ÜCRETSIzDIR.

•

Hava Trafik Guvenlik Elektroni!';liTeknik Elemanları Derne!';li

Air Traftic Safety ElectronicsTechnical PersonnelAssociation - 1993

ATSETPAIFATSEA

InternationalFederationof Air TraffieSafety EleetroniesAssociationsüyesidir.

•ATSETPA adına Sahibi

Cavit SIVRIHIsAR

•Yazı Işleri Müdürü

Hüseyin ÇAY

•Yayım Kurulu

A. Eren BELLlKLISamiORUÇ

H. Necdet ÜNALAhmet TIFTIKCengiz TEPE

Nurhan GÜZEL

•Baskı Ön Hazırlık

Vedat SekiGSM. 0542.206 34 11

BaskıKale Ofset MatbaaeıhkTel: (0312) 341 66 16Tel: (0312) 3422620

•Basım Tarihi

Mart 2001

•Yazışma Adresi

Esenbo~aHava LimanıTeknik Blok No. 44 - ANKARA

Tel: 0312.398 00 00/1152/2272Fax: 0312.398 08 52

•Dergide yer alan yazılardaki

görüşler yazarlarına aittir.Yazılar, dergi kaynak gösterilerek

iktibas edilebilir.

IiÇiNDEKiLER>

- Editörden 5

Hiyerarşik Düzenle BirlikteÜcretler de Dalgalandı 6

- Ere Mühendislik İnş. ve Tic. A.ş 7

- ATSETPA'dan 8

- Karasal Trunk Telsiz (TETRA) 10

- Bilgisayar AlırkenNelere Dikkat Etmeliyim 12

- WAP - Kablosuz Uygulama Protokolü 14'

- Buz Şehrine Yolculuk 18

- Narkotik ve Patlayıcı İz Tespit veTanımlama SistemlerininHavalimanlannda Kullanım Gereksinimleri . . .20

- Yeşilin Buluştuğu Yer: Bursa 24

Telemetri Sistemi 26

- İstanbul Yeni İçhatlar Terminali 29

Üyelerimizden Haberler 30

ŞUBE İRTİBAT TELEFONLARıMIZİstanbul: 0212.663 64 00 f 2195 veya 2160Antalya: 0242.330 30 30 f 2255 veya 2500İzmir: 0232.2742626 f 2003 veya 1557

E~~ ...

Demeilimizin yeni bir sayısıyla yine beraber;z. Geçen aylarda aramızdangöçüp giden deilerli arkadaşımız M.Nuri Nural'ın ailesine ve elektronik cami-asına başsaillığı dileyerek başlamak istiyorum.

Bu sayımızda deilerli gazeteci Ateş Yalazan'ın Erzurum Kargapazarı Sı-radaillarındaki Radar İstasyonunda, tehlikelerle ve yalnızlık duygusuyla dolubir iş hayatını anlatan, "Buz Şehrine Yolculuk" yazısını ilgiyle okuyacailını-zı umuyoruz.

Cep telefonunu kuııanarak, internette nasıl sörf yapabileceilinizi öğren-mek istiyorsanız WAP (Kablosuz Uygulama Protokolü) ile ilgili yazımızı mut-laka okumalısınız.

Okuyucularımızın hemen hepsinin karşılıklı birbirlerine sordukları "Bil-gisayar alırken nelere dikkat etmeliyiz?" sorusunun cevabını ayrı başlık altın-da bulacaksınız ve bugünlerde yada gelecekte bilgisayar alacaklar için olduk-ça faydalı olacağına inanıyoruz.

Ayrıca bu sayımızdan itibaren ülkemizin güzeııiklerini anlatan yöreselyazılar bulacaksınız. Bu şirin yörelerimizi tanılmaktan da mutlu olacailımızıbelirtmek isterim. Bu sayımızda yeşil Bursa şehrimizi bir nebze tanıtıyoruz.Güzel bir tesadüf ki ilk sayımızda bize ilk başkentlik yapan şehrimizle başla-dık.

Dergimizin hazırlanmasında erneili geçen tüm arkadaşlarımıza teşekkürederim. Başka bir sayıda buluşmak üzere ...

Hüseyin ÇAY

Hiyerarşik düzenle birlikteücretler de dalgalandı ... Cavit SIVRIHISAR

Hava Trafik GüvenlikElektronıgı Teknık Elemanlar

Dernegı Genel Başkanı

Şimdiye kadar örgütlütoplum örnejlini gösteren biz-ler, tepkili toplum örnejlini deelbette gösteririz. Hakkımızolan isteklerimizin yerine geti-

rilmesini sal!lamak amacı ile

her türlü demokratik ortamda mü-cadele verecel!imizin bilinmesi degerekmektedir.

Hava Trafik Güvenlik Elektro-nijli Teknik Elemanı havacılık sek-törünün vitrininde olmasa da, sah-ne arkasında olmazsa olmaz niteli-jlinde sabırlı bir elemanıdır. Lütfenbu sabrımızı daha fazla deneme-yin...

Şu da herkes tarafından bilin-meli ki;

Bizler havaalıj!ı ve mesleiıimiziseviyoruz .•

cetvele de yapılması gerekmektedir.

Bu tür düzenlemeler ben yap-tım oldu zihniyetinden uzak, hiz-metlerin düzenli, verimli ve süratli

bir şekilde yürütülmesi dojlrultu-sunda, yapılan işin nitelijli de göz

,önüne alınarak yapılmalıdır. Ku-rum içerisinde iş barışının tesis edi-lebilmesi için, ilgili birim ve siviltoplum örgütlerinden görüş alınma-lı, hiyerarşik düzen ve skala çalış-maları bu örgütlerle yapılmalıdır.

