НАРИЙНСУХАЙТЫН ОРДЫН НҮҮРСНИЙ

БАЯЖИГДАХ ЧАНАРЫН СУДАЛГАА

2011 он 03 сар

Удирдагч: Г.Даваацэрэн /МАК-ийн дэд ерөнхийлөгч/

Илтгэгч: М.Базаррагчаа /АМБТехнологи, Магистрант/

ШИНЖЛЭХ УХААН ТЕХНОЛОГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ

УУЛ УУРХАЙН ИНЖЕНЕРИЙН СУРГУУЛЬ

ОРШИЛ

2010 онд манай улс 25 сая тонн нүүрс олборлосны 18 сая тонн түүхий нүүрсийг

Хятад улс руу экспортолжээ. Цаашид түүхий нүүрсний экспортыг зогсоож, үнийг

нэмэгдүүлж, тогтмол чанартай нүүрс экспортлохын тулд баяжуулж анхан шатны

боловсруулалт хийх нь эдийн засгийн чухал ач холбогдолтой байна.

Иймд нүүрсийг баяжуулах боломжийн талаар анхан шатный туршилт, судалгааны

ажлыг лабораторийн түвшинд (баяжигдах чанарын судалгааг) гүйцэтгэх шаардлага

гарч байна.

Нүүрсийг баяжуулахын гол зорилго нь нүүрсэн дэх органик бус механик хольцыг

ялган, таваарын нүүрсний чанарыг дээшлүүлэхэд оршдог. Нүүрсийг баяжуулснаар

нүүрсний тээвэр, цахилгаан станцын нүүрс ангилах, үнс зайлуулах шатанд зардлыг

бууруулах цаашид коксжуулах, хийжүүлэх зэрэг гүн боловсруулалтын урьдчилсан

нөхцөл болдог.

1

ОРДЫН БАЙРШИЛ

Нарийнсухайтын чулуун нүүрсний орд нь Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын

нутагт, Даланзадгад хотоос баруун зүгт 340 км, Улаанбаатар хотоос баруун урагш

870 км, Гурвантэс сумын төвөөс урагш 34 км, Монгол Улсын өмнөд хилээс 56 км –

ийн зайд оршдог.

2

849-км

НҮҮРС БАЯЖУУЛАЛТ

Олон улсын зах зээл дээр гол төлөв баяжуулсан нүүрсний үнслэгийн агуулга

6-8(10)%, хүхэр <1% байдаг. Иймээс анхдагч нүүрсний үнслэгээс хамааран

олборлолт, баяжуулалтыг дараах байдлаар хийгдэж байна.

Үнслэг 7-10 баяжуулахгүй (no washing);

Үнслэг 10-12% хэсэгчлэн баяжуулна (partial washing);

Үнслэг 12-16% дээш бол бүхэлд нь баяжуулна.

3

ОРДЫН НҮҮРСНИЙ ЧАНАР 4

Нарийнсухайтын 2009-2010 оны хайгуулын 45 цооногийн 1913 ширхэг дээжинд

хийсэн техникийн болон коксжих чанарын шинжилгээг EXCEL программ ашиглан

математик-статистикийн боловсруулалт хийж, үзүүлэлтүүдийг тодорхойлов.

War, % Аar, % Vdaf, % St, %Qar,

ккал/кгFSI

Түүврийн

тоо1913 1913 1913 1817 1913 1912

Дундаж

утга8.67 18.17 42.72 1.18 5409.68 3.81

Хамгийн

их утга25.15 72.58 61.46 4.76 7442.09 9

Хамгийн бага

утга0.42 3.51 22.33 0.03 744.76 0

Квадрат

дундаж

хазайлт

4.57 11.73 5.72 0.54 1124.18 2.03

5ДЭЭЖ АВАЛТ

Баяжицын судалгаанд шаардлагатай дээжийг сонгохдоо ордын нүүрсийг төлөөлөх

чадвартай чулуулгийн жижиг үе давхаргатай 55-р цооног, нэг цул давхаргатай 73-р

цооногийн нийт 500 кг дээжийг стандарт аргачлалаар авч туршилтийг гүйцэтгэсэн.

Төлөөлүүлэн дундаж үзүүлэлттэй 55-1a анхдагч дээжийг сонгон авлаа.

Ажлын чийглэг,

War, %

Үнслэг,

Аdry, %

Дэгдэмхий,

Vdaf, %

Нийт хүхэр,

St, %

Илчлэг,

Qar , ккал/кг

11.12 21.44 37.99 1.41 5237.85

Анхдагч дээжний чанарын үзүүлэлтүүд 55-1а

6НУНТАГРАЦЫН ЗЭРЭГ

Нүүрсний нунтаграц, шлам үүсэх чанарыг тодорхойлох зорилгоор Хардгровын

индексийг (HGI) тодорхойлж үр дүнг үзүүлэв.

