• Nowości

• Do i od redakcji

• Na czasie

• Lekarz pacjentem

• Powiedzonka pacjentów

• Lektura na każdą porę roku

ISSN

230

0-21

70

Omnium profecto artium medicina nobilissima

azetaekarzy

GLdl@miesięcznik

3_2019_marzec

Hipertensjologia specjalizacją!

Naskalny rysunek z Namibii przedstawiający żyrafę (RR 280/180 mmHg)

Krystyna Knypl

Huragan zmian w ochronie zdrowia zatacza coraz szersze kręgi i zaczyna obejmo-wać cały kraj. Kilka ekip reformatorów wdraża nowe pomysły i likwiduje stare

rozwiązania. Dzieje się! Jakie efekty przyniesie entuzjazm zwolenników zmieniania dobrego na lepsze, dziś jeszcze nie wiemy, ale są poważne obawy, że mogą to być efekty huraganowe. Nadciąganie huraganu to specyficzny czas w miejscu, które za chwilę zostanie do-tknięte niszczącym żywiołem. Czuje się, że nadciąga coś niedobrego, wiatr wieje coraz szybciej, chmury pędzą po ciemniejącym niebie, szum drzew narasta. Z jednej strony ogarnia człowieka przeczucie nieuchronności tego, co nadciąga, z drugiej wiadomo, że huragan przejdzie i ustąpi, ludzie posprzątają bałagan i znów zaświeci słońce.

Wiem o tym z osobistego doświadczenia, gdy bowiem nadciągał huragan Katrina w 2005 roku, przebywałam na kursie języka angielskiego w Acadia Center for

English Immersion, znakomitej placówce specjalizującej się w edukacji osób doro-słych w języku angielskim, mieszczącej się wówczas w Thomaston w stanie Maine, a obecnie w Camden. Największe zmiany huragan Katrina wyrządził w Nowym Orleanie, gdzie 80% miasta znalazło się pod wodą, a zniszczenia oszacowano na 81 mld dolarów. Gdy odwiedzi-łam to klimatyczne miasto w listopadzie 2008 roku jako dziennikarz akredytowany na kongresie American Heart Association, nie było śladów po niszczycielskim żywiole.

Ile czasu będzie potrzeba na naprawienie huraganowych reform urzędującej obecnie ekipy Ministerstwa Zdrowia, tego nie wie nikt.

Aby nie popaść w nazbyt smutny nastrój, dla odmiany trochę informacji pozytyw-nych. W marcu obchodzimy 7 urodziny „Gazety dla Lekarzy”. Wydaliśmy do tej

pory 90 numerów naszego czasopisma oraz 10 książek i innych wydawnictw. Naszą stronę internetową odwiedziły tysiące czytelników, korespondowaliśmy z wieloma osobami oraz instytucjami krajowymi i zagranicznymi. Współpracujący z nami autorzy nadesłali wiele wartościowych artykułów cieszących się bardzo dużym zain-teresowaniem czytelników – najbardziej poczytny tekst ma ponad 23 tysiące odsłon.Wszystkim współtworzącym „Gazetę dla Lekarzy” bardzo serdecznie dziękuję za dotychczasową współpracę i zapraszam do jej kontynuacji. Szczególne podziękowa-nia kieruję do sekretarza redakcji, dzięki którego pracy i talentom graficznym nasze czasopismo ma profesjonalny i niepowtarzalny kształt.

Nr 3(96)_2019, rok 8

WydawcaKrystyna KnyplWarszawa

RedakcjaKrystyna Knypl, redaktor naczelna

krystyna.knypl@gazeta-dla-lekarzy.comAlicja Barwicka, z-ca redaktor naczelnej

alicja.barwicka@gazeta-dla-lekarzy.comMieczysław Knypl, sekretarz redakcji

m.knypl@gazeta-dla-lekarzy.comKolegium redakcyjne: Alicja Barwicka, Marta Florea, Krystyna Knypl, Mieczysław Knypl, Katarzyna Kowalska (przew.), Małgorzata Zarachowicz

Współpraca przy bieżącym numerzeAlicja Barwicka, Janina Elżbieta Białobrzeska-Paluszkiewicz, Grzegorz Dzida, Krzysztof J. Filipiak, Krystyna Widecka, Aleksandra Zasimowicz, Małgorzata Zarachowicz Okładka Okładka https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Giraffe_cave_art.jpgProjekt graficzny i opracowanie komputerowe Mieczysław Knypl

„Gazeta dla Lekarzy” jest miesięcznikiem reda-gowanym przez lekarzy i członków ich rodzin,

przeznaczonym dla osób uprawnionych do wysta-wiania recept i posiadających prawo wykonywania zawodu lekarza.Opinie wyrażone w artykułach publikowanych w „Gazecie dla Lekarzy” są wyłącznie opiniami ich autorów. Redakcja zastrzega sobie prawo do redagowania nadesłanych do publikacji tekstów, w tym skra-cania, zmiany tytułów i dodawania śródtytułów.Wszelkie prawa zastrzeżone. w

ww.gazeta-dla-lekarzy.com

Motto: Scribere necesse est, vivere non est Czyli: Tylko to się naprawdę zdarzyło, co zostało zapisane*

*Przekład Tomasza Osoińskiego

Koleżanki i Koledzy,

ISSN 2300-2170

3 3_2019 marzec

W numerze

Statut „Gazety dla Lekarzy”I. Informacje wstępne1. „Gazeta dla Lekarzy” jest czasopismem w rozumieniu ustawy z 26

stycznia 1984 roku – prawo prasowe (Dz.U. z 1984 r. nr 5, poz. 24 z późn. zmianami), zarejestrowanym w Sądzie Okręgowym w War-szawie 28 lutego 2012 r. w rejestrze dzienników i czasopism (poz. PR17864).

2. „Gazeta dla Lekarzy” jest tworzona przez lekarzy i członków ich rodzin.3. Wydawcą „Gazety dla Lekarzy” jest dr n. med. Krystyna Knypl,

zwana dalej Wydawcą.4. „Gazeta dla Lekarzy” ma dwa kanały dystrybucji. Sygnowa-

na numerem ISSN 2300-2170 jest publikowana w internecie (www.gazeta-dla-lekarzy.com), a sygnowana numerem ISSN 2084-5685 jest publikowana w wersji papierowej (odwzorowanej w in-ternecie w formacie PDF). Każdy drukowany numer jest przekazy-wany przez Wydawcę do zbiorów Biblioteki Narodowej (sygnatura P. 293987 A) w ramach egzemplarza obowiązkowego.

5. „Gazeta dla Lekarzy” posługuje się skrótem GdL.6. „Gazeta dla Lekarzy” nie jest związana z żadną organizacją polityczną,

religijną ani żadnym samorządem terytorialnym lub zawodowym. GdL jest organizacją pozarządową działającą na rzecz lepszej opieki zdrowotnej dla wszystkich obywateli.

II. Wizja i misja1. Nadrzędnym celem „Gazety dla Lekarzy” jest propagowanie ważnych

dla zdrowia publicznego zagadnień: postępu w medycynie, promocji zdrowia oraz wiedzy o chorobach rzadkich.

2. „Gazeta dla Lekarzy” jest adresowana do lekarzy, zwłaszcza do tych, którzy postrzegają medycynę jako sztukę, a swój zawód jako powołanie.

3. Zamierzeniem „Gazety dla Lekarzy” jest ukazywanie wszystkich aspektów funkcjonowania współczesnych systemów ochrony zdro-wia, ze zwróceniem szczególnej uwagi na zagrożenia dla tradycyjnie rozumianego zawodu lekarza, płynące z instrumentalnego trakto-wania medycyny.

4. Dopełnieniem każdego lekarskiego dyżuru jest czas po dyżurze. GdL na swych łamach przedstawia nie tylko wiedzę medyczną, ale także nasze osiągnięcia, wrażenia i opinie na takie tematy jak literatura, muzyka, podróże.

III. Finansowanie1. Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. nr 96, poz. 873) „Gazeta dla Lekarzy” nie jest jednostką sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych i nie działa w celu osiągnięcia zysku.

2. „Gazeta dla Lekarzy” jest finansowana wyłącznie z prywatnych środków własnych Wydawcy.

3. Nie są przyjmowane darowizny. Wydawca nie przyjmuje zaproszeń na przyjęcia, lunche i poczęstunki.

4. Wydawca „Gazety dla Lekarzy” jest dziennikarzem freelancerem, nie prowadzi działalności gospodarczej, a czasopismo nie zamieszcza komercyjnych reklam ani ogłoszeń. Nie są udzielane patronaty medialne wydarzeniom komercyjnym ani nie są wydawane zgody na przedruki artykułów z logo GdL w innych mediach.

5. Członkowie redakcji i autorzy pracują jako wolontariusze. Nie są wypłacane wynagrodzenia członkom redakcji ani honoraria autorom. Wszyscy działają pro publico bono – dla dobra ogółu, ale i osobistej satysfakcji.

Nowości ................................ 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 20

Do i od redakcjiW sprawie hipertensjologii Grzegorz Dzida .................... 14Nie zgadzam się z pomysłem likwidowania wielu ważnych specjalizacji! Małgorzata Zarachowicz ............ 16Chcę być hipertensjologiem! A.S. ..................................... 18

Na czasieKomu hipertensjologia podnosi ciśnienie krwi?Krystyna Knypl ..................................................................... 15Miliony chorych z nadciśnieniem bez dostępu do leczenia specjalistycznego? Krzysztof J. Filipiak ........ 17Hipertensjologia nie może być umiejętnościąKrystyna Widecka ................................................................ 19Okulista o zmianach nadciśnieniowych na dnie oka, czyli po co są hipertensjolodzy Alicja Barwicka ............. 21Historia European Society of Hypertension

– refleksje i wspomnienia osobiste Krystyna Knypl ......... 25W medycynie trzeba mieć szczęścieAleksandra Zasimowicz ....................................................... 30

Lekarz pacjentemCo mi dało spotkanie z hipertensjologiem? Lepsze życie!Janina Elżbieta Białobrzeska-Paluszkiewicz ...................... 23

Powiedzonka pacjentów ................................. 24

Lektura na każdą porę rokuWarszawskie Czasopismo Lekarskie. Nowsze prace z dziedziny nadciśnienia ........................... 31Informacja dla autorów materiałów prasowych zamieszczanych w „Gazecie dla Lekarzy” ..................................... 58

Na zakończenieZ okazji siódmych urodzin „Gazety dla Lekarzy” zapraszamy wszystkich Czytelników na kawę

– z mlekiem prosto od krowy!Krystyna Knypl ..................................................................... 60

715

23

25

4 3_2019 marzec

Nowości

Komisja Europejska przedstawiła zestaw zaleceń doty-czących utworzenia bezpiecznego systemu, który umożliwi obywatelom dostęp do ich elektronicznej dokumentacji zdrowotnej we wszystkich państwach członkowskich UE.

Obecnie możliwości dostępu obywateli europejskich do elektronicznej dokumentacji medycznej w UE są w dużym stopniu zróżnicowane w zależności od kraju. Podczas gdy niektórzy obywatele mają dostęp do części swojej elektro-nicznej dokumentacji medycznej na szczeblu krajowym lub transgranicznym, wielu obywateli ma jedynie ograniczony dostęp cyfrowy lub nie ma go wcale. Z tego powodu komisja wydaje dziś zalecenia, które ułatwią bezpieczny dostęp ponad granicami przy pełnej zgodności z ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych.

Wiceprzewodniczący Andrus Ansip odpowiedzialny za jednolity rynek cyfrowy stwierdził: Ludzie chcą mieć bez-pieczny i pełny dostęp on-line do swoich danych dotyczących zdrowia, bez względu na to, gdzie się znajdują. Pracownicy

służby zdrowia potrzebują rzetelnej dokumentacji medycznej, aby zapewnić oparte na lepszych informacjach szybsze lecze-nie. Nasze systemy opieki zdrowotnej potrzebują najlepszych środków do udzielania najlepszej spersonalizowanej opieki. Razem musimy przyspieszyć i rozwinąć bezpieczną wymianę elektronicznej dokumentacji medycznej w całej UE. Poprawi to życie obywateli i pomoże innowatorom w opracowaniu następnej generacji rozwiązań cyfrowych i terapii.

Komisarz Vytenis Andriukaitis odpowiedzialny za zdrowie i bezpieczeństwo żywności dodał: Jak wielu z nas podczas podróży lub przeprowadzki do innego państwa członkowskiego chciało mieć dostęp do swoich danych medycznych i przekazać je miejscowemu lekarzowi ogól-nemu? Możliwość bezpiecznego dzielenia się informacjami medycznymi z lekarzami za granicą może nie tylko zna-cząco poprawić jakość opieki, jaką otrzymujemy, ale także mieć pozytywny wpływ na budżety opieki zdrowotnej. Jest mniej prawdopodobne, że potrzebne będzie powtarzanie

Komunikat prasowy Komisji Europejskiej Bruksela, 6 lutego 2019 r.

Bezpieczny dostęp do swoich danych dotyczących zdrowia w całej UE

Fot.

Krys

tyna

Kny

pl

5 3_2019 marzec

Nowości

kosztownych badań lekarskich, takich jak obrazowanie lub analizy laboratoryjne.

Komisarz Mariya Gabriel odpowiedzialna za gospodarkę cyfrową i społeczeństwo cyfrowe stwierdziła: Dzisiejsza inicja-tywa, stanowiąca część naszych wysiłków w celu zapewnienia obywatelom UE dostępu do bezpiecznych i najwyższej jakości usług cyfrowych, pomoże pacjentom korzystać z leczenia wszę-dzie w UE, w tym także w nagłych wypadkach. Proponowane unijne ramy dotyczące wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej umożliwią również lekarzom i innym pracownikom służby zdrowia skuteczniejsze udzielanie pomocy obywatelom.

Państwa członkowskie zaczęły już zapewniać dostęp do niektórych elementów elektronicznej dokumentacji medycz-nej i ich wymianę ponad granicami. Od 21 stycznia 2019 r. obywatele Finlandii mogą przy użyciu elektronicznych recept kupować leki w Estonii, a luksemburscy lekarze wkrótce będą mieli dostęp do kartotek pacjentów z Czech.

W zaleceniach proponuje się, aby państwa członkowskie rozszerzyły zakres prac o trzy nowe obszary dokumentacji medycznej, a mianowicie: badania laboratoryjne, sprawoz-dania z wypisów ze szpitala oraz obrazowanie i sprawozdania z obrazowania. Jednocześnie inicjatywa ta tworzy warunki dla opracowania specyfikacji technicznych, które będą zawsze stosowane do wymiany dokumentacji medycznej.

W rezultacie dostęp do kompletnej osobistej dokumentacji medycznej w całej UE może przynieść ogromne korzyści obywatelom Unii, a mianowicie:

Gdy ktoś będzie miał wypadek w trakcie podróży w innym państwie członkowskim UE, lekarze będą mieli bezpośredni dostęp do informacji o pacjencie (np. o chorobach przewle-kłych, alergiach lub nietolerancjach na niektóre leki). Może to znacznie zwiększyć ich zdolność do zapewnienia skutecznego i szybkiego leczenia;

Podniesienie jakości i zapewnienie ciągłości opieki dla obywateli, którzy przemieszczają się po terytorium UE.

Pobudzenie, poprzez ułatwienie wymiany danych, badań medycznych dotyczących wielkich wyzwań w dziedzinie zdrowia, takich jak choroby przewlekłe i neurodegeneracyjne. System ten wymaga zgody obywatela wyrażonej w sposób znaczący i przy pełnym poszanowaniu europejskich przepisów o ochronie danych osobowych.

Wsparcie efektywności i zrównoważonego charakteru sys-temów opieki zdrowotnej przez np. dzielenie się niedawnymi badaniami laboratoryjnymi i badaniami radiologicznymi pa-cjenta. W ten sposób szpital w innym państwie członkowskim nie będzie musiał powtarzać podobnych badań, co pozwoli zaoszczędzić czas i obniżyć koszty leczenia.

Co dalej?Wspólny proces koordynacji zapewni zaangażowanie

wszystkich właściwych stron w proces opracowania euro-pejskiego formatu wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej. W ramach sieci e-zdrowie państwa członkow-skie określą praktyczne wytyczne dotyczące wdrażania oraz monitorowania postępów.

KontekstW przyjętym w kwietniu 2018 r. komunikacie w sprawie

umożliwienia transformacji cyfrowej opieki zdrowotnej i społecznej na jednolitym rynku cyfrowym określono trzy obszary działania:

1) bezpieczny dostęp obywateli do danych dotyczących zdrowia i transgranicznej wymiany tych danych;

2) podniesienie jakości danych, aby poczynić postępy w zakresie badań, zapobiegania chorobom i spersonalizowanej opieki zdrowotnej i społecznej;

3) narzędzia cyfrowe na rzecz wzmocnienia pozycji oby-wateli i zapewnienia opieki skoncentrowanej na jednostce.

Oczekuje się, że do końca 2021 r. jeszcze 18 państw, poza Finlandią, Estonią, Luksemburgiem i Republiką Czeską, prowadzić będzie wymianę kartotek pacjentów i e-recept. Przy wsparciu instrumentu „Łącząc Europę” wiele państw członkowskich pracuje już w ramach sieci e-zdrowie nad europejską infrastrukturą usług cyfrowych w dziedzinie e-zdrowia.