Bu tür çalışmalar son ücretayarlamasında ortaya çıkan iş

barışının bozulması, dolayısı

ile huzursuzlukların meydanagelmesi gibi olumsuz gelişme-lerin başlangıçta bertaraf edil-mesini sajllayacak, kalıa ve hi-yerarşik bir kurumsal ücretdengesini de beraberinde geti-recektir.

sözleşmeii personelin özlük hakla-rının yeniden elden geçirilerek ger-çekıere uygun olarak düzenleyicimevzuat dejlişikliklerine öncelik ve-rilıneli, Teknik personel ve özellikleElektronik camiası olarak kurumiçerisinde; işin niteli~i, iş yeri, çalış-ma şartları dikkate alınarak, ünvan,

öjlrenim durumu gibi şartlarda gözönüne alınmak suretiyle ünvangruplan tekrar gözden geçirilmelive ücret ska1alan yeniden gerçekle-re uygun bir şekilde ayarlanmalı,bu fırsat çok iyi dejlerlendirilmeli-dir. Bu tür düzenlemelerin 1 sayılı

657 sayılı Devlet Memurları kanu-nu ve 399 sayılı KHK'de dejlişiklikve düzenlemeleri içermekte, me-

murlar ve dis!er kamu görevlilerinin

idari, mali ve sosyal haklarıyla, veri-len hizmetin özellikleri ve nitelikle-rine uygun bir şekilde varolan ada-letsizlikleri ortadan kaldıracak dü-zenlemeler yapılması hususlarınıkapsamaktadır.

Böyle bir çalışmanın 399 sayılıKHK de belirtilen şartlarda çalışan

Hava Trafik Güvenlik Elektroni~Teknik Elemanı havacılık

sektörünün vitrininde olmasa da,sahne arkasında olmazsa olmazniteli~ndesabırlı bir elemanıdır.

Lütfen bu sabnmızıdaha fazla denemeyin ...

Bilindijli gibi 4615 sayılı ka-nunla, hükümete KHK çıkartmayetkisi verilmiş söz konusu kanun

ran ek zam 15.10.2000 tarihindengeçerli olmak üzere çalışanlara ve-rilmiştir.

Dijler KiT kuruluşlarına görebir nebze olsun ücret kaybı telafiedilmiş, ancak ücret dengesizlikleriyine giderilememiş, aksine teknlkve idari personel arasında hiç birfark bırakılmanıış ve TeknikHizmetler içerisinde; Mühen-disten, Teknisyen ünvanhpersonele kadar, arada kalanbir çok ünvanda, hem hiya-rarşik hem de ücret açısındandengesizlikler meydana gel-miştir. Bir kısım personelinmemnuniyeti, yapılan uygula-manın do~ ve haklı oldullumanasını taşımamalıdır.

Tüm teknik elemanlar,özellikle Elektronik camiasıolarak bu tür uygulamalar-dan rahatsızlık duymakta vebu çalışmaları yapan idareci-lerin de bunları bilmesi ve konuylailgili gerekli çalışmaların bir an ön-ce yapılması gerekti~ine inanmak-

tayız.

üksek Planlama Kurulunun

Y4.12.2000 tarihinde çıkan ka-rarı uyarınca DHMI Yönetim

Kurulu kararı ile %40 oranına va-

Söylenildijli gibi bu düzenle-meyle iş banŞI sal!1anmamış aksineiş huzuru bozulmuştur. Bunlarınkulak arkası edilmemesini, aksine

konu ile ilgili daha gerçekçi düzen-:§ı" lemelerin yapılmasının gereklilijlinie:.;: vurgulamak istiyoruz.~;;'"~.Üro>ro

-'=

ERE MÜHENDİSLİK İN~1ve TİcA~ERE, başta telekomünikasyon olmak

üzere genel inşaat, deniz yapıları, köprüler,all yapı projeleri, TV, radyo ve veri aktarmasistemleri, askeri projeler, konut projelerive enerji alanlarında uzmanlaşmış bir kuru-luştur

ERE, proje yapım ve işletme saflıaların·da modern yönetim tekniklerini kullanmak-ta ve en iyi kalite malzeme ve işçilik kulla·narak projeleri zamanında tamamlamayı te·mel şirket politikası olarak benimsemekte·dir. Türk Devleti, US Corps of Engineers,Türk Telekom ve diger işveren kuruluşlaraait birçok projeyi başarıyla tamamlamasıERE'yi bugünkü saygın konumuna getir·miştir. Misyonumuz şirketimizin her faali-yet alanında Toplam Kalite Sistemi uygula·yarak müşteri memnuniyetine birinci önceligi vermektir.

TELEKOMüNİKASYONDA ERE:1982 yılından beri Türkiye'de telekomünikasyon ve

elektronik sektörlerinde, ERE en önemli müteahhit firma-lardan biri olarak yer almaktadır. 1996 yılına kadar, EREgenelolarak anahtar teslimi taahhüt projeleri üstlenmiş·tir. Bununla beraber, 1996 yılında Türk Telekom'un açti·gı KABLO TV ihalesini kazanarak ve 1997 yılında faaliye-te geçen uydu yer istasyonu ile ERE, telekomünikasyonsektöründe farklı bir vizyona sahip olmuştur. 1996 yılın-dan beri, ERE yine bir ERE grubu şirketi olan ESER ileberaber, sektörde yatırımcı ve operatör olarak yer almak·tadır. Ayrıca ERE ve ESER telekomünikasyon işletmecili-ginin yanısıra, dünyanın sektörlerinin önde gelen kuruluş-larından olan ITT CILFıLLAN, CPI (Eski VARIAN) veHARRIS'in (Broadcast) temsilciligini yapmaktadır. Sonolarak belirtmek istedigimiz bir diger nokta ise, yürütmek-te oldugumuz ve tamamladıgımız projelerde, ülke içindeproje yönetimi, bakım, egitim ve gerekli tüm teknik des te-gi saglamanın sorumlulugunu üstlenmiş olmamızdır.

