Upload
hakhuong
View
219
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
2
Spis treści
DEFINICJE........................................................................................................................................................... 3 1. WSTĘP............................................................................................................................................................... 4 2. PODSTAWA KLASYFIKACJI STREF POD KĄTEM ZAPLANOWANIA SYSTEMU OCEN ROCZNYCH PYŁU PM2,5 ................................................................................................................................. 5
2.1 Określenie wartości górnego i dolnego progu oszacowania ................................................................... 5 2.2 Wymagane metody oceny rocznej ............................................................................................................ 6 2.3 Strefy w województwie śląskim................................................................................................................ 8
3. ZAKRES I ŹRÓDŁA INFORMACJI WYKORZYSTANE W OCENY WSTĘPNEJ............................. 10 3.1 Wyniki pomiarów................................................................................................................................... 10 3.2 Badania składu chemicznego i ziarnowego pyłu ................................................................................... 12 3.3 Rezultaty obliczeń modelowych i prognozy ........................................................................................... 16 3.4 Dotychczasowe oceny jakości powietrza ............................................................................................... 18 3.5. Inwentaryzacja emisji ........................................................................................................................... 20
4. DOKUMENTACJA I RAPORTOWANIE WYNIKÓW OCENY WSTĘPNEJ....................................... 27 5. BIBLIOGRAFIA............................................................................................................................................. 32
Dyrektywy ...................................................................................................................................................... 32 Ustawy i Rozporządzenia ............................................................................................................................... 32 Normy ............................................................................................................................................................ 32 Wskazówki...................................................................................................................................................... 32 Opracowania analityczne .............................................................................................................................. 32
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
3
Definicje • ocena oznacza każdą metodę stosowaną do pomiaru, obliczania, przewidywania lub osza-
cowania poziomów zanieczyszczeń; • poziom dopuszczalny oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie
wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziały-wania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całość, który powinien być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany;
• poziom docelowy oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania, za-pobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowi-sko jako całość, który ma być osiągnięty tam gdzie to możliwe w określonym czasie;
• margines tolerancji oznacza procentowo określoną część poziomu dopuszczalnego, o którą poziom ten może zostać przekroczony, zgodnie z warunkami ustanowionymi w Dy-rektywie 2008/50/WE;
• górny próg oszacowania oznacza poziom substancji w powietrzu, poniżej którego do oceny jakości powietrza może być stosowana kombinacja pomiarów stałych i technik mo-delowania lub pomiarów wskaźnikowych;
• dolny próg oszacowania oznacza poziom substancji w powietrzu, poniżej którego do oceny jakości powietrza wystarczające jest stosowanie technik modelowania lub obiek-tywnego szacowania;
• udział zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł naturalnych oznacza emisję zanie-czyszczeń, która nie jest spowodowana bezpośrednio lub pośrednio działalnością czło-wieka, w tym zjawiska naturalne, takie jak wybuchy wulkanów, aktywność sejsmiczna, aktywność geotermiczna, pożary nieużytków, gwałtowne wichury, aerozole morskie lub resuspensja lub transport w powietrzu cząstek pochodzenia naturalnego, lub ich przeno-szenie z regionów suchych;
• strefa dla PM2,5 - za strefę należy uważać aglomerację lub miasto o liczbie mieszkań-ców przekraczającej 100 tys. lub resztę województwa nie wchodzącą w skład aglomeracji oraz miasta o liczbie ludności powyżej 100 tys.;
• aglomeracja oznacza miasto lub grupę miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 250 tys.;
• PM2,5 oznacza pył przechodzący przez otwór sortujący, zdefiniowany w referencyjnej metodzie poboru próbek i pomiaru PM2,5 , EN 14907, przy 50 % granicy sprawności dla średnicy aerodynamicznej do 2,5 µm;
• pomiary stałe oznaczają pomiary przeprowadzane w stałych punktach pomiarowych, za-równo w trybie ciągłym, jak i na zasadzie wyrywkowych prób, w celu określenia pozio-mów substancji w powietrzu zgodnie z założonymi stosownymi celami dotyczącymi jako-ści danych;
• pomiary wskaźnikowe oznaczają pomiary, dla których wymagania dotyczące jakości da-nych są mniej restrykcyjne w porównaniu z pomiarami stałymi;
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
4
1. Wstęp Dyrektywa 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 w sprawie jakości powietrza i czystszego powie-trza dla Europy1 rozszerza obowiązek oceny jakości powietrza w państwach członkowskich na pył zawieszony PM2,5. Pył jest substancją różniącą się od pozostałych zanieczyszczeń powietrza ze względu na po-chodzenie. Z jednej strony emitowany jest jako zanieczyszczenie pierwotne podczas różnego rodzaju procesów (antropogenicznych i naturalnych) z drugiej strony powstaje jako zanie-czyszczenie wtórne w wyniku przemian jego prekursorów: dwutlenku siarki, dwutlenku azo-tu, amoniaku i lotnych związków organicznych. Pojawia się również w wyniku procesów resuspensji z powierzchni ziemi. Dyrektywa wprowadza dwie wartości kryterialne stężenia pyłu PM2,5: • poziom docelowy - 25 µg/m3 – termin osiągnięcia 1 stycznia 2010 r. • poziom dopuszczalny – 25 µg/m3 – termin osiągnięcia 1 stycznia 2015 r. Ocena wstępna, jako pierwszy etap oceny jakości powietrza dla tego zanieczyszczenia została wykonana: • dla stref wg nowego podziału województwa dla pyłu PM2,5 – pięciu stref, w tym dwóch
aglomeracji; • w oparciu o „Wskazówki do oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5
opracowane w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska – lipiec 2009; • z uwzględnieniem, stanowisk pracujących na potrzeby obliczania Wskaźnika Średniego
Narażenia (AEI) Zasadniczym celem oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 jest zaplano-wanie metod, jakimi będą dokonywane roczne oceny jakości powietrza w odniesieniu do pyłu PM2,5.
1 Dyrektywa 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, (Dz. U. L 152/1 z dnia 11.06.2008)
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
5
2. Podstawa klasyfikacji stref pod kątem zaplanowania systemu ocen rocznych pyłu PM2,5 Podstawę klasyfikacji stanowią stężenia pyłu w rejonach o najwyższych poziomach na terenie danej strefy. Z klasą związane są określone wymagania dotyczące systemów ocen rocznych:
− metody oceny stężenia pyłu PM2,5, określone dla systemu rocznych ocen jakości po-wietrza (pomiary, modelowanie, metody szacunkowe itp.),
− minimalna liczba stanowisk pomiarów stężenia pyłu PM2,5 na terenie strefy (z uwzględnieniem rozproszonych źródeł emisji oraz oddziaływania istotnych źródeł punktowych).
Klasyfikacji stref według górnego i dolnego progu oszacowania
Kryteriami pozwalającymi na powiązanie systemów oceny z poziomem zanieczysz-
czenia powietrza pyłem są dolny i górny próg oszacowania. Dla potrzeb niniejszej oceny wstępnej przyjęto następujące założenia dotyczące klas zanie-czyszczenia:
• Klasa 1 – strefa o najniższych stężeniach pyłu PM2,5 • Klasa 2 – strefa o umiarkowanych stężeniach pyłu PM2,5 • Klasa 3 – strefa o najwyższych stężeniach pyłu PM2,5
2.1 Określenie wartości górnego i dolnego progu oszacowania Górny i dolny próg oszacowania stanowią określoną część poziomu dopuszczalnego, wyrażo-ną w procentach (tabela 1, rys. 1) Tabela 1. Górny i dolny próg oszacowania dla pyłu PM2,5
Poziom dopuszczalny (1)
Górny próg oszacowania 70% poziomu dopuszczalnego 17 µg/m3
Dolny próg oszacowania 50% poziomu dopuszczalnego 12 µg/m3
(2) Górny próg oszacowania i dolny próg oszacowania nie mają zastosowania do pomiarów w celu oceny zgodności z docelowym ograniczeniem stopnia narażenia na działanie PM2,5 dla ochrony zdrowia ludzkiego
Średnie roczne stężenie PM2,5 (2)
25 µg/m3
(1) Na dzień 1 stycznia 2015 r.
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
6
Rys. 1. Klasyfikacja według górnego i dolnego progu oszacowania
2.2 Wymagane metody oceny rocznej System ocen rocznych wykorzystuje metody wynikające z odniesienia poziomu stęże-
nia pyłu PM2,5 do wartości kryterialnych, którymi są górny i dolny próg oszacowania. Meto-dy te zostały przedstawione w tabeli 2. Tabela 2. Klasyfikacja aglomeracji i stref na potrzeby ocen rocznych jakości powietrza dla pyłu PM2,5
Najwyższe stężenia zanieczyszczenia w aglomeracji/strefie
Klasa aglomeracji/strefy Wymagania dotyczące metod ocen rocznych
Powyżej poziomu dopuszczalnego 3b
Obowiązek lub priorytet prowadzenia pomiarów stałych na obszarach przekroczeń poziomu dopuszczalnego w strefie
Powyżej górnego progu oszacowania 3a
Pomiary stałe, wysokiej jakości . Wyniki pomiarów mogą być uzupełniane technikami modelowania lub pomiarami
wskaźnikowymi w celu zapewnienia odpowiedniej informacji na temat przestrzennego rozkładu stężen PM2.5 w
powietrzu.