W zaleceniu zachęcono do dalszego pogłębiania takiej wymiany między państwami członkowskimi. Opiera się ono na wymianie kartotek pacjentów, e-recept/e-wydawania i pro-ponuje w pierwszej fazie specyfikacje nowych przypadków użycia, takich jak wyniki laboratoryjne, obrazowanie medycz-ne i sprawozdania oraz sprawozdania z wypisów ze szpitala. W zaleceniu podkreślono, że przejście na interoperacyjną elektroniczną dokumentację medyczną w UE powinno iść w parze z zapewnieniem ochrony i bezpieczeństwa danych, zgodnie z ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych oraz przy pełnej zgodności z ramami cyberbezpieczeństwa.

W związku z tym działaniem UE przygotowywana jest zmieniona decyzja wykonawcza ustanawiająca zasady utwo-rzenia sieci właściwych organów krajowych odpowiedzialnych za e-zdrowie, zarządzania nią i jej funkcjonowania (2011/890/UE). Celem tej decyzji jest wyjaśnienie funkcjonowania sieci e-zdrowie, w szczególności w odniesieniu do europejskiej infrastruktury usług cyfrowych. Dziś zakończył się proces przekazywania informacji zwrotnych. Komisja przeanalizuje uwagi otrzymane od zainteresowanych stron i w najbliższych miesiącach ogłosi wyniki.

Więcej informacji:• Zalecenie Komisji w sprawie europejskiego formatu wymiany

elektronicznej dokumentacji medycznej• Pytania i odpowiedzi• Infografika na temat wpływu europejskiego formatu wymia-

ny elektronicznej dokumentacji medycznej; https://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=57229

• Więcej informacji na temat zalecenia• Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego –

sprawozdanie za 2018 r. – cyfrowe usługi publiczne• Specjalne badanie Eurobarometr 460: Postawy obywateli

w odniesieniu do wpływu cyfryzacji i automatyzacji na życie codzienne

• Elektroniczne transgraniczne usługi zdrowotne.

IP/19/842

6 3_2019 marzec

Nowości

Podrabianie leków od dawna stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego. Od jutra stosowane będą nowe unijne przepisy dotyczące zabezpieczeń leków na receptę sprzedawanych w UE.

Zgodnie z tymi przepisami producen-ci będą musieli zamieszczać na opakowa-niach leków na receptę dwuwymiarowy kod kreskowy oraz element uniemożli-wiający naruszenie opakowania.

Z kolei pracownicy aptek – w tym również aptek prowadzących sprze-daż przez internet – oraz szpitali będą musieli sprawdzić autentyczność leku przed wydaniem go pacjentowi. Jest to ostatni etap wdrażania unijnej dy-rektywy w sprawie sfałszowanych pro-duktów leczniczych z 2011 r., która ma

zagwarantować bezpieczeństwo i jakość leków sprzedawanych w UE.

9 lutego 2019 r. to kolejna przeło-mowa data w procesie zabezpieczania leków z myślą o pacjentach w całej UE. Dyrektywa w sprawie sfałszowanych produktów leczniczych została przyjęta prawie siedem lat temu. Teraz zostanie w pełni wdrożona dzięki wprowadzeniu kompleksowego systemu weryfikacji i za-bezpieczeń leków na receptę. Oznacza to, że wszystkie apteki i szpitale w UE będą musiały dysponować systemem, który ułatwi skuteczne wykrywanie podro-bionych leków. Po wprowadzeniu no-wego systemu trzeba będzie zrealizować jeszcze kilka czynności gwarantujących jego prawidłowe funkcjonowanie w całej UE. Jednak już teraz mogę z zadowole-niem stwierdzić, że zapewniamy oby-watelom kolejną formę ochrony przed zagrożeniami związanymi z nielegalnymi, nieskutecznymi lub niebezpiecznymi le-kami – powiedział komisarz ds. zdro-wia i bezpieczeństwa żywności Vytenis Andriukaitis. – Od początku mojej ka-dencji zachęcam ministrów państw UE do tego, by monitorowali nowy system

i pomagali wszystkim zainteresowanym w przygotowaniu się na wejście w życie nowych przepisów, dzięki którym sfał-szowane leki nie trafią do rąk pacjentów. W najbliższych tygodniach i miesiącach będziemy monitorować nowy system, aby zapewnić jego prawidłowe funkcjo-nowanie. Z niecierpliwością czekam na oficjalne wprowadzenie systemu, które nastąpi jutro. W przededniu wyborów europejskich warto podkreślić, że jest to kolejny przykład wartości dodanej, jaką niesie ze sobą współpraca w skali UE – dodał.

Leki bez zabezpieczeń dopuszczo-ne do sprzedaży przed sobotą 9 lutego 2019 r. mogą również pozostać na rynku aż do czasu, gdy upłynie data ich ważno-ści. Jednak nowy kompleksowy system weryfikacji będzie wymagał od osób upoważnionych (czyli przede wszystkim od farmaceutów i pracowników szpitali) sprawdzania autentyczności produktów w całym łańcuchu dostaw. Nowy system umożliwi państwom członkowskim śle-dzenie poszczególnych leków, zwłaszcza takich, w wypadku których pojawiły się wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa.

Komunikat prasowy Komisji Europejskiej Bruksela, 8 lutego 2019 r.

W walce z podrabianiem leków

IP/19/872

Wybrane pytania i odpowiedziDlaczego sfałszowane produkty lecznicze są problemem w Unii Europejskiej?

Sfałszowane leki mogą zawierać składniki, w tym skład-niki czynne, niskiej jakości lub w niewłaściwej dawce – zbyt wysokiej lub zbyt niskiej. Ponieważ nie zostały one poddane niezbędnej ocenie pod względem jakości, bezpieczeństwa i skuteczności zgodnie z wymogami unijnej procedury wy-dawania zezwoleń, mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia.Czy wiemy, ile sfałszowanych leków trafia na rynek UE?

WHO szacuje, że 1 na 10 leków w krajach o niskich i śred-nich dochodach jest sfałszowanych. Uznaje się, że ogólny odsetek sfałszowanych produktów leczniczych w UE jest dużo niższy.

W latach 2013–2017 Komisja otrzymała 400 powiadomień dotyczących sfałszowanych leków. Powiadomienia te są wynikiem dochodzeń prowadzonych przez organy krajowe.

Interpol, Europol i krajowe agencje ds. leków co roku konfiskują wiele sfałszowanych leków i zamykają setki nie-legalnych stron internetowych. W 2017 r. na granicach UE skonfiskowano sfałszowane leki o wartości blisko 7 mln euro.

Co zrobiono na poziomie UE, aby uniemożliwić docieranie sfałszowanych leków do pacjentów?

W 2011 r. UE przyjęła dyrektywę w sprawie sfałszowanych produktów leczniczych wprowadzającą zharmonizowane, ogólnoeuropejskie środki bezpieczeństwa i kontroli, które umożliwiają łatwiejszą identyfikację sfałszowanych produktów leczniczych oraz poprawę weryfikacji i kontroli na granicach i w obrębie UE. Środki te obejmują: zabezpieczenia na le-kach wydawanych na receptę, logo UE służące identyfikacji legalnych aptek internetowych, surowsze przepisy dotyczące przywozu składników czynnych oraz zaostrzone przepisy dotyczące przechowywania dokumentacji przez hurtowników.

Kluczowym środkiem przewidzianym w dyrektywie jest wprowadzenie obowiązkowych zabezpieczeń na zewnętrz-nym opakowaniu leków wydawanych na receptę i system uwierzytelniania leków.W jaki sposób funkcjonuje unijny system uwierzytelniania leków?

System uwierzytelniania leków wprowadza kompleksową weryfikację produktów leczniczych wydawanych na receptę, sprzedawanych w UE. Na pierwszym etapie producenci

7 3_2019 marzec

Nowości

wprowadzają informacje zawarte w niepowtarzalnym iden-tyfikatorze każdego produktu leczniczego do centralnego unijnego repozytorium prowadzonego przez Europejską Organizację Weryfikacji Leków. Hurtownicy będą musieli skanować leki na różnych etapach łańcucha dostaw, aby sprawdzić ich autentyczność. Apteki i szpitale będą skanować każdy produkt leczniczy na końcu łańcucha dostaw w celu sprawdzenia jego autentyczności i porównania z repozytorium przed wydaniem pacjentom.Czy pacjent będzie mógł sprawdzić autentyczność leków przez internet lub za pośrednictwem aplikacji na swoim smartfonie?

Nie, zgodnie z tym systemem to farmaceuci i szpitale sprawdzają autentyczność produktów przed wydaniem ich pacjentom. Ponieważ system jest zamknięty, tylko osoby upoważnione będą mogły uzyskać dostęp do informacji przechowywanych w repozytorium.

Aby stwierdzić legalność apteki internetowej, obywatele muszą kliknąć na europejskie logo na stronie internetowej apteki, aby upewnić się, że znajduje się ona na liście legal-nych aptek internetowych w danym państwie członkowskim. Tylko apteki posiadające zezwolenie w państwie UE mogą sprzedawać w internecie leki europejskim pacjentom.Kiedy wejdą w życie nowe przepisy?

Wymogi dotyczące zabezpieczeń i weryfikacji autentycz-ności będą wymagane w odniesieniu do leków wyprodu-kowanych po 9 lutego 2019 r., z wyjątkiem Grecji i Włoch (już dysponują podobnymi systemami). Zmiany nie będą widoczne natychmiast, ponieważ przedsiębiorstwa mogą nadal sprzedawać produkty z zapasów w magazynach.

Dodatkowe informacje: https://ec.europa.eu/health/human--use/falsified_medicines_en

Źródło: http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-19-802_pl.htm

Infekcja wirusem HPV zwiększa ryzyko schorzeń sercowo- -naczyniowych

Do listy znanych czynni-ków ryzyka schorzeń sercowo

-naczyniowych należy dopisać infekcję wirusem HPV.

Na łamach „Circulation Research” E.J. Joo i wsp. opu-blikowali doniesienie High-

-risk human Papillomavirus infection and the risk of car-diovascular disease in Kore-an Women: a cohort study, w którym przeanalizowano dane 63 411 koreańskich

kobiet pod kątem czynni-ków ryzyka. Analiza wykaza-ła, że infekcja wirusem HPV zwiększa ryzyko schorzeń sercowo-naczyniowych o 22%.

Średni wiek badanych ko-biet wynosił 40 lat, BMI 22. 7% tych kobiet miało infekcję wirusem HPV. (K.K.)

Źródło: https://www.ahajournals.org/doi/abs/10.1161/CIRCRESA-

HA.118.313779

Fot.

Krys

tyna

Kny

pl

Alarm!

Kontrola dobra na wszystko?Ministerstwo Zdrowia wprowadza

nowe zasady kontroli placówek ochrony zdrowia, zapewne kierując się sprawdzo-ną zasadą, że zaufanie dobre, ale kon-trola lepsza. Dzięki nowym przepisom kontrolerzy NFZ będą mogli działać ze skutecznością podobną do Krajowej Administracji Skarbowej. Najważniejszą zmianą dla placówek finansowanych przez NFZ jest zastosowanie progu

bagatelności, poniżej którego nie będą nakładane kary finansowe. W pierw-szym roku funkcjonowania ustawy wy-niesie on 500 złotych. Będzie też obowią-zywał zakaz prowadzenia jednoczesnej kontroli przez Ministerstwo Zdrowia i NFZ. Ustalony jest czas trwania kon-troli – w wypadku kontraktu o wartości do 2 mln zł kontrola Funduszu będzie mogła trwać 12 dni.

Ponadto na szpitalnych oddziałach ratunkowych zostaną wprowadzone dyżury ostre i tępe. Zmiany zaczną obo-wiązywać w pierwszym dniu miesiąca następującego po 3 miesiącach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z wy-jątkiem części regulacji, które zaczną obowiązywać w innych terminach. (K.K.)

Źródło: https://www.gov.pl/web/zdrowie/naj-wieksza-reforma-kontroli-nfz

Niedobór snu czynnikiem ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowychNa stan zdrowia wpływa

nie tylko zmianowy charak-ter pracy, ale także długość i jakość snu. Najnowsze

badania wykazują, że sen krótszy niż 6 godzin na dobę jest czynnikiem ryzyka scho-rzeń sercowo-naczyniowych

wyrażającym się wzrostem zagrożenia miażdżycą o 27% w porównaniu z osobami śpiącymi 7 godzin na dobę.

Ważna jest też jakość snu, osoby źle sypiające są bar-dziej podatne na rozwój miaż-dżycy aż o 34%! (K.K.)

Źródło: https://www.acc.org/about-acc/press-releases/2019/01/14/13/57/sleeping-less-than-six-hours-a-night-may-increase-cardiovascular-risk.

8 3_2019 marzec

Nowości

Trombektomia w udarze mózgu – plany w Polsce, wyniki leczenia w Stanach Zjednoczonych

W Polsce rocznie udaru mózgu do-znaje 91 tysięcy pacjentów i liczba osób dotkniętych tym ciężkim powikłaniem stale wzrasta. Jednym ze sposobów po-stępowania w udarze mózgu jest wyko-nanie trombektomii. Do tej pory prze-prowadzono w naszym kraju 600 takich zabiegów w ramach grantów naukowych, bez finansowania przez NFZ.

Do pilotażowego programu finan-sowanego z budżetu państwowego wy-brano 7 ośrodków, do których będą przenoszeni pacjenci z innych szpitali w celu wykonania trombektomii. Pro-gram wszedł w życie 1 grudnia 2018 roku (https://www.gov.pl/web/zdrowie/siedem-szpitali-w-pierwszej-fazie-pilotazu-trombektomii-mechanicznej).

W Polsce zabieg trombektomii me-chanicznej będą mogli przeprowadzać specjaliści w dziedzinie rentgenodia-gnostyki, radiologii, radiodiagnostyki, diagnostyki obrazowej, neurochirurgii, neurotraumatologii, neurologii, kardio-logii spełniający wymagania samodziel-nego operatora wg Asocjacji Interwencji Sercowo-Naczyniowych Polskiego to-warzystwa Kardiologicznego, angiologii, chirurgii naczyniowej wykazujący się doświadczeniem potwierdzonym uczest-niczeniem w co najmniej 150 zabiegach z zakresu neuroradiologii, w tym co

najmniej 50 zabiegach przeprowadzo-nych samodzielnie lub wykonaniem 50 zabiegów z zakresu endowaskularnego leczenia naczyń domózgowych i we-wnątrzczaszkowych

Tymczasem 31 stycznia 2019 roku opu-blikowano na łamach „Circulation” donie-sienie Use, temoral trends, and outcomes of endovascular therapy after interhospital transfer in the United States, z którego do-wiadujemy się, że wyniki leczenia udaru u przenoszonych pacjentów były gorsze. Analizę przeprowadzono na podstawie historii choroby 1 863 693 pacjentów z udarem niedokrwiennym mózgu, któ-rzy byli zakwalifikowani do programu Reaching the hospital prowadzonego w okresie od stycznia 2012 do grudnia 2017 roku. Wyniki leczenia udaru mózgu były gorsze u pacjentów przenoszonych z innych szpitali do ośrodków wyspecjali-zowanych w wykonywaniu trombektomii, co związane było z opóźnieniem wdro-żenia leczenia oraz częstszym występo-waniem krwotoków wewnątrzczaszko-wych u przenoszonych pacjentów (7,0%) w porównaniu z pacjentami, którzy mieli wykonany zabieg w szpitalu, do którego zostali bezpośrednio przyjęci.

Podczas konferencji prasowej Polskiego Towarzystwa Kardiolo-gicznego (https://www.photoblog.com/

mimax2/2019/01/15/15012019-konferencja--prasowa-polskiego-towarzystwa-kardiolo-gicznego/) dziennikarze nie otrzymali wystarczających informacji na temat szczegółów szkolenia uzupełniającego w neuroradiologii dla kardiologów in-terwencyjnych.

W związku z tym redakcja „Gazety dla Lekarzy” zwróciła się zapytaniem prasowym do dr. A. Shaha, pierwsze-go autora doniesienia amerykańskie-go, o dane na temat długości szkolenia oraz specjalizacji posiadanych przez amerykańskich lekarzy wykonujących trombektomię.

Poniżej otrzymana odpowiedź z De-partment of Neurology Duke University School of Medicine.

Warto zauważyć, że na liście specja-listów uprawnionych w Stanach Zjed-noczonych do wykonywania trombek-tomii nie ma kardiologów interwencyj-nych. Krystyna Knypl

Źródła: https://www.ahajournals.org/doi/abs/10.1161/CIRCULATIONAHA.118.036509

https://www.medpagetoday.com/cardiology/pci/77788?utm_medium=social&utm_source-=twitter_post&utm_campaign=twitter_posthttps://www.mp.pl/pacjent/udar/aktualnosci

/194999,trombektomia-w-6-placowkach

https://w

ww.im

medicoho

spitalario

.es/up

lo-ads

/2017/

06/imm

edicoh

ospital

ario_tr

ombec

-tom

ia_ictu

s_isqu

emico_

11628_

160930

46.jpg

Kto przeprowadza zabiegi trombektomii w USA?From: krystyna.knypl@gmail.com Sent: Tuesday, February 12, 2019 8:06 AM To: Dr Shreyansh Shah, M.D. <shreyansh.shah@duke.edu>Dear Dr Shah, I read your publication Use, Temporal Trends and Outcomes of Endovascular Therapy after Interhospital Transfer in the United States with great interest. Congratula-tion to all authors!

In my country now is an intense discussion about the organization of stroke treatment, where, who and with what qualifications should perform tramobectomy.

Can you write to me who is doing thrombectomy in the US? neurologists?, interventional radiologists? interventional cardiologists? and what is the training program for doctors performing thrombectomy after which they can perform the procedure themselves.

Best regards and greetings from Warsaw, Krystynahttp://gazeta-dla-lekarzy.com/index.php/statut

https://sites.google.com/site/myjournalismkrystynaknypl/

From: Dr Shreyansh Shah, M.D. Sent: Tuesday, February 12, 2019 3:35 PMTo: krystyna.knypl@gmail.com

Dear Ms. Knypl,Thank you for reaching out to me and for your interest

in our work! At present in US, majority of thrombectomies are done

by trained vascular neurosurgeons. Besides them, there are limited numbers of interventional radiologists who are trained for neurological procedures and few neurologists with 2 year training in interventional neuroradiology who performs these procedures.

Shreyansh Shah, MDAssistant Professor

Division of Stroke and Neurocritical CareDepartment of Neurology

Faculty Affiliate Duke Clinical Research InstituteDuke University Health System

9 3_2019 marzec

Nowości

Molestowanie seksualne w amerykańskiej kardiologii interwencyjnej

Ledwo przeminęły Walentynki, a tu taki news! Dr Estefania Oliveros, rezydentka kardiologii z Rush University Medical Center in Chicago pisze na internetowej stronie American College of Cardiology o molestowaniu seksualnym.

Wspominając klimatyczne Chicago, Wasz sprawozdawca prasowy oddał się lekturze doniesienia.

Dr Estefania Oliveros pisze:Według Światowej Organizacji Zdrowia przemoc seksualna

dotyka jedną trzecią wszystkich kobiet na świecie. „Me Too” to międzynarodowy ruch przeciwko molestowaniu seksualnemu i napaściom, który stał się gorącym tematem w mediach społecznościowych, telewizji, a nawet podczas ACC Annual Scientific Sessions (ACC.18) w Orlando na Florydzie. W 2006 roku Tarana Burke stworzyła zwrot „Me Too”, aby wzmocnić pozycję kobiet poprzez empatię. W październiku 2017 roku #MeToo rozprzestrzeniło się jako hasztag służący do podno-szenia świadomości i został spopularyzowany przez znane osobistości. Obecnie jest to ruch międzynarodowy obejmujący zarówno mężczyzn, jak i kobiety w każdym wieku i każdej rasy.

Molestowanie seksualne i mizoginia wobec kobiet w me-dycynie były analizowane przez długi czas. Badanie z 1995 r. wykazało, że 52% wszystkich kobiet pracujących w medycynie akademickiej było molestowanych seksualnie.

Ankieta przeprowadzona w 2016 r. wykazała, że spośród wykładowców amerykańskich akademii medycznych około 30% kobiet i tylko 4% mężczyzn zgłosiło molestowanie seksualne. Tak niskie wskaźniki zgłaszalności wynikają z tego, iż osoby, które skarżą się na molestowanie, często doznają negatywnych konsekwencji na ścieżce kariery.

Inne dane (https://www.healthimaging.com/topics/practice--management/reshma-jagsi-radiologys-expert-sexual-harassment-women-medicine) wskazywały, że 60% praktykantów i studentów doświadczyło nękania lub dyskryminacji podczas szkolenia, ale większość z nich unikała zgłaszania jakichkolwiek incydentów, ponieważ bali się konsekwencji.

Jaka jest rola mężczyzn w ruchu #MeeToo? Przede wszystkim mężczyźni mogą być także ofiarami molestowania seksualnego.

Mogą również sta-nowić głos w dys-kusji i uczestni-czyć w zbiorowym wysiłku na rzecz poprawy sytuacji. Wielu moich men-torów nie milczy, lecz nagłaśnia spra-wę – kontynuuje dr Estefania Oliveros.

– Musimy tworzyć środowisko pracy, w którym obie płcie czują się swobodnie i nie ma w nim nękania. Zachęcamy do opowiadania o swoich przeżyciach związanych z molestowaniem seksualnym w miejscu pracy, ponieważ razem jesteśmy silniejsi i możemy dokonać zmiany, której potrzebuje nasze środowisko.

Jeżeli nie ty jesteś ofiarą molestowania, może nią być ktoś, kto siedzi obok ciebie. Mówienie jest więc obowiązkiem pu-blicznym i może pomóc powstrzymać sprawcę oraz uchronić przed molestowaniem wiele osób.

W konkluzji dr Estefania Oliveros mówi: I want to speak about this issue because while I have not been a victim, I want to be an advocate and you should too.

Krystyna Knypl

Literatura 1. After defining the scope of sexual harassment in medicine,

a physician says sharing stories and a national reckoning offer hope for progress. https://ihpi.umich.edu/news/women-medicine-say-metoo-report-%E2%80%98appalling%E2%80%99-experiences

2. Reshma Jagsi: Radiology’s expert on sexual harassment of women in medicine. https://www.healthimaging.com/topics/practice-

-management/reshma-jagsi-radiologys-expert-sexual-harassment-women-medicine

3. John Launer: Sexual harassment of women in medicine: a problem for men to address. https://pmj.bmj.com/content/94/1108/129

E-papierosy zwiększają ryzyko udaru mózgu i innych powikłań

Podczas International Stroke Con-ference, która odbyła się w dniach 6-8 lutego 2019 w Honolulu na Hawajach, przedstawiono wiele doniesień na temat udaru, jedno z nich dotyczyło badania na temat wpływu e-papierosów na zdrowie.

W Stanach Zjednoczonych 11,3% uczniów szkół średnich pali e-papierosy i ich liczba stale wzrasta – od 2011 do 2015 roku aż o 900%. Badanie, najwięk-sze z dotychczasowych, objęło 400 000 respondentów.

W grupie tej 66 795 respondentów deklarowało regularne używanie e-pa-pierosów. Grupę kontrolną stanowiło 343 856 osób, które nigdy nie używały e-papierosów.

Porównując obie grupy, naukowcy usta-lili, że używanie e-papierosów zwiększa ryzyko udaru o 71%, ataku serca o 59% i choroby wieńcowej o 40%. W ankieto-wanej grupie 4,2% użytkowników przebyła udar mózgu. (K.K.)

Źródło: informacja prasowa American Heart Association https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/King_Kalaniopuu_Greeting_Cook_1781.png

10 3_2019 marzec

Nowości

Raport o cukrzycy w PolsceW trakcie debaty zainicjowanej przez Polskie Stowarzy-

szenie Diabetyków pt. Leczenie cukrzycy w Polsce 2019: stan rzeczywisty, realne koszty, bariery i szanse, która odbyła się 20 lutego 2019 r. w Warszawie, zaprezentowano wyniki ankiety przeprowadzonej wśród 733 diabetyków z cukrzycą typu 1 i 2. Ponad połowa ankietowanych stwierdziła, że miesięczne wydatki związane z cukrzycą przekraczają 10% ich budżetu domowego. Ponad 62% pytanych z powodów finansowych zrezygnowało z zakupu z zalecanego przez lekarza leku, badania albo artykułu medycznego związa-nego z terapią cukrzycy.

W styczniu 2019 r. Polskie Stowarzyszenie Diabetyków skierowało do swoich członków i diabetyków aktywnych na pacjenckich portalach diabetologicznych anonimową ankietę pt. Ile kosztuje mnie cukrzyca? W ciągu miesiąca napłynęły odpowiedzi od 733 diabetyków z cukrzycą typu 1 i typu 2. Celem ankiety było poznanie odpowiedzi na pytania:

• Jaki jest miesięczny koszt leczenia cukrzycy w kontekście budżetu domowego rodziny diabetyka? • Czy diabetyków stać na optymalne leczenie cukrzycy,

zgodne z zaleceniami lekarzy? • Czy pacjenci mogą sobie pozwolić na wybór i stosowanie

nowoczesnych terapii cukrzycy?W odpowiedzi na pytanie Jaką kwotę miesięcznie wy-

daję na leki, które stale przyjmuję w związku z cukrzycą

i chorobami towarzyszącymi? przedział: 0-100 zł wskazało 19,9% ankietowanych, 100-200 zł wskazało 37,1%, zakres: 200-300 zł wskazało 20,7%, a 300 zł i więcej wskazało 22,2% ankietowanych.

Jaką kwotę miesięcznie wydaję na dodatkowe badania, leczenie, opiekę, artykuły medyczne związane z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi (oprócz stale przyjmowanych leków)? 42,6% ankietowanych odpowiedziało: od 0 do 100 zł; 23,5% – 100-200 zł; 10,1% – 200-300 zł; 23,9% – 300 zł i więcej.

Jaki procent budżetu domowego mojej rodziny stanowią wydatki związane z cukrzycą (leki, badania, artykuły me-dyczne, zabiegi, inne)? 10% ankietowanych wskazało 0-2%; 20,9% – 2,5%; 16,1% – 5% i więcej; 53,1% – 10% i więcej.

Diabetycy zapytani Czy w przeszłości zdarzało się, by z powodów finansowych zrezygnowali z zalecanego przez lekarza leku, badania, artykułu medycznego związanego z terapią cukrzycy? stwierdzili: 37,5% nie; 62,5% tak.

Czy uważam, że optymalna, nowoczesna terapia cukrzycy w moim wypadku jest w zasięgu, czy poza zasięgiem moich możliwości finansowych? 20,3% ankietowanych: w zasięgu moich możliwości finansowych: 79,7% poza zasięgiem moich możliwości finansowych.

Cały raport jest dostępny pod adresem http://www.rpp.gov.pl/raport_cukrzyca_18.pdf

Źródło: materiały prasowe

Zalecenia Europejskiej Agencji Leków w sprawie produkcji sartanówEuropejski Komitet ds. Produktów

Leczniczych Stosowanych u Ludzi, bę-dący strukturą Europejskiej Agencji ds. Leków, sformułował nowe wymagania dotyczące procesów wytwarzania sar-tanów w celu wyeliminowania zanie-czyszczeń rakotwórczymi nitrozoami-nami. Producenci będą mieli dwulet-ni okres przejściowy na wprowadze-nie niezbędnych zmian, podczas któ-rych obowiązywać będą tymczasowe limity poziomów tych zanieczyszczeń.

Zalecenia powstały w związku z wykryciem w lekach za-wierających walsartan substancji rakotwórczych z grupy

nitrozoamin: N-nitrozodimetylo-aminy (NDMA) i N-nitrozodiety-loaminy (NDEA). Najwyższy po-ziom tych zanieczyszczeń znalezio-no w dużej ilości walsartanu od chiń-skiego producenta Zhejiang Huahai.

Stwierdzono, że jeśli 100 000 pa-cjentów przyjmowało walsartan z firmy Zhejiang Huahai codzien-nie przez 6 lat przy najwyższej daw-

ce, to mogło wystąpić 22 dodatkowych przypadków nowo-tworów spowodowanych przez zanieczyszczenia nitrozoami-nami. (K.K.)

Źródło: https://www.medscape.com/viewarticle/908688

Walsartan

Dieta śródziemnomorska neutralizuje negatywne działanie zanieczyszczonego powietrza

Zanieczyszczenie powietrza odbija się na naszym zdrowiu. Z badań przepro-wadzonych w Stanach Zjednoczonych, obejmujących obserwację ponad 800 tysięcy mieszkańców wynika, że szko-dliwy wpływ zanieczyszczenia powietrza

na zdrowie może być zmniejszony przez wdrożenie diety śródziemnomorskiej. Śmiertelność w grupie osób stosują-cych taką dietę była znamiennie niższa w porównaniu z innymi osobami prze-bywającymi w tym samym środowisku

naturalnym. Wyniki opublikowano w artykule Mediterranean Diet and the Association Between Air Pollution and Cardiovascular Disease Mortality Risk autorstwa C.C. Lim i wsp. w styczniu 2019 r. na łamach „Circulation”. (K.K.)

Źródło: https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIRCULATIONAHA.118.035742

11 3_2019 marzec

Nowości

Leki na nadciśnienie, obecnie w powszechnym użyciu, są dostępne od sto-sunkowo niedawna. Jak nisz-cząca była to choroba w epo-ce, gdy nie istniała możliwość leczenia farmakologicznego, ilustruje przypadek pacjenta, u którego wykryto nadciśnie-nie w 1937 roku. Choroba nasilała się w kolejnych la-tach, powodując przerost le-wej komory, niewydolność krążenia, liczne zawały laku-narne mózgu, niewydolność nerek. W leczeniu stosowano fenobarbital, dietę niskotłusz-czową i niskosodową dietę ryżową oraz oszczędzający tryb życia. Pacjent zmarł w wieku 63 lat z powodu udaru krwotocznego mó-zgu. Był to Franklin Delano Roosevelt, prezydent Stanów Zjednoczonych.

W 1948 roku dr Walter Kempner opublikował na łamach „American Journal of Medicine” (http://www.worldactiononsalt.com/media/Kempner-Am-J-Medicine-1948.pdf) wyniki leczenia nadci-śnienia grupy 500 pacjentów dietą ryżową, na którą skła-dały się: ryż, soki owocowe i owoce, 20 g białka i 5 g

tłuszczu. Poprawę uzyska-no u 322 leczonych. Dieta przynosiła poprawę u cho-rych z nadciśnieniem złośli-wym, ale dla wielu pacjentów przestrzeganie jej było trudne. Słynny angielski lekarz Geor-ge Pickering określił dietę ry-żową jako mdłą, niesmaczną, monotonną i nie do zniesienia, a stosowanie jej wymaga fa-natycznej ascezy.

Jednakże stan zdrowia pacjentów z nadciśnieniem złośliwym przestrzegających diety ryżowej poprawiał się. Niestosujący się do jej wymo-gów umierali w ciągu 6…12 miesięcy.

Inną metodą praktykowa-ną w leczeniu nadciśnienia w latach 50. była sympatek-tomia lędźwiowa, w niektó-rych przypadkach połączona z jednostronną adrenalek-tomią. W tej metodzie uzy-skiwano poprawę u 40-50% chorych.

Leki hipotensyjne pojawi-ły się w latach 50. Pierwszym z nich była rezerpina. Powo-dowała obniżenie ciśnienia krwi, jednak stosowana w dawce od 0,5 do 1,0 mg na dobę wywoływała wiele przy-krych objawów ubocznych,

takich jak depresja (niekiedy ciężka), bezsenność, łatwe męczenie się. Z kolejnym le-kiem hipotensyjnym, hydra-lazyną, było podobnie – przy większych dawkach, 300-400 mg na dobę, powodowała ta-kie objawy uboczne jak tachy-kardia, bóle głowy, niekiedy zespół liszaja trzewnego polekowego. Guanetydyna wywoływała bardzo często hipotonię.

W latach pięćdziesiątych wprowadzono do leczenia nadciśnienia diuretyki, w la-tach 60. – blokery central-nego receptora alfa 2 oraz betablokery. Lata 70. to wpro-wadzenie leków jednocześnie blokujących receptory ad-renergiczny alfa i beta oraz inhibitorów ACE, a w latach 80. Ca-blokerów. Listę zamy-kają sartany wprowadzone w latach 90. (K.K.)

Jak zmieniało się leczenie nadciśnienia

Źródło: https://academic.oup.com/ajh/article/10/S1/2S/194309

Zapobieganie niewydolności krążenia u kobietZapobieganie niewydolności krą-

żenia i jej leczenie to główne tema-ty omawiane w „ACC Heart Failure” 3/2019. W poszczególnych doniesie-niach zwraca się uwagę, że mężczyźni i kobiety wykazują różne mechanizmy i czynniki ryzyka niewydolności serca. Ma to znaczenie dla strategii profilaktyki niewydolności serca, która powinna być różna w zależności od płci. Niestety, kobiety są często niedostatecznie re-prezentowane w badaniach klinicznych

i z tego powodu brakuje dokładnych danych na temat niewydolności serca u kobiet.

Kobiety z niewydolnością serca są na ogół starsze, mają wyższy wskaźnik BMI, częściej chorują na nadciśnie-nie, cukrzycę, nerki. U kobiet częściej występuje niewydolność serca z za-chowaną frakcją wyrzutową, podczas gdy u mężczyzn częściej występuje niewydolność serca ze zmniejszoną frakcją wyrzutową. Współistnienie

migotania przedsionków ma istotne znaczenie w rozwoju niewydolności krążenia u kobiet. Badania wykazują, że powikłania ciąży, niedobór estro-genów po menopauzie, leczenie raka piersi mają istotnie znaczenie w rozwoju niewydolności krążenia u kobiet. (K.K.)