Нунтаграцын зэргийн үр дүн 55-1а

Сорьцын

жин, гр

+0.071мм бүхэллэгийн

ангийн жин, гр

-0.071мм бүхэллэгийн

ангийн жин, гр

Хардгровын

индекс, HGI

50.32 39.93 10.15 95.5

7ШИРХЭГЛЭЛИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Ширхэглэлийн бүрэлдэхүүнийг тогтоож +0.5мм, -0.5мм ангилал бүр дэх нүүрсний

чанар, шламын хэмжээг тодорхойлсон. -0.5мм ангилалд анхдагч шламын хэмжээ

32% хүрч байгаа нь уг ордын нүүрс нилээд бутрамтгай, зөөлөн болох нь дахин

батлаж байна. Иймд баяжуулах технологийг сонгохдоо аль болох шинээр бага

шлам үүсэх нөхцлийг бодолцох шаардлагатай. Жишээлбэл: Гравитацын

баяжуулалтын технологиудаас тунаах машин, мушгиа сепаратор хамгийн бага

шлам үүсгэдэг.

Бүхэллэгийн

хэмжээ, мм

Гарц Үнслэг,

Adry, %Грамм %

+0.5-50 2480.69 68.31 23.09

-0.5 1150.65 31.69 17.88

Дүн 3631.34 100 21.44

Шигшүүрийн шинжилгээний үр дүн 55-1а

8ШИРХЭГЛЭЛИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

Ширхэглэлийн шинжилгээний

дараа 55-1а, +0.5-50мм, -0.5мм

55-1a +0.5-50мм 55-1a -0.5мм /шлам/

9ФРАКЦЫН ШИНЖИЛГЭЭ

Баяжицын зэргийг тогтоох, баяжуулалтын технологийн схемыг боловсруулах

зорилгоор 55-1а дээжний -0.5 мм, +0.5-50 мм бүхэллэгийн анги тус бүрт фракцын

шинжилгээг стандартын дагуу (ISO 7936-92) гүйцэтгэж онолын балансыг М-муруй

байгуулах замаар тогтоосон.

Фракцуудын

нягт кг/см3

Хөвсөн

фракцын

гарц, %

Үнслэг

%

Кумулятив

хөвсөн

фракцын

гарц, %

Үнслэг

%

Кумулятив

үнслэг, %

Дундаж

үнслэг,

%

1 2 3 4 5 6 7

<1300 46.96 5.43 46.96 254.99 254.99 5.43 A

1300-1400 18.27 10.92 65.23 199.51 454.50 6.97 B

1400-1500 6.30 18.02 71.53 113.53 568.03 7.94 C

1500-1600 3.99 28.11 75.52 112.16 680.19 9.01 D

1600-1800 5.44 41.65 80.96 226.58 906.76 11.20 E

>1800 19.04 75.08 100 1429.52 2336.29 23.36 F

100 23.36

10АНРИГИЙН-МУРУЙ

11М-МУРУЙ

12ОНОЛЫН БАЛАНС

Бүтээгдэхүүн γ, % Adry, % St, % Qar, ккал/кг

Баяжмал 75.52 11.92 0.93 6606.08

Завсрын бүтээгдэхүүн 5.44 40.42 2.79 2155.54

Хаягдал 19.04 80.00 3.42 514.84

Дүн 100.00 23.36 1.49 5247.34

13БАЯЖМАЛ ХАЯГДАЛЫН ЧАНАР, ГАРЦЫН

ОНОВЧТОЙ ХУВИЛБАР

Хаягдал Баяжмал

Adry, % γ, % Adry, % St, % γ, % Adry, % St, %

5.50 36.28 46.53 1.09 63.72 5.50 0.55

5.93 25.71 62.18 1.31 74.29 5.93 0.61

6.54 22.98 66.78 1.33 77.02 6.54 0.65

7.19 21.79 67.75 1.34 78.21 7.19 0.67

7.85 20.89 67.88 1.35 79.21 7.85 0.68

8.51 20.15 67.47 1.36 79.85 8.51 0.69

9.18 19.40 66.94 1.38 80.60 9.18 0.70

14НЭГТГЭСЭН ҮР ДҮН

60

65

70

75

80

85

5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 8.5 9 9.5 10

Га

рц

, γ, %

Үнслэг, Аdry, %

Үнслэг болон гарцын хамаарлын муруй

15ЗАГВАРЧЛАЛ - METSIM

Лабораторийн туршилтын үр дүн, баяжмал хаягдлын гарцын оновчтой

хувилбарыг үндэслэн жилд 7 сая тонн, цагт 1000 тонн нүүрс баяжуулах

үйлдвэрийн технологийн схемийг METSIM программыг ашиглан

загварчилж, урьдчилсан технологийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлов:

-1 мм -г нуман шигшүүрээр ангилж, гидроциклоноор баяжуулна

+0.125-1 мм -г гидроциклоноор ангилж, мушига сепаратораар баяжуулна.