Pomiędzy górnym i dolnym progiem oszacowania 2
Pomiary (obowiązkowo) stałe mogą być kombinowane z pomiarami wskaźnikowymi lub technikami modelowania,
lub obiektywnego szacowania.Poniżej dolnego progu
oszacowania 1Wystarczajace sa techniki modelowania lub obiektywnego
szacowania
Najwyższe wymagania stawiane są systemowi monitoringu w aglomeracjach i strefach kla-sy 3b, w których stężenia pyłu PM2,5 przekraczają poziom docelowy/dopuszczalny PD=25µg/m3. Obowiązkowe lub priorytetowe pomiary powinny być realizowane na stałych stanowiskach i powinny być wysokiej jakości. Na stanowiskach powinny być wykorzystywane
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
7
pyłomierze pracujące według metody referencyjnej lub posiadające świadectwo równoważno-ści z tą metodą 2;
Wysokie wymagania stawiane są systemowi monitoringu w aglomeracjach i strefach klasy 3a, w których stężenia pyłu PM2,5 przekraczają górny próg oszacowania GPO=17µg/m3. Obowiązkowe pomiary powinny być realizowane na stałych stanowiskach i powinny być wy-sokiej jakości. Na stanowiskach powinny być wykorzystywane pyłomierze pracujące według metody referencyjnej lub posiadające świadectwo równoważności z tą metodą. Wyniki tych pomiarów mogą być uzupełniane wynikami modelowania rozkładów stężeń w strefie lub po-miarami wskaźnikowymi.
Jeżeli stężenie pyłu PM2,5 w aglomeracji lub strefie wyznaczone na podstawie dostępnych danych mieści się między górnym progiem oszacowania GPO=17µg/m3 a dolnym progiem oszacowania DPO=12µg/m3 (klasa 2) system monitoringu może mieć nieco złagodzone wy-magania. W aglomeracjach i strefach muszą być prowadzone pomiary stężenia pyłu PM2,5 ale pomiary te mogą być mniej intensywne niż w strefach o klasie 3.
Najniższe wymagania dotyczą systemu monitoringu w aglomeracjach i strefach, w których stężenia pyłu PM2,5 w powietrzu określone na podstawie dostępnych danych mieszczą się poniżej dolnego progu oszacowania DPO=12µg/m3. W takich przypadkach pomiary nie muszą być prowadzone, a dla ocen rocznych jakości powietrza wystarczą wyniki modelowania roz-kładów stężeń pyłu lub metody obiektywnego szacowania.
Dyrektywa określa minimalną liczbę stanowisk do pomiarów stałych pyłu PM2,5 w celu oceny zgodności z poziomem docelowym/dopuszczalnym w strefach i aglomeracjach, w których stały pomiar stanowi jedyne źródło informacji. Liczba stanowisk dla rozproszo-nych źródeł emisji zależy od klasy aglomeracji/strefy oraz od liczby mieszkańców w aglome-racji/strefie (tab. 3). W odniesieniu do stref i aglomeracji, w których informacje pochodzące ze stałych pomiarów będą uzupełniane informacjami z modelowania lub pomiarów wskaźni-kowych, całkowita liczba punktów pomiarowych może zostać zmniejszona maksymalnie o 50 %, pod warunkiem, że zostaną spełnione następujące kryteria:
a) metody uzupełniające dostarczą danych wystarczających do oceny jakości powietrza w odniesieniu do poziomu docelowego/dopuszczalnego, jak również zapewnią właściwą informację dla społeczeństwa;
b) liczba stanowisk, które mają zostać założone oraz przestrzenne rozmieszczenie stano-wisk stosujących inne metody będą wystarczające do ustalenia stężenia pyłu PM2,5 zgodnie z celami dotyczącymi jakości danych (Załącznik I sekcja A w dyrektywie) oraz umożliwią uzyskanie wiarygodnych wyników oceny (spełniających kryteria określone w Załączniku I sekcja B w dyrektywie).
2 Jakość powietrza atmosferycznego – Standardowa, grawimetryczna metoda oznaczania frakcji masowej PM2,5 pyłu zawieszonego, PN-EN 14907:2006h; IV.2006
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
8
Tabela 3. Minimalna liczba stanowisk pomiarowych do pomiarów stałych pyłu zawieszonego w celu oceny zgodności z poziomami dopuszczalnymi oraz z progami alarmowymi(PM10) w strefach i aglomeracjach, w których stały pomiar stanowi jedyne źródło informacji. Źródła rozproszone
Jeżeli maksymalne stężenia przekraczają górny próg
oszacowania (1)
Jeżeli maksymalne stężenia znajdują się między górnym i dolnym progiem oszacowania
PM(2) (suma stanowisk dla PM10
i PM2,5)PM(2) (suma stanowisk dla PM10
i PM2,5)0 - 249 2 1
250 - 499 3 2500 - 749 3 2750 - 999 4 2
1000 - 1499 6 31500 - 1999 7 32000 - 2749 8 42750 - 3749 10 43750 - 4749 11 64750 - 5999 13 6
>=6000 15 7
Liczba mieszkańców aglomeracji lub strefy (w
tysiącach)
(1) Dla pyłu zawieszonego (oraz NO2, benzenu i tlenku węgla) należy uwzględnić przynajmniej jedną stację pomiarową do pomiarów tła miejskiego i jedną w rejonie oddziaływania ruchu drogowego (stacja komunikacyjna), pod warunkiem że nie spowoduje to zwiększenia liczby stanowisk pomiarowych. Całkowita liczba stacji do pomiarów tła miejskiego i całkowita liczba stacji komunikacyjnych w państwie członkowskim wymaganych na potrzeby ocen rocznych nie mogą różnić się o współczynnik większy niż 2. Należy utrzymać stanowiska pomiarowe, na których nastąpiło przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla PM10 w ciągu ostatnich trzech lat, o ile nie jest konieczna zmiana umiejscowienia ze względu na szczególne okoliczności, zwłaszcza rozwój przestrzenny aglomeracji/miast. (2) W przypadku gdy PM2,5 i PM10 są mierzone w tej samej stacji pomiarowej, są one liczone jako dwa oddzielne stanowiska pomiarowe. Łączna liczba stanowisk pomiarowych dla PM2,5 i PM10 w kraju wymagana do ocen rocznych nie może różnić się o współczynnik większy niż 2. Stanowiska pomiarów pyłu PM2,5 służące do ocen rocznych jakości powietrza mogą pokrywać się ze stanowiskami do pomiarów stałych w celu oceny zgodności z krajowym celem redukcji narażenia na działanie pyłu PM2,5 . Jeżeli w strefie zaplanowano dwa stanowiska pomiarów stężenia pyłu PM2,5, jedno powinno zostać zlokalizowane na obszarze tła miejskiego, a drugie jako stanowisko komunikacyjne. Jeżeli w strefie jest więcej stanowisk niż dwa, stosunek liczby stanowisk obydwu typów (tła miejskiego i komunikacyjnych) nie powinien być większy niż 2. W przypadku oceny zanieczyszczenia w pobliżu źródeł punktowych (mających istotny wpływ na jakość powietrza na terenach zamieszkałych strefy) należy obliczyć liczbę punktów po-miarowych dla pomiarów stałych, biorąc pod uwagę zagęszczenie źródeł emisji, prawdopo-dobną strukturę rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń powietrza i potencjalne narażenie lud-ności. Jeżeli pył PM2,5 w strefie jest emitowany z dużych instalacji, rozumianych jako instalacje mogące znacząco oddziaływać na środowisko, dla których wymagany jest raport o oddziały-waniu na środowisko bądź obowiązek posiadania pozwolenia zintegrowanego, przynajmniej jeden punkt pomiarowy powinien być zlokalizowany w miejscu największego oddziaływania tych instalacji w taki sposób, aby można było monitorować zastosowanie najlepszych dostęp-nych technik (BAT.
2.3 Strefy w województwie śląskim
W województwie śląskim dla potrzeb oceny wstępnej zostało wydzielonych pięć stref: aglomeracja górnośląska, aglomeracja rybnicko-jastrzębska, miasto Bielsko-Biała, miasto Częstochowa oraz strefa śląska PM2,5. Wykaz stref dla celów oceny jakości powietrza przed-stawia tabela 4.
Dane dotyczące obszarów i ludności stref dla pyłu PM2,5 przedstawia tabela 5.
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
9
Tabela 4 . Lista stref w województwie śląskim, w których dokonuje się ocen jakości powietrza, w tym pod kątem zawartości pyłu PM2,5
Nazwa i kod strefy dla celów oceny jakości powietrza pod
kątem zawartości ozonu
Nazwa i kod strefy dla celów oceny jakości powietrza pod kątem
zawartości pyłu zawie-szonego PM2,5
Nazwa i kod strefy dla celów oceny jakości powietrza pod kątem zawarto-ści dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku węgla i benzenu, pyłu zawieszonego PM10 oraz zawar-tego w tym pyle ołowiu, arsenu, kad-
mu, niklu i benzo(a)pirenu Nazwa Kod Nazwa Kod Nazwa Kod
Obszar strefy
Bytom - miasto na prawach powiatu
Chorzów - miasto na prawach powiatu Dąbrowa Górnicza - miasto na prawach powiatu
Gliwice - miasto na prawach powiatu
Jaworzno - miasto na prawach powiatu
Katowice - miasto na prawach powiatu
Mysłowice - miasto na prawach powiatu Piekary Śląskie - miasto na prawach powia-tu
Ruda Śląska - miasto na prawach powiatu Siemianowice Śląskie - miasto na prawach powiatu
Sosnowiec - miasto na prawach powiatu Świętochłowice - miasto na prawach po-wiatu
Tychy - miasto na prawach powiatu
Aglomeracja górnośląska PL.24.01.a.14 aglomeracja
górnośląska PL2401 aglomeracja górnośląska PL.24.01.a.14
Zabrze - miasto na prawach powiatu Jastrzębie Zdrój - miasto na prawach powiatu
Rybnik - miasto na prawach powiatu
Aglomeracja rybnicko-jastrzębska
PL.24.02.a.03 aglomeracja rybnicko-jastrzębska
PL2402 aglomeracja rybnicko-jastrzębska
PL.24.02.a.03
Żory - miasto na prawach powiatu miasto Biel-sko-Biała PL2403 miasto Bielsko-
Biała PL.24.03.m.01 Bielsko-Biała - miasto na prawach powiatu miasto Czę-stochowa PL2404 miasto Często-
chowa PL.24.04.m.01 Częstochowa - miasto na prawach powiatu
powiat bielski
powiat cieszyński strefa bielsko-żywiecka PL.24.05.z.03
powiat żywiecki
powiat bieruńsko-lędziński strefa bieruń-sko-pszczyńska PL.24.06.z.02
powiat pszczyński
powiat częstochowski
powiat kłobucki
powiat lubliniecki
strefa często-chowsko-lubliniecka
PL.24.07.z.04
powiat myszkowski
powiat gliwicki strefa gliwicko-mikołowska PL.24.08.z.02
powiat mikołowski
powiat raciborski
powiat rybnicki strefa racibor-sko-wodzisławska
PL.24.09.z.03
powiat wodzisławski
powiat będziński
powiat tarnogórski
Strefa śląska PL.24.00.b.19
strefa śląska PM2,5 PL2405
strefa tarnogór-sko-będzińska PL.24.10.z.03
powiat zawierciański
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
10
Tabela 5. Liczba mieszkańców i obszar stref PM2,5 w województwie śląskim Aglomeracja Obszar strefy
Lp. Nazwa strefy Kod strefy [tak/nie] [km2] Liczba mieszkań-
ców w strefie 1 Aglomeracja górnoślaska PL2401 tak 1218 19739002 Aglomeracja rybnicko-jastrzębska PL2402 tak 298 2968943 miasto Bielsko-Biała PL2403 nie 125 1754764 miasto Częstochowa PL2404 nie 160 2414495 strefa śląska PM2,5 PL2405 nie 10533 1961242
3. Zakres i źródła informacji wykorzystane w oceny wstęp-nej
Podstawowym źródłem informacji dla oceny są wyniki pomiarów stężenia pyłu, pozwala-jące na ocenę jego całkowitej zawartości w powietrzu, niezależnie od źródeł pochodzenia (pył pierwotny i wtórny).
Metodami uzupełniającymi są inwentaryzacja emisji, dotychczasowe oceny jakości po-wietrza i obliczenia modelowe rozprzestrzeniania pyłu.
3.1 Wyniki pomiarów W pierwszej kolejności do wykonania oceny wstępnej wykorzystano wyniki pomia-
rów stężenia pyłu PM2,5. Ponieważ wyników pomiarów stężenia pyłu PM2,5 w latach 2004-2008 jest niewiele ok.10%, przy wykonywaniu oceny wstępnej posłużono się wynikami po-miarów stężenia pyłu PM10. W tabeli 6 podano liczbę stanowisk pomiaru pyłu PM2,5 i PM10 w latach 2004 - 2008. Tabela 6. Liczba stanowisk pomiarowych pyłu PM2,5 i PM10 w województwie śląskim w la-tach 2004-2008 stanowiska
pomiarowe 2004 2005 2006 2007 2008
manualne 12 15 16 15 13 automatyczne 10 17 17 16 15 PM10 razem 22 32 33 31 28 manualne 0 1 1 3 4 automatyczne 1 1 1 1 2 PM2,5 razem 1 2 2 4 6
Przy wykorzystywaniu wyników pomiarów stężenia pyłu PM10 uwzględniono udział
frakcji <2,5 µm w pyle PM10. Wykorzystano do tego celu wyniki obliczeń modelowych wy-konanych przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA3. Dla poszcze-gólnych stref przyjęto minimalne współczynniki udziału pyłu PM2,5 w pyle PM10 (tabela 7), uzyskane w ramach wyznaczenia przestrzennych rozkładów stężeń przy użyciu w skali kraju i województw Modelu CAMx, a do obliczeń w aglomeracjach i miastach - Modelu CALPUFF. Wartości współczynników przeliczeniowych dla województwa śląskiego wg rozkładów mo-delowych (rys. 2 i 3) są zawarte w przedziale od 0,694 do 0,749.
3 Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o. Opracowanie prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drob-nym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz z analizą uwarunkowań i oceną kosztów osiągnięcia standardów dla pyłu określonych projek-towaną dyrektywą w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy. 2009. Praca wykonana na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
11
Rys. 2. Udział pyłu PM2,5 w PM10 (EKOMETRIA 2009 rok)
Tabela 7. Udział pyłu PM2,5 w pyle PM10
Nazwa strefy Współczynnik PM2,5/PM10
MIN
Współczynnik PM2,5/PM10
MAX
Aglomeracja górnośląska 0.694 0.766
Aglomeracja rybnicko-jastrzębska
0.706 0.739
miasto Bielsko-Biała 0.728 0.794
miasto Często-chowa 0.749 0.773
strefa śląska PM2,5 0.709 0.815
Rys.3. Udział PM2,5 w PM10, aglomeracja górnośląska, 2005 rok (EKOMETRIA 2009 rok)
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
12
3.2 Badania składu chemicznego i ziarnowego pyłu Ze względu na specyficzne warunki tworzenia pyłu PM2,5 – bezpośrednio w proce-
sach, w których jest emitowany jako pył pierwotny oraz w wyniku przemian chemicznych prekursorów (które mogą być emitowane w tych samych procesach) należy się spodziewać, że w jego składzie chemicznym w pobliżu źródeł emisji dominuje pył pierwotny, a w miarę oddalania od źródeł emisji rośnie udział pyłu tworzonego w procesie transformacji i rozprze-strzeniania prekursorów.
Proces tworzenia pyłu determinuje jego skład frakcyjny – im bliżej źródeł emisji tym większy udział większych frakcji oraz skład chemiczny – w miarę oddalania od źródeł maleje udział składników bezpośrednio emitowanych, a rośnie udział składników będących produk-tem przemian fizyko-chemicznych prekursorów pyłu.
Na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Moni-toringu Środowiska na przełomie lat 2007 i 20084 prowadzone były badania składu chemicz-nego pyłu w trzech miejscach o różnej antropopresji – Diablej Górze (tło regionalne), Wro-cławiu (aglomeracja) i Dąbrowie Górniczej (miasto o znaczącym oddziaływaniu źródeł prze-mysłowych). Prawdopodobne źródła pochodzenia badanych składników są następujące:
− siarczany i azotany głównie pochodzą z „dalekiego transportu”, a ich stężenia są pro-porcjonalne do emisji energetycznej rozprzestrzeniającej się w skali kontynentalnej,
− źródłem jonu amonowego może być rolnictwo (uprawy, nawożenie gleb uprawnych) w obszarach sąsiadujących z punktem pomiarowym, a w rejonach silnie uprzemysło-wionych – działalność przemysłowa związana z emisją amoniaku,
− węgiel elementarny to substancja pochodząca w powietrzu głównie z procesów nie-pełnego spalania, w szczególności paliw w silnikach wysokoprężnych i paliw kopal-nych lub biomasy w celach energetycznych,
− węgiel organiczny to substancja, której źródła stanowi spalanie biomasy, komunika-cja, daleki transport oraz tworzenie wtórnego aerozolu organicznego (oprócz źródeł antropogenicznych dużą rolę odgrywa emisja lotnych związków organicznych z la-sów),
− specyficzne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne mogą pochodzić m.in. z emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych,
− benzo(a)piren pochodzi w głównej mierze ze źródeł komunalnych, − metale ciężkie emitowane są z hut stali i różnych procesów przemysłowych, ze skła-
dowisk surowców i odpadów hutniczych, − chlorki mogą być elementem aerozolu morskiego transportowanego w głąb lądu, a w
rejonach miejskich mogą pochodzić ze spalania paliw lub ze stosowania środków do usuwania gołoledzi w zimie.
Badania porównawcze składu pyłu PM10 i PM2,5 w Dąbrowie Górniczej wykazały, że
udział poszczególnych pierwiastków w PM2,5 jest zbliżony do ich udziału w PM10, co wyni-ka, z wysokiego stosunku PM2,5/PM10. Istnieje wysoka korelacja między stężeniami po-szczególnych substancji w obu frakcjach pyłu zawieszonego. Badania PM10 i PM2,5 w punk-cie pomiarowym w Dąbrowie Górniczej prowadzono w sposób równoległy. W tabeli 8 przedstawiono sumaryczne dane dotyczące udziału PM2,5 w PM10 dla poszcze-gólnych serii pomiarowych oraz poszczególnych okresów badań. W ocenie wykorzystano 236 par stężeń PM2,5 i PM10 pokrywających 83,7 % czasu prowadzenia badań. 4 „Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5 z uwzględnieniem składu chemicznego pyłu, w tym metali ciężkich i WWA. Raport końcowy”. 2008. Praca zrealizowana na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
13
Tabela 8. Statystyka stosunku stężeń pyłu PM2,5/PM10 w punkcie pomiarowym w Dąbrowie Górniczej, ul. 1000-lecia 25a (stacja pomiarowa WIOŚ w Katowicach), w okresie od 15 lipca 2007 r. do 21 kwietnia 2008 r. Seria 1 Seria 2 Seria 3 Seria 4 Seria 5 Seria 6 Seria 7 Seria 8 Seria 9
Wyszcze-gólnienie
15.07-14.08.2
007
15.08-14.09.2
007
15.09-14.10.2
007
15.10-14.11.2
007
15.11-14.12.2
007
15.12.2007 -
14.01.2008
15.01-14.02.2
008
15.02-14.03.2
008
15.03-21.04.2
008
Liczba par stężeń do-bowych
31 27 24 22 21 29 21 25 36
Udział waż-nych danych [%]
100,0 87,1 80,0 71,0 70,0 93,5 67,7 86,2 94,7
Minimum 0,24 0,37 0,49 0,39 0,26 0,23 0,56 0,42 0,48 Mediana 0,64 0,67 0,75 0,80 0,92 0,91 0,95 0,85 0,96 Maksimum 1,10 0,93 1,03 0,97 1,27 1,26 1,20 1,33 1,26 Średnia 0,65 0,67 0,75 0,79 0,89 0,91 0,94 0,89 0,95 Odchylenie standardowe
0,13 0,12 0,12 0,14 0,20 0,17 0,13 0,21 0,15
Wyszcze-gólnienie
Okres badań 15.07.2007-21.04.2008
Sezon letni 15.07-14.10.2007
Sezon jesienno-zimowy
15.10.2007-14.01.2008
Sezon zimowo-wiosenny
15.01-21.04.2008
Liczba par stężeń do-bowych
236 82 72 82
Udział waż-nych danych [%]
83,7 89,1 78,3 83,7
Minimum 0,23 0,24 0,23 0,42 Mediana 0,83 0,67 0,89 0,94 Maksimum 1,33 1,10 1,27 1,33 Średnia 0,82 0,68 0,86 0,93 Odchylenie standardowe 0,19 0,13 0,18 0,17
Średni stosunek PM2,5/PM10 dla 9 serii pomiarowych wynosił 0,82. W okresie sezo-
nu letniego zwiększa się zwartość frakcji >2,5µm i stosunek PM2,5/PM10 wynosił wówczas 0,68. W podokresach pory chłodnej odpowiednio PM2,5/PM10 wynosił 0,89 i 0,94.
W ocenie wstępnej wykorzystano średnie roczne stężenia pyłu PM10 z 43 stanowisk pomiarów manualnych (rys. 4).Obliczone średnie roczne stężenia pyłu PM2,5 wg współczyn-ników przeliczeniowych udziału frakcji <2,5 średnich z okresów badań przedstawiono na rysunku 5. Dla współczynnika 0,68 wartości niższe niż 17 µg/m3 uzyskano jedynie na 3 sta-nowiskach pomiarowych w strefie śląskiej PM2,5 (Cieszynie, Lublińcu, Raciborzu). Na pozo-stałych stanowiskach wartości stężeń były wyższe niż górny próg oszacowania. Ponad 67% stanowisk przekroczyło poziom dopuszczalny pyłu PM2,5.
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
14
Rys. 4. Średnie roczne stężenia pyłu PM10 w latach 2005-2008 - pomiary manualne (GPO – górny poziom oszacowania PM2,5, PD – poziom dopuszczalny PM2,5)
0
10
20
30
40
50
60
70
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a -2
005
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a -2
006
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a - 2
007
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a - 2
008
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
005
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
006
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
007
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
008
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2005
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -2
006
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2007
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2008
Ryb
nik
ul. B
orki
-200
5
Ryb
nik
ul. B
orki
- 20
06
Ryb
nik
ul. B
orki
-200
7
Ryb
nik
ul. B
orki
-200
8
Bie
lsko
Biała
ul.
Koss
ak-S
zczu
ckie
j - 2
005
Bie
lsko
Biała
ul.
Koss
ak-S
zczu
ckie
j -20
06
Biel
sko
Biał
a ul
. Kos
sak-
Szcz
ucki
ej -
2007
Biel
sko
Biał
a ul
. Kos
sak-
Szcz
ucki
ej -
2008
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o -2
005
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o - 2
006
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o -2
007
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o -2
008
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
-200
5
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
-200
6
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
- 200
7
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
- 200
8
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
-200
5
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
-200
6
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
-200
7
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
- 20
08
Zaw
ierc
ie u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2006
Zaw
ierc
ie u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2007
Zaw
ierc
ie u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2008
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
5
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
6
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
7
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
8
Lubl
inie
c ul
. Pia
skow
a -2
005
Lub
linie
c ul
. Pia
skow
a -2
006
Lubl
inie
c ul
. Pia
skow
a -2
007
Lubl
inie
c ul
. Pia
skow
a -2
008
Aglomeracja górnoślaska Aglomeracjarybnicko-jastrzębska
Miasto Bielsko-Biała Miasto Częstochowa Strefa śląska PM2,5
µg/m3
PM10 GPO PD
Ryc. 5. Obliczone stężenia pyłu PM2,5 dla współczynników przeliczeniowych - 0,68, 0,82, 0,86, 0,93 (GPO – górny poziom oszacowania PM2,5, PD – poziom dopuszczalny PM2,5)
0
10
20
30
40
50
60
70
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a -2
005
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a -2
006
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a - 2
007
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a - 2
008
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
005
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
006
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
007
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
008
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2005
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -2
006
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2007
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2008
Ryb
nik
ul. B
orki
-200
5
Ryb
nik
ul. B
orki
- 20
06
Ryb
nik
ul. B
orki
-200
7
Ryb
nik
ul. B
orki
-200
8
Bie
lsko
Biała
ul.
Koss
ak-S
zczu
ckie
j - 2
005
Bie
lsko
Biała
ul.
Koss
ak-S
zczu
ckie
j -20
06
Biel
sko
Biał
a ul
. Kos
sak-
Szcz
ucki
ej -
2007
Biel
sko
Biał
a ul
. Kos
sak-
Szcz
ucki
ej -
2008
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o -2
005
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o - 2
006
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o -2
007
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o -2
008
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
-200
5
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
-200
6
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
- 200
7
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
- 200
8
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
-200
5
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
-200
6
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
-200
7
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
- 20
08
Zaw
ierc
ie u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2006
Zaw
ierc
ie u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2007
Zaw
ierc
ie u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2008
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
5
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
6
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
7
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
8
Lubl
inie
c ul
. Pia
skow
a -2
005
Lub
linie
c ul
. Pia
skow
a -2
006
Lubl
inie
c ul
. Pia
skow
a -2
007
Lubl
inie
c ul
. Pia
skow
a -2
008
Aglomeracja górnoślaska Aglomeracjarybnicko-jastrzębska
Miasto Bielsko-Biała Miasto Częstochowa Strefa śląska PM2,5
µg/m3
0.68 0.82 0.86 0.93 GPO PD
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
15
Wobec dużej zmienności współczynników z badań porównawczych w Dąbrowie Górni-czej od 0,68 do 0,93, do oceny wstępnej zastosowano współczynniki z prac modelowych Biu-ra Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA wynoszące odpowiednio:
− aglomeracja górnośląska - 0.694, − aglomeracja rybnicko-jastrzębska -0.706, − miasto Bielsko-Biała - 0.728, − miasto Częstochowa - 0.749, − strefa śląska PM2,5 - 0.709. Obliczone średnie roczne stężenia pyłu PM2,5 przedstawiono na rys. 6, a na rys.7 stęże-
nia uzyskane podczas prowadzonych badań pyłu PM2,5. Zestawienie parametrów minimal-nych i maksymalnych przedstawiono w tabeli 9.Wartości minimalne uzyskanych danych, poza strefą śląską PM2,5, przekraczają poziom 17 µg/m3, są wyższe od górnego progu osza-cowania. Tabela 9. Zestawienie obliczonych i pomierzonych średnich rocznych stężeń pyłu PM2,5
Obliczona średnia roczna PM2,5 [µg/m3]
Średnie roczne stężenia pyłu PM2,5 [µg/m3] Nazwa strefy
min max średnia min max średniaAglomeracja górnośląska 28 40 34 24 45 34,5 Aglomeracja rybnicko-jastrzębska 36 45 40,5 41 Miasto Bielsko-Biała 26 31 28,5 - - Miasto Częstochowa 25 39 32 32 Strefa śląska PM2,5 8 35 21,5 - -
Ryc. 6. Obliczone stężenia pyłu PM2,5 dla współczynników przeliczeniowych w strefach
05
101520253035404550
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a -2
005
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a -2
006
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a - 2
007
Dąb
row
a G
órni
cza
ul. 1
000-
leci
a - 2
008
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
005
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
006
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
007
Kato
wic
e ul
Kos
suth
a - 2
008
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2005
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -2
006
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2007
Zabr
ze u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2008
Ryb
nik
ul. B
orki
-200
5
Ryb
nik
ul. B
orki
- 20
06
Ryb
nik
ul. B
orki
-200
7
Ryb
nik
ul. B
orki
-200
8
Bie
lsko
Biała
ul.
Koss
ak-S
zczu
ckie
j - 2
005
Bie
lsko
Biała
ul.
Koss
ak-S
zczu
ckie
j -20
06
Biel
sko
Biał
a ul
. Kos
sak-
Szcz
ucki
ej -
2007
Biel
sko
Biał
a ul
. Kos
sak-
Szcz
ucki
ej -
2008
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o -2
005
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o - 2
006
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o -2
007
Czę
stoc
how
a ul
. Bac
zyńs
kieg
o -2
008
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
-200
5
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
-200
6
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
- 200
7
Cie
szyn
ul.
Doj
azdo
wa
- 200
8
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
-200
5
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
-200
6
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
-200
7
Żyw
iec
ul. K
oper
nika
- 20
08
Zaw
ierc
ie u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2006
Zaw
ierc
ie u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2007
Zaw
ierc
ie u
l. Skło
dow
skie
j-Cur
ie -
2008
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
5
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
6
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
7
Rac
ibór
z St
udzi
enna
-200
8
Lubl
inie
c ul
. Pia
skow
a -2
005
Lub
linie
c ul
. Pia
skow
a -2
006
Lubl
inie
c ul
. Pia
skow
a -2
007
Lubl
inie
c ul
. Pia
skow
a -2
008
Aglomeracja górnoślaska Aglomeracjarybnicko-jastrzębska
Miasto Bielsko-Biała Miasto Częstochowa Strefa śląska PM2,5
µg/m3
Obliczona średnia roczna PM2,5 [µg/m3] GPO PD
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
16
Ryc. 7. Wyniki pomiarów stężeń pyłu PM2,5 w latach 2004-2008 w aglomeracji górnoślą-skiej, aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej (A. R-J) oraz mieście Częstochowa (M.Cz.)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50Za
brze
ul. Skłodo
wsk
iej-C
urie -
2004
Zabr
ze u
l. Skłodo
wsk
iej-C
urie -
2005
Zabr
ze u
l. Skłodo
wsk
iej-C
urie -2
006
Zabr
ze u
l. Skłodo
wsk
iej-C
urie -2
007
Zabr
ze u
l. Skłodo
wsk
iej-C
urie 2
008
Kato
wice
ul. K
ossu
tha
6 - 2
007
Kato
wice
ul. K
ossu
tha
6 -2
008
Dąb
rowa
Gór
nicz
a ul. 1
000-
lecia
- 200
7
Dąb
rowa
Gór
nicz
a ul. 1
000-
lecia
-200
8
Żory
ul. Si
kors
kieg
o 52
-200
8
Czę
stoc
howa
ul. R
ząsa
wsk
a - 2
005
Aglomeracja Górnośląska A. R-J M. Cz.
µg/m3średnie roczne stężenia pyłu PM2,5 GPO PD
3.3 Rezultaty obliczeń modelowych i prognozy
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach nie dysponuje własnymi rezultatami obliczeń modelowych dla pyłu PM2,5, dlatego też poniżej przedstawiono mapy rozkładu stężenia pyłu PM2,5 dla Polski oraz aglomeracji górnośląskiej (rys. 8 i 9), uzyskane w ramach „Opracowania prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz z analizą uwarunkowań i oceną kosztów osiągnięcia standardów dla pyłu określonych projektowaną dyrektywą w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy – etap II. Praca ta została wykonana na zlecenie Główne-go Inspektoratu Ochrony Środowiska przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA. Obliczenia modelowe objęły obszar całej Polski w siatce 10x10 km oraz aglomeracje w siatce 1x1 km.
Do wyznaczenia przestrzennych rozkładów stężeń w skali kraju i województw wyko-rzystano Model CAMx, a do obliczeń w aglomeracjach i miastach - Model CALPUFF.
Na podstawie map zawartych w tym opracowaniu można stwierdzić, że obszar woje-wództwa śląskiego należy do regionów Polski, w których przekraczane są wartości górnego progu oszacowania dla pyłu PM2,5.
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
17
Rys. 8. Średnie stężenie pyłu PM2,5 w 2005 roku w Polsce na podstawie obliczeń modelo-wych (EKOMETRIA 2009 rok)
Rys. 9. Średnie stężenie pyłu PM2,5 w 2005 roku w aglomeracji górnośląskiej (EKOMETRIA 2009 rok)
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
18
3.4 Dotychczasowe oceny jakości powietrza Oceny jakości powietrza wykonywane przez WIOŚ wykazują utrzymywanie się prze-
kroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 (strefy klasy C) w części centralnej i połu-dniowej województwa oraz mieście Częstochowa.5 Maksymalne wartości stężenia pyłu PM2,5 występują prawdopodobnie w tych samych miejscach, w których notowane są naj-większe stężenia zanieczyszczeń pochodzących z tych samych źródeł emisji (rys. 10).
Rys. 10. Wyniki klasyfikacji stref dla pyłu zawieszonego PM10 – kryterium ochrona zdrowia, 2008 rok
5„Siódma roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmująca 2008 rok”, WIOŚ w Katowicach 2009
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
19
Uzyskane obszary przekroczeń, w ramach prac modelowych prowadzonych pyłu za-wieszonego PM10 przez Instytut Ekologii i Terenów Uprzemysłowionych6, dla stężeń 24-godzinnych (percentyl 90,4) obejmują obszar prawie całego województwa a przekroczeń stę-żeń średnich rocznych aglomerację górnośląską, rybnicko-jastrzębską, strefę raciborsko-wodzisławską i częściowo strefę tarnogórsko-będzińską (kolor żółty rys. 11 i 12). Rys. 11. 24-godzinne (percentyl 90,4) stężenia pyłu PM10 (IETU 2009 rok)
6„ „Aktualizacja dla lat 2005 - 2007 oceny zanieczyszczenia powietrza w województwie śląskim w oparciu o modelowanie matematyczne ze szczegól-
nym uwzględnieniem wpływu różnych źródeł emisji i zastosowanych parametrów do obliczeń dla dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłu zawieszonego PM10, benzenu, ołowiu i tlenku węgla oraz arsenu, kadmu, niklu i benzo/a/pirenu za 2007 rok”, Katowice, 2009. Praca wykonana na zlecenie Woje-wódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
20
Rys. 12. Średnioroczne stężenia pyłu PM10 (IETU 2009 rok)
3.5. Inwentaryzacja emisji Wyniki krajowej inwentaryzacji pyłu PM2,5 i jego prekursorów za rok 2007
Według raportu pt. „Inwentaryzacja emisji do powietrza SO2, NO2, CO, NH3, pyłów,
metali ciężkich, NMLZO i TZO w Polsce za rok 2007”7 łączna emisja krajowa PM2,5 wynio-sła 128 227,22 Mg, a udział źródeł z poszczególnych kategorii głównych SNAP przedstawio-no w tabeli 10.
Tabela 10. Emisja pyłu PM2,5 wraz z prekusorami w Polsce ze źródeł w poszczególnych ka-tegoriach; rok 2007 (KCIE IOŚ)
Źródła emisji PM2,5 Mg
SO2 Gg
NO2 Gg
NH3 Gg
NMLZOMg
Ogółem 128 227,22 1 131,03 884,67 291,98 596 372,701. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 10 328,15 795,23 298,72 15 262,5 02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 53 800,71 221,91 76,75 99 696,6 03. Procesy spalania w przemyśle 15 516,41 98,39 138,20 9 807,3
7 „Inwentaryzacja emisji do powietrza SO2, NO2, CO, NH3, pyłów, metali ciężkich, NMLZO i TZO w Polsce za rok 2007”, B.Dębski, K.Olendrzyński, J. Cieślińska, I. Kargulewicz, J.Skośkiewicz, A. Olecka, K. Kania ;Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2009
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
21
Źródła emisji PM2,5 Mg
SO2 Gg
NO2 Gg
NH3 Gg
NMLZOMg
04. Procesy produkcyjne 9 960,10 13,94 20,76 4,92 70 302,4 05. Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych 1 523,01 36 780,3 06. Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów – 195 414,307. Transport drogowy 18 111,65 1,03 249,34 97 408,1 08. Inne pojazdy i urządzenia 9 376,67 0,53 9925 37 571,3 09. Zagospodarowanie odpadów 6 634,40 1,65 3,20 3 240,4 10. Rolnictwo 587,45 283,85 30 889,6 11. Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń 2 388,66 301 272,0
Analiza udziału poszczególnych sektorów w całkowitej emisji krajowej PM2,5 pokazuje do-minujący udział procesów spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym (43%) oraz transportu drogowego (14%), trzecim co do wielkości źródłem są aktywności związane z pro-cesami spalania w przemyśle. Emisja pyłu z sektora 06 Zastosowanie Rozpuszczalników i Innych Produktów jest zaniedbywalna i nie jest szacowana. Udział poszczególnych kategorii w emisji całkowitej przedstawiono na rysunku 13. Rys. 13. Udział źródeł według klasyfikacji SNAP97 w emisji krajowej PM2,5 w 2007 roku (KCIE IOŚ)
08. Inne pojazdy i urządzenia
7%
06. Zastosowanie rozpuszczalników i inny ch produktów
0%
04. Procesy produkcy jne
8%
07. Transport drogowy
14%
05. Wy doby cie i dy stry bucja paliw
kopalny ch1%
10. Rolnictwo0%
09. Zagospodarowanie
odpadów5%
11. Inne źródła emisji i pochłaniania
zanieczy szczeń2%
03. Procesy spalania w przemy śle
12%
01. Procesy spalania w sektorze produkcji
i transf ormacji energii
8%
02. Procesy spalania w sektorze
komunalny m i mieszkaniowy m
43%
Analiza trendów krajowych emisji pyłu PM2,5 Na rysunku 14 przedstawiono zmiany emisji pyłów TSP, PM10 i PM2,5 w latach 2000-2007. Wielkość emisji pyłów pozostaje w tym okresie na zbliżonym poziomie, z niewielkim wzrostem w roku 2001 i 2006, spowodowanym wzrostem ilości spalanych paliw. Analiza trendu emisji PM2,5 pokazuje stabilny przebieg.
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
22
Rys. 14 Zmiana emisji pyłów w latach 2000-2007(KCIE IOŚ)
0
100000
200000
300000
400000
500000
600000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
TSP,
PM
10, P
M2.
5 [M
g]
TSP PM10 PM2.5
Analiza zależności między emisjami krajowymi poszczególnych frakcji pyłów: TSP, PM10, PM2,5
Analiza wyników krajowej inwentaryzacji emisji do powietrza pod kątem zależności między emisją TSP a PM10 i PM2,5 pokazuje duże różnice między poszczególnymi sektora-mi. Emisja całkowita TSP stanowi 340% emisji całkowitej PM2,5 i odpowiednio emisja PM10 stanowi 210 % emisji PM2,5. Rozkład zależności pomiędzy emisjami frakcji pyłów pokazuje, że dla takich sektorów jak SNAP 05 Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych, czy SNAP 10 Rolnictwo rozbieżność dla frakcji jest największa. Jedyne sektory, w których emisje różnych frakcji pyłów są zbliżone to SNAP 08 Transport Pozadrogowy oraz SNAP 04 Procesy Produkcyjne. Współczynniki zależności między emisjami krajowymi PM2,5 a pozostałymi frakcjami pyłu zostały przedstawione w tabeli 11. Tabela 11. Współczynniki zależności między emisjami krajowymi pyłu PM2,5 a pozostałymi frakcjami (KCIE IOŚ)
Źródła emisji PM2,5 TSP Mg
PM10 Mg
PM2,5 Mg
Ogółem 3,40 2,10 1,00
01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 4,35 2,65 1,00
02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 2,95 2,27 1,00
03. Procesy spalania w przemyśle 3,28 2,03 1,00
04. Procesy produkcyjne 1,86 1,54 1,00
05. Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych 22,17 9,97 1,00
06. Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów
07. Transport drogowy 3,70 1,12 1,00
08. Inne pojazdy i urządzenia 1,00 1,00 1,00
09. Zagospodarowanie odpadów 2,67 1,63 1,00
10. Rolnictwo 54,76 24,78 1,00
11. Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń 1,11 1,03 1,00
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
23
Powyższą analizę można w ograniczony sposób wykorzystać do wnioskowania, jaki byłby rozkład emisji przestrzenny PM2,5 w oparciu o dane o emisjach TSP z dużych źródeł spalania (SNAP 01), jednak należy pamiętać, że powyższa analiza obarczona jest dużą niepewnością. Oszacowanie emisji PM2,5 na podstawie danych o rocznych emisjach TSP w roku 2007 w układzie siatki kwadratów EMEP Na rys. 15 przedstawiono graficzną prezentację rozbicia przestrzennego emisji TSP na kwa-draty siatki EMEP 50 na 50 km. Dane wykorzystywane do rozbicia na siatkę pochodzą z rocznej inwentaryzacji na poziomie krajowym, są jednak uzupełnione o informacje o dokład-nej lokalizacji głównych źródeł punktowych objętych Dyrektywą 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania (Dyrektywa LCP)8.
Rys. 15. Emisja pyłu TSP w kwadratach 50x50km; rok 2007 (KCIE IOŚ) (identyfikacja kwadratów wg współrzędnych punktu – www.emep.int; zakładka the EMEP grid)
Analiza powyższego rozkładu emisji wskazuje duże ładunki emisji z terenie województwa śląskiego oraz obszaru aglomeracji Warszawskiej i Poznania. Wyniki wojewódzkiej inwentaryzacja emisji pyłów
Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza z województwa śląskiego wykazuje tendencję spadkową. W 2008 roku, w porów-naniu do 2004 roku, zmniejszyła się o 47% i 54% emisji ogółem i ze spalania paliw (rys. 16). Emisja zanieczyszczeń pyłowych ogółem w strefach pyłu PM2,5 w 2008 roku wynosiła: w aglomeracji górnośląskiej - 7,1 Gg, aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej - 1,4 Gg, mieście Bielsko-Biała – 0,3Gg, Częstochowie – 0,5 Gg, strefie śląskiej 4,8 Gg. (rys. 17). 8 Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalani; Dz. U. WE L390/1 z 27.11.2001
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
24
Rys. 16. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2004-2008 w województwie śląskim (źródło: GUS) Rys. 17. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2004-2008 w strefach pyłu PM2,5 (źródło: GUS)
12.0
5.8
0.5 1.2
7.17.1
1.4 0.3 0.5
4.8
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
Aglomeracjagórnośląska
Aglomeracjarybnicko-
jastrzębska
miasto Bielsko-Biała
miastoCzęstochowa
Strefa śląskaPM2,5
Gg/
rok
2004 2005 2006 2007 2008
W 2007 roku udział emisji wybranych kategorii źródeł punktowych w emisji ogółem
wynosił: elektrownie i elektrociepłownie - 37%, ciepłownie zawodowe - 19%, kotłownie ko-munalne - 10%, kotłownie przemysłowe - 13%, huty żelaza - 15% (rys. 18).
Na rysunkach 19 i 20 przedstawiono rozkłady emisji z ogrzewania mieszkań oraz z działalności rolniczej uzyskane w ramach prac modelowych prowadzonych przez Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach9
9„ „Aktualizacja dla lat 2005 - 2007 oceny zanieczyszczenia powietrza w województwie śląskim w oparciu o modelowanie matematyczne ze szczególnym uwzględnieniem wpływu różnych źródeł emisji i zastosowanych parametrów do obliczeń dla dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłu zawieszonego PM10, ben-zenu, ołowiu i tlenku węgla oraz arsenu, kadmu, niklu i benzo/a/pirenu za 2007 rok”, Katowice, 2009. Praca wykonana na zlecenie Wojewódzkiego Inspekto-ratu Ochrony Środowiska w Katowicach w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
26.5
22.420.1
21.8
14.1
19.216.9
14.1 14.4
8.8
0
5
10
15
20
25
30
2004 2005 2006 2007 2008
rok
Gg/
rok
ogółem ze spalania paliw
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
25
Rys. 18. Emisja zanieczyszczeń pyłowych wg kategorii źródeł w latach 2006 -2007(IETU, 2009) Rys. 19. Roczna emisja pyłu zawieszonego z ogrzewania mieszkań w podziale na kwadraty 0,5 km w województwie śląskim, 2006 rok (IETU 2009 rok)
4999
2624
13181740
2740
339
2020
121 73 56 20
1000
2000
3000
4000
5000
6000El
ektro
wni
e i
elek
troci
epło
wni
e
Ciepło
wni
eza
wod
owe
Kotło
wni
eko
mun
alne
Kotło
wni
epr
zem
ysło
we
Proc
esy
spal
ania
w p
rzem
yśle
Rafin
erie
Kok
sow
nie
Hut
y że
laza
Hut
y m
etal
ini
eżel
azny
ch
Prze
mysł
chem
iczn
y
Proc
esy
wyd
obyc
ia i
Prze
twar
zani
eod
padó
w
[Mg]
PM10 - 2006 rok PM10 - 2007 rok
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
26
Rys. 20. Roczna emisja pyłu zawieszonego z działalności rolniczej w podziale na kwadraty 0,5 km w województwie śląskim, 2006 rok (IETU 2009 rok)
Sumy emisji dla pyłu PM2,5 uzyskane w ramach inwentaryzacji w różnych pracach badawczych wykazują duże zróżnicowanie (dla źródeł punktowych nawet 100%) (tab. 12, 13). Tabela 12 Sumy emisji ze źródeł punktowych, powierzchniowych i z działalności rolniczej w województwie śląskim w 2005 roku (EKOMETRIA 2009) Rodzaje emisji PM10 [Gg/rok] PM2,5 [Gg/rok]
Sumy emisji ze źródeł punktowych 10.5 3.8 Sumy roczne emisji powierzchniowej 53.3 29.2 Sumy roczne emisji z działalności rolniczej 1.8 0.9
Tabela 13. Emisja pyłów w województwie śląskim [Gg/rok] w 2007 rok (IETU 2008)10
Rodzaj źródeł emisji TSP [Gg/rok] PM10 [Gg/rok] PM2,5 [Gg/rok] Gospodarstwa domowe 21,3 16,6 7,6 Transport 6,1 2,0 1,8 Rolnictwo 0,9 0,5 0,2 Źródła powierzchniowe razem 28,3 19,1 9,6
10 Cenowski M. i inni, Analiza struktury przestrzennej i rodzajowej emitowanych pyłów drobnoziarnistych po-chodzenia antropogenicznego ze źródeł punktowych i powierzchniowych na obszarze woj. śląskiego, IETU, Ka-towice 2008
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
27
Rodzaj źródeł emisji TSP [Gg/rok] PM10 [Gg/rok] PM2,5 [Gg/rok] Źródła punktowe 30,6 19,6 6,9
4. Dokumentacja i raportowanie wyników oceny wstępnej Wyniki oceny wstępnej zawarte są w tabelach od 14 do 17 oraz przedstawione na rys.
21. Zestawienia te są zgodne z wymaganiami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Śro-dowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza11. Ich układ został dodatkowo dostosowany do wy-magań sprawozdawczości europejskiej. Informacje zostały wprowadzane do przekazanych przez GIOŚ arkuszy Excel.
Wszystkie strefy w województwie śląskim, w klasyfikacji zanieczyszczenia powie-trza pyłem PM2,5 zostały zaliczone do klasy 3b, w której są obowiązkowe pomiary wy-sokiej jakości, realizowane na stałych stanowiskach.
