ODBRANA OD POPLAVA

INŽENJERSKA KOMORA SRBIJE

Dr Sanja Pantelić-Miralem

Beograd, 16. decembar 2015. godine

SADRŽAJ UVOD NAČINI I VRSTE SPROVOĐENJA ODBRANE OD POPLAVA POSTOJEĆA NACIONALNA ZAKONSKA REGULATIVA STRATEŠKA DOKUMENTA OD ZNAČAJA ZA ODBRANU OD POPLAVA PRIMENA EVROPSKE DIREKTIVE O POPLAVAMA IZGRAĐENI SISTEMI ZA ODBRANU OD POPLAVA U SRBIJI SPROVOĐENJE ODBRANE OD POPLAVA NAČINI FINANSIRANJA SARADNJA SA DRUGIM SEKTORIMA I SUBJEKTIMA U SPROVOĐENJU

ODBRANE OD POPLAVA BILATERALNA SARADNJA I ISKUSTVA DRŽAVA U OKRUŽENJU U ODBRANI OD

POPLAVA BUDUĆE SMERNICE ODBRANE OD POPLAVA ZAKLJUČAK

KOMPLEKSNOST ODBRANE OD POPLAVA

ODBRANA OD POPLAVA

PLANIRANJE

IZGRADNJA

PROGNOZE I RANE NAJAVE

SPROVOĐENJE ODBRANE

ODRŽAVANJE I SANACIJA

JAVNOST

UVOD - DEFINICIJA POPLAVA

Poplava (povodanj) je pojava neuobičajeno velike količine vode na određenom mestu zbog delovanja prirodnih sila (velika količina padavina, izlivanje vodotoka iz korita) ili drugih uzroka kao što su popuštanje brana, ratna razaranja i sl.

Prema uzrocima nastanka poplave se mogu podeliti na: poplave nastale zbog jakih padavina (poplava od spoljnih voda, poplava od

unutrašnjih voda, erozije i bujice) poplave nastale zbog nagomilavanja leda u vodotocima, poplave nastale zbog klizanja tla ili potresa, poplave nastale zbog rušenja brane ili ratnih razaranja.

S obzirom na vreme formiranja vodnog talasa poplave se mogu razvrstati na: ravničarske poplave - poplave na velikim rekama kod kojih je potrebno deset

i više sati za formiranje velikog vodnog talasa, bujične poplave - poplave na brdskim vodotocima kod kojih se formira veliki

vodni talas za manje od deset sati, akcidentne poplave - poplave kod kojih se trenutno formira veliki vodni talas

rušenjem vodoprivrednih ili hidroenergetskih objekata

NAČINI I VRSTE SPROVOĐENJA ODBRANE OD POPLAVA

Zaštitu od štetnog dejstva voda obezbeđuju: Republika Srbija, autonomna pokrajina jedinica lokalne samouprave

Zaštita obuhvata mere i radove za zaštitu od poplava na:

spoljnim vodama unutrašnjim vodama odbrani od leda zaštitu od erozije i bujica Kao i otklanjanje posledica takvog delovanja voda.

PODELA VODA –VODE I REDA, II REDA

Površinske vode na teritoriji Republike Srbije, prema značaju koji imaju za upravljanje vodama a na osnovu utvrđenih kriterijuma: položaja vodotoka u odnosu na državnu granicu, veličine i karakteristike sliva, režima i karakteristika vodotoka sa aspekta korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od štetnog dejstva voda dele se na: vode I reda, vode II reda. Vlada utvrđuje popis voda I reda. Odluka o utvrđivanju Popisa voda I reda (Sl. Gl. RS 83/2010) Vode I reda su međudržavne vode, ostale vode (prirodni i veštački vodotoci)

Sve površinske vode koje nisu utvrđene kao vode I reda smatraju se vodama II reda.