+1-50 мм -г тунаах машинаар баяжуулж баяжмал, завсрын бүтээгдэхүүн,

хаягдал гарган авахаар тооцсон.

Баяжуулалтын технологийн схемийн загварчлалын үр дүн

БүтээгдэхүүнХүчин чадал

Adry, % St, % Qar, ккал/кгтонн/цаг тонн/жил

Баяжмал 715.8 5,016,326 6.16 0.78 7646

Завсрын бүтээгдэхүүн 149.4 1,046,995 24.82 0.76 5773

Хаягдал 134.7 936,679 82.25 1.02 730.4

Анхдагч нүүрс 1000.0 7,000,000 19.20 0.81 6402

16ЗАГВАРЧЛАЛЫН ҮР ДҮН

17ЗАГВАРЧЛАЛ -УСНЫ БАЛАНС

Загварчлалаар баяжуулалтын бүтээгдэхүүний чийгийг баланслах зорилгоор өгч буй

цэвэр усны хэмжээ 69.61 м3/цаг байгааг харж болно. Энэ нь үйлдвэрт 19.34 л/с цэвэр

технологийн ус шаардлагатай гэсэн үг. Дээрх тооцооноос эргэлтийн усны хэмжээ

956.9 м3/цаг ба 1 тонн нүүрс баяжуулахад ойролцоогоор 70 л цэвэр ус шаардлагатай

байгааг тооцож гаргасан.

18ЭДИЙН ЗАСАГ

Нүүрсний үнслэгийг 1% багасгахад 1 кВт/цаг цахилгааны өөрийн өртөг 1.1% -иар

хямдрах, дутуу шаталт 1.5-2.0% -иар мөн багасдаг байна. Гэхдээ цахилгаан станцын

зориулалттай нүүрсний баяжуулалтын түвшин 10-20% -иас хэтэрвэл эдийн засгийн

хувьд ашиггүй. Нүүрсийг баяжуулж үнслэгийг багасгахад шаардагдах хөрөнгө

оруулалт ба ашиглалтын зардал нь 1 тонн -д 1.5-3 ам $ байгааг судалгаагаар

тогтоосон. Экспортын одоогийн түүхий нүүрс чанараасаа хамааран (уурхайн ам

нөхцөлөөр) 1 тонн тутмын үнэ 50-70 ам $ байхад баяжуулсан нүүрсний 1 тонн

тутмын үнэ нь 80-90 ам $ болж өсөх бүрэн боломжтой. Үүнээс

19ДҮГНЭЛТ

Лабораторийн анхан шатны туршилтаар Нарийнсухайтын нүүрсний баяжицын зэрэг

нь амархан, дунд зэрэгтэйг тогтоосон.

Хардгровын индекс HGI=95.5 байгаа нь тус ордын нүүрс зөөлөн, бутрамтгай шинж

чанартай байна.

-0.5 мм -ийн ангилал дэх шламын хэмжээ 32% хүрч байгаа нь баяжуулалтын явцад

шламгүйжүүлэх, шламыг баяжуулах технологи (Жемсоны хорго, Pneuplot) сонгох нь

илүү тохиромжтой.

Фракцын шинжилгээний үр дүнгээс харахад Нарийнсухайтын нүүрсийг

баяжуулсанаар 6-7% үнслэгтэй, 0.78-0.93% хүхэртэй, 75-76% гарцтай өндөр

чанарын баяжмал гарган авах боломжтой.

Загварчлалын үр дүнд харьцангуй өндөр үнслэг, хүхэртэй нүүрсийг баяжуулан 8.9%

-ийн үнслэгтэй 72% -ийн гарцтай баяжмал гарган авах боломжтойг практикийн хувьд

тогтоосон.

Баяжуулалтын явцад баяжмал дахь хүхрийн агуулга анхдагч нүүрстэй харьцуулахад

бараг 40% -иар буурч (S=0.78%) байгаа ба энэ нь нүүрсэнд агуулагдаж буй пиритын

хүхэр хаягдалд шилжиж байгааг тогтоосон.

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА!