ÇOCUK İSTİSMAR ve İHMALİNDE HEMŞİRENİN ROLÜ

http://www.youtube.com/watch?v=WQ1f57pVnow

Hazırlayanlar*Hem. Sine BAŞKAN, **Hem. Gizem KELEK

Acıbadem Kayseri Hastanesi*Hasta Bakım Sorumlu Hemşiresi, * Kemoterapi Sorumlu Hemşiresi

Hazırlanma Tarihi: 17 Haziran 2015

Çocuk İstismarı ve İhmali

İstismar ve İhmalde Hemşirenin Rolü

İstismar ve İhmali Önlemede Hemşirenin Rolü

Sunu Planı

http://www.instagram24.com/tag/yitirenak

Çocuk İstismarı ve İhmali

18 yaşına kadar herkes çocuktur.

Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre bir yetişkinin bilerek veyabilmeyerek çocuğun sağlığını, fiziksel ve psiko-sosyal gelişiminiolumsuz etkileyen tüm davranışları, “çocuk istismarı” olaraktanımlanmaktadır.

https://cocukistismari.wordpress.com/2013/10/21/cocugumu-nasil-korurum-cinsel-istismar-belirtileri/

Çocukluk çağı travmaları içinde çocuk istismarı yinelenebilirliği, çocuğa genellikle en yakınları tarafından

yapılıyor olması nedeniyle tanımlanması ve tedavi edilmesi en zor olan travma olarak nitelendirilmektedir.

http://www.radikal.com.tr/turkiye/cocuk_istismari_korkutucu_boyutlarda-1068574

a) Çocuğa işkence yapmak;

Vücudunun herhangi bir yerine, gözüne, kulağına, cinsel organlarına vb. yabancı cisim sokmak veya toprak, tuz, yanıcı-yakıcı maddeler atmak, sürmek

Vücuduna iğne batırmak (özellikle uyuşturucu bağımlıları tarafından uygulanmakta)

Çocuğu kötü şartlardaki bir yere ceza amaçlı kapatmak

Vücudunda sigara söndürmek

Üzerine soğuk su veya kaynar su dökmek

Vücudunu ütü ile yakmak

Fiziksel İstismar

http://dunyalilar.org/wp-content/uploads/2014/01/%C3%87ocuk-gelin-de%C4%9Fil-%C3%A7ocuk-istismar%C4%B1.jpg

b) Aletsiz Saldırılar: Tokat atma, dövme, tekmeleme, itip kakma, sarsma, çarpma, fırlatma, kulağını ve saçını çekme, yumruk atma, ısırma, çimdikleme ve tırmıklama, ağzına biber sürme, elle ağzını kapatarak veya suya batırarak boğma, zorla yemek yedirerek dudakta ve ağız içinde fiziksel hasar oluşturma vb.

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/52/01/739625/resimler/2013_12/17120251_cocuk_cinsel_istismar_ceza_artrlyor.jpg

c) Aletli Saldırılar: Kemer, kayış, kamçı, kalın ip, her hangi bir ev eşyası ile vurma, ütü, kaynar su ve sıcak yiyecekler veya yakıcı diğer maddeleri kullanarak yakma, hortum, yastık vb. kullanarak boğmak.

d) Zehirleme: Çocukların bilinçli olarak zehirlenmesi herhangi bir ilaç ya da kimyasal madde ile olabilir (alkol, sedatif ilaçlar, aspirin, kostik maddeler, insektisitler vb.)

http://www.videoseyret.org/video-resim/img-cocuk-istismarina-dur-deyin--lutfen-paylas--151.jpg

f) Munchausen by Proxy Sendromu: Çocuğa bakan kişinin (anne, baba, bakıcı vb.) bilinçli olarak çocuk hakkında hastalık hikayeleri yaratarak çocuğu hastane hastane gezdirmesi, uydurduğu hastalık nedeniyle çocuğun çeşitli tetkik ve tedavi yöntemleri ile ruhsal ve bedensel zarara uğramasıdır.

e) Su Zehirlenmesi: Çocuğa zorla fazla miktarda su içirilmesi sonucu solunum durması, koma ve ölümle neticelenir.

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/64/01/206682/resimler/2014_05/k_07143431_ama_ben_daha_cocugum.jpg

g) Sarsılmış Bebek Sendromu (Shaken Baby Syndrome): Sıklıkla 6 aydan küçük bebeklerin kollarından ve gövdelerinden tutularak şiddetli bir şekilde sarsılmaları, bebeğin sert bir şekilde havaya atılıp tutulması, zıplatılması, ayaklarından tutarak hızlı hızlı döndürülmesi, ayağa veya salıncağa konularak şiddetle sallanması vb. sonucu gelişen beyin kanamaları ve beyin ödemi gelişir.

http://www.acibademhemsirelik.com/e-dergi/yeni_tasarim/images/icerik/makaleler/24082009_11.jpg

http://www.viralhunger.com/wp-content/uploads/2014/06/Advertising-That-Expands-Awareness-of-Shocking-Truths2-12.jpg

Çocukların cinsel istismarı; 18 yaşın altındaki bir çocuğun cinsel faaliyetlere katılmak için zorlanması veya kandırılmasıdır.

Cinsel İstismar

Ensest: birbirleri arasında kan bağı bulunan, çoğu kültürde yasal ya da yasal olmayan kurallarla cinsel birliktelikleri yasaklanmış olan kişilerin cinsel ilişkide olma durumunu ifade eder.

http://galeri3.uludagsozluk.com/141/cocuk-istismari_199421.jpg

Parafili, cinsel sapkınlıktır. İnsanların büyük bir bölümünün cinsel objesi erişkin insanlardır. Fakat bir bölüm insan var ki cinsel partner ve cinsel doyum için erişkinleri değil, farklı nesne ve çocukları seçmektedir.

Pedofili, en az 16 yaşındaki bir kişinin, en az 6 aylık bir süre boyunca, ergenlik dönemine girmemiş, kendisinden 5 yaş küçük bir çocukla cinsel etkinlikte bulunma ile ilgili cinsel yönden uyarıcı fantezilerinin, cinsel dürtülerinin ya da davranışlarının yineleyici bir biçimde ortaya çıkarak eyleme dönüştürülmesidir.

http://www.sabancivakfi.org/files/html/basin/gelin.jpg

Bir eğitim ve araştırma hastanesi çocuk psikiyatrisipolikliniğine yönlendirilen adli olgular incelendiğindeolguların 65’i (%89) cinsel istismar sonrası değerlendirilmeküzere gönderilmiştir.Cinsel istismara uğramış çocuklarda saptanan psikiyatriktanılar travma sonrası stres bozukluğu (%32.3), uyumbozukluğu (%20), akut stres bozukluğu (%16.9), depresifbozukluklardır (%13.8). Olguların %16.9’unda aktifpsikiyatrik bozukluk saptanmamıştır.

http://derenden.com/wp-content/uploads/2013/12/%C3%A7ocuk-istismar%C4%B1.jpg

Hareket özgürlüğünün kısıtlanması (sürekli bir odaya kapatılması),

Alay edilmesi ve küçük düşürülmesi, Sürekli suçlanması, Korkutulması ve tehdit edilmesi, Çocuğun güvenliğini tehdit altında hissedeceği davranışlara

maruz bırakılması (aile içi şiddete tanık olması), Ait olduğu grup ve aile ile ilgili ayrımcılıkyapılması ve dışlanması Düşmanca yaklaşımın fiziksel şiddetiçermeyen diğer tipleri, Cinsel ve fiziksel istismara maruz kalma duygusal ve psikolojik istismar tipleridir.

Duygusal İstismar

http://sehirhaber.org/2014/11/11/sehirde-turkiyede-cocuk-istismari-ve-ihmali-sempozyumu/

Ekonomik İstismar

Çocuğun gelişimini engelleyici, haklarını ihlal edici işlerde ya dadüşük ücretli işgücü olarak çalışması veya çalıştırılması“Ekonomik İstismar” olarak tanımlamaktadır .

http://www.kazete.com.tr/haber_659-cocuk-organ-mafyasinin-elinde_12355.aspx

Çocuk İhmali

Fiziksel ihmal: Çocuğun temel tıbbi ihtiyaçlarının karşılanmaması, düzenli ve besleyici öğünlerin, temiz ve yeterli giysinin sağlanmaması, çocuğa bakacak yetişkin bulunmadan uzun süre yalnız bırakılması ve gece geç saatlere kadar nerede olduğunun bilinmemesi ve umursanmaması fiziksel ihmale örnektir.

https://kontratvrp.wordpress.com/2012/06/04/o-cocuk-olmak-2-2/

Duygusal İhmal: Çocuğa; yetersiz ilgi ve şefkat göstermek, aile içinde şiddet ve kötü muameleye şahit olmasına izin vermek, alkol-uyuşturucu kullanmasına izin vermek, suç işleme-saldırganlık gibi uyumsuz davranışlarına destek olmak ya da bu davranışları görmezden gelmek duygusal ihmal örnekleridir.