Rys. 21. Wyniki klasyfikacji stref pyłu PM2,5 w województwie śląskim
11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacjà instalacji lub urządzenia i innych danych oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. Nr 216 poz.1377)
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
28
Tabela 14. Zestawienie stref w województwie
Aglomeracja Obszar strefy
Lp. Nazwa strefy Kod strefy [tak/nie] [km2] Liczba mieszkańców w
strefie 1 Aglomeracja górnośląska PL2401 tak 1218 1973900 2 Aglomeracja rybnicko-
jastrzębska PL2402 tak 298 296894
3 miasto Bielsko-Biała PL2403 nie 125 175476 4 miasto Częstochowa PL2404 nie 160 241449
5 strefa śląska PM2,5 PL2405 nie 10533 1961242
Tabela 15. Wykaz stałych stacji pomiarowych PM2,5, z których wyniki wykorzystano w ocenie
Strefa Stacja pomiarowa
Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Kod krajowy stacji
Kod międzyna-
rodowy stacji
Właściciel stacji
Czas uśredniania
Metoda pomiaru1) Rok
Średnia roczna [µg/m3]
Kompletność [%]
Współczynnik korekcyjny
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie SlZabrzZabr_sklod PL0242A WIOŚ/IPIŚ
PAN 1 godz. M32 2004 37 96.2 1
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie SlZabrzZabr_sklod PL0242A WIOŚ 1 godz. M32 2005 41 99.5 1
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie SlZabrzZabr_sklod PL0242A WIOŚ 24 godz. M23 2006 30 73%
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie SlZabrzZabr_sklod PL0242A WIOŚ 24 godz. M23 2007 32 49%
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie SlZabrzZabr_sklod PL0242A WIOŚ 24 godz. M23 2008 42 97%
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Katowice ul. Kossutha 6 SlKatowKato_kossu PL0008A WIOŚ 24 godz. M23 2007 32 44%
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Katowice ul. Kossutha 6 SlKatowKato_kossu PL0008A WIOŚ 24 godz. M23 2008 24 59%
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Dąbrowa Górnicza ul. 1000-
lecia SlDabroDabr_1000L PL0237A WIOŚ 24 godz. M23 2007 35 38%
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Dąbrowa Górnicza ul. 1000-
lecia SlDabroDabr_1000L PL0237A WIOŚ 24 godz. M23 2008 45 30%
Aglomeracja rybnicko-jastrzębska
PL2402 Żory ul. Sikorskiego 52 SlZoryzZory_sikor WIOŚ 24 godz. M23 2008 41 37%
miasto Częstochowa PL2404 Częstochowa ul. Rząsawska SlCzestCzes_rzasa WIOŚ/IPIŚ
PAN 24 godz. M23 2005 32 62%
1) M23 – metoda manualna grawimetryczna, pobornik o niskim przepływie powietrza M32 – metoda automatyczna, mikrowaga oscylacyjna, z przelicznikiem korygującym
Tabela 16. Wykaz stałych stacji pomiarowych PM10, z których wyniki wykorzystano w ocenie
Strefa Stacja pomiarowa
Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Kod krajowy stacji
Kod międzynaro-dowy stacji
Właści-ciel stacji
Czas uśredniania
Metoda pomiaru1) Rok
Średnia roczna [µg/m3]
Kom-pletność
[%]
Współczynnik korekcyjny
Współ-czynnik PM2,5 /PM10
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Dąbrowa Górnicza
ul. 1000-lecia SlDabroDabr_1000L PL0237A WIOŚ 24 godz. M23 2005 35 83 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Dąbrowa Górnicza
ul. 1000-lecia SlDabroDabr_1000L PL0237A WIOŚ 24 godz. M23 2006 33 99 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Dąbrowa Górnicza
ul. 1000-lecia SlDabroDabr_1000L PL0237A WIOŚ 24 godz. M23 2007 28 99 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Dąbrowa Górnicza
ul. 1000-lecia SlDabroDabr_1000L PL0237A WIOŚ 24 godz. M23 2008 28 99 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Katowice ul
Kossutha SlKatowKato_kossu PL0008A WIOŚ 24 godz. M23 2005 34 96 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Katowice ul
Kossutha SlKatowKato_kossu PL0008A WIOŚ 24 godz. M23 2006 40 61 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Katowice ul
Kossutha SlKatowKato_kossu PL0008A WIOŚ 24 godz. M23 2007 28 97 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401 Katowice ul
Kossutha SlKatowKato_kossu PL0008A WIOŚ 24 godz. M23 2008 29 99 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401
Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie SlZabrzZabr_sklod
PL0242A WIOŚ 24 godz. M23 2005 37 94 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401
Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie SlZabrzZabr_sklod
PL0242A WIOŚ 24 godz. M23 2006 40 99 0.694
Aglomeracja górnoślaska PL2401
Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie SlZabrzZabr_sklod
PL0242A WIOŚ 24 godz. M23 2007 32 100 0.694
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
29
Strefa Stacja pomiarowa
Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Kod krajowy stacji
Kod międzynaro-dowy stacji
Właści-ciel stacji
Czas uśredniania
Metoda pomiaru1) Rok
Średnia roczna [µg/m3]
Kom-pletność
[%]
Współczynnik korekcyjny
Współ-czynnik PM2,5 /PM10
Aglomeracja górnoślaska PL2401
Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie SlZabrzZabr_sklod
PL0242A WIOŚ 24 godz. M23 2008 31 96 0.694
Aglomeracja rybnicko-jastrzębska
PL2402 Rybnik ul. Borki SlRybniRybn_borki
PL0239A WIOŚ 24 godz. M23 2005 45 86 0.706
Aglomeracja rybnicko-jastrzębska
PL2402 Rybnik ul. Borki SlRybniRybn_borki
PL0239A WIOŚ 24 godz. M23 2006 45 96 0.706
Aglomeracja rybnicko-jastrzębska
PL2402 Rybnik ul. Borki SlRybniRybn_borki
PL0239A WIOŚ 24 godz. M23 2007 36 97 0.706
Aglomeracja rybnicko-jastrzębska
PL2402 Rybnik ul. Borki SlRybniRybn_borki
PL0239A WIOŚ 24 godz. M23 2008 38 97 0.706
miasto Bielsko-Biała
PL2403 Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej SlBielbBiel_kossa
PL0234A WIOŚ 24 godz. M23 2005 31 88 0.728
miasto Bielsko-Biała
PL2403 Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej SlBielbBiel_kossa
PL0234A WIOŚ 24 godz. M23 2006 26 99 0.728
miasto Bielsko-Biała
PL2403 Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej SlBielbBiel_kossa
PL0234A WIOŚ 24 godz. M23 2007 29 100 0.728
miasto Bielsko-Biała
PL2403 Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej SlBielbBiel_kossa
PL0234A WIOŚ 24 godz. M23 2008 26 100 0.728
miasto Częstochowa PL2404 Częstochowa ul.
Baczyńskiego SlCzestCzes_baczy PL0184A WIOŚ 24 godz. M23 2005 30 74 0.749
miasto Częstochowa PL2404 Częstochowa ul.
Baczyńskiego SlCzestCzes_baczy PL0184A WIOŚ 24 godz. M23 2006 39 100 0.749
miasto Częstochowa PL2404 Częstochowa ul.
Baczyńskiego SlCzestCzes_baczy PL0184A WIOŚ 24 godz. M23 2007 25 88 0.749
miasto Częstochowa PL2404 Częstochowa ul.
Baczyńskiego SlCzestCzes_baczy PL0184A WIOŚ 24 godz. M23 2008 26 87 0.749
strefa śląska PM2,5 PL2405 Cieszyn ul.
Dojazdowa SlCieszCies_dojaz PL WSSE 24 godz. M23 2005 29 82 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Cieszyn ul.
Dojazdowa SlCieszCies_dojaz PL WSSE 24 godz. M23 2006 21 57 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Cieszyn ul.
Dojazdowa SlCieszCies_dojaz PL WSSE 24 godz. M23 2007 8 75 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Cieszyn ul.
Dojazdowa SlCieszCies_dojaz PL WSSE 24 godz. M23 2008 24 62 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Żywiec ul.
Kopernika SlZywieZywi_koper PL WSSE 24 godz. M23 2005 30 67 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Żywiec ul.
Kopernika SlZywieZywi_koper PL WSSE 24 godz. M23 2006 35 75 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Żywiec ul.
Kopernika SlZywieZywi_koper PL WSSE 24 godz. M23 2007 28 89 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Żywiec ul.
Kopernika SlZywieZywi_koper PL WSSE 24 godz. M23 2008 28 90 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405
Zawiercie ul. Skłodowskiej-Curie SlZawieZawi_zawie
PL WIOŚ 24 godz. M23 2006 31 35 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405
Zawiercie ul. Skłodowskiej-Curie SlZawieZawi_zawie
PL WIOŚ 24 godz. M23 2007 30 51 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405
Zawiercie ul. Skłodowskiej-Curie SlZawieZawi_zawie
PL WIOŚ 24 godz. M23 2008 28 74 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Racibórz Stu-
dzienna SlRacibRaci_studz PL WSSE 24 godz. M23 2005 29 77 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Racibórz Stu-
dzienna SlRacibRaci_studz PL WSSE 24 godz. M23 2006 26 84 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Racibórz Stu-
dzienna SlRacibRaci_studz PL WSSE 24 godz. M23 2007 16 83 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Racibórz Stu-
dzienna SlRacibRaci_studz PL WSSE 24 godz. M23 2008 26 76 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Lubliniec ul.
Piaskowa SlLubliLubl_piask PL WSSE 24 godz. M23 2005 21 73 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Lubliniec ul.
Piaskowa SlLubliLubl_piask PL WSSE 24 godz. M23 2006 18 72 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Lubliniec ul.
Piaskowa SlLubliLubl_piask PL WSSE 24 godz. M23 2007 18 81 0.709
strefa śląska PM2,5 PL2405 Lubliniec ul.