Źródło: https://www.acc.org/about-acc/press--releases/2019/02/25/13/42/jacc-heart-failure-

explores-the-importance-of-sex-specific-strategies-for-prevention-treatment-of-heart-

failure-in-women

12 3_2019 marzec

Nowości

Kalendarium aktywności dziennikarskich redaktor naczelnej „Gazety dla Lekarzy” w lutym 2019 roku Publikacja na www.sermo felietonów:1 lutego. Profession and passion (https://app.sermo.com/posts/posts/457100)8 lutego. Successful aging (https://app.sermo.com/posts/posts/458387)15 lutego. Road traffic injuries – global problem (https://app.sermo.com/posts/posts/459239)22 lutego. Motherhood v. medicine – my reflections (https://app.sermo.com/posts/posts/460390)

▶ 16 lutego. Publikacja pierwszego odcinka nowej powieści Madame De Ma Gog (https://www.photoblog.com/mimax2/2019/02/16/16022019-madame-de-ma-gog-new-novel-by-mimax2/)

Madame De Ma GogKardiolożka interwencyjna madame De Ma Gog, jedna

z nielicznych kobiet wyspecjalizowanych w tej dziedzinie me-dycyny zabiegowej w Arizonie, weszła drobnym, acz szybkim krokiem do pracowni interwencji medycznych. Przelotnie spojrzała w lustro, aby upewnić się, czy jej koreańska fryzu-ra wykonana wczoraj w salonie fryzjerskim „Afro & Korea” dobrze się prezentuje. Była fit!

De Ma Gog, córka koreańskich emigrantów, której los nie szczędził trudnych chwil, podobnie jak jej przodkom, była kobietą czynu. Wiedziała, że w życiu trzeba umieć szybko się przemieszczać. Choć jej obecna pozycja życiowa była ugruntowana i nie musia-ła szybko się przemieszczać z miejsca na miejsce w związku z pojawieniem się nagłego niebezpieczeństwa, to dzie-dzictwo genetyczne robiło swoje. Jej dziadkowie i rodzice musieli opanować sztukę szybkiego przemieszczania się jeszcze w czasach wojny i tę umiejętność przekazali następnym pokoleniom. Świat wymyślił koreańską pielęgnację twarzy celebrowaną przez tysiące kobiet na ca-łym świecie, a mutacje genetyczne w jej rodzinie oraz wielu innych rodzinach koreańskich wymyśliły szybkie docho-dzenie drobnymi krokami do celu.

Zdjęła żakiet od Ralpha Laurena i powiesiła go na wieszaku, natomiast torebkę od Prady, kupioną podczas ostatniej podróży do Europy, rzuciła niedbale na biurko. Miała cieszyć jej oko przy każdym wejściu do pracowni i powodować zeza z zazdrości u wszyst-kich koleżanek konkurujących o palmę pierwszeństwa we względach u Adama Ptysia, szefa pracowni, polskiego emi-granta z lat osiemdziesiątych.

Udało się jej zostać kolejną żoną Ada-ma, który powiadał, że lubi kolekcjono-wać żony i jaguary. Tych ostatnich miał w garażu siedem, De Ma Gog zaś była jego czwartą żoną.

Adam od roku latał na Alaskę wynajętym odrzutowcem, aby nieść pomoc Eskimosom. Choć w garażu ich rezydencji stały wspomniane jaguary, które Adam lubił samodzielnie prowadzić po pustych szosach Arizony, to musiał się biedak tłuc do pracy samolotem jako pasażer! Kochał przywództwo oraz szybkość, ale możliwość rozwijania jej na szosach Ari-zony była ograniczona!

Czasem przygrzmocił w jakiegoś przydrożnego kaktusa, który zapomniał, kto na szosie jest najważniejszy, ale to nie była Adama wina, że głupie kaktusy wpychały się na trasę

jego przejazdu!Może podróż na Alaskę dostarcza-

łaby więcej adrenaliny, gdyby przepisy pozwalały Adamowi zasiąść za sterami samolotu, ale tak nie było!

Tłumaczył różnym ludziom z branży lotniczej, że skoro ma doświadczenie w prowadzeniu pojazdów osiągających znaczne szybkości na ziemi, to w prze-stworzach też da sobie radę. A oni nie i nie! Bo przepisy lotniskowe oraz inne bzdury. Adam jak coś sobie postanowi, to do celu dąży niebanalnymi metoda-mi. Kupił więc małe lotnisko na Alasce w ramach dywersyfikacji lokat kapitału, ale federalna administracja lotnictwa ciągle upiera się, że Adam ma tylko ty-tuł własności do gruntu, a przestrzeń powietrzna jest państwowa.

No dobra... trzeba szukać innych możliwości inwestycyjnych! Ktoś po-radził, aby inwestować w hodowlę krokodyli, którym należało zakładać złote koronki na wszystkie zęby. Przez kilka lat biznes nawet dobrze się kręcił, ale z czasem zaczęło brakować w Arizo-nie dentystów, których nienasycone gady bezmyślnie pożerały podczas procedury lokowania kapitału.

Ech, bogatemu zawsze wiatr w oczy albo piasek pustyni – przypomniało się madame De Ma Gog powiedzonko

Nasza bohaterka w salonie „Afro& Korea”

Dziadek De Ma Gog szybkim krokiem przemie-rzający dworzec kolejowy w Seulu

13 3_2019 marzec

Nowości

Adama. – No ale trzeba się brać do pracy! – upomniała sama siebie.

– Soraya, proszę moje ubra-nie do pracy! – zawołała do oczekującej na jej rozkazy dziewczyny.

Asystentka medyczna wprawnym ruchem poda-ła służbowy strój ochronny, okulary, rękawiczki. Madame De Ma Gog w kilka minut była gotowa do pracy. Stentowała bez przerwy przez 10 godzin. Kilka przypadków było naprawdę trudnych, zwłaszcza te do badania klinicznego oceniającego założenie siedmiu sten-tów w mikrokrążeniu wieńcowym powleczonych dwiema róż-nymi substancjami bioaktywnymi.

To był czelendż! Udało się jej prawie wszystko, jednak w kilku przypadkach była w stanie zało-żyć jedynie sześć stentów. No cóż… nie pociągną biedacy długo z tymi tylko sześcioma stentami – pomy-ślała szczerze zmartwiona losem niedostentowanych pacjentów. Po-mysł stentowania mikrokrążenia wieńcowego udało się wprowadzić w Arizonie i w Polsce. Szybko prze-szkolono zaufanych interwencjo-nistów.

Pomysł ze stentowaniem mi-krokrążenia wieńcowego zarząd asocjacji wymyślił jako zastępczy w związku z przeciągającym się przejęciem sektora stentowania krążenia mózgowego. Radiolodzy interwencyjni i neurolodzy nie

rozumieli, że na rynku usług wewnątrznaczyniowych in-terwencji królowa może być tylko jedna! Marudzili, wymyślali jakieś wytyczne, domagali się zaplecza neuro-logicznego, byli wprost nie do wytrzymania z tym swoimi pożal się Boże zaleceniami.

Nie wiadomo jakim sposobem na listę uprawnionych do stentowania mikrokrążenia wieńcowego wkręciła się Matyl-da Przekora, redaktor naczelna magazynu „Modne Diagno-zy”. Trzeba będzie na nią uważać i lepiej nie zadzierać – prze-strzegał Adam. Chyba wie, co mówi, podobno było już kilku takich, co próbowali wysłać ją na bambus, ale się im nie uda-

ło. Co prawda ostatnio Matylda coś sugerowała, że ma jakieś kontakty z baobabami, ale chyba to nie było zesłanie, tylko wyprawa w poszu-kiwaniu nowych kierunków inwe-stycji i metod lokowania kapitału.

Ach… Korea… – madame De Ma Gog z rozrzewnieniem wspo-minała dzieciństwo, zabawy w kole-żankami, wyliczanki. – Jak to szło? Ene, due, rike, fake, torbe, borbe, ósmesmake, eus, deus, kosmateus, i morele baks!

Tekst i zdjęciaKrystyna Knypl

Ciąg dalszy: ht tp s : / / w w w. p h ot o b l o g . c om /mimax2/2019/02/17/17022019-when-you-drink-mohito-part-2-new-novel-by-mimax2/

Głupie przydrożne kaktusy w Arizonie

Wspominając koreańskie dzieciństwo...

▶ 28 lutego. Udział w webinarium dla dziennikarzy akredytowanych przy kon-gresie American College of Cardiology, New Orleans 2019.

14 3_2019 marzec

Do i od redakcji

W sprawie hipertensjologii Krystyno, po lekturze Twojego felieto-nu Czuj się powołana… – https://www.pho-toblog.com/mimax2/2019/02/13/13022019-

-czuj-sie-powolana-powiedzial-mi/ – poczu-łem się powołany... chyba już w charak-terze kombatanta.

Każda nowa ekipa na Miodowej i jej akolici to chęć dobrej zmiany. Ale czy na pewno dobrej? Tym razem za reformę wzięła się młodzież lekarska. Chwalebne to, wszak to nasza przyszłość. Zazdrosz-czę jej szczerze entuzjazmu i młodzień-czej pewności w naprawianiu tego świata.

Jestem dumny z bycia internistą i ni-gdy się nie wyrzeknę posiadanego tytułu specjalisty chorób wewnętrznych. Moje losy naukowe i kliniczne sprawiły, że jestem też diabetologiem i hiperten-sjologiem, a więc „specjalistą od dwóch chorób”, jak by to określili komentatorzy antyhipertensjologiczni. Choroby nawet się „zazębiają”, przecież 80% pacjentów z cukrzycą ma nadciśnienie.

Co młodzież lekarska kończąca studia medyczne wie o nadciśnieniu i cukrzy-cy? Zajrzałem do Interny Szczeklika 2018

– cukrzyca, s. 1457-1506, nadciśnienie tętnicze, s. 433-456. Przecież tych 72 stron student medycyny może nauczyć się w kilka godzin. Młodzież lekarska nie musi zdawać sobie jeszcze sprawy z tego, że trzeba trochę popracować,

trochę w tej medycynie przeżyć, żeby dostrzec skalę problemu, nie tylko epi-demiologiczną. Jednak od konsultantów, którzy pomagali lekarskiej młodzieży przygotować projekt reformy kształ-cenia podyplomowego, oczekiwałbym spojrzenia z nieco szerszej perspektywy.

Całe szczęście, że różni „-olodzy” zrezygnowali już z prób likwidowa-nia diabetologii. Twierdzili oni, że się znają na cukrzycy i będą ją leczyć. Po latach okazało się, że wcale nie są tym zainteresowani o czym świadczy fakt, że tylko 2% recept na leki stosowane w cukrzycy są wypisywane przez owych

„-ologów”. Autorami 98% recept są le-karze POZ i diabetolodzy. Na froncie diabetologicznym już spokój, no może raczej długotrwałe zawieszenie broni.

Front walki z hipertensjologią znowu otwarty! Opis nadciśnienia w podręcz-niku interny ma 23 strony. Każdy może je leczyć! Oczywiście że tak, i nawet powinien. Powinien też mieć świado-mość, że pomiar ciśnienia tętniczego jest wymagany ustawowo podczas każdej wizyty lekarskiej (sic!).

W Polsce żyje około 10 milionów osób z nadciśnieniem tętniczym, 80% z nich może być skutecznie leczonych przez swoich lekarzy rodzinnych, a to dzięki prostym i skutecznym zasadom

postępowania opracowanym przez hi-pertensjologów właśnie. Kolejne 10% pewnie będzie wymagało konsultacji i le-czenia u „-ologów” wyspecjalizowanych w leczeniu chorób serca, może chorób nerek lub nadnerczy. Pozostaje jednak jeszcze 10% chorych – to ci trudni i nie-chciani. Nijak im to ciśnienie nie może spaść, albo – jeszcze gorzej – jest „ska-czące”. Ilu jest takich pacjentów w Polsce? Proste wyliczenie wskazuje, że zasiedlić by nimi można stolicę Polski. To właśnie dla tego miliona z nawiązką potrzebni są specjaliści hipertensjolodzy. Ten milion wymaga bowiem niestandardowego podejścia, co wymaga aktualnej wiedzy, wielu umiejętności, doświadczenia i le-karskiej intuicji.

Młodzi reformatorzy, wykształceni przecież w systemie bolońskim, nie zdają sobie chyba sprawy z tego, że uzyskali dyplom lekarza, ponieważ zrealizowali zakładane efekty kształcenia w zakre-sie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych. Umiejętnością właśnie jest pomiar ciśnienia tętniczego. Hiperten-sjolog, oprócz tego, że umie zmierzyć ciśnienie, ma jeszcze stosowną wiedzę i kompetencje.

Grzegorz Dzidaprof. dr hab. n. med.

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Drogi Grzegorzu, dziękuję za ten bardzo interesujący i refleksyjny list na temat losów interny i różnych „-ologii” od – jak to określasz – kombatanta, który poczuł się powołany. Pracowałam przez kilka lat jako lekarz w poradni dla komba-tantów i wiem, jak są oni doświadczonymi życiowo ludźmi, których koleje losu wiodły przez różne kraje i kontynenty.

Za sprawą Twojej kombatanckiej uwagi przypomniało mi się nasze uczestnictwo w kongresie International Society of Hypertension w São Paulo w 2004 roku, podczas którego prezentowaliśmy doniesienia naukowe. A podczas sesji

inauguracyjnej słuchaliśmy wykładu naszego kolegi, prof. Krzysztofa Narkiewicza.

Na innym kontynencie doceniono naszą specjalistyczną wiedzę o nadciśnieniu tętniczym, honorując zaproszeniem polskiego hipertensjologa do wygłoszenia wykładu oraz jak to miało miejsce w naszym wypadku, przyznaniem travel grantów, dzięki którym mogliśmy uczestniczyć w kongresie. Po zakończeniu obrad wspólnie zwiedziliśmy miasto, a ja podziwiałam Twoją znakomitą orientację przestrzenną.

Krystyna Knypl

Fot.

Grz

egor

z D

zida

Fot.

Krys

tyna

Kny

pl

15 3_2019 marzec

Na czasie

Tymczasem zmienia się minister zdrowia i wszystko zaczyna się od początku. Prominentny kardiolog

w randze profesora zapytany przeze mnie w kuluarach pewnej konferencji prasowej, która odbyła się na po-czątku 2019 roku, dlaczego hipertensjologia powinna być zlikwidowana, zawołał grom-ko: – O nie! Nie namówi mnie pani na rozmowę o hipertensjologii! Nie! Nie będę o tym rozmawiał! po czym oddalił się energicznie w najodleglej-szy koniec sali, gdzie nie groziło mu kontynuowanie rozmowy nie dość, że z hipertensjologiem, to jeszcze z dziennikarzem medycznym. Reakcja pana prominenta była równie dziwna jak tajemnicza. Jeśli są merytoryczne argumenty, to należało je w dyskusji przedstawić, a jeśli ich nie ma, to po co wznosić okrzyki?

Najnowszy projekt zmian w zakresie specjalizacji lekarskich nasuwa wiele pytań: dlaczego hipertensjo-logia powinna być zlikwidowana, a inne specjalności szczegółowe – jak choroby płuc dzieci, diabetologia, endokrynologia i diabetologia dziecięca, gastroente-rologia dziecięca czy pediatria metaboliczna, urologia dziecięca – pozostawione? Czy jest więcej cierpiących na schorzenia, którymi zajmują się wymienione wyżej specjalności? Czy jest pespektywa ciągłego zwiększania

Motto: Le mieux est l'ennemi du bien. (Lepsze jest wrogiem dobrego.) Voltaire, La Bégueul

Komu hipertensjologia podnosi ciśnienie krwi?Krystyna Knypl

Hipertensjologia od początku swego istnienia, czyli od 2006 roku, budzi tajemnicze na-miętności wśród przedstawicieli niektórych innych specjalności. Raz po raz rozlegają się gromkie głosy zawodowych reformatorów ochrony zdrowia w naszym kraju – Zlikwidować hipertensjologię! To specjalizacja od jednej choroby! Przeciwnicy istnienia hipertensjologii recytują niczym mantrę na łamach mediów i podczas ministerialnych narad: – Lekarze rodzinni mogą z powodzeniem leczyć nadciśnienie, a w razie niepowodzenia mogą skierować pacjenta do szpitala, a tam z troską pochylą się nad nim odpowiedni fachowcy. Nie podają jednak żadnych rzeczowych argumentów na poparcie swojego stanowiska. Ministerstwo Zdrowia, kierując się zasadą audiatur et altera pars, w 2012 roku po namyśle oznajmiło: hi-pertensjologia zostanie (http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=9&dzie-n=3&wyp=22&symbol=WYPOWIEDZ_PYTANIE).

się liczby pacjentów? Nie! Natomiast stale rosnąca licz-ba osób powyżej 65. roku życia oznacza także rosnącą liczbę pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Pacjentów z nadciśnieniem będzie już nie 10 mln, jak teraz, lecz dużo, dużo więcej. Chciałabym poznać merytoryczne

argumenty za pozostawieniem na przykład urologii dziecięcej jako odrębnej specjalności, a skasowa-niem hipertensjologii. Oczywiście krzepiąca jest informacja, że dziećmi z problemami urologicznymi będą miały do dyspozycji znakomicie wy-

kształconych specjalistów, ale myślę, że dzieci cierpiące na nadciśnienie (a także dorośli!) zasługują na taką samą profesjonalną opiekę lekarską.

Stworzenie specjalizacji z hipertensjologii poprawiło skuteczność leczenia nadciśnienia

Zebrano bardzo interesujące dane o tym, jak stworzenie specjalizacji z hipertensjologii wpłynęło na wyniki leczenia nadciśnienia tętniczego w Polsce. Prof. Tomasz Grodzicki podaje, że skuteczność leczenia nadciśnienia wśród osób w wieku podeszłym przed wprowadzeniem specjalizacji z hipertensjologii wynosiła zaledwie 14%, a w ciągu kilku lat wzrosła do 26%, co

Nadciśnienie to choroba, która zmienia wszystkie najważniejsze narządy

– serce, naczynia krwionośne, oczy, nerki, mózg.

16 3_2019 marzec

Na czasie

wykazały w 2011 r. wyniki badania POLSENIOR (http://www2.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/134_specle-klekdent_26_20120112.pdf). Tak więc w ciągu 6 lat istnie-nia specjalizacji z hipertensjologii skuteczność leczenia nadciśnienia wzrosła prawie dwukrotnie!

Z niezrozumiałych powodów panuje w naszym kraju utrwalone nierozumienie niszczą-cego charakteru nadciśnienia, co więcej, lekceważenia nadciśnienia jako poważnej, wielonarządowej choroby. Obserwuje-my skutki tej beztroskiej postawy w po-staci powikłań, z których najbardziej spektakularny jest udar mózgu. Apele

Hipertensjologia to specjalizacja interdyscyplinarna, zajmująca się milionami pacjentów w naszym kraju.

o nielekceważenia nadciśnienia kierowane przez osoby dotknięte tym powikłaniem można odczytać różnorod-nie – nie tylko aby dbać o swoje ciśnienie krwi, ale także dbać o właściwe kształcenie podyplomowe lekarzy ma-jące odzwierciedlenie w strukturach specjalizacyjnych.

Nadciśnienie jest ciągle bardzo częstą przyczyną hospitalizacji w Polsce: 172,1/100 tys. dla mężczyzn i 236,9 /100 tys. dla kobiet. Liczby te wskazują, że nadciśnienie jest nie dość skutecznie leczone w trybie ambulatoryjnym. Przyczynia się do tego nie tylko brak systematyczności w leczeniu, ale także ciągle zbyt mała liczba specjalistów hipertensjologii.

Formułuje się nietrafiony argument przeciw-ko hipertensjologii, że zajmuje się ona jedną choro-bą. Możemy przyjąć takie spojrzenie, musimy jednak uzupełnić je o bardzo istotne uzupełnienie: chorobą, która zmienia wszystkie najważniejsze narządy – serce, naczynia krwionośne, oczy, nerki, mózg. Jest to więc specjalizacja interdyscyplinarna, zajmująca się milio-nami pacjentów w naszym kraju, której istnienie jest bezwzględnie konieczne. Także interdyscyplinarny charakter ma diagnostyka nadciśnienia tętniczego obejmująca elementy interny, kardiologii, nefrologii,

angiologii, endokrynologii, okulistyki i wielu innych specjalności.

Krystyna Knyplhipertensjolog

specjalista European Society of Hypertension

Jestem lekarzem rodzinnym z 37-let-nią praktyką. Z uwagą śledzę informa-cje o nadciągającej reformie i ogar-nia mnie narastające zdziwienie. Po pierwsze nie udzielałam zespołowi pana dr. Jarosława Bilińskiego żadne-go poparcia, a po drugie nie zgadzam się z pomysłem likwidowania wielu ważnych specjalizacji!

W mojej codziennej praktyce zajmuję się najczęściej pacjentami z następu-jącymi problemami: nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, dolegliwościami kręgosłupowymi. W grupie pacjentów

z nadciśnieniem kilka do kilkunastu procent wymaga rozszerzenia diagno-styki (echo serca, Holter RR), która jest możliwa tylko w poradni specjali-stycznej. Kilku procent chorych doty-czy podejrzenie nadciśnienia wtórnego lub nadciśnienie oporne. Gdzie będzie można tych chorych skierować? Na to pytanie, jak i na wiele innych nie ma odpowiedzi w projekcie reformy.

Zlikwidowanie specjalizacji z chirur-gii onkologicznej jest pomysłem nie-skończenie absurdalnym. Braku dostę-pu do doświadczonych lekarzy w razie

rozpoznania choroby nowotworowej nie życzę nikomu. Ja szczęśliwie na mojej drodze walki z chorobą nowotworową spotkałam lekarzy doświadczonych, dzięki którym mogłam powrócić do zdrowia, do moich najbliższych i moich pacjentów.

Małgorzata Zarachowiczspecjalista medycyny rodzinnej

autorka Serialu z herceptyną – cyklu artykułów opisujących zmagania

z chorobą nowotworowąhttp://gazeta-dla-lekarzy.com/index.php/lekarz-

pacjentem

List do redakcji

Nie zgadzam się z pomysłem likwidowania wielu ważnych specjalizacji!

Léon Augustin Lhermitte: Claude Bernard i jego uczniowiehttps://en.wikipedia.org/wiki/Claude_Bernard#/media/File:Claude_Bernard_and_pupils_W

ellcome_L0019301.jpg

17 3_2019 marzec

Na czasie

• Krystyna Knypl: – Jakie korzyści płyną dla pacjentów i systemu ochrony zdrowia z istnienia specjalizacji z hipertensjologii?

Krzysztof J. Filipiak: – Chyba nikomu nie trzeba tłu-maczyć, że nadciśnienie tętnicze jest ważną z punktu widzenia epidemiologii chorobą. Pacjentów z nadci-śnieniem tętniczym mamy obecnie około 10 milionów, a gdyby przyjąć amerykańskie normy rozpoznawa-nia nadciśnienia tętniczego (>130/80 mmHg, a nie >140/90 mmHg jak w Polsce i w Europie), to być może jest ich nawet 17 milionów. Odpowiem na twoje pytanie prowokacyjnie: w Polsce osób z cukrzycą jest może na-wet 3 miliony – czy ktoś chce likwidować diabetologię jako specjalizację lekarską?

• Ale czy wszystkich pacjentów z nadciśnieniem tęt-niczym ma leczyć hipertensjolog?

– Nie, podobnie jak 3 milionów pacjentów z cukrzycą nie leczą tylko diabetolodzy. Leczą ich głównie lekarze rodzinni, lekarze pierwszego kontaktu, interniści. Do diabetologów odsyła się tylko pacjentów najtrudniej-szych, wymagających dodatkowych badań, terapii, zmiany leczenia, tych na intensywnej insulinoterapii. Podobnie z hipertensjologią. Hipertensjolog to osoba mająca w założeniu diagnozować, konsultować i leczyć najtrudniejsze przypadki nadciśnienia tętniczego, w tym nadciśnienie tętnicze oporne.

• Skąd zatem ten atak na hipertensjologię właśnie teraz?

– Przewrotnie powiedziałbym, że „dobra zmiana” dotarła wreszcie i do hipertensjologii. Ale to czarny humor.

Miliony chorych z nadciśnieniem bez dostępu do leczenia specjalistycznego?Rozmowa z prof. dr. hab. n. med. Krzysztofem J. Filipiakiem, internistą, kardiologiem, farmakologiem klinicznym i hiper-tensjologiem, prezesem Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.

Funduje się nam pomysł likwidacji tej specjalizacji lekarskiej akurat na 15-lecie jej istnienia, tuż po ob-chodach 40-lecia istnienia hipertensjologii w Polsce. Przypomnijmy, że za datę narodzin tej specjalizacji uważa się rok 1978, kiedy to w Polskim Towarzystwie Kardiologicznym (PTK) narodziła się Sekcja Nadciśnie-nia Tętniczego, przekształcona dekadę później w Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego (PTNT). Ojciec-

-założyciel hipertensjologii, ponad 90-letni dzisiaj prof. Włodzimierz Januszewicz, to pierwszy prezes PTNT, a wcześniej prezes PTK. Odwołuję się do tej historii przede wszystkim dlatego, żeby wykazać, że medycy-na bardzo intensywnie się rozwija. Hipertensjologia wywodzi się z kardiologii, z tej ostatniej na naszych oczach kiełkują już następne podspecjalizacje. Nie można zatrzymywać postępu. Nawet urzędniczą decyzją.

• PTNT będzie wspierało specjalizację z hiperten-sjologii?

– Oczywiście, chociaż przede wszystkim będzie to batalia konsultanta krajowego w dziedzinie hipertensjologii, prof. Zbigniewa Gacionga, którego będziemy wspierać. To on ma bezpośredni kontakt z ministrem zdrowia jako jego przedstawiciel oddelegowany do tej specjalizacji, mam nadzieję, że Zbigniew nie zechce przejść do kart historii jako ostatni konsultant w tej dziedzinie.

• Czy jesteście zaskoczeni tą sytuacją?

– Tak i to bardzo. W projekcie tymczasowego rozporzą-dzenia ministra zdrowia o specjalizacjach lekarskich

18 3_2019 marzec

Na czasie

hipertensjologia jest nadal specjalizacją szczegółową. Ale w kompleksowym projekcie ustawy przygotowanej przez zespół roboczy – nagle jej nie ma. To bardzo nieeleganc-ka forma, ale rozumiem, że wygodna dla decydentów. Minister zdrowia może powiedzieć: – To nie ja postuluję likwidację tej specjalizacji, to propozycja „środowiska”

– czytaj grupy lekarzy powołanych przez Pana Ministra Zdrowia do wykonania tego zadania. Z pewnością na ich miejscu czułbym się bardzo niekomfortowo. Nie przedstawiono nam – konsultantowi krajowemu, PTNT, dziesiątkom lekarzy specjalistów powodów, dla których postuluje się likwidację tej specjalizacji. Żeby było jasne – my, wszyscy hipertensjolodzy jakoś sobie poradzimy – mamy inne specjalizację, sporo wśród nas

znakomitych kardiologów, endokrynologów, nefrologów, diabetologów, pediatrów, dla których ta specjalizacja była kolejną szczegółową, zgodną z klinicznymi czy naukowymi zainteresowaniami. Ale żal nam samej hipertensjologii – czegoś, co budowano w Polsce od 15 lat i co tak łatwo się niszczy. Traktujemy to jako ograniczenie dostępności pacjentów do zorganizowanej, profesjonalnej opieki wysokospecjalistycznej.

Rozmawiała Krystyna Knypl

Prof. dr hab. n. med. Krzysztof J. Filipiak jest prorektorem ds. umiędzynarodowienia, promocji i rozwoju Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Z zaciekawieniem prze-czytałam opublikowaną wła-śnie na łamach „Gazety dla Lekarzy” rozmowę z preze-sem Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, prof. dr. hab. n. med. Krzysztofem Filipiakiem na temat postu-lowanej likwidacji hiperten-sjologii jako specjalizacji le-karskiej. Propozycja ta, choć nienowa i przedstawiana jako „głos środowiska”, jest dla mnie po raz kolejny spo-rym zaskoczeniem. Pracując jako endokrynolog, zajmuję się m.in. pacjentami z choro-bami nadnerczy oraz często ciężkim i powikłanym nad-ciśnieniem tętniczym, gdyż jako wtórne nie zostało ono na czas właściwie rozpoznane i leczone. Moim zdaniem spe-cjalizacja z hipertensjologii jest zarówno nam, lekarzom, jak i pacjentom, bardzo po-trzebna.

W związku z tym chcia-łabym zwrócić uwagę na

kwestię, która od jakiegoś czasu wydaje się umykać decydentom – mianowicie na niemożliwość kształce-nia lekarzy endokrynologów w tym zakresie. Zgodnie z ak-tualizacją programów specja-lizacji lekarskich dostępną na stronie CMKP, specjalizacja z hipertensjologii skierowa-na jest jedynie do lekarzy posiadających specjalizację z chorób wewnętrznych, pe-diatrii, kardiologii, kardio-logii dziecięcej, nefrologii, nefrologii dziecięcej… Za-równo endokrynologów, jak i endokrynologów dziecię-cych w tym spisie niestety nie ma. O ile wcześniej spe-cjalizacja z endokrynologii i tak zarezerwowana była dla lekarzy posiadających już co najmniej specjaliza-cję podstawową z interny czy pediatrii, o tyle obecnie będą kończyły ją również osoby, dla których jest ona jedy-ną. Rozważając możliwość

dalszego kształcenia specja-lizacyjnego, mogą wybierać spośród pozostałych spe-cjalizacji modułowych, ale niestety nie mogą kształcić się w hipertensjologii. Jest to o tyle niezrozumiałe, iż pacjenci ze schorzeniami endokrynologicznymi stano-wią potężną grupę pacjentów z nadciśnieniem tętniczym wtórnym.

Nadciśnienie tętnicze może być manifestacją co najmniej 15 zaburzeń hormo-nalnych. Najczęstsze z nich, pierwotny hiperaldostero-nizm, występuje, jak obecnie już wiemy, nie u mniej niż 1%, ale u około 10% populacji pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i bardzo często pozostaje przez wiele lat nierozpoznane. Podobnie jak w hiperkortyzolemii czy akromegalii powikłania ser-cowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów. Dlatego nielogiczne wydaje się, że za-

bie-ra się młodym endokrynologom dostęp do szkolenia w dziedzinie, której dalszy rozkwit, przynajmniej w Europie i na świecie, jest bardziej niż pewny.

W Polsce mamy wspa-niałych nauczycieli hiper-tensjologii. Nie tylko nie powinniśmy likwidować tej specjalizacji, ale warto dać możliwość kształcenia w hi-pertensjologii jak największej liczbie lekarzy, którzy zajmują się diagnostyką i leczeniem nadciśnienia tętniczego w różnych podgrupach pa-cjentów.

Z poważaniem, A.S.

lekarz

List do redakcji

Kto się przestaje uczyć, umiera. Antoine de Saint-Exupery

Chcę być hipertensjologiem!

19 3_2019 marzec

Na czasie

Hipertensjologia nie może być umiejętnością z bar-dzo prostego powodu – wymaga ugruntowanej,

rozległej wiedzy z interny, kardiologii, nefrologii, en-dokrynologii, diabetologii. Z tego powodu ustalono, że specjalizację z hipertensjologii może otworzyć tylko lekarz specjalista z interny, kardiologii lub pediatrii.

Podczas poprzedniej reformy specjalizacji le-karskich i wprowadzaniu specjalizacji modułowych dużą pokusą było umieszczenie hipertensjologii obok diabetologii, endokrynologii, kardiologii w systemie jednostopniowym. Jednak odpowiedzialni i doświad-czeni eksperci od nadciśnienia uznali, że taki sposób edukacji będzie niewystarczający.

W tym miejscu mogę doradzić zespołowi mi-nistra zdrowia pod przewodnictwem dr. Jarosława Bilińskiego i docenta Marcina Grabowskiego, któ-remu podobno, cytuję „na sercu leży podniesienie kompetencji zawodowych lekarzy”, aby brał przykład z ekspertów opracowujących program specjalizacji z hipertensjologii.

Hipertensjologia nie może być umiejętnościąKrystyna Widecka

W dostępnym projekcie reformy kształcenia podyplomo-wego zespół roboczy ministra zdrowia pod kierunkiem dr. Jarosława Bilińskiego i dr. hab. Marcina Grabowskiego wykreślił hipertensjologię ze specjalizacji szczegółowych, proponując, aby została umiejętnością. W mojej opinii umiejętnością może być procedura lub zabieg wykonywa-ny przez doświadczonego lekarza w ramach jednej pra-cowni, np. echokardiografia, kardiologia inwazyjna itp. Zaliczenie hipertensjologii do tej grupy świadczy o dużej niekompetencji, braku doświadczenia i nowoczesnej wie-dzy z dziedziny nadciśnienia. Wprowadzenie w życie pro-jektu przyniesie wiele szkody wszystkim chorym na nad-ciśnienie tętnicze, a zwłaszcza około 1 mln społeczności chorych na nadciśnienie oporne i wtórne, pozostawiając ich bez należytej opieki medycznej. Nie można zamieść pod dywan problemów chorych zagrożonych zgonem z powodu udarów i innych powikłań sercowo-naczyniowych.

W odróżnieniu od sytuacji sprzed kilkudziesięciu lat, gdy problemem klinicznym były powikłania

choroby nadciśnieniowej leczone przez kardiologów, obecnie diagnostyka i leczenie zaczynają się wcześniej, a całe zagadnienie nadciśnienia tętniczego jest daleko szersze niż tylko powikłania kardiologiczne i obejmuje szeroki zakres problemów endokrynologicznych, nefro-logicznych, metabolicznych, neurologicznych, a nawet perinatalnych. Wobec wagi problemu z możliwości specjalizowania w hipertensjologii (po uzyskaniu in-nych specjalizacji) skorzystało wielu lekarzy, szkoląc się w systemie pozarezydenckim, a więc nie obciążając budżetu.

Podczas egzaminów specjalizacyjnych z hiper-tensjologii pytałam zdających o powód wyboru

tej specjalizacji. Dlaczego endokrynolog, kardiolog, nefrolog, mając poszukiwaną, dobrze wycenioną specjalizację wybiera hipertensjologię – specjalizację niedocenioną przez kolejne ekipy rządzących i NFZ,

Prof. dr hab. Krystyna WideckaKierownik Kliniki Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych PUM w Szczecinie.Prezes ZG PTNT w latach 2010-2012.Konsultant wojewódzki ds. hipertensjologii – województwo zachodniopomorskie

20 3_2019 marzec

Na czasie

bez przydzielonych procedur szpitalnych. Zawsze słyszałam podobne odpowiedzi: „chcę się dokształcić dla moich pacjentów”, „wiele się podczas tej specjali-zacji nauczyłam, wreszcie zrozumiałam nadciśnienia tętnicze”.

Wykształcenie pond 450 hipertensjologów pozwo-liło na stworzenie ośrodków hipertensjologicz-

nych zapewniających specjalistyczną opiekę chorym,

z którymi już nie może poradzić sobie lekarz rodzinny. Jestem przekonana, że w województwie zachodniopo-morskim, gdzie 2007 roku stworzyłam taki ośrodek, zarówno lekarze rodzinni, jak i specjaliści z dziedzin pokrewnych internie doceniają jego istnienie. Natomiast bardzo liczni pacjenci z nadciśnieniem tętniczym nie wyobrażają sobie jego likwidacji.

Krystyna Widecka

Nowości

Kto skuteczniej leczy nadciśnienie tętnicze? Wyniki badania klinicznego BARBER – 1

Skuteczne leczenie nadciśnienia tętni-czego to ogromne zadanie dla wszystkich

– pacjentów, lekarzy, systemów ochrony zdrowia. Poszukiwane są metody popra-wy motywacji do leczenia i skuteczności wdrożonych terapii.

Ciekawe podejście do tego tematu przedstawiono w badaniu klinicznym BARBER-1 przeprowadzonym w latach 2007-2008 w Stanach Zjednoczonych. Grupą, do której skierowano program terapeutyczny, byli mężczyźni, Afroame-rykanie, których motywacja do leczenia nadciśnienia tętniczego jest często niska, ponadto są to nierzadko pacjenci bez ubezpieczenia medycznego.

W programie zaoferowano pomiar ciśnienia krwi podczas wizyty u fry-zjera. Pacjentów z nadciśnieniem

stwierdzonym podczas wizyty w sa-lonie fryzjerskim podzielono na trzy grupy: dwie kierowano do dalszego le-czenia w podstawowej opiece medycznej, a trzecią – do leczenia w specjalistycz-nych poradniach nadciśnieniowych.

Wyjściowe ciśnienie w grupie pierw-szej wynosiło – skurczowe 154±2, roz-kurczowe 88±2 mmHg; w drugiej grupie ciśnienie skurczowe wynosiło 155±2, rozkurczowe 86±1 mmHg. Po leczeniu ciśnienie w pierwszej grupie obniży-ło się – skurczowe do 139±2, rozkur-czowe 80±1 mmHg; w drugiej grupie

– skurczowe do 138±3, rozkurczowe do 81±2 mmHg.

U pacjentów leczonych przez spe-cjalistów hipertensjologów uzyska-no 2,6-krotne obniżenie ciśnienia

w porównaniu z obniżeniem uzyska-nym przez lekarzy POZ; różnica była statystycznie znamienna.

Hipertensjolodzy częściej stosowali ACE inhibitory i sartany oraz calcium blokery, natomiast lekarze POZ częściej zlecali diuretyki i betablokery. Specja-liści zlecali zwykle trzy lub cztery leki obniżające ciśnienie, a lekarze POZ – dwa. We wszystkich grupach pacjentów najrzadziej stosowano alfablokery i leki rozszerzające naczynia krwionośne.

Pełną kontrolę RR w grupie leczonej przez hipertensjologów uzyskano w 88%, a grupie leczonej przez lekarzy POZ w 49 i 43%. (K.K.)

Źródło: https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00325533https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3800500/

Reforma kształcenia podyplomowego lekarzy i prawa pracyNa stronie internetowej OIL Warszawa dostępny jest

195-stronicowy projekt reformy kształcenia podyplomowego lekarzy i prawa pracy, który został opracowany przez zespół pod kierunkiem dr. Jarosława Bilińskiego. Projektodawcy przewidują istnienie 50 specjalizacji podstawowych oraz specjalizacje szczegółowe dla lekarzy (18) i lekarzy dentystów (10) – są one podane od strony 154 projektu.

Specjalizacje szczegółowe dla lekarzy w owym projekcie to: 1. Angiologia. 2. Chirurgia plastyczna. 3. Chirurgia

transplantacyjna. 4. Choroby płuc dzieci. 5. Diabetologia. 6. Endokrynologia i diabetologia dziecięca. 7. Gastroenterolo-gia dziecięca. 8. Immunologia kliniczna. 9. Intensywna terapia. 10. Medycyna lotnicza. 11. Medycyna morska i tropikalna. 12. Nefrologia dziecięca. 13. Pediatria metaboliczna. 14. Sek-suologia. 15. Transplantologia kliniczna. 16. Toksykologia kliniczna. 17. Transfuzjologia kliniczna. 18. Urologia dziecięca.

Zwraca uwagę to, że aż 6 spośród 18 specjalizacji szcze-gółowych dotyczy pediatrii. (K.K.)

Źródło: https://izba-lekarska.pl/monitor-lekarski/finalny-ksztalt-projektu-nowelizacji-ustawy-o-zawodach-lekarza-i-lekarza-dentysty/https://izba-lekarska.pl/wp-content/uploads/2019/01/Reforma-systemu-kszta%C5%82cenia-podyplomowego-lekarzy-i-prawa-pracy_wynik-prac-Zespo-

%C5%82u-przy-MZ.pdf

21 3_2019 marzec

Na czasie

Powszechność nadciśnienia tętniczego powoduje dodatkowo negatywne zachowania samych pa-

cjentów. Znudzeni stosowaniem przewlekłego leczenia często nie współpracują z lekarzem, omijają zalecane dawki leków lub wręcz zaprzestają terapii. To wszystko nie ułatwia pracy lekarzom, którzy borykając się z co-dziennymi problemami i dokonując nieprawdopodobnie dużego wysiłku, ograniczyli w Polsce rozwój nie tylko samej choroby, ale co ważniejsze – rozwój najcięższych powikłań. To dzięki codziennemu wysiłkowi tysięcy anonimowych kolegów my, okuliści, już prawie nie widujemy na dnie oczu najbardziej zaawansowanych nadciśnieniowych patologii naczyniowych.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu u większości cho-rych przewlekle narastające zmiany w ścianie naczy-niowej w przebiegu nadciśnienia tętniczego skutkowały utratą elastyczności, ale i przepuszczalności ściany naczyniowej dla elementów morfotycznych krwi, pro-wadząc do powstawania wybroczyn, wylewów, mikroza-wałów, przesięków i wtórnie ognisk zwyrodnieniowych (wysięków twardych) w obrębie siatkówki i naczyniówki. Ważna wartość diagnostyczna tych zmian była naj-częściej potwierdzeniem pełnego obrazu klinicznego, gdzie zmiany naczyniowe miały charakter uogólniony

Okulista o zmianach nadciśnieniowych na dnie oka, czyli po co są hipertensjolodzyAlicja Barwicka

Półtora roku temu, korzystając z gościnnych łamów „Gazety dla Lekarzy”, podzieliłam się z Czytelnikami przemyśleniami o zmianach naczyniowych na dnie oczu w przebiegu nadciśnienia tętniczego, ciągle jednej z najpowszechniejszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku.* Nie tylko nie zmniejszyła się zapadalność na to schorzenie, ale co gorsza, choru-ją osoby coraz młodsze. Wszyscy wiemy, że nadciśnienie tętnicze to choroba podstępna, skutkująca ogromną liczbą powikłań narządowych, a w konsekwencji generująca w ska-li globalnej konkretne skutki społeczne przejawiające się w szczególności zwiększeniem liczby osób długotrwale lub trwale niezdolnych do pracy, co obciąża finansowo pozostałą część społeczeństwa. Wobec takich negatywnych prognoz nie ulega wątpliwości, że osoby dopiero diagnozowane czy ze stwierdzonym już schorzeniem wymagającym stosowania przewlekłej terapii potrzebują coraz większej i coraz lepiej przygotowanej kadry lekarzy.

i dotyczyły w szczególności nerek i mózgu. Trzeba jed-nakże podkreślić, że obserwowane na dnie oczu zmiany nigdy nie miały wyłącznie charakteru diagnostycznego. W przewlekle postępującym przebiegu dochodziło do uszkodzenia zależnych od zakresu unaczynienia sekto-rów siatkówki, co prowadziło do ograniczenia funkcji wzrokowych, nie mówiąc już o najcięższych rodzajach tego typu powikłań, do jakich trzeba zaliczyć zator tęt-nicy środkowej siatkówki czy zakrzep pnia głównego lub gałęzi żyły środkowej siatkówki.

Dzisiaj tak dramatyczne obrazy widujemy zde-cydowanie rzadziej. Obserwowane na dnie oka obrazy naczyń w przebiegu nadciśnienia tętniczego mają zazwyczaj charakter zmian wczesnych, gdzie domi-nującym mechanizmem jest skurcz naczynia, bo nie zdążyły się jeszcze wykształcić zmiany stwardnienio-we w samej ścianie. To wcale nie znaczy, że są to dla siatkówki i naczyniówki oka zmiany łagodne! Efektem jest w końcu niedokrwienie tkanki ze wszystkimi tego konsekwencjami. Problem dotyczy głównie osób młodych, a więc tych, które najbardziej potrzebują pomocy fachowej, bo przed nimi (a więc i przed ich naczyniami) jeszcze statystycznie wiele dziesiątków lat życia. Nie wolno dopuścić, by następstwa tej ciężkiej, wielonarządowej choroby ograniczyły w przyszłości aktywność tych osób w wymiarze społecznym, ro-dzinnym i zawodowym.

*http://gazeta-dla-lekarzy.com/index.php/artykuly-pogladowe/599-zmiany-nadcisnieniowe-na-dnie-oka

22 3_2019 marzec

Na czasie

Lekarze prowadzą najpierw żmudny proces dia-gnostyczny, a potem w kolejnej niełatwej fazie ustalają leczenie, by było nie tylko efektywne, ale i akceptowalne dla chorego i nie miało negatywnego wpływu na jakość życia. Wszyscy mamy świadomość, że osiągnięcie, ale i połączenie obu tych celów może być bardzo trudne.

Dlatego rzesze lekarzy z pierwszej linii frontu walki z nadciśnieniem tętniczym powinny móc korzy-

stać nie tylko z najnowszych osiągnięć diagnostyki i najnowszych możliwości terapeutycznych, ale przede wszystkim ze wsparcia wysoko wyspecjalizowanej grupy kolegów, jaką są hipertensjolodzy. To w pew-nym sensie grupa elitarna wyposażona w najnowsze zdobycze wiedzy i mająca zwykle więcej możliwo-ści korzystania z doświadczeń ośrodków klinicznych o światowej renomie. Tym samym najnowsza, aktualna wiedza medyczna w zakresie diagnostyki i leczenia

nadciśnienia tętniczego, stanowiąc cenne źródło, może być przekazywana lekarzom praktykom w zakresie POZ czy praktyk rodzinnych. Tak było i tak pewnie będzie, że większość chorych jest leczona właśnie w takich placówkach, ale pracujący tam lekarze w razie wątpliwości diagnostyczno-terapeutycznych powinni wiedzieć, do kogo można się zwrócić o pomoc w spra-wach trudnych czy wątpliwych. To często ich jedyna i ostatnia deska ratunku, więc mam nadzieję, że obie grupy kolegów będą mogły nadal współpracować dla dobra pacjentów, ale również dla dobra wielu lekarzy innych specjalności zaangażowanych w diagnostykę nadciśnienia tętniczego. Dzięki takiej interdyscyplinar-nej współpracy my, okuliści, będziemy pewnie jeszcze rzadziej niż obecnie oglądać na dnie oczu zmiany na-czyniowe zakwalifikowane w klasyfikacji Scheiego jako typowe dla 3. i 4. okresu retinopatii nadciśnieniowej. I oby tak właśnie było…

Alicja Barwicka, okulistka

Liczy się nie tylko RR!

Hipertensjolog leczy interdyscyplinarnie!

NAD CIŚinterna

diabetologia

nefrologia

neurologia

NIEi wiele innych specjalności

endokrynologiaNIE

23 3_2019 marzec

Lekarz pacjentem

Życie z bólemBól pojawił się 10 dni po operacji. Pan Profesor

powiedział, że ból po tego typu operacji występuje u 10% pacjentów. Był czasami tak dokuczliwy, że łzy cisnęły mi się do oczu. Konsultowało mnie kilku znanych doktorów w poradniach przeciwbólowych. Zalecali leki przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, przeciwbólowe

– bez efektu. Trzeba dodać, że żaden z tych lekarzy nie mierzył mi ciśnienia. Zgłaszałam, że mam nadciśnienie i przyjmuję leki, no ale przecież jestem doktorem, więc nikogo nie dziwiło, gdy mówiłam, że moje ciśnienie wynosi 140/80…90 mmHg.

Chcąc wrócić do życia, postanowiłam sama się leczyć. Odstawiłam leki od neurologa, zawiadamiając o tym panią doktor, która mi te leki zaleciła. Brałam jedynie paracetamol z kofeiną, jeżeli ból był nie do zniesienia.

Ból głowy utrzymywał się. W skali 1-10 był zwy-kle na poziomie 3, jeśli był silniejszy, to musiałam łyknąć 1 albo 2 apapy extra. Nie tolerowałam leków NLPZ.

Ja to mam szczęście!Napisałam na wstępie, że mam w życiu szczęście

i tak też było tym razem. Dostałam zaproszenie na charytatywny bal pro seniore i postanowiłam z niego

Co mi dało spotkanie z hipertensjologiem?Lepsze życie!Janina Elżbieta Białobrzeska-Paluszkiewicz

Jestem, bo od tego zacznę, lekarzem doświadczonym zawodowo i życiowo. Szczęśliwcem, co zawsze spada na cztery łapy, optymistą, czasami naiwniakiem. Postano-wiłam się z czytelnikami podzielić swoim doświadcze-niem, jakiego doznałam, będąc pacjentką i to nie byle jaką, ale pacjentką po operacji niepękniętego tętniaka lewej tętnicy szyjnej wewnętrznej przy odejściu tętnicy łączącej tylnej. Na neurochirurgii w warszawskim szpi-talu przy ulicy Banacha operowali mnie dobrzy chirur-dzy, znieczulali wspaniali anestezjolodzy, cały personel był super. Dali mi nowe życie. Nie mam żadnych powi-kłań poza jednym – bólem głowy po stronie lewej w miejscu pooperacyjnym.

skorzystać. Namalowałam dwa obrazy i postanowiłam przekazać je na szczytny cel. Łyknęłam dwie tabletki apapu i udałam się na bal. Tam właśnie spotkałam ko-leżankę hipertensjologa, która wysłuchała całej mojej historii o operacji i walce z bólem głowy. Długo roz-mawiałyśmy. Koleżanka zapytała, jak śpię i czy w nocy jest lepiej, jaką dietę stosuję (chodziło o sól). Pracuję w Poradni Chorób Metabolicznych w Instytucie Żyw-ności i Żywienia, więc o diecie i soli dużo wiedziałam. Koleżanka rzeczowo wyjaśniła, że warto poobserwować moje ciśnienie tętnicze i że powinnam mieć je niższe, a najlepiej optymalne. Trzeba oczywiście zrobić Holtera ciśnieniowego i zaostrzyć dietę. Nazajutrz koleżanka przesłała mi swój artykuł o roli soli w regulacji nadci-śnienia tętniczego. Po tym spotkaniu zaczęłam bardziej interesować się swoim ciśnieniem. Śledząc literaturę, dowiedziałam się, że po operacjach mózgu z powodu tętniaka naczyń należy dążyć do ciśnienia 120/80 mmHg. Potwierdziły się słowa mądrego doktora hipertensjologa.

Po tygodniu jaki minął od naszego spotkania postanowiłam zwiększyć dawkę leku nadciśnienio-wego. Po kilku dniach moje ciśnienie obniżyło się do 130/70…80 mmHg. Zauważyłam, że ból był o 1, a nawet 2 stopnie mniejszy. To utwierdziło mnie w przekonaniu,

Autoportret autorki

24 3_2019 marzec

Lekarz pacjentem

że ciśnienie tętnicze ma wpływ na mój ból głowy. Zro-zumiałam, że normalnie sypiam, nie czując bólu, bo w nocy ciśnienie ulega fizjologicznemu obniżeniu. Ból nadal pojawia się po obudzeniu, przy porannej zwyżce ciśnienia.

Ciekawe jest również to, że ucisk opaską w bolą-cej okolicy też znacząco zmniejsza moje dolegliwości. Chodzę więc z opaską na głowie. Najlepiej się czuję, gdy opaska jest z zimnym (prosto z lodówki) żelowym opatrunkiem.

Jasna przyszłośćOd spotkania z koleżanką hipertensjologiem

na balu charytatywnym minęły dwa lata. To spotka-nie i sugestia, aby zwrócić większą uwagę na kontrolę

ciśnienia krwi, pomogły mi w dużym stopniu pokonać ból i uświadomiły, jak ważne jest obniżenie ciśnienia krwi po takiej operacji, jaką przeszłam. Trochę się dziwię, że podczas wizyt w kilku poradniach przeciwbólowych nikt mi o tym nie powiedział.

Wróciłam do pracy, z bólem jakoś sobie radzę. Pilnuję ciśnienia, diety, nie używam soli. Paracetamol biorę rzadziej (1-2 razy na tydzień).

Dziękuję losowi, że spotkałam kompetentne-go lekarza w postaci doświadczonej koleżanki, która widząc we mnie cierpiącego pacjenta, trafnie mnie ukierunkowała.