ANAHTAR TESLİMİ TAAHHüT PROJELERİTELEFO ALTYAPı ŞEBEKESİ ve FM(fV TRANS-

MİSYON SiSTEMİ:Anahtar teslimi taahhüt projeleri olarak ERE, Türk

Telekom için Türkiye'nin çeşitli il ve ilçelerinde 1,500,000hat kapasiteli telefon şebekesi altyapısını başarıyla tamam-lamıştır. Bu proje, gene anahtar teslimi esasına dayanarak,Türkiye'nin başka illerinde devam etmektedir.Türk Tele-

kom için yapılan başka bir proje kapsamında, TRT TV veradyo yayınlarının kapsama alanını genişletmek amacıylaTürkiye'nin her bölgesine FM ve TV verici istasyonları ku·rulmuştur. Bu projelerde ERE, HARRJS ve ITELCO ilekonsorsiyum ortagıdır.

KABLO TV ŞEBEKESİ:KABLO TV operatörü olmadan önce ERE, ALCATEL

TELETAŞ ile beraber, Türk Telekom için 670,000 home·passed kapasiteli KABLO TV şebekesi kurmuştur. Bu pro·je kapsamında uydu yayın alış merkezleri, modülasyon vekontrol merkezleri, headendler, fiber/koaks dagıtım sis-temleri kurulmuş ve abone baglantıları yapılmıştır.

!"IT SAHİL RADYO İSTASYONU:PTT Yeşilköy/Osmaniye·İsTANBUL'da, gemilere kıla-

vuz verileri saglamak amacıyla, telefon, telgraf ve telex ha-berleşmesi için bir sahil radyo istasyonu oluşturmuştur.Bu proje kapsamında ERE anten kuleleri ve antenler ileberaber, 14 adet 10kW ve 6 adet 5kW verici kurmuştur.Ayrıca alıcı ve verici istasyonları arasında uzaktan kontrolhaltı mevcultur.

RAPCON ve GCA PROJESİ:Türk Hava Kuvvetleri 'nin hassas yaklaşma ve iniş ih· ;ı-.,

tiyaçlarını karşılamak amacıyla, dünyanın savunma elekt· ı;ronigi alanında önde gelen kuruluşlarından biri olan ITT g.

"GILFILLAN ile beraber ERE, degeri milyon dolarla ifade ";;-edilen mevcut sistemleri modernize etmek için yürürlüge "

okonan programın başlangıcı olarak 10 adet RAPCON sis- ,@:teminin teminini öngören ihaleyi kazanmıştır.

RAPCO projesine ilave olarak ERE, 111GILFILLANile birlikte Mobil Yaklaşma ve iniş Sistemi (AN/MPN-25(TU)) ve Sabiha Gökçen Uluslararası Havaalanı için Sa-bil Yaklaşmave iniş sistemi (GCA-2000)sistemi temini işi-ni üstlenmiştir.

MMS PROJESİ:

Mayıs 1998'de, ASELSAN ve BİLKENT ÜNiVERSi-TESi ile beraber ERE, TGM - Ulaşurma Bakanhilı tarafın-dan, deileri milyon dolarlarla ifade edilen MiLLİ MONi-TÖR SiSTEMiNi kurmakla görevlendirilmiştir. Bu proje-de ERE'nin sorumluluilunda haberleşmesistemleri, mobilyayın ölçüm sistemleri, tüm istasyonların altyapı ve inşaatişleri bulunmaktadır.

TACAN PROJESİ:

Hava Kuvvetleri Komutanhilına ait deilişik havaalan-ıarında seyrüsefer yardımcısı TACAN sistemlerinin moder-nizasyon projesi ERE tarafından anahtar teslimi olaraküsLlenilmişlir.

OPERATÖR OLARAK ERE-

KABW TV OPERATöRLücü:

550,000 homepassed kapasilesi ve 270,000 abonesiolan ERE, yine bir ERE grubu şirkeli olan KABLONET ileberaber TÜRKİYE'nin en büyük KABLO TV operatörü-dür. Şu aşamadaabonelerimize yalnızca TV ve radyo hiz-meti saillamakla beraber, kablo modem ile KABLO TV şe-bekesi üzerinden Internet ve data erişim denemesistemle-ri başarıyla kurulmuştur. Erişim larifelerinin Türk Tele-kom tarafından yayınlandıilını bildirmekten mutluluk du-yarız. ElıE bu konudaki Iiderliilini en kısa sürede KABLOTV şebekesi üzerinden verilen tüm inleraktif hizmetleriabonelerine saillayarak sürdürecektir.

!BS UYDU YER İSTASYONU OPERATöRLücü:

EııE, INTELSAT, EUTELSAT, TÜRKSAT ve Türk Te-lekom'un anlaştıilı diiler uydu sistemleri üzerinden TÜIı-KiYE, AVlıUPA ve ABD arasında data servisi veren uyduyer istasyonunun operatörlüilünü yapmaktadır. 1997'denberi, Ankara'daki ilk ve tek olan uydu yer istasyonumuz-dan müşterilerimize kesintisiz 34Mbps'a kadar çıkabilenuluslararası Internet, data ve videokonferans servisi ver-mckteyiz.

