuto prikazuju dijelovi teksta koji se podudaraju. Nažalost, unatoč brojnim prednostima računarskih programa i mrežnih usluga za otkrivanje plagiranja nije moguće otkri tzv. Pametno plagiranje, tj. parafraziranje teksta bez navođenja izvora te doslovne prijevode znanstvenih radova s nekog drugog jezika.(3)

Podudarnim se, tj. plagiranim smatra istovjetni tekst dužine šest i više riječi u nizu. Kraći podudarni nizovi riječi mogu biti uobičajene jezičke fraze i ne smatraju se plagiranjem.Iz ukupnog broja riječi u tekstu i broja prepisanih riječi izračunava se udio plagiranog teksta.(3)

6

Način na koji se radi s programom Wcopyfind:

Sa strane korisnika program ne zahtjeva nikakvu dodatnu instalaciju što predstavlja dodatnu prednost (može biti na sticku, DVD-u i slično), dakle starta se samo s dvoklikom.

1. Gornji prozor - omogućuje uvoz provjerenih diplomskih radova (desna tipka služi za aktivaciju menija)

2. Donji prozor - uvoz novog diplomskog rada za usporedbu (desna tipka za aktivaciju menija)

3. Obavezno uključiti Skip non Words (da se ne pokušavaju uspoređivati "netekstualni" elementi, primjerice URL-ovi)

4. Folder for the Report Files - odabrati mapu gdje će se pohraniti rezultat

7

5. Nakon svih priprema samo kliknite na Run i pričekajte rezultat

6. Rezultat i statistika podudarnosti prikazan je u formatu html:

8

7. Klikom na link Side-by-Side crvenom bojom je ispisano što se podudara:

Računrski program WCopyFind Louisa Bloomfi elda, profesora fizike s Virginijskog univerziteta, može se preuzeti s

(http://plagiarism.bloomfieldmedia.com/z-wordpress/2012/03/05/new-release-wcopyfind-4-1-1/)

9

ZAKLJUČAK

Urednici naučnih časopisa i naučnici trebaju se zajedno boriti protiv neetičnih istraživanja koja su suprotna znanstvenoj ideji i štetna za znanstvenu i opštu zajednicu, kritički čitati i provjeravati znanstvenu publicistiku, prijavljivati plagiranje i ostale sumnjive postupke u istraživanjima, uredništvima časopisa i nadležnim tijelima.

10

LITERATURA

1. http://www.bioline.org.br/pdf?me09014 2. http://plagijatorstvo.blogspot.com/ 3. http://sistemac.carnet.hr/node/1311

11