ZAKONSKA REGULATIVA U SRBIJI

ZAKON O VODAMA STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA NA TERITORIJI REPUBLIKE

SRBIJE PLAN UPRAVLJANJA VODAMA ZA SLIV REKE DUNAV PLANOVI UPRAVLJANJA ZA VODNA PODRUČJA OPŠTI PLAN ZA ODBRANU OD POPLAVA OPERATIVNI PLAN ZA ODBRANU OD POPLAVA PRELIMINARNA PROCENA RIZIKA OD POPLAVA ZA TERITORIJU

REPUBLIKE SRBIJE PLAN UPRAVLJANJA RIZICIMA OD POPLAVA ZA TERITORIJU

REPUBLIKE SRBIJE I ZA VODNA PODRUČJA KARTE UGROŽENOSTI I KARTE RIZIKA OD POPLAVA

STRATEŠKA DOKUMENTA OD ZNAČAJA ZA ODBRANU OD POPLAVA

PRELIMINARNA PROCENA RIZIKA OD POPLAVA ZA TERITORIJU REPUBLIKE SRBIJE 1.) karte vodnih područja u odgovarajućoj razmeri, sa unetim granicama podslivova,

sa prikazom topografije i načina korišćenja zemljišta; 2) opis poplava iz prošlosti koje su imale značajnije štetne posledice na zdravlje ljudi,

životnu sredinu, kulturno nasleđe i privredne aktivnosti i verovatnoću pojave sličnih događaja u budućnosti, koje bi mogle imati slične posledice;

3) procenu potencijalnih štetnih posledica budućih poplava na zdravlje ljudi, životnu sredinu, kulturno nasleđe i privredne aktivnosti, uzimajući u obzir topografske, hidrološke i geomorfološke karakteristike i položaj vodotoka, uključujući poplavna područja, efekat postojećih objekata za odbranu od poplava, položaj naseljenih mesta i industrijskih zona, planove dugoročnog razvoja i klimatske promene od uticaja na pojavu poplava.

PLANOM UPRAVLJANJA RIZICIMA OD POPLAVA obezbeđuje se upravljanje rizicima smanjivanjem mogućih štetnih posledica poplava na zdravlje ljudi, životnu sredinu, kulturno nasleđe i privrednu aktivnost.

PRELIMINARNA PROCENA RIZIKA OD POPLAVA ZA TERITORIJU REPUBLIKE SRBIJE

SLIV REKE DUNAV 800.000 KM2, 80 MIL. STANOVNIKA, 19 ZEMALJA

STRATEŠKA DOKUMENTA OD ZNAČAJA ZA ODBRANU OD POPLAVA

KARTE UGROŽENOSTI I KARTE RIZIKA OD POPLAVA izrađuju javna vodoprivredna preduzeća za poplavna područja

na kojima postoje ili se mogu javiti značajni rizici od poplava. Karta ugroženosti od poplava - podaci o granicama poplavnog

područja za poplave različitog povratnog perioda, dubini ili nivou vode,

Karta rizika od poplava podaci o mogućim štetnim posledicama poplava na zdravlje ljudi, životnu sredinu, kulturno nasleđe, privrednu aktivnost.

POPLAVNI RIZIK

STRATEŠKA DOKUMENTA OD ZNAČAJA ZA ODBRANU OD POPLAVA

OPŠTI PLAN ZA ODBRANU OD POPLAVA ZA PERIOD 2012-2018 GODINA (ZA VODE I i II REDA i UNUTRAŠNJE VODE) mere koje se moraju preduzeti preventivno i u periodu nailaska velikih voda

(spoljnih i unutrašnjih); način institucionalnog organizovanja odbrane od poplava; dužnosti, odgovornosti i ovlašćenja rukovodilaca odbrane, institucija i drugih

lica nadležnih za odbranu od poplava, leda i poplavnih unutrašnjih voda; način osmatranja i evidentiranja hidroloških i drugih podataka; prognozu pojava i obaveštavanje.

REPUBLIČKI OPERATIVNI PLAN ZA ODBRANU OD POPLAVA (ZA VODE I REDA I UNUTRAŠNJE VODE) podatke potrebne za efikasno sprovođenje odbrane od poplava, kriterijume za proglašavanje odbrane od poplava, imena rukovodilaca i nazive subjekata odbrane od poplava, način uzbunjivanja i obaveštavanja.

OSVRT NA PRAVNU REGULATIVU EVROPE

DIREKTIVA 2000/60/EC O USPOSTAVLJANJU OKVIRA ZA DELOVANJE ZAJEDNICE U OBLASTI POLITIKE VODA - OKVIRNA DIREKTIVA O VODAMA

DIREKTIVA 2007/60/EC O PROCENI I UPRAVLJANJU RIZICIMA OD POPLAVA

STRATEGIJA EU O ADAPTACIJI NA KLIMATSKE

PROMENE STRATEGIJA EU O ZELENOJ INFRASTRUKTURI (GI)

MERE ZA PREVENCIJU POPLAVA

PROSTORNE MERE

STRUKTURNE MERE u koje spadaju objekti SIVA INFRASTRUKTURA tj. vodni objekti koji su izgrađeni radi regulisanja vodnog režima, a u cilju zaštite od poplava

ZELENA INFRASTRUKTURA- Mere prirodnog zadržavanja voda

STRUKTURNE MERE

Srednji tok Regulacija korita Zadržavanje vode

Gornji tok Zaštita od erzije Kontrola nanosa

Donji tok Zadržavanje vode

Preusmeravanje vode

MERE PRIRODNOG ZDRŽAVANJA VODE

Zeleni krov (Urbani) prednosti: sporo i produženo oticanje, povećanje evapotranspiracije, prilagođavanje i ublažavanje klimatskih promena, smanjenje rizika od poplava, estetske i kulturne vrednosti

Međukultura (Poljoprivreda) prednosti: sporo oticanje, povećanje infiltracije, smanjenje erozije, filtriranje zagađenja, smanjenje rizika od poplava, zaštiti ekosistema …

www.nwrm.eu

MERE PRIRODNOG ZDRŽAVANJA VODE

Korišćenje zemljišta konverzije (Šumarstvo) Prednosti: usporeno i produženo oticanje, povećanje evapotranspiracije , povećanje infiltracije , smanjenje izvora zagađenja vazduha, umanjenje zagađenja, smanjenje erozije ...

Vraćanje meandara( Hidro - morfologija ) Prednosti: usporavanje rečne vode, umanjenje zagađenja, smanjenje erozije, stvaranje vodenih i priobalnih staništa, prirodna proizvodnja biomase, očuvanje biodiverziteta ...

MERE U PRAKSI ŠUMARSTVO Priobalni pojasevi šume Ciljna sadnju za "hvatanje"

padavina Korišćenje zemljišta

konverzija Produžetak vremena

koncentracije vode Odgovarajući projekat puteva

i prelaza u smislu kontrole oticanja vode

Snimanje nanosa u barama Urbani šumski parkovi Drveće u urbanim sredinama Inundacione oblasti

HIDRO-MORFOLOGIJA Ribnjaci i akumulacije Močvare Mogućnost ponovnog

plavljenja Vraćanje meandara Revitalizacija tekućih voda Privremene pritoke flov Korišćenje aluvijalnih prostora Stabilizacija prirodnih nasipa Eliminacija zaštite nasišima Jezera Veštačko prihranjivanje

podzemnih voda Restauracija plavne zone

(polder)

MERE U PRAKSI

POLJOPRIVREDA Livade i pašnjaci Plodored Međukultura Ne oranje Smanjena oranja Zelena pokrivač Rana setva Tradicionalno terasiranje Kontrola poljoprivrednog

saobraćaja Smanjena gustine

naseljenosti Zagrtanje biljaka

URBANE MERE Zeleni krovovi Prikupljanje kišnice Propusna popločavanja i

druge propusne površine Kanali i brazde Filter trake Infiltracione bankine Kišna bašta Prikupljanje u infiltracionim

bazenima Jezera za zadržavanje Poboljšanje punjenja akvifera

IZGRAĐENI SISTEMI ZA ODBRANU OD POPLAVA U SRBIJI

Red. Br.

Dužina linijskih objekata na vodama I reda km/br.