Eğitimsel ihmal: Çocuğun zorunlu eğitim çağına gelmesine rağmen okula gönderilmemesi örnektir.

http://cdncms.zaman.com.tr/2014/03/09/tugbaocekmanset.jpg

• Çocuk istismarı derken tek çeşit istismardan bahsedemeyiz.

• Fiziksel olarak istismar edilen duygusal olarak da istismar edilmiştir.

• Cinsel olarak istismar edilen, hem fiziksel hem de duygusal açıdan istismar edilmiştir.

• İstismar edilen her çocuk, gelişim görevleri açısından bakıldığında her açıdan ihmal edilmiş çocuktur.

http://gencdergisi.com/resimler/makale/buyuk/353_020120130130_591543091.jpg

İstismar ve İhmalde Hemşirenin Rolü

İstismar ve ihmalin bulgu ve semptomlarını tanıyabilmeli

Çocuk istismarı ve ihmali ile ilgili tam ve düzgün bir tıbbi tanıkoyabilmeli

Çocuğun daha fazla zarar göreceği durumlarda acil önlemlerialabilmeli, kanunların izin verdiği şekilde çocuğa bir yerayarlayabilmeli ( hastaneye yatırmak, acil bakım merkezlerinealdırmak vb. )

Çocuk ve ona bakmakla sorumlu olanlara karşı objektif veprofesyonel bir tutum içinde olmalı

Aileyle teröpatik düzeyde bir ilişkiye girmeli, bakımsonlandıktan sonra bile ilişkide olmalı

Evdeki diğer çocukları da tıbbi açıdan değerlendirmeli

Tüm istismara uğramış çocukları yasal organlara bildirmeli

Mahkemede tanıklık yapmaktan kaçınmamalı

Çocuklar “Herhangi bir yaralanmam yok” deseler bile buolasılığın olduğunu bilmeli. (çünkü genellikle çocuklar maruzkaldıkları istismarı söylemezler.)

Hemşire istismar ve ihmal edilen çocuk ve aile hakkında;

– Kapsamlı bir bilgiye sahip olmalı,

– İyi bir gözlemci olmalı,

– Çocukların büyüme ve gelişme sürecini iyi bilmelidir.

http://www.saglikcan.com/category/hemsire

Kendini tanıtma

Güler yüzlü yaklaşım

Konuşarak hastayı rahatlatma

İletişim

http://www.dreamstime.com/royalty-free-stock-photography-nurse-child-patient-uk-e-image23958937

El sıkışma normal, uygun fiziksel bir dokunma olsa bile hastada endişeye sebep olabilir.

Psikolojik Destek

http://www.milliyet.com.tr/beyin-felcli-cocuklar-yurusun-diye-pembenar-detay-aile-1302956/

Çocukluğunda cinsel istismara uğramış bireylerin “zayıfım, aptalım, beceriksizim, sevilmeyen biriyim, iticiyim” gibi negatif

cümleleri içeren monologları vardır

Bu olumsuz değerlendirmeler; bireylerin kendilerini istismar etmelerine, zayıf, güçsüz kalmalarına yol açar

Bireylere negatif düşüncelerini pozitifleriyle değiştirmeleri öğretilmelidir

Özgüven Geliştirmek

http://dehagelisim.com.tr/cocukta-ozguven-gelistirme/

İstismara uğramış bireyin anksiyetesi genellikle yüksek olduğu için anksiyeteyi azaltmaya yönelik çalışma kaçınılmazdır

Solunum egzersizleri ve gevşeme tekniklerini bilen bireyler, genellikle panik atak oluşumunu engelleyebilirler

Solunum-gevşeme tekniklerinin öğretilmesi ve anksiyetelerinikendileri azaltmayı başarana kadarki gevşeme aşamalarında hasta ile konuşulmalıdır

Anksiyeteyi Azaltmak

http://cocuklaringelisimi.com/2013/08/07/ayrilik-kaygisi/

Özellikli Hemşireler…

Kötü muamele gören çocuklar için ortak özellik gösteren, erken uyarı belirtilerini saptamada halk sağlığı hemşiresi önemli konumdadır.