Piaskowa SlLubliLubl_piask PL WSSE 24 godz. M23 2008 18 77 0.709
Aglomeracja górnośląska PL2401 Dąbrowa Górnicza
ul. 1000-lecia SlDabroDabr_1000L PL0237A WIOŚ 24 godz. M23 2005 35 83 0.694
Aglomeracja górnośląska PL2401 Dąbrowa Górnicza
ul. 1000-lecia SlDabroDabr_1000L PL0237A WIOŚ 24 godz. M23 2006 33 99 0.694
Aglomeracja górnośląska PL2401 Dąbrowa Górnicza
ul. 1000-lecia SlDabroDabr_1000L PL0237A WIOŚ 24 godz. M23 2007 28 99 0.694
1) M23 – metoda manualna grawimetryczna, pobornik o niskim przepływie powietrza
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
30
Tabela 17. Wyniki klasyfikacji stref
Okres, które-go dotyczyły
pomiary i analizy będą-ce podstawą do wykonania
oceny
Lata, w których stężenie średnie roczne Sa speł-
niało warunek
Nazw
a stre
fy
Kod s
trefy
Symb
ol kla
sy dl
a obs
zaru
stre
fy
Wym
agan
a meto
da co
rocz
nej o
ceny
wy
kony
wane
j zgo
dnie
z art.
89 us
tawy
Wyk
orzy
stana
meto
da (m
etody
) nini
ej-sz
ej oc
eny w
ykon
ywan
ej zg
odnie
z ar
t. 88
ustaw
y
Pier
wszy
rok
Ostat
ni ro
k
Sa<=
DPO
DPO<
Sa<=
GPO
GPO<
Sa<=
Da
Sa>D
a
Minim
alna l
iczba
stan
owisk
(wym
agan
a zg
odnie
z dy
rekty
wą)
Liczb
a stan
owisk
PM2
,5 , z
któr
ych
wynik
i wyk
orzy
stano
do ni
niejsz
ej oc
e-ny
Liczb
a stan
owisk
PM2
,5 , z
któr
ych
wynik
i wyk
orzy
stano
do ni
niejsz
ej oc
e-ny
(odd
ziaływ
anie źró
deł e
misji
niez
or-
ganiz
owan
ej lub
mały
ch źr
ódeł
emisj
i)
Liczb
a stan
owisk
PM2
,5 , z
któr
ych
wynik
i wyk
orzy
stano
do ni
niejsz
ej oc
e-ny
(odd
ziaływ
anie
duży
ch in
stalac
ji)
Liczb
a istn
iejąc
ych
stano
wisk
PM1
0
Liczb
a bra
kując
ych s
tanow
isk P
M2,5
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Agl
omer
acja
gór
nośląs
ka
PL24
01
3b PWJ PA, PM, IW 2004 2008
2004, 2005, 2006, 2007, 2008
7 3 3 6 1
Agl
omer
acja
ry
bnic
ko-
jast
rzęb
ska PL
2402
3b PWJ PM, IW 2005 2008
2005, 2006, 2007, 2008
3 1 1 1 -
mia
sto
Bie
lsko
-Biała
PL24
03
3b PWJ IM, IW 2005 2008
2005, 2006, 2007, 2008
2 1 1
mia
sto
Czę
stoc
how
a
PL24
04
3b PWJ PS, IW 2005 2008
2005, 2006, 2007, 2008
2 1 1 1 1
stre
fa śląs
ka P
M2,
5
PL24
05
3b PWJ IM, IW 2005 2008
2005, 2006, 2007, 2008
7 6 2
− Sa<=DPO - wartość średniej rocznej mieściła się poniżej dolnego progu oszacowania, lub była mu równa, − DPO<Sa<=GPO - wartość średniej rocznej była wyższa od dolnego progu oszacowania i jednocześnie niższa lub równa górnemu
progowi oszacowania, − GPO<Sa<=Da - wartość średniej rocznej była wyższa od górnego progu oszacowania i jednocześnie niższa lub równa war-
tości poziomu dopuszczalnego, Sa>Da - wartość średniej rocznej przekraczała poziom dopuszczalny
Kody wymaganych oraz wykorzystanych metod oceny Kody wymaganych metod oceny
(dot. kolumny 4) Kody wykorzystanych metod oceny
(dot. kolumnie 5) Kod Metoda oceny Kod Metoda oceny
PWJ Pomiary wysokiej jakości PA pomiary automatyczne w stałych punktach
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
31
PM pomiary manualne w stałych punktach PS Pomiary okresowe w stałych punktach PMI Pomiary mniej intensywne PO Pomiary okresowe mobilne w stałych punktach IP pomiary nie stanowiące wystarczającej podstawy oceny IM wyniki modelowania nie stanowiące wystarczającej podstawy oceny IW obliczenia na podstawie wyników pomiarów PM10 IA analogia do wyników pomiarów/stężeń pomierzonych w innym obszarze
IO analogia do wyników pomiarów/stężeń pomierzonych w danym obszarze w innym okre-sie
I Metody szacunkowe
II inne metody szacowania
Tabela 18. Zestawienie istniejących i projektowanych stanowisk pomiarów PM2,5
Nazwa strefy Kod strefy Miejscowość Adres Typ stacji Typ
pomiaru
Stan
owis
ko będ
zie
wyk
o-rz
ysty
wan
e do
obl
icza
nia
wsk
aźni
ka A
EI
Stanowisko istniejące [tak/ nie]
Aglomeracja górno-ślaska
PL2401 Katowice Katowice ul. Kossutha 6
tła miejskiego M23 tak tak
Aglomeracja górno-ślaska
PL2401 Katowice Katowice ul. Kossutha 6
tła miejskiego M11 nie tak
Aglomeracja górno-ślaska
PL2401 Gliwice Gliwice ul. Mewy tła miejskiego manualny tak nie
Aglomeracja górno-ślaska
PL2401 Gliwice Gliwice ul. Mewy tła miejskiego M11 nie tak
Aglomeracja górno-ślaska
PL2401 Zabrze Zabrze ul. M. Skło-dowskiej-Curie
tła miejskiego M23 nie tak
Aglomeracja górno-ślaska
PL2401 Zabrze Zabrze ul. M. Skło-dowskiej-Curie
tła miejskiego M31 nie tak
komunik. Gliwice PL2401 Gliwice w trakcie uzgodnień stacja komuni-
kacyjna manualny nie nie
Aglomeracja ryb-nicko-jastrzębska
PL2402 Żory Żory Os. Sikorskiego 52
tła miejskiego M23 tak tak
miasto Bielsko-Biała PL2403 Bielsko-Biała ul. Sternicza 4 (w trakcie uzgodnień)
tła miejskiego manualny tak nie
miasto Częstochowa PL2404 Częstochowa ul. Zana 6 ( w trakcie uzgodnień)
tła miejskiego manualny tak nie
strefa śląska PM2,5 PL2405 Złoty Potok gm. Janów
Złoty Potok gm. Ja-nów Leśniczówka Kamienna Góra
tła pozamiej-skiego
manualny nie nie
strefa śląska PM2,5 PL2405 Godów, po-wiat wodzi-sławski
Godów tła pozamiej-skiego
M21 nie nie
strefa śląska PM2,5 Tarnowskie Góry ul. Litewska 6
tła miejskiego manualny nie nie
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
32
5. Bibliografia Dyrektywy
Dyrektywa 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy; Dz. U. L 152/1 z 11.06.2008 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:152:0001:0044:PL:PDF
Ustawy i Rozporządzenia Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r., (Dz. U. Nr 25 poz. 150 z
dnia 23 stycznia 2008) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomów
niektórych substancji powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 w sprawie dokonywania
oceny poziomów substancji w powietrzu. (Dz. U. z 2009 r., Nr 5 poz.31) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 roku w sprawie zakresu
i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. Nr 216, poz. 1377)
Normy Jakość powietrza atmosferycznego – Standardowa, grawimetryczna metoda oznaczania
frakcji masowej PM2,5 pyłu zawieszonego, PN-EN 14907:2006;
Wskazówki Wskazówki do oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5. Praca zespo-łowa pod kierunkiem T. Śnieżka wykonana w Instytucie Ochrony Środowiska na zlece-nie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Warszawa 2009
„Wskazówki do określenia Krajowego Celu Redukcji Narażenia na działanie pyłu PM2,5 ”. Praca zespołowa pod kierunkiem T. Śnieżka wykonana w Instytucie Ochrony Środowiska na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Warszawa 2009
„Strategia monitoringu pyłu PM2,5 zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 roku w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy”. Praca zespołowa wykonana pod kierunkiem T. Śnieżka wyko-nana w Instytucie Ochrony Środowiska na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Warszawa 2009
Opracowania analityczne „Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5 z uwzględnieniem
składu chemicznego pyłu, w tym metali ciężkich i WWA”. Raport końcowy, opracowa-ny przez Konsorcjum składające się z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Instytutu Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk, Ośrodka Badań i Kontroli Środowiska, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej i finansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; Warszawa, 2008. Praca wykonana na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ra-mach Państwowego Monitoringu Środowiska http://www.gios.gov.pl/index7.php?temat=22
Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 w województwie śląskim _________________________________________________________________________________________________________________
33
Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o. „Opracowanie prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz z analizą uwarunkowań i oceną kosztów osiągnięcia standardów dla pyłu określonych projektowaną dyrektywą w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy”, Warszawa, 2009. Praca wykonana na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
Aktualizacja dla lat 2005 - 2007 oceny zanieczyszczenia powietrza w województwie śląskim w oparciu o modelowanie matematyczne ze szczególnym uwzględnieniem wpływu różnych źródeł emisji i zastosowanych parametrów do obliczeń dla dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłu zawieszonego PM10, benzenu, ołowiu i tlenku węgla oraz arsenu, kadmu, niklu i benzo/a/pirenu za 2007 rok, Katowice, 2009. Praca wykonana na zlecenie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
Cenowski M. i inni, Analiza struktury przestrzennej i rodzajowej emitowanych pyłów drobnoziarnistych pochodzenia antropogenicznego ze źródeł punktowych i powierzch-niowych na obszarze woj. śląskiego, IETU, Katowice 2008
„Siódma roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmująca 2008 rok”, WIOŚ w Katowicach 2009