1 NASIPI 2450

2 REGULISANA KORITA SA NASIPIMA 1109

3 REGULISANA KORITA BEZ NASIPA 134

4 OBALOUTVRDA/KEJ 29

5 VISOK TEREN 11

6 AKUMULACIJE ZA ODBRANU OD POPLAVA 11

7 VIŠENAMENSKE AKUMULACIJE 47

HIDROMELIORACIONI SISTEMI U VOJVODINI

FAZE ODBRANE OD POPLAVA

- OPŠTI PLAN ODBRANE OD POPLAVA ZA 2012.-2018. GOD. - OPERATIVNI PLAN ODBRANE OD POPLAVA ZA 2015. GOD.

KRITERIJUMI ZA PROGLAŠENJE ODBRANE OD POPLAVA

OD UNUTRAŠNJIH VODA (A,B,C,D)

REDOVNA ODBRANA OD POPLAVA

VANREDNA ODBRANA OD POPLAVA

KRITERIJUMI ZA PROGLAŠENJE ODBRANE OD POPLAVA

OD SPOLJNIH VODA (NIVOI VODE NA VODOMERNIM STANICAMA)

KRITERIJUMI ZAŠTITE ZA ODBRANU OD POPLAVA

Nasipi uz velika plavna područja su uglavnom projektovani na verovatnoću pojave 1% (100 godišnje) velike vode uz dodatak zaštitne visine od 1,0 do 1,2 m. Brane sa akumulacijama su projektovane da mogu da prihvate verovatnoću pojave 1‰ (1000 godišnje) velike vode.

Sistemi za odvodnjavanje su projektovani da sakupe i odvedu suvišnu površinsku vodu za ukupnu količinu kiše od 60 mm koja padne za 3 dana.

Vreme odvodnjavanja u vegetacionom periodu je 7 dana, a u vanvegetacionom 15 dana.

UČEŠĆE DRUGIH SUBJEKATA U ODBRANI OD POPLAVA OPERATIVNI PLAN ODBRANE OD POPLAVA ZA 2015. GOD. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine, Direkcija za vode - glavni

koordinator odbrane od poplava

APV Pokrajinski sekretarijat za poljoprivredu, vodoprivredu i šumarstvo; Grad Beograd, Uprava za vode – koordinator odbrane od poplava

Javna vodoprivredna preduzeća – glavni rukovodilac za odbranu od poplava

Republički hidrometeorološki zavod – prognoze

Ministarstvo unutrašnjih poslova, Sektor za vanredne situacije, Uprava granične policije, Uprava policije

PD “HE Đerdap” – za obezbeđenje ledolomaca

Generalštab vojske Srbije, Uprava za operativne poslove – za miniranje leda Vodoprivredna preduzeća – sektorski rukovodioci, rukovodioci HMS

NAJAVE I PROGNOZE

REPUBLIČKI HIDROMETEOROLOŠKI ZAVOD SRBIJE Prognoza poplava i sistem ranog upozorenja PREZENTOVANJE PROGNOZA

VREMENA UPOZORENJA I NAJAVE HIDRO I METEO ALARM

SPROVOĐENJE ODBRANE OD POPLAVA

JAVNO VODOPRIVREDNO PREDUZEĆE „VODE VOJVODINE“

VODOPRIVREDNA PREDUZEĆA NA TERENU

-JAVNO VODOPRIVREDNO PREDUZEĆE „SRBIJAVODE“

-JAVNO VODOPRIVREDNO PREDUZEĆE „BEOGRADVODE“

VODE I REDA

HIDROMELIORACIONI SISTEMI ZA ODVODNJAVANJE

ZAŠTITA OD ŠTETNOG DEJSTVA EROZIJE I BUJICA

Preventivne mere 1. zabranjene radnje: pustošenje, krčenje i čista seča šuma i ogoljavanje površina; nekontrolisano kopanje i preoravanje livada, pašnjaka i neobrađenih

površina, radi uzgoja jednogodišnjih kultura; zatrpavanje izvora i nekontrolisano sakupljanje i odvođenje tih voda; dugotrajno skladištenje čvrstog materijala; izgradnja objekata bez odgovarajuće planske i projektne dokumentacije; eksploatacija rečnih nanosa sa dna ili padina, osim za potrebe

obezbeđenja propusne sposobnosti korita bujica; izgradnja objekata koji bi mogli da ugroze stabilnost zemljišta (vodenice,

brane, kanali, ribnjaci i slično) 2. korišćenje poljoprivrednog i drugog zemljišta u skladu sa zahtevima antierozionog uređenja zemljišta.