Genellikle hastayı ilk gözlemleyen acil hemşiresidir.

Klinikte yatan bir çocukla en çok zaman geçiren sağlık personeli olarak pediatri hemşiresi, ihmal ve istismarı tanımada önemli bir konuma sahiptir.

Psikiyatri Hemşiresi;- Mağdurları güçlendirmek,- Kendine güveni arttırmak,- Anksiyeteyi azaltmak,- İyileşmeye yardım etmek gibi fonksiyonları vardır.

Okul Sağlığı Hemşiresi;- Çocuk ihmali ve istismarının belirtileri ve yasal yönleri konularında tüm okul personelinin eğitilmesi ve desteklenmesi,- Çocuk ihmali ve istismarı vakalarını zorunlu olarak rapor etme,- Çocuk ve ailesinin sosyal destek kaynaklarına yönlendirilmesi gibi fonksiyonları vardır.

Adli Hemşirelik;- Adli hemşirelik, hemşirelik biliminin yasal veya toplumsal olaylara uygulanmasıdır.- Adli hemşireliğin şiddet çemberini kırmaya yardımcı olabilecek en önemli güçlerden biri olduğunu saptamıştır.- 1995 yılında Amerikan Hemşireler Birliği tarafından bir uzmanlık dalı olarak tanınmıştır.

http://media.etha.com.tr/images/2010/04/22/cache/etha-20100422-tmk-magduru-cocuklar-00_ext.jpg

Çocuk İstismarının Önlenmesine Yönelik Çözüm Önerileri

http://www.martidergisi.com/wp-content/uploads/2014/12/xlargekids-logo-1.jpg

http://www.istenhaber.com/media/1884.jpg

Birincil Koruma; Çocuk ihmal ve istismarının gerçekleşmeden durdurulması amacıyla tüm çocuklara ve topluma yönelik koruma programlarını kapsayan; tüm çocukların ve ailelerin içinde bulunduğu koşulların iyileştirilmesi, ailelerin eğitimleri ve yaşam kalitelerinin arttırılması, olası risklerin ortadan kaldırılmasına dayalı çalışmalardır.

İkincil Koruma;

Ç.İ.V.İ. (Çocuk İstismar ve İhmali) açısından risk taşıyan çocuk ve ailelerin belirlenmesine, ihmal ve istismarın oluşmasının önlenmesine yönelik çalışmalardır. Alınacak önlemler aile çevresi ile sınırlıdır.

http://www.internetajans.com/images/haberler/sanliurfa_da_liseli_genc_kiza_3_kisi_cinsel_istismarda_bulundugu_icin_koruma_altina_alindi_h231953_bae15.jpg

Çocuğunuzla ilgilenin, onu sevin ve sevdiğinizi gösterin, çocuk yetiştirme ile ilgili eğitim alın, onu izleyin, size güven duymasını sağlayın, dinleyin, arkadaşı, sırdaşı olun, her zaman yanında olacağınızı bilmesini ve size güvenmesini sağlayın, keskin yasaklarla çocuğu mahrum etmek yerine kontrollü, eğitimsel yaklaşımı tercih edin.

İkincil Korum Kapsamında Aileye Verilebilecek Öneriler;

http://1.bp.blogspot.com/-NMfaUVuXdSk/Ujl3xMpuX1I/AAAAAAAAEXM/J4NWWchnzz8/s1600/ChildAbuse.jpg

Çocuğunuzda herhangi bir şekilde davranış bozukluğu, bir değişiklik sezdiğinizde üzerinde durun ve izleyin. Özellikle içe kapanma, suskunluk, yalnız kalma isteği veya aşırı sinirlilik ve öfke, gece işemeleri, uyku ve yeme bozuklukları, sebepsiz korku atakları varlığında mutlaka profesyonel yardım isteyin ve bu davranışlarının nedenini araştırın.

http://www.kaliteguncel.com/images/upload/362627-3-4-13464.jpg

Televizyon, bilgisayar ve diğer kitle iletişim araçlarını kontrollü kullanmasını sağlayın, evinizde filtre sistemi vb. gerekli tedbirleri alın.