Dzięki takim doktorom żyje się pełnią życia, co też czynię. Gram na pianinie, maluję, recytuję i na nartach też szusuję.

Janina Elżbieta Białobrzeska-Paluszkiewiczspecjalista chorób wewnętrznych, diabetolog, dr n. med.

• Oprócz tego, co mnie pani zapyta, to ja też chciałem panią zapytać.

• Jak się pan czuje? Ja? Nie zwracam na to uwagi. • Mam ciśnienie na dno oka. • Wiem, co biorę, tylko nazw nie znam. • Odczuwam nieturność. [Niemoc]• Mam tak wysokie ciśnienie, że aż chrobocze. • Mam udrętwienie prawostronne. • Boli mnie na przewylot. • Ciśnienie mam wahadłowe. • Zaczął mi się moczopęd. • Jakby czaszka była za mała o dwa rozmiary. • Ciśnienie jest ruchome. • Po leku piszczy mi pod mostkiem. • Krew lubi mi się nosem rzucać. • Mam uszy ogłuszone. • Od mostku do krtani mam gotowanie wody. • Spód było około 110. • Mam ciśnienie skokujące. • Jeden szum miałam w całym organizmie. • Mam nadciśnienie nadgraniczne. • Jest mi ciasno pod paznokciami. • Mam ciśnienie podskoczne. • Czy da się spiłować to ciśnienie?

Powiedzonka pacjentów

Z okresu pracy w poradni nadciśnieniowej pochodzi mój zbiór powiedzonek pacjentów. Oto najbardziej wzruszające.

• W badaniach stwierdzono ogromne zaburzenia, leczenia nie rozpoczynano.

• Biorę lek pod język od potrzeb. • Jestem antylekowa. • Czuję, że oczami chcę zrobić diabła. • Zaczęłam bulgotać. • Żyły do mózgu mi dochodziły. • Uszy mi poodstawały, a żyły zrobiły się grube jak baty. • Robię się dundrowata. [Flegmatyczna] • Chciałam zrezygnować z tego ciśnienia. • Tych rubinków miałam więcej niż trzeba. [Podwyż-

szona bilirubina]• Co pani dolega? Drętwieje oko. • Mam mrowienie podskórne, czy to krążenie nietak-

towne? • Wdała mi się dezynfekcja, bo opad mam 48. • Doktor zbadał mi serce na słuch. • Jestem obluzowana i patrzę na TV. • Miałam zrobione ocieplenie klatki schodowej. [rtg klp] • Denerwuję się bezinteresownie.• Jestem u pani trafunkowo. • Gdybym wpadł nieznacznie do pani doktor? • Na wszelki wypadek serdecznie dziękuję.

Zebrała Krystyna Knypl

25 3_2019 marzec

Na czasie

Pierwsze konferencje były organizowane

przez International So-ciety of Hypertension wspólnie z European Society of Hypertension w Goeteborgu (1979), Nowym Orleanie(1980), Mediolanie (1981), Me-xico City (1982). Z cza-sem europejscy hiper-tensjolodzy, którym przewodził prof. Alberto Zanchetti, uznali, że European Society of Hypertension powinno samodzielnie organi-zować konferencje na naszym kon-tynencie. Pierwsze spotkanie z tego cyklu odbyło się w Mediolanie, w dniach od 29 maja do 1 czerwca 1983 roku w historycznych murach uniwersytetu Ospedale Maggiore. Uniwersytet ten ufundował w XV wieku Francesco Sforza, książę Mediolanu. Przewodniczącym komitetu naukowego konferencji był Alberto Zanchetti, sekretarzem Giuseppe Mancia. Przyjechało 990 ekspertów z 40 krajów, nadesłali oni 494 doniesienia do prezentacji. Druga z kolei konferencja odbyła się również w Mediolanie w dniach

Historia European Society of Hypertension – refleksje i wspomnienia

osobisteKrystyna Knypl

Początki konferencji naukowych poświęconych epidemiologii, patofizjologii, diagnostyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego sięgają lat siedemdziesiątych minionego wieku. Począt-kowo słuchałam relacji starszych kolegów o tych spotkaniach, z czasem sama zaczęłam w nich uczestniczyć, a później zostałam mentorką młodszych kolegów, którzy pod moim kierunkiem przygotowywali doniesienia naukowe prezentowane na konferencjach w Me-diolanie i Paryżu.

9-12 czerwca 1985 roku – 1300 uczestników z 42 krajów nadesłało 593 doniesień naukowych. Kolejna konferencja w Mediolanie (14-17 czerwca 1987 roku) zgromadziła 1800 osób, które nadesłały 638 do-niesień pochodzących z 45 krajów. W roku 1989 liczba uczestników

konferencji poświęconej nadciśnieniu tętniczemu wzro-sła do 2500 osób z 51 krajów.

Miałam zaszczyt uczest-niczyć w konferencji ESH w Me-diolanie w 1999 roku i osobiście poznać jej urok. Wspominając ją po latach muszę wyznać, że było to jedno z piękniejszych wydarzeń naukowych w moim życiu. Stylowe i historyczne mury, piękna oprawa uroczystości otwarcia na dziedziń-cu uniwersytetu, na którą składały się przemówienia wybitnych hiper-tensjologów, koncert w wykonaniu Montserrat Caballé oraz chóru słynnego Teatro alla Scala, wresz-cie spotkanie przy kawie z por-cją tortu odkrojoną od wielkiej Przed wejściem do uniwersytetu w Mediolanie

Fot.

Jani

na W

acła

wek

-Mac

zkow

ska

Fot.

Krys

tyna

Kny

pl

Fot.

Jani

na W

acła

wek

-Mac

zkow

ska

26 3_2019 marzec

Na czasie

cukierniczej kompozycji z logo European Society of Hypertension. Na konfe-rencji przedstawiono 943 doniesienia. Słuchałam wszystkich z niezwykłym przejęciem.

Kolejne konferencje ESH odbywały się naprze-miennie w Mediolanie i in-nym europejskim mieście, a uczestniczyli w nich nie tylko europejscy hiperten-sjolodzy, ale także lekarze z innych kontynentów.

Po raz drugi w Me-diolanie byłam na konfe-rencji ESH w 2001 roku. Koncert chóru Teatro alla Scala, jaki pamiętałam z 1999 r., oraz występ Katii Richarelii w 2001 r. pod-czas uroczystości otwarcia zachęciły mnie do odwie-dzenia gmachu opery, ale z powodu remontu spek-takle były odwołane. Zwie-dziłam jedynie muzeum oraz obejrzałam przez drzwi salę przedstawień. La Scala wydała mi się mała w stosunku do swojej wiel-kiej sławy. Najciekawszym wydarzeniem naukowym tego kongresu była sesja z udziałem profesora Lo-uisa Ignarro, laureata Na-grody Nobla z 1998 roku za odkrycie mechanizmu działania tlenku azotu. Kil-ka lat później w Warsza-wie miałam okazję spotkać się z profesorem Louisem Ignarro i przeprowadzić z nim krótki wywiad.

Dwie największe z konferencji zgromadziły ponad 8000 uczestników – odbyły się w Paryżu (2004)

i Berlinie (2008). Uczestni-czyłam w obu.

Ze szczególną sym-patią wspominam kon-ferencje w Paryżu i Me-diolanie, podczas któ-rych prezentowałam do-niesienia naukowe zreali-zowane przy współpracy z trojgiem młodszych ko-legów. Ich uczestnictwo było możliwe dzięki otrzy-maniu travel grantu ESH przyznawanego dla mło-dych lekarzy (do 35 lat). Miło było móc wesprzeć młodszych kolegów i po-kazać im ten ważny dział medycyny. Z relacji kole-żeńskiej wiem, że udział w konferencjach pozostał w ich pamięci na trwale.

Kolejne kadencje zarządu ESH przynosiły coraz to nowe inicjatywy, a aktywnym członkiem re-prezentującym polskich hipertensjologów w tych strukturach od 2003 roku jest prof. Krzysztof Nar-kiewicz, który w latach 2009-2011 był prezesem towarzystwa.

Od 2003 roku ESH wydaje własne wytyczne postępowania w nadci-śnieniu tętniczym, wcze-śniej członkowie towarzy-stwa aktywnie uczestni-czyli w tworzeniu wytycz-nych innych towarzystw

Program koncertu na otwarcie kongresu w Mediolanie

Na dziedzińcu uniwersyteckim

Fot.

Jani

na W

acła

wek

-Mac

zkow

ska

27 3_2019 marzec

Na czasie

naukowych z zakresu chorób układu krążenia.

Kolejne aktyw-ności ESH to szkoły let-nie dla młodych lekarzy chcących się specjalizo-

wać w nad-ciśnieniu tęt-niczym orga-

nizowane od 1995 roku oraz

szkolenia dla zaawan-sowanych organizowa-ne od 2004 roku

W 2000 roku wprowadzono program

specjalizacji z hipertensjologii, a o tytuł specjalisty European Society of Hypertension mogą się ubiegać osoby mające doświadczenie kliniczne i dorobek na-ukowy w tej dziedzinie, aktywnie uczestniczące w życiu towarzystwa. Do tej pory ponad 900 osób z całego świata otrzymało tytuł specjalisty ESH.

Polscy specjaliści European Society of Hypertension

Osoby aplikujące o tytuł specjalisty ESH powinny wg regulaminu wykazywać się następującym dorobkiem: doświadczenie kliniczne w nadciśnieniu tętniczym ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności diagnostyki i leczenia pacjentów z ciężkim nadciśnieniem tętniczym, mające specjalizację z interny, nefrologii, kardiologii, endokrynologii lub medycyny rodzinnej, powinny wykazywać się aktywnością naukową oraz udziałem w badaniach klinicznych, uczestniczyć w krajowych i międzynarodowych konferencjach na temat nadci-śnienia tętniczego oraz mieć nazwisko rozpoznawa-ne na poziomie krajowym jako specjalisty z zakresu nadciśnienia tętniczego. Komisja kwalifikująca ESH przyznała ten dyplom następujący lekarzom z Polski:1. L. Bieniaszewski 2. J. Chojnowska-Jezierska 3. M.J. Chrostowska 4. D. Czarnecka 5. S. Czekalski 6. Z. Ga-ciong 7. J.G. Gąsowski 8. J. Głuszek 9. T. Grodzicki 10. B. Gryglewska 11. A. Januszewicz 12. K. Kawecka--Jaszcz 13. M. Klocek 14. K. Knypl 15. F. Kokot 16. T.M. Kosicka 17. B. Krupa-Wojciechowska 18. A. Kuch-

-Wocial 19. J. Lewandowski 20. W. Lubaszewski 21. J. Małyszko 22. J.S. Małyszko 23. J.W. Manitius 24. K.T. Marczewski 25. K. Narkiewicz 26. E. Nar-towicz 27. M. Nowicki 28. A. Posadzy-Małaczyńska

29. P. Pruszczyk 30. D. Pupek-Musialik 31. M. Rajzer 32. J. Rojek-Trębicka 33. A. Rynkiewicz 34. K. Suchec-ka-Rachoń 35. B. Symonides 36. A. Tykarski 37. J. Wa-cławek-Maczkowska 38. K. Widecka 39. A. Więcek 40. B. Wyrzykowski 41. T. Zdrojewski.

W 2005 roku opracowano także kryteria dla krajowych centrów doskonałości zajmujących się cho-rymi z nadciśnieniem tętniczym. W Polsce 10 placó-wek medycznych z Krakowa, Warszawy, Bydgoszczy, Poznania, Szczecina, Gdańska oraz Katowic uzyskały taką akredytację.

Od roku2007 działa portal www.eshonline.org, na którym są dostępne informacje naukowe na temat nadciśnienia tętniczego, organizowanych kongresach, a także jest możliwość otrzymywania newsletterów oraz odbywania kursów e-learningowych.

Newslettery opublikowane przez ESHEuropean Society of Hypertension od 2000 do

2011 roku opublikowało 50 newsletterów, których redak-torami byli Sverre E. Kjeldsen (2000-2005) i Krzysztof Narkiewicz (2005-2011). 1. Treatment of hypertension in patients with type 2 diabetes mellitus Peter M. Nilsson, Renata Cífková, Sverre E. Kjeldsen2. Hypertension in pregnancy: recommendations for diagnosis and treatment Renata Cífková3. How well is hypertension controlled in Europe? Serap Erdine4. Hypertension in chronic renal failure Jose L. Rodicio, Jose M. Alcazar5. How to handle renovascular hypertension Jose M. Alcazar, Jose L. Rodicio6. Isolated systolic hypertension: cardiovascular risk and treatment benefits Csaba Farsang, Peter Sleight7. Patient adherence and the pharmacological treatment of arteria hypertension Menno Pruijm, Marie-Paule Schneider, Michel Burnier

Podczas wywiadu z profesorem Louisem J. Ignarro, laureatem Nagrody Nobla

28 3_2019 marzec

Na czasie

8. Cyclosporin-induced hypertension Renata Cífková, Hermann Haller9. 1999 WHO/ISH Hypertension guidelines – highlights & ESH upadate Sverre E. Kjeldsen, Serap Erdine, Csaba Farsang, Peter Sleight, Guiseppe Mancia10. Hypertension ans left ventricular hypertrophy Enrico Agabiti Rosei, Maria Lorenza Muiesan11. Assessment of preclinical target organ damage in hypertension: carotid infima – media thickness and plaque Enrico Agabiti Rosei, Maria Lorenza Muiesan12. Home blond pressure monitoring Gianfranco Parati, Grzegorz Bilo, Sverre E. Kjeldsen, Giuseppe Mancia13. Hypertension in children and adolescents Empar Lurbe14. Hypertension and coronary heart disease Jean-Phi-lippe Baguet, Jean-Michel Mallion15. Resistant hypertension Serap Erdine16. Microalbuminuria in type-1 diabetes mellitus Josep Redon17. Interactions between antihypertensive agents and others drugs Peter A. van Zwieten, Csaba Farsang 18. Beneficials combinations of two Or more antihy-pertesive agents Peter A. van Zwieten, Csaba Farsang19. Clinical value of ambulatory blond pressure mo-nitoring Jean-Michel Mallion, Jean-Philippe Baguet, Giuseppe Mancia20. High blood pressure, smoking and cardiovascular risk Helios Pardell, José L. Rodicio21. Treatment of hypertension in dialysed patiets István Kiss, Csaba Farsang, José L. Rodicio22. High blood pressure, alcohol and cardiovascular risk Ramon Estruch, Antonio Coca23. Exercise and hypertension Athanasios J. Manolis24. Hypertension and arrhythmia Jean-Philippe Baguet, Serap Erdine, Jean-Michel Mallion25. Obstructive sleep apnea and hypertension Jean-Phi-lippe Baguet, Krzysztof Narkiewicz, Jean-Michel Mallion26. Control of hypertension in patients with peripheral artery disease Denis L. Clement27. Prevention of type 2 diabetes mellitus with antihyper-tensive drugs Peter M. Nilsson, Renata Cífková, Sverre E. Kjeldsen, Giuseppe Mancia28. Treatment of hypertensive urgencies and emergencies Enrico Agabiti Rosei, Massimo Salvetti29. Treatment of high blood pressure in the elderly Sver-re E. Kjeldsen, Aud-E. Stenehjem, Ingid Os, Thomas Hedner, Gordon T. McInnes 30. Hypertension and heart failure Enrico Agabiti Rosei, Maria Lorenza Muiesan, Wolfang Kiowski

31. Hypertension and macrovascular disease Stéphane Laurent32. Hypertension and sexual dysfunction Athanasios J. Manolis, Michael Doumas, Margus Viigimaa, Krzysztof Narkiewicz33. Dicovering the genetic determinants of hypertension Sandosh Padmanabhan, Olle Melander, Claire Hastie, Christian Delles, Anna F. Dominiczak34. The micro albuminuria and the haemodynamics of hypertension Harry A.J. Struijker-Boudier, Enrico Agabiti Rosei35. Statins and hypertension Renata Cífková, Peter M. Nilsson36. Microalbuminuria in essentials hypertension Josep Redon, Fernando Martinez, José M. Pascual37. Hypertension in athelets Robert H. Fagard38. The metabolic syndrome in hypertension Josep Redon39. Hypertension and stroke Cristina Sierra, Antonio Coca40. Dietary sodium intake and hypertension Michel Burnier, Murielle Bochud, Roland Schmieder41. Hypertensive retinopathy Roland E. Schmieder42. Hypertension and atrial fibrillation with emphasis on prevention Sverre E. Kjeldsen, Tonje A. Aksnes, Roland E. Schmieder 43. Management of pheochromocytoma – paraganglioma Maurizio Castellano, Jacques W. Lenders, Pierre-Fran-cois Plouin, Enrico Agabiti Rosei44. Primary aldosteronizm Franco Mantero, Gian Paolo Rossi, Enrico Agabiti Rosei45. Subclinical brain damage and hypertension Christo-phe Tzourio, Peter M. Nilsson, Angelo Scuteri, Stéphane Laurent46. Hypertension and sleep Jean-Louis Pépin, Anne--Laure Borel, Jean-Phillipe Baguet, Renaud Tamisier, Patrick Lévy, Jean-Michel Mallion 47. Perioperative screening and management of hyper-tensive patients Athanasios J. Manolis, Serap Erdine, Claudio Borghi, Kostas Tsioufis48. Cardiovascular risk profile and antihypertensive treatment Michael Hecht Olsen, Eva Prescott, Peter M. Nilsson, Renata Cífková49. The role of uric acid in hypertension, cardio-vascular events, and chronic kidney disease Adel E. Berbari50. Hypertension and aortic disease Jean-Philippe Bagu-et, Olivier Chavanon, Carmine Sessa, Frédéric Thony, Pierre Lantelme, Gilles Barone-Rochette, Jean-Michel Mallion

29 3_2019 marzec

Na czasie

W 2007 roku European Society of Hypertension wspólnie z European Society of Cardiology opracowało kolejne wytyczne leczenia nadciśnienia tętniczego, które są okresowo aktualizowane.

Kolejna aktywność ESH to wydawanie czasopism naukowych na temat nadciśnienia tętniczego – od 1983 roku wydawany jest „Journal of Hypertension”, od 1992

„Blood Pressure”. Przyznawane są także granty naukowe dla aktywnych badaczy, a działalność jest kontynuowana w poszczególnych krajowych nadciśnieniowych towa-rzystwach naukowych.

Podsumowanie Jak piszą autorzy opracowania European Society of Hypertension Past, Present and Future, piękno badań

nad nadciśnieniem tętniczym polega na tym, że obejmuje ono prawie całe spektrum interny, a także pozwala lepiej zrozumieć duże obszary neurologii, nefrologii, endokrynologii, diabetologii i innych specjalności. Z tego powodu zarówno badania naukowe, jak i praktykę kliniczną oraz edukację lekarzy należy postrzegać szeroko, zagadnienia bowiem związane z nadciśnieniem nie ograniczają się do odczytania wyniku pomiaru ciśnienia krwi.

Krystyna Knyplhipertensjolog

specjalista European Society of Hypertension

Źródło: https://www.eshonline.org/esh-content/uplo-ads/2014/12/01_ESH_Past_Present_and_Future.pdf

Fot.

Krys

tyna

Kny

pl

30 3_2019 marzec

Na czasie

Większość krajów, do których zawitała globalna sieć, obchodziło 5 lutego 2019 roku kolejny

Dzień Bezpiecznego Internetu. Przyszło nam żyć w cie-kawych czasach, a takie nigdy bezpieczne nie są. Za-grożenia wirtualnej rzeczywistości czynią realne szkody w umysłach i psychice jej użytkowników, zwłaszcza młodszych, ale i całkiem wymierne w portfelach, tym razem już u starszych. Dobrze, że istnieje cała masa ludzi chroniących dzieci i młodzież, a wreszcie wszystkich użytkowników tego medium. Ta rzesza specjalistów: informatyków, psychologów, policjantów, a wreszcie i przede wszystkim ludzi dobrej woli stawia tamę złu. Często nic nie wiemy o ich działaniach, a jednak nikt nie wątpi w sens ich pracy.

Czy zło w sieci jest większe niż w codzienności realnego świata?

Jakiś czas temu towarzysząc wnukowi w jego wizycie z mamą u pediatry, ze zdziwieniem zobaczy-łam, że lekarz badając dziecko, sprawdza mu również uszy i zleca laryngologiczne ich leczenie. Po wyjściu z gabinetu zapytałam, czy pediatra ma drugą specjali-zację z laryngologii i dowiedziałam się, że nie, ale teraz pediatrzy leczą wszelkie choroby. Byłam tak zaskoczona, że gdy wróciłam do swojej miejscowości, zaczęłam py-tać o problem młodsze koleżanki – czy też mają takie doświadczenia. Okazało się, że tak.

Gdy u moich małych dzieci pediatra podejrzewał problem laryngologiczny, urologiczny, ortopedyczny czy inny, to kierował mnie do specjalisty z prośbą o konsultację i ewentualne leczenie. Tak było przed laty. Skoro dzisiejsza wiedza jest o wiele bogatsza, to jak można oczekiwać od pediatry czy lekarza pierwszego kontaktu, że będzie specjalistą w każdej dziedzinie?

Panaceum na bolączki resortu zdrowia

Niedawno przeczytałam w sieci o pomyśle li-kwidacji wielu specjalności lekarskich. Przy takich ogromnych problemach z wakatami na stanowiskach

Dla triumfu zła potrzeba tylko, żeby dobrzy ludzie nic nie robili.Edmund Burke

W medycynie trzeba mieć szczęścieAleksandra Zasimowicz*

lekarskich ktoś wpadł na szatański pomysł, że jeśli brakuje specjalistów, to jak zniknie jakaś specjalizacja, to problem kolejki do tego specjalisty umrze śmiercią naturalną. Może dlatego, że nie jestem lekarzem, kom-pletnie nie mogłam pojąć przedstawianych argumentów, miałam jedynie wrażenie, że pisze je ktoś, kto wierzy, że ma patent na mądrość. Dyskusje w sieci przyciągają zwolenników i przeciwników reformy. Możliwe, że struktura organizacyjna wymaga korekty, ale chyba nie cofania się do epoki jednego lekarza od wszystkiego.

Naoczny dowód, że specjalności są konieczne

Jakiś czas temu pisałam o moich i rodzinnych per-turbacjach w leczeniu syna. Ponieważ sprawa znalazła pozytywny finał, chciałam się tym podzielić. Przypomnę tylko, że przez ponad rok usiłowaliśmy doczekać się diagnozy, ponieważ syn miał dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Kiedy już wynik rezonansu nie pozostawiał wątpliwości, że przyczyną jest guz śród-piersia, syn udał się do jednej z klinik torakochirurgii, zaopatrzony w skierowanie z adnotacją „pilne”. Krótka wizyta zakończyła się osobliwym zaleceniem: Proszę zgłosić się na kontrolę za rok, z aktualnym badaniem radiologicznym.

Wieść gminna głosi, że kiedy pacjent bardzo chce żyć, medycyna jest bezradna. Na szczęście klinik jest kilka i w innej doktor o specjalizacji chirurgii on-kologicznej, widząc ten sam wynik rezonansu, nie miał wątpliwości, że trzeba operować i to szybko. Po operacji dwie informacje: pierwsza euforyczna, że to nie rak, druga, że zropiała zawartość dużej torbieli wylała się przy zabiegu. Wiem, że lekarz uratował moje dziecko. Wiem, że musiał mieć ogromną wiedzę i doświadcze-nie, żeby podjąć szybką i trafną decyzję. Na szczęście zdążyliśmy i na szczęście nie poprzestaliśmy na opinii poprzedniego lekarza.

■

* Siostra lekarki

Lektura na każdą porę roku

31 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

32 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

33 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

34 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

35 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

36 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

37 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

38 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

39 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

40 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

41 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

42 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

43 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

44 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

45 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

46 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

47 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

48 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

49 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

50 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

51 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

52 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

53 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

54 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

55 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

56 3_2019 marzec

Lektura na każdą porę roku

57 3_2019 marzec

58 3_2019 marzec

1.1. Autorami materiałów prasowych zamieszczanych w „Gazecie dla Lekarzy” są lekarze i członkowie ich rodzin.

1.2. Członkowie redakcji i autorzy pracują jako wolon-tariusze. Nie są wypłacane wynagrodzenia członkom redakcji ani honoraria autorom materiałów prasowych.

1.3. Za materiał prasowy uważa się tekst, fotografię, rysunek, film, materiał dźwiękowy i inne efekty twór-czości w rozumieniu ustawy o ochronie praw autorskich.

1.4. Redakcja przyjmuje materiały prasowe zarówno zamówione, jak i niezamówione. Materiały anonimowe nie są przyjmowane.

1.5. Redakcja zastrzega sobie prawo nieprzyjęcia ma-teriału prasowego bez podania przyczyny.

1.6. Przesłany do redakcji materiał prasowy musi speł-niać podane dalej wymogi edytorskie.

1.7. Tekst przyjęty do publikacji podlega opracowaniu redakcyjnemu, zarówno pod względem merytorycz-nym, jak i poprawności językowej. W wypadku tek-stów merytorycznych przyjęcie do druku poprzedza recenzja artykułu dokonana przez specjalistę z danej dziedziny medycyny. Niejasności i wątpliwości mogą być na bieżąco wyjaśniane z autorem. Redakcja czasem zmienia tytuł artykułu, zwłaszcza jeżeli jest za długi, dodaje nadtytuł (zwykle tożsamy z nazwą działu GdL) oraz zazwyczaj dodaje śródtytuły. Końcowa postać artykułu jest przedstawiana autorowi w postaci pliku PDF przesłanego pocztą elektroniczną. Jeżeli na tym

etapie autor widzi konieczność wprowadzenia dużych poprawek, po skontaktowaniu się z redakcją otrzyma artykuł w formacie DOC do swobodnej edycji. Nie-dopuszczalne jest nanoszenie poprawek na pierwotnej autorskiej wersji tekstu i przysyłanie jej do ponownego opracowania redakcyjnego.

1.8. Publikacja artykułu następuje po zaakceptowaniu przez autora wszystkich dokonanych przez redakcję zmian.

1.9. Materiał prasowy może być opublikowany pod imieniem i nazwiskiem autora lub pod pseudonimem. W razie sygnowania materiału pseudonimem imię i nazwisko autora pozostają do wyłącznej wiadomości redakcji.

1.10. Redakcja zastrzega sobie prawo do opublikowania materiału prasowego w terminie najbardziej dogodnym dla „Gazety dla Lekarzy”.

1.11. Materiał prasowy zamieszczony w „Gazecie dla Lekarzy” można opublikować w innym czasopiśmie lub w internecie, informując o takim zamiarze re-daktor naczelną lub sekretarza redakcji. O miejscu pierwszej publikacji musi zostać poinformowana redakcja kolejnej publikacji. Materiał kierowany do kolejnej publikacji musi zawierać informację o miejscu pierwotnej publikacji. Przy publikacji internetowej (elektronicznej) musi zawierać link do pierwotnie opublikowanego materiału z użyciem nazwy www.gazeta-dla-lekarzy.com.

Informacja dla autorów materiałów prasowych zamieszczanych w „Gazecie dla Lekarzy”

1. Sprawy ogólne

2. Odpowiedzialność i prawa autorskie

2.1. Autor materiału prasowego opublikowanego w „Ga-zecie dla Lekarzy” ponosi odpowiedzialność za treści w nim zawarte.

2.2. Prawa autorskie i majątkowe należą do autora ma-teriału prasowego. Publikacja w „Gazecie dla Lekarzy” odbywa się na zasadzie bezpłatnej licencji niewyłącznej.

3. Status współpracownika3.1. Po opublikowaniu w „Gazecie dla Lekarzy” trzech artykułów autor zyskuje status współpracownika i może otrzymać legitymację prasową „Gazety dla Lekarzy” ważną przez rok.

3.2. Współpracownik, któremu redakcja wystawiła legitymację prasową, może ponadto otrzymać oficjalne

zlecenie na piśmie w celu uzyskania akredytacji na konferencji naukowej lub kongresie. Wystawienie zle-cenia jest jednoznaczne z zobowiązaniem się autora do napisania sprawozdania w ciągu 30 dni od zakończenia kongresu lub konferencji, z zamiarem opublikowania go na łamach „Gazety dla Lekarzy”.

59 3_2019 marzec

Informacja dla autorów materiałów prasowych zamieszczanych w „Gazecie dla Lekarzy”

Rys.

Zen

4. Wymogi edytorskie dotyczące materiałów prasowych

4.1. Teksty

4.1.1. Redakcja przyjmuje teksty wyłącznie w formie elektronicznej, zapisane w formacie jednego z popular-nych edytorów komputerowych (najlepiej DOC, DOCX).

4.1.2. Jeżeli tekst jest bogato ilustrowany, można w celach informacyjnych osadzić w nim zmniejszone ilustracje.

4.2. Ilustracje

4.2.1. Sprawy techniczne

4.2.1.1. Redakcja przyjmuje ilustracje zarówno w formie elektronicznej, jak i w postaci oryginałów do skanowa-nia (np. odbitek).

4.2.1.2. Ilustracje powinny być jak najlepszej jakości: ostre, nieporuszone, dobrze naświetlone.

4.2.1.3. Fotografie z aparatu cyfrowego powinny być na-desłane w oryginalnej rozdzielczości, bez zmniejszania.

4.2.1.4. Ilustracje skanowane muszą być wysokiej roz-dzielczości (jak do druku na papierze).

4.2.1.5. Ilustracje powinny być nadesłane jako samo-dzielne pliki graficzne.

4.2.2. Prawa autorskie

4.2.2.1. Redakcja preferuje ilustracje (fotografie, grafiki) sporządzone osobiście przez autora artykułu (lepsza ilustracja słabszej jakości, ale własna).

4.2.2.2. Przesłanie ilustracji do redakcji jest jednoznacz-ne z udzieleniem przez autora licencji na jej publikację w „Gazecie dla Lekarzy”.

4.2.2.3. Jeżeli na ilustracji widoczne są osoby, do autora artykułu należy uzyskanie zgody tych osób na opubli-kowanie ich wizerunku w „Gazecie dla Lekarzy”.

4.2.2.4. Jeżeli ilustracje zostały zaczerpnięte z interne-tu, najlepiej aby pochodziły z tzw. wolnych zasobów. W przeciwnym razie autor artykułu jest zobowiązany do uzyskania zgody autora ilustracji na jej opublikowanie w „Gazecie dla Lekarzy”. Do każdej ilustracji należy dołączyć jej adres internetowy.

5. Uwagi

5.1. W kwestiach nieporuszonych powyżej należy się kontaktować z redaktor naczelną lub sekretarzem redakcji.

5.2. Preferowaną drogą kontaktu jest poczta elektro-niczna.

60 3_2019 marzec

Na zakończenie

Z okazji siódmych urodzin „Gazety dla Lekarzy” zapraszamy wszystkich Czytelników na kawę – z mlekiem prosto od krowy!

• Nowości

• Ludzie

• Lekarz pacjentem

• Moim zdaniem

• Po dyżurze

• Kulinaria

• Podróże

• Koty malowane

• Rozszyfruj

pacjenta

• Historia w blasku

klejnotów

• Gra planszowa

tylko dla

odważnych

ISSN

208

4-56

85

azetaekarzyGLdl@

miesięcznik

3_2013_marzec

Pierwsze

urodziny

• Nowości

• Moim zdaniem

• Wizerunek własny

• Artykuł

poglądowy

• Nasz jubileusz

• Na dyżurze

• Nietypowe

doznania

• Rogaś z Doliny

Rozkoszy

• Podróże

• Koty malowane

ISSN

208

4-56

85

azetaekarzyGLdl@

miesięcznik

3_2014_Marzec

Drugie urodziny

• Nowości

• Kongresy

medyczne

• Artykuł

poglądowy

• Na dyżurze,

po dyżurze

• Podróże

• Królowie

i monarchowie

ISSN

208

4-56

85

azetaekarzyGLdl@

miesięcznik

3_2015_marzec

Trzecie

urodziny!

azeta

ekarzyGLdl@miesięcznik

1_ 2012_marzec

• Nowości

• Artykuł

poglądowy

• Wywiad z Noblistą

• Ciekawy przypadek

• Refundacja

• Materiały

edukacyjne

dla pacjentów

• Wczoraj i d

ziś

medycyny

• Lekarz pacjentem

• Moda na sukces

• Emigracja

• Powiedzonka

pacjentów

• Po dyżurze

• Podróże

ISSN

208

4-56

85 Rozszyfruj

receptę

• Nowości

• Ludzie

• Lekarz pacjentem

• Moim zdaniem

• Po dyżurze

• Kulinaria

• Podróże

• Koty malowane

• Rozszyfruj

pacjenta

• Historia w blasku

klejnotów

• Gra planszowa

tylko dla

odważnych

ISSN

208

4-56

85

azetaekarz

yGLdl@miesięcznik

3_2013_marzec

Pierwsze

urodziny

• Nowości

• Moim zdaniem

• Wizerunek własny

• Artykuł

poglądowy

• Nasz jubileusz

• Na dyżurze

• Nietypowe

doznania

• Rogaś z Doliny

Rozkoszy

• Podróże

• Koty malowane

ISSN

208

4-56

85

azetaekarzyGLdl@

miesięcznik

3_2014_Marzec

Drugie

urodziny

• Nowości

• Konferencje

medyczne

• Artykuł

poglądowy

• Bez znieczulenia

• Dylematy

• Na dyżurze,

po dyżurze

• Trochę kultury

• Bonjour la France!

• Druga kariera

• Włóczęga

wszelaka

ISSN

208

4-56

85

azetaekarzyGLdl@

miesięcznik

3_2016_marzec

Omnium profecto artium medicina nobilissima

Apetyt na wszystko

• Nowości

• Na czasie

• Kongresy,

Konferencje,

raporty

• Lekarz pacjentem

• Artykuł

poglądowy

• Emigracja

• Co nas czeka?

• Siedem życzeń

ISSN

208

4-56

85 azetaekarzyGLdl@

miesięcznik

12_marca_2017

Pięć lat!

WYDANIE

SPECJALNE

Omnium profecto artium medicina nobilissima

• Nowości

• Artykuł

poglądowy

• Miasto moje,

a w nim

• Lektura

na każdą

porę roku

ISSN

208

4-56

85

Omnium profecto artium medicina nobilissima

azetaekarzyGLdl@

miesięcznik

3_2018_marzec

Złoty Dyplom Lekarza

Fot.

Kr

yst

yna

Kn

ypl