Zaštitni radovi:biotehnički i biološki: pošumljavanje; uzgoj i održavanje zaštitne

vegetacije; krčenje rastinja; zatravljivanje; terasiranje, podizanje voćnjaka i veštačkih livada; melioracija pašnjaka; čišćenje korita i drugi slični radovi.

Izgradnja i održavaju vodni objekti za zaštitu od erozije i bujica.

ZAŠTITA OD ŠTETNOG DEJSTVA EROZIJE I BUJICA

SPROVOĐENJE ODBRANE OD POPLAVA

JEDINICE LOKALNE SAMOUPRAVE

PREDUZEĆA NA TERENU (VODOPRIVREDNA, KOMUNALNA I DR.)

VODE II REDA

ZAŠTITA OD EROZIJA I BUJICA

NAČINI FINANSIRANJA

UREĐENJE VODOTOKA I ZAŠTITA OD ŠTETNOG DEJSTVA VODA KAO I IZGRADNJA ODRŽAVANJE I UPRAVLJANJE MELIORACIONIM SISTEMIMA PREDSTAVLJAJU POSLOVE OD OPŠTEG INTERESA. SREDSTVA SE OBEZBEĐUJU IZ: BUDŽETA REPUBLIKE SRBIJE BUDŽETA AUTONOMNE POKRAJINE NAKNADA ZA VODE OSTALIH IZVORA (DONACIJA, MEĐUNARODNIH PROJEKATA I SL.)

ZNAČAJ MEĐUNARODNE SARADNJE

Saradnja u regionu zemalja UNECE - zaštita međunarodnih površinskih i podzemnih voda

Međunarodna saradnja u slivu Dunava - zasniva se na Konvenciji o saradnji na zaštiti i održivom korišćenju reke Dunav (ICPDR).

Međunarodna saradnja na upravljanju vodama na slivu reke Save - Okvirni sporazum o slivu reke Save

Bilateralna aktivna saradnja od 1955. god. sa Mađarskom i Rumunijom,

Saradnja sa Bugarskom u prekidu od 1982, Nije regulisana saradnja sa Hrvatskom, Bosnom i

Hercegovinom,Crnom Gorom i Makedonijom.

BUDUĆE SMERNICE U ODBRANI OD POPLAVA

Izrada mapa rizika i ugroženosti od poplava Razvijanje međusektorske saradnje sa definisanim

obavezama i zadacima u odbrani od poplava Primena savremenih tehnologija (IT, satelitski snimci,

dronovi, georadari i sl.) Edukacija stanovništva u plavnim zonama

ZAKLJUČAK

PODIZANJE SVESTI JAVNOSTI O ZNAČAJU UPRAVLJANJA VODAMA I ODBRANI OD POPLAVA

ODRŽAVANJE, REKONSTRUKCIJA I DOGRADNJA POSTOJEĆIH SISTEMA ZA ODBRANU OD POPLAVA

IZGRADNJA NOVIH SISTEMA U SKLADU SA SAVREMENIM SVETSKIM TRENDOVIMA

ZAŠTITA PRIOBALJAMANJIH VODOTOKA - KORIŠĆENJE AKUMULACIJA I RETENZIJA, RASTERETNIH I OBODNIH KANALA ZA REDUKCIJU POPLAVNIH TALASA

EDUKACIJA STRUČNIH KADROVA POBOLJŠANJE FINANSIRANJA ODBRANE OD POPLAVA

NAUČIMO DA ZIVIMO SA POPLAVAMA

HVALA NA PAŽNJI!