Çocuğunuz özellikle 7 yaşından sonra yalnız yatmaya alışmalıdır. Anne, baba ile ve ayrıca kardeşi, kuzeni vb. başka bir çocuk ile beraber yatmasını da engelleyin.

http://4.bp.blogspot.com/-n5bgrydYJaI/Tw7-Zsab1jI/AAAAAAAAAbg/ugoLhl1MZRw/s1600/nerdeydim.jpg

Özel yerlerini göstermemesini, vücudunun yalnızca kendisine ait olduğunu, çocuk olduğu için kimsenin öpmesi, dokunmasına izin vermek zorunda olmadığını uygun bir şekilde söyleyin ve bu konuda hiç tereddüt etmeyin. Çocuğunuzun mahrem yerlerini, bacaklarını vb. korumak ve bunu ona öğretmek, Ç.İ.V.İ. den korunması için önemli bir tedbirdir. Kız çocuğu ise elbisesinin altına tayt giydirin.

https://encrypted-tbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcTcoJ39IvgSkW1VHhp1Nw6o-orPj9FoJyfL2qtouIpeq-Mx3ISv

Tuvalet ihtiyacını kendi başına yapmasını, kim olursa olsun ikinci bir kişinin yanında olmaması gerektiğini öğretin. Aynı şekilde banyo yaparken de annesi dışında hiç kimsenin olmamasını sağlayın.

http://www.beyazpsikoloji.com/c/templates/images/newsletter/13336394944f7db94666e77.jpg

Yalnız başına bakkala, fırına, okula vb. hiç bir yere göndermeyin. Çok iyi tanımadığınız kişilerin evine asla göndermeyin. Her zaman kontrol altında bulundurun. Unutmayın ki cinsel istismar genellikle dışarıdan bakınca anlaşılmayan herhangi bir kişi tarafından gerçekleştirilebilir. Bu bakımdan kimseye güvenmemek daha iyi olacaktır. Bakıcınız varsa kamera sistemi ile gözetim altında tutun.

http://tr.depositphotos.com/32058477/stock-photo-stickman-family-shopping-in-a.html

Okul öğretmeninin uyarılarına kulak verin, üstünde durun.

Çocuğunuzu cinsel istismar konusunda yaşına göre uygun bir şekilde uyarın, kendisine tanımadığı birisi yaklaşır da dokunmak veya elini tutmak isterse bağırmasını, tekmelemesini ve dikkat çekmesini söyleyin.

Çocuğunuzun yanında soyunmayın, yatak odanızın kapısını kilitleyin, banyo yaparken ve tuvalette size görmesini önleyecek tedbirleri alın.

Sır saklamaması gerektiğini, bir yetişkin ona bir sır verirse ve kimseye söylememesini tenbih ederse mutlaka gelip size söylemesini sağlayın.

http://ilkogretim.atilimkoleji.com/panel/dosyalar/resimler/20140509110128.jpg

Çocuğunuzun istismara uğradığından şüphe ediyorsanız mutlaka hastaneye başvurun ve gerekli tespitlerin yapılmasını talep edin.

Kötü arkadaşlar, sapık cinsel eğilimler, madde bağımlılığı, sigara, alkol vb. konularda yaşına göre uygun şekilde eğitim verin

http://darulkalem.com/wp-content/uploads/2015/02/tren_bekleyen_cocuk_Nettekeyif.net_.jpg

Aile içi istismarı da göz ardı etmeyin. Özellikle şüphe halinde takip edin. Gerekirse gizli kamera ile izleyin.

Korkmayın ve kimsenin sizi sindirmesine izin vermeyin, çocuğunuzu istismarcıdan korumak için size göre yapabileceğiniz en uygun yolu seçin.

Evden uzaklaşın ve en yakın olduğunuz bir arkadaşınıza veya aile fertlerinden birinin yanına gidin, onunla birlikte hareket edin.

Acil durumlarda danışma hatlarından, bilmiyorsanız 155 Polis İmdattan yardım isteyin. Görevli birimler kısa zamanda size ulaşacaklardır.

http://www.ruyaarsivi.com/uploads/haberler/2013/01/14/5ef6ac1_o.jpg

Üçüncül Koruma;istismarın gerçekleşmesinden sonraki süreçte yapılacak programları içerir. Ruhsal ve fiziksel, hukuksal boyutlarda zor bir süreçtir. Aile ve çocuğun korunması ve oluşan travmanın en az zararla atlatılması için uygulanacak yöntem ve tedbirlerdir. Bu tedbirler içinde çocuğun rehabilitasyonu, ailenin ve çocuğun mahremiyetinin korunması, istismarcı ile çocuğun ilişkisinin kesilmesi ön planda ele alınmalıdır.

http://www.bebeksayfasi.com/wp-content/uploads/2014/05/istismar17-326x235.png

İstismara Uğrayan Çocuğun Hastanelerde İzlenme Prosedürü

http://img04.blogcu.com/v2/images/big/i/l/m/ilminfazileti/ilminfazileti_138366015111.jpg

*SHÇEK: Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu

İstismar olgularına en uygun tedavi ve yaklaşım çok merkezli bir ekip çalışması ile sağlanabilir. Hastane içinde çocukla ilgili değişik uzmanlık dallarından hekimlerin yer aldığı “Çocuk koruma birimleri” kurulmalıdır.

Hastane “Çocuk koruma ekibinin” çekirdeğini çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı, adli tıp ve çocuk ruh sağlığı uzmanları oluşturmalıdır.

Ekipte bir erişkin psikiyatristinin bulunması da failin ve ailenin tedavisi açısından yararlı olur.

Bu çekirdek ekip hastanede konu ile ilgili diğer branş hekimleriyle ( acil tıp uzmanı ve servis asistanları, kulak- burun- boğaz, beyin cerrahi, çocuk cerrahisi, kadın doğum vb. ) ve bu birimlerde çalışan diğer sağlık görevlileriyle sürekli iletişim içinde olmalı ve konu ile ilgili gerekli eğitimleri vererek farkındalık sağlamalı, olası vakaların çocuk koruma birimine ulaşmasını ve görülmesini sağlamalıdır.

http://www.unicef.org/turkey/oc2/img/_cp55c.gif

Ülkemiz hastanelerinde, şehir ve ilçelerde kurulacak çocuk koruma birimleri çocuk istismarının tanınması ve istismara uğrayan çocuğun örselenmeden takibi, gerekli önlemlerin alınması için yaptırımlarda bulunulması vb. önemli yararlar sağlayacaktır.

http://www.unicef.org/turkey/oc2/img/cp55a.gifhttp://www.depotaraf.com.tr/upload/reference/13743140132fe4.gif http://i.milliyet.com.tr/YeniAnaResim/2012/07/10/fft99_mf2425660.Jpeg

http://cocuklaringelisimi.files.wordpress.com/2014/01/pedofili-2.jpg?w=212&h=300http://cocuklaringelisimi.files.wordpress.com/2014/01/pedofili-1.jpg?w=212&h=300

http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/0903201215073711.%C3%87ocuk%20Hukuku.pdf

KAYNAKLAR;

1. Acehan S, Bilen A, Ay M.O, Gülen M, Avcı A, İçme F. Çocuk istismarı ve ihmalin değerlendirilmesi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2013; 22(4):591-614.

2. http://www.adlitipbulteni.com/index.php/atb/article/view/232 Erişim Tarihi: 22/05/2015

3. http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/egt/pdf/cocuk_ihmal.pdf Erişim tarihi: 02/05/2015

4. http://cocuklaringelisimi.com/2014/01/14/pedofili-ve-cocuk/ Erişim tarihi: 02/05/2015

5. http://www.e-hemsire.com/blog/hastaliklar-ve-hemsirelik-yaklasimlari/cocuk-istismar-ve-ihmalinde-hemsirelik Erişim tarihi: 06/05/2015

6. http://cocuklaringelisimi.com/2014/12/05/cocuk-ve-istismarcocuklara-yonelik-duygusal-istismar-duygusal-siddet-nedir-cocukta-duygusal-istismar-belirtileri/ Erişim Tarihi: 02/05/2015

7. http://akademikpersonel.kocaeli.edu.tr/gokalpas/sci/gokalpas22.07.2014_14.01.01sci.pdfErişim Tarihi: 22/04/2015

8. Pişi D. İstismar ve İhmale Uğrayan Çocukların Psiko-sosyal Özellikleri. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2013 (Danışman: Prof. Dr. A Mavili Aktaş).

9. Serin N.B. Erkek ergenlerin anne- baba ve genç ilişkilerine yönelik duygusal istismar algıları. Turkish International Journal of Special Education and Guidance & Counceling 2012; 1(2): 18-26.

10. Taner Y, Gökler B. Çocuk istismarı ve ihmali: Psikiyatrik yönleri. Hacettepe Tıp Dergisi 2004; 35:82-86.

11. Yalçın N. Türkiye’de Çocuk İstismarı ve Çözüm Önerileri. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Projesi, İstanbul, 2011 (Danışman: Yrd. Doç. Dr. K Uslu).