ElıE uydu yer istastonundan hizmet alan müşterileri-mizin karasal baillanusı, Türk Telekom'un DXX ve SDHşebekeleri vasıtasıyla saillanmakla olup, kapasitemiz622Mbps' a ulaşmıştır. 300Mbps'a ulaşan lntelsat uydula-rı üstündeki transponder kapasilemiz ile müşlerilerimizin

:W yüksek hız ihliyaçları karşılanmaktadır.

~ Daha fazla bilgi için lüıfen RafetTopçu ve Cahit Erik-~ çi ile temasa geçiniz.

'" Tel: (312) 287 30 00 Faks: (312) 286 86 49u~>~

-'=co

ATSETPA'dan

Hava Trafık Güvenlik ElektraniğiS.O.S. mi Veriyor?

YÖNETIM KURULU

Bu yazımızda Elektronik Teknik elemanı olarakhavacılık sektörüne ne tür hizmetler verdiğimizi,bazı genel isteklerimizi ve önlemlerin alınmamasıhalinde neleri yaşayabileceğimizin kısa bir kesitinibulacaksınız.

Ülkemiz Türkiye Cumhuriyeti Hava Sahasınınulusal/uluslararası evrensel havacılık hizmetlerindehayati önem taşıyan kontrol, sürat ve güvenlik konu-larındaki [pk güvencesi Hava Trafik Güvenlik Elektro-niği Teknik Personeli-ATSEP'dir.

ATSEP görev sahası içinde yer alan Hava Tra-fik Güvenlik Elektroniği; hava muhaberesi (yerlhava,hava/yer, yerlyer), hava seyrüseler (VOR, OME, lLS,NOB) cihazlarının tesisi, onarımı, bakımı, idamesi,hava trafik hizmetlerindeki haberleşme, radarla havatrafik hizmeti, meteorolojik şartların saptanması, ha-valiman ve meydanlardaki elektronik güvenlik sis-temleri, arama-kurtarma hizmetleri, terminal ve uçuşbilgi sistemleri, terminal güvenliği hizmetleri, enlor-masyon bilgilerinin duyurum hizmetleri, acilolaylardahaberleşme, seyrüseler cihazlarının uçuş kontroııarı-nın ICAO standartlarında kalibrasyonlarının yapılma-sı, uçuş planlarının dağıtılması gibi pek çok ci-haz/sistem konusunda çok ciddi sorumlulukları bulu-nan ve yüksek teknoloji içeren bir branştır.

Her türlü hava şartlarında uçakların, mevki ve is-tikametlerini tayin edebilmeleri, bu suretle seyrüseleryapabilmeleri ve meydanlarımıza inip kalkabilmelerihava trafik kontrolünün sağlanabilmesi maksadıylabütün Türkiye sathına yayılmış ve günün 24 saatindefaaliyet gösteren yüzlerce seyrüsefer yardımcı cihazı(VOR -DME-NDB-ILS cihazları), Türkiye hava sa-hasınının kontrol edilmesini sağlayan 17 adet RA-DAR sistemi (PSR - SSR) ile uçuş güvenliği sürat-li ve kusursuz haberleşme gerektirme olup Türk Ha-va sahasında hertürlü askeri ve sivil uçakla haberleş-me hizmetini yapmak üzere 2 adet Uluslararası Ha-berleşme Merkezi (AFTN) ve 40 adet haberleşmeistasyonu, 3 adet ilgili tüm fasilitelerle telelon,inter-com ve uçaklarla çok yüksek frekans (VHF) i UltraYüksek Frekans (UHF) cihazları üzerinden haberleş-meyi sağlayacak Ses Haberleşme Sistemi (VCS) veHava Trafik Kontrol birimlerinin uçaklar ile haberi eş-

'i

mesini temin eden Hava LimanıMeydanlarında tesis edilmiş yüzler-ce haberleşme cihazı ile yürütül-mektedir.

. 2 adet AWOS (Otomatik Me-teoroloji Sistemi) ile yukarıda sayı-lan RADAR -HABERLEŞME veSEYRÜSEFER sistemleriyle bera-ber,TERM'NAL hizmetlerinde kulla-nılan Uçuş Bilgi,Anons,OtomatikKapı, Kapı Dedektörleri X-ray ci-hazıarı v.s gibi Hava limanı ve Ha-vaalanlarında kullanılan tüm Elekt-ronik Sistemlerin bakımı, onarımıve kalibrasyon işleri, kesintisiz ola-rak 24 saat devamlılığının sağlan-ması yöneticiier dahil 340 ATSEPelemanı tarafından yapılmaktadır.

Türkiye Hava Sahasının güven-liğinin temini ve tesisi ile terminalhizmetlerinin aksaksız yürütülmesiiçin gerekli tüm çalışmaları yürütenATS EP için halen ülkemizde özelbir orta öğretim branşı bulunma-makta, üniversiteler ve diğer bazıözel eğitim kuruluşlarınca havacılıktrafik güvenlik elektroniği konusun-da özel eğitim verilmemektedir. Bunedenle Kuruluşumuzda görevebaşlayan teknikokul mezunu birelemanın ATSEP olabilmesi Ku-rum içinde eğitilmesine, çeşitli kurs-ları takip etmesine bağlıdır. Bir AT-SEP'in yetişmesi çok uzun za-man ve emek gerektirmektedir.

Hava Trafik Güvenliğinin temeltaşı olan Hava Trafik Güvenlik Sis-temlerinin bakım, kalibrasyon ve 24saat idamesinden sorumlu bulunanhizmet içi, yurt içi ve yurt dışı eğitimalmış Hava Trafik Güvenlik Elekt-roniği personelindeki erozyonciddi boyutlara ulaşmış, son yıl-larda DHMI teknik elemanları sayı-sında çok büyük azalmalar meyda-na gelmiştir. Bir çok yetişmiş ele-man ücret politikası yüzündenkurumdan ayrılmıştır. Yeni temirıedilen personelin yetişerek eksik,teknik personelin yerini doldurmasıyılları bulacaktır. Gün geçtikçe adetve teknoloji olarak büyüyen ve geli-şen sistemlerin bakımınıı onarımını

24 saat devamlılığını daha sağlıklıve titiz yapabilmek için teknik ele-mana duyulan gereksinim aşikardır.Özetle vurgulanmaya çalışıldığı gibiÜlkemiz Hava Sahasının Güvenliğive Terminal Hizmetleri kapsamında,yer alan elektronik sistemlerin te-min, tesis, bakım, onarım v.b. hiz-metlerin hepsi halen bir avuç AT-SEP tarafından yerine getirilmekte,sistemlerin 24 saat faal tutulabilme-si için büyük bir özveri ile çalışıl-maktadır. Çalışma şartları ve ücret-lendirme açısından söz konusu gü-venlik elektroniği teknik elemanları-nın mevcut personel yasasındakikısıtlamalar nedeniyle mağdur ol-duğu da bir gerçektir.

Yukarıda sayılan görevleri yeri-ne getiren Türk havacılığının temeltaşlarından biri olan Hava TrafikGüvenlik Elektroniği Teknik Perso-neli halen diğer branşlarda ve diğerkurumlarda çalışan personelle aynıstatüde değerlendirilmektedir. Ülke-mizde Havacılık sektöründe çalışanbu özel nitelikli Elektronik persone-linin bir özel kimliği, lisans, sertifikave ünvanı bulunmamaktadır.

Sistemlerin kalitesinin sağlan-masında insan faktörünün büyükönem taşıdığı göz önün,e alındığın-da sayı olarak dahi b~ kadar çoksistemlcihazla uğraşan personelinpek çok açıdan desteklenmesininhava trafik güvenliğini olumlu olaraketkileyeceği kesindir.

Bilindiği gibi Ülkemiz uygula-masında hava seyrüsefer sistem-leri uçuş kontrol sonucuna göresertifika edilmektedir. Ancak; ciha-zın temin, tesis, bakım ve onarı-mını, yer testlerini, ayarlarını ya-pan teknik personelin ülkemizuygulamasında herhangi bir serti-fikası bulunmamaktadır.

ATSEP olma özellikierini taşı-yan personelimizin Devlet PersonelYasasında gerekli düzenlemeleryapılarak bu ünvanı, yani yerine ge-tirmekte oldu~u Hava Trafik Güven-lik Elektroniği işinin adıyla anılanözel kimliğe (sertifika ve ATSEP ün-

vanına) sahip olmasının temini ge-rekmektedir. Böylece; yaptığı işingereği birtakım sosyal imkanlardanyararlandırılması, yolculuk şartları,harcırah ,çalışma koşulları ve üst-lendikleri sorumluluğun karşılığıolabilecek ücretle çalıştırılabilmelerisağlanabilecektir. Bu da, sektörü-müzden kan kaybının bir ölçüde en-gellenmesi için gereklidir.

Tüm dünyada havacılık sektörüteknolojik devir hızının en yüksekolduğu sektörlerin başında gelmek-tedir. Bu yoğunlukta teknolojiye ba-ğımlı bir iş kolunda en büyük gerek-sinim doğalolarak nitelikli iş gücünesahip olan talep şeklinde ortaya çık-maktadır. 21. Yüzyılın bilgi çağı ol-duğu düşünülecek olursa bu bilgiyielde edecek, özümleyecek ve kulla-nabilecek yetişmiş insan gücüneolan gereksinim daha da belirginle-şecektir.

Personel kaybı ve ücret adalet-sizliğinin önüne geçilememesi du-rumunda;Ülkemiz hava sahasındayeterli özelliklere sahip olmayan azsayıda, personelle çok sayıda ci:;haz/sistemle ilgilenmekten kaynak-lanabilecek uçuş güvenlik sorunları,baş göstermeye başlayacaktır.Şimdiye k,adar uçuş yer" sistemlerin,edeniyle hemen hemen .yok dene-cek kadar az olan havacılık kazala-rında artışlar olabileceğigibi Ülkehava sahasının kullanımı azalacak,verilmekte olan terminal hIzmetle-rinde aksaklıklar olacak, yolcu veuçak trafiğinde ist~nmeyen azalma-lar olabilecektir. Bu durumda can vemal güvenliğinin tehlikeye girmesi-nin yanı sıra, Ylke ekonomisi de bu

,durumdan olumsuz etkilenecekbunlara bir <;leuluslararası havacI,lık,.,kurumları tarafından hava sahamıziçin güvenilmez raporu verilmesieklendiğinde (Yunanistan'a olduğugibi) hadise çok büyük' boyutlaraulaşabilecektir.

Bir kez daha ikaz ediyor kC)-nuya gerçekçi boyutl~rda yakla-şılacağını ve mağduriyetleringi-derileceğini umut ediyoruz .•

(TETRA- TErrestrial Trunked Radio)

o

arasaünyada ve ülkemizde yaygın bir

Dşekilde kullanılmakta olan Ana-log telsiz sistemleri, hizmet çe-

şitlili~i ve gelişen hizmet anlayışı sebe-biyle Profesyonel ~lobil Telsiz (PMR)kullanıcılarının daha fazla performansbeklentilerini son yıllarda karşılaya-ınaz hale gelmiştir.

Sayısal "trunk" teknolojsi; Analogsistemlere nazaran kamu için deönemli olan daha verimli bir frekanskullanımını, daha yüksek hızda veritransferini, daha güvenli bir gizlili~i,daha çok esnekli~i ve daha geniş kap-sama alanlarını sa~ıamaktadIT. Ayrıcayatırımlardan elde edilecek geri dönü-şün telsiz şebekesinden beklenen de-~erinden daha iyi olmasıdır.

Karasal Trunk Telsiz (TErrestrialTrunked Radio - TETRA) sistemi birsayısal Utrunk" leisiz standardıdır.TETRA, Avrupa TelekomünikasyonStandları Enstitüsü (ETSI) tarafındanprofesyonel telsiz kullanıcılarının, ge-lişen ihtiyaçlarını karşılamak amacıylaoluşturulmuş bir standartdır. Başlan-gıçta Avrupa ülkelerinde kullanımasunulmuş olmasına raf~:men KarasalMobil Telefon sistemi (GSM) gibi gü-nümüzde tüm dünyada kabul edilenbir standart haline dönüşmüştür.

Belirli sayıda üretici larafından pi-yasaya sunulan sayısal trunk teknolo-jisi, oluşturdu~u açık standartlarla,telsiz sistemlerinin farklı üreticilerden

runtemininde kullanıcılara daha fazla se-çene~in sunulmasına ve bundan ddIa·yı da daha düşük maliyetli ve dahayüksek kaliteye sahip telsiz şebekeleri-nin kurulmasına imkan vermektedir.

Geleneksel PMR kullanıcıları,kendi özel ihtiyaçlarına uygun tasar-lanmış telsiz şebekelerini kullanmak-tadırlar. Aynı hizmet bölgesinde herhizmet gruplarına ayrı şebeke kurmakpahalı bir çözümdür ve hizmet grupla-rı arasında işbirli~ini de sınırlamakla-dır. Ancak sayısal haberleşme teknolo-jisi, grup güvenli~ini tehlikeye atma-dan gelişmiş özellikler sunan ortak birŞ ebekeyi paylaşma olana~ı sunmakta-dır.

Sayısal teknolojilerden olan TET-RA sistemi, kullanıcılara güvenilir veesnek olan geniş bir servis çeşitlili~isa~lamaktadır.

TETRA sisteminin alt yapısı;,TETRA sayısal santralleri (DXT),'TETRA baz istasyonları (PBS),•TETRA haberleşme kontrol mer-

kezleri ve şebeke işletme sisteminden(NMS) oluşmaktadır.

TETRA sistemi haberleşme kont-rol merkezi, kullanıcının bilgisayar ek-ranı şeklindeki grafik kullanım ünitesivasıtasıyla telsiz şebekesi ile ilgili tümiletişim, yönetim ve kontrol işleminikolayca gerçekleştirmesini sa~lar. Ha-berleşme Kontrol Merkezi şebeke için-de yapılan ça~rıları, aboneleri ve ko-

•e sız~.un1Tit N

nuşma gruplarını yönetebilmektedir.Ayrıca herhangi bir sayısal santraleba~lanabilir ve herhangi bir Iıizmetgrubu ya da alt birime hizmet vermeküzere lanımlanabilir.

Örne~in Nokia TETRA sistemi şe-bekesi işletme sistemi; GSM ve trans-misyon şebekelerinin bakım ve işlet-mesi için geliştirilen sistemler üzerin-de oluşturulmuştur.

EI telsizleri hem portatif hem demobil kullanım ortamları için mükem-meldir ve önceden programlanabilirfonksiyon tuşları ve tek tuşla acil ara-ma yapabilme özellikleri mevcuttur.

Nokia TETRA araç telsizleri, sesiletimi yanında aynı zamanda araç ko-num belirleme ve mobil veri iletişimiservisleri hizmeti için de tasarlanmış-tır.

Ticari şirketlerin çalışma orlamla-rı her geçen gün hızla de~işmektedir.Ofis dışında mobil ofislerle çalışma et-kin ve esnek telekomünikasyon şebe-keleri için ciddi bir talep yaratmakta-dır. Günümüzde çok sayıda ülkede, ti-cari ve profesyonel ihtiyaçlar için ta-sarlanmış yeni ticari TETRA şebekele-ri kurulmaktadır. İzlanda'da Stikla,Fransa'da Fransız Dolphin Telecom,İngiltere'de Dolphin Telecommunicati-ons ile Nokia arasında ticari TETRAşebekesi olarak TETRA sistemi alt ya-pı donanımı sa~lanmasl için sözleşme-ler yapılmıştır.

••••••••I)[rm ınOO

••••••••Direkt mod

• •••••••Di.reb mOO

TETRAsistemi ile birçok kamu kurumu tarafından paylaşılabilenortak bir şebekenin kullanımı mümkün olabilecektir. Aynı zaman-da işletme ve yatınm maliyeti açısından da fayda salUanmış olacak-tır. Telsiz kanallan ortak olarak kullanılan paylaşım1ıbir şebeke ilefarklı teşkilatlar arasında etkin işbirliıti gerçekleşecektir.

Emniyet ve güvenlik teşkilatları,saglik acil yordım hizmetleri, belediye-ler ve hizmet kuruluşları hizmetleri-nin kritikligi nedeniyle kendi hizmetbirimlerinin kullanımına ait şebekele-re ilitivaç duymaktadırlar. TETRA sis-temi ile birçok kamu kurumu tarafın-dan paylaşılabilen ortak bir şebekeninkullanımı mümkün olabilecektir. Aynızamanda işletme ve yatırım maliyetiaçısından da fayda sa~ıanmış olacak·lır. Telsiz kanalları ortak olarak kulla-nilan payiaşırniı bir şebeke ile farklıteşkilatlar arasında etkin işbirligi ger-çekleşecektir. Diger yandan günlükoperasyonlarda ve özellikle kriz du-rumlarında kullanıcılara, kendi birim-leri dışındo diger birimlerle iletişimkurma, daha fazla kapasite ihtiyacının

karşılanması ve ortak operasyon grup-larının oluşturulması gibi telsiz siste-mi üzerinde yapılacak bütün gereklidegişiklikler önceden tanımlanabil-mektedir.

Avrupa'nın birçok ülkesinde işlet-me ile ilgili hazırlik çalişmaları tamam-lanmıştır. Avrupa'da telekomünikas-yon alanındaki uluslararası organizas-yonların bu konudaki çalışmaları re-gülasyn kuruluşu olan idare ('felsizGenel Müdürlügü) ve bazı özel kuru-luşlar tarafından yakından takip edil-miştir. Ülkemizde de 2001 yılinda acilyardım ve güvenlik maksatli ve ticariamaçlı olmak üzere kamu hizmeti ya-pacak TETRA şebekelerinin kurulma-sı beklenmektedir. •

ÖZCEÇMİş1948 Biga - Çanakkale dOğumlu,

evli ve bir çocuk sahibi olan Ali Tü/ü-men, Ankara Üniversitesi Fen FakültesiFizik Bölümü'nden 1972 yi/mda mezun

olmuş, 1974 yılmda Elektronik dalmdayüksek lisans egitimini tamamlamıştır.

MTA Genel Müdürlüğü'nde Mühendis,Baş Mühendis, Teknik Şel ve Servis Şe-fi görevlednde bulunmuş, daha sonra

1986 ydmda U1aştmna Bakanlığı TelsizGenel Müdür Yardımcısı olarak atan~mıştır. Uzun Yıllar Genel Müdür Yardım-cısı, Genel Müdür Vekili ve Genel Mü-

dür/ük görevlerini yaptıktan sonra Nisan ~<

2000 tarihinde kendi istegiyıe aynı ku- 8rumdan Genel Müdür olarak emekli 01- ;:ı;

muştur. *'Saym Ali Tülümen, şu anda Başarı ğ

Şirket/er Grubu'nda damşman olarak ::s@:görev yapmaktadır.

alırken nelN

So,u: Bilgisayar almak istiyorumama acaba nasıl bir bilgisayar alsam?

Cevap: Arkadaş, ben geçmişte bil-gisayar alırken birçok hata yaptım. Sende bu hataları yapmayasın diye nasi-hatte bulunayım. Öncelıkle kendine şusoruyu sormalısın: Gerçekten benimbilgisayara ihtiyacım var mı?

Soru: çocuğum için alacağım.Ders CD'leri falan çıkmış da. Onlardanders çalışacak. Ara sıra da oyun oynartabii! Acaba nasıl bir bilgisayar satın al-sam?

Cevap: Bilgisayar alırken öncelikleneden bilgisayar almak istediğini ka-fanda netleştirmen gerekir. Oyun oyna-mak, internete bağlanmak, film seyret-mek, ya da bilgisayar neymiş şöyle birgörmek gibi amaçların olabilir.

Her şeyden önce şu üç konuyu da-ima hatırlamalısın:

1- Bilgisayar; televizyona benzerbir cihaz değildir. Içerisindeki her birparçanın modelini sen kendin seçebilir-sin. Markalı bilgisayar ile toplama bilgi-sayar arasındaki tek fark; markalı ola-nın daha pahalı olmasıdır.

2- 600 dolarlık bir bilgisayar ile1200 dolarlık bir bilgisayar arasında bi-re iki hız farkı yoktur. Hız farkı, çok da-ha azdır.

3- Türkiye; kuru incir, kuru üzümve fındık üreten, buna karşılık elektro-nik teknoloji satın alan bir ülkedir.

Soru: Ne kuru üzümü. ne inciri?Ben teknoloji takip edeceğim, çağın ge-reğini yapacağım. Iyi bir bilgisayar al-malıyım ki, çocuğuma daha faydalı ol-sun. O kadar para vereceğim, temellibiraz daha fazla vereyim de iyisi olsun.

Cevap: Konuştuklarından şunuanlıyorum ki sen bilgisayar hakkındafazla bir şey bilmiyorsun. Üstelikte 'in-tel inside' diye biten reklamlar seni bi-raz kandırmış. Şimdi beni iyidinle.

Bilgisayar yazılım ve donanımadında iki bölümden oluşur. Yazılım bil-gisayarın ruhu, donanım da bedenidir.Üzerinde işletim sistemi yüklü olmayanbir bilgisayar, ölü bir bedene benzer. lş-letim sistemi dediğimiz şey; Win-dows'tur. Windows'un da çeşitli sürüm-leri var biliyorsun: 95, 98, Me (milen-yum), NT ve 2000 gibi. Sen bunlardan95, 98 ya da mifenyumu seçebilirsin.Windows 2000 ile işin yok. Şimdi sanaaltın bir kural vereceğim, bu kuralı ez-berle: Her yeni çıkan yazılım, bir eskisürümünden daha yavaş çalışır. Win-dows Me Windows 98'e göre, Windows98 de Windows 95'e göre daha yavaşçalışır. Hele bir de makinene Windows2000 kurmuşsan, seni hasta eder.

Soru: En yeni çıkan sürüm en iyiolanı değil midir?

Cevap: Elbette yeni sürüm, eskisürüme nazaran yeni fonksiyonlar ihti-va eder. Ancak 'gitmediğin köy senindeğildir' misali, kullanmadığın özellikde senin değildir. Ayrıca Windows'unyeni çıkan sürümlerini balıklama atla-yıp makinene kurma. Çünkü genellikleyeni yazılımlarda bug (bag diye okunur,böcek anlamındadır) denen hatalarolur. Bu hatalar, kullanıcılar tarafındantespit edilip, sayın Bill Gates'e raporedildikçe, bu bug'ları gideren yamalar(ingilizcesiyle patch'ler) internetten da-ğıtılır. Sonuç olarak eski yazılım otur-muş yazılımdır ve eğer seni tatmin edi-yorsa yeni sürüme geçmeye ihtiyaçyoktur. Ayrıca eski yazılımı kullanması-nı bilen daha çok sayıda insan oldu-ğundan, çevrendekilerden destek al-man da kolaylaşır.

Soru: Buraya kadar hep yazılım-dan bahsedip durdun. Diyelim ki alaca-ğımız makineye windows 98 kuracağız,donanım özellikleri nasılolmalı? Penti-um iii iyiymiş herhalde. Şimdi bir dePentium iV çıkmış. Hangisini alsak?

Cevap: Şimdi sana çok ilginç baş-ka bir kural vereyim: Her yeni çıkan iş-lemci, bir eskisinden daha iyidir diye birkural yok. Mesela sen Celeron (selerondiye okunuyor) tipindeki işlemcinin en-vai çeşidinin olduğunu, bunların en es-kisinin Pentium II'den daha sonra piya-saya sürüldüğünü biliyor muydun? Bir

bilgisayar dergisi, bu konuyu 'Infel'in

iS,- -~=>.

\- - :..- ..

.•••Ahmet T/FT/KElektronik Mühendisi

Mehter Marşı' başlıklı bir yazısında iş-lemişti. Bir kural daha: Dünyadaki tekişlemci üreticisi Intel değildir. AMD (Ad-vanced Micro Devices) adında bir firmadaha vardır ki; bu firmanın piyasadakipasta payı Intel'inki kadar değildir. An-cak Pentium III'e rakip olarak Athlon,Celeron'a rakip olarak da Duran adındahatırı sayılır işlemcileri vardır AMD'nin.

Soru: Pentium iii ya da Athlon,Celeron ya da Duron. Bunların arasın-daki fark nedir ve kullanıcı açısındanavantajlı olan hangisidir?

Cevap: Sen öncelikle cebini dü-şünmelisin. Celeron ile Pentium III aynıişi görecekse -ki görür- ve fiyatları bireiki ise o zaman Celeron, PentiumIII'den daha iyidir. 'Iyilik' kavramı; bircihazın performans/fiyat oranının yük-sek olması anlamına gelir. Buna mü-hendislikte optimizasyon denir ve bukelimeyi Türkçe'ye verimlilik diye çevi-rebiliriz. Bir ülkenin kalkınması; perfor-mans/fiyat oranını azamiye çekebilme-sine bağlıdır. Eğer kuru incir, kuruüzüm ve fındıktan elde ettiğimiz kazan-cı, seri imalattan çıkan işlemciye kolay-ca verirsek verimlilik kuralını ihlal etmişoluruz ve sürünmeye devam ederiz.Hele bir de Pentium LVgibi yeni çıkanbir işlemciye bir tomar doları verirsek,bir ev veya ofis kullanıcısı olarak kendi-mize fayda sağlamadığımız gibi sade-

işlemci Celeron 633'dür. işi sen Norton Utilities gibi ilave prog·Çünküen ucuzudur.Hat· ramlar kullanarakda yapabilirsin.ta benim şahsi kanaati· Sabit Diskegelince:Yeni çıkansa·me göre Celeron 633 ile bit diskler dakikada 7200 devir dönüşPentium iii 600 arasın· hızınasahipve bencebu özellik, işlem·daki hız farkı, ofis yazı- cinin hızından daha önemli. Çünkü bil-lımları açısındanyok de· gisayarın toplam hızı, içerisindeki tümnecek kadar azdır. Yal- parçaların hızıyla ilgilidir. Bilgisayarınnız fiyat mukayesesinde içerisindeki en yavaş parça da sabitşunada dikkat etmekge- disktir. Diğer tüm parçalar, yerine görerekir ki: bir işlemcinin fi· sabit diski beklemekzorunda olduğun-yatı o işlemciyi üzerinde dan sabit diskin yavaş olması, işlemciçalıştıracak olan anakart ne kadar hızlı olursa olsun, makineyi(mainboard)fiyatı ile bir- yavaşlatır.Yalnız buradada bir hususalikte hesaba katılmalıdır. dikkat etmek gerek: Sabit diskimizinIntel ile AMD'nin işiemci anakart ile bilgi alışverişiyaptığı arayü-yapıları farklı oiduğun- zün UDMA 66 veya UDMA 100 gibidan, bunları çalıştırabile- standartları vardır. Anakartın da bu

~ cek anakartlar da farklı- standardıdestekliyorolması gerekir.dır. Piyasada AMD işlemciler için her Ucuz işlemci ve anakart seçtiğimi·zaman yeterli sayıda anakart bulama- ze göre buradanartırdığımızparamızınyabilirsin.Eğer aşağıdaki tablo karşına bir kısmını, gerek göz sağlığımız ge-çıkıyorsa; rekse çalışma performansımızaçısın-r--------------------, dan kaliteli ve büyükçe bir

"'" Dum.... """" """" monitör için harcayabıliriz.•• '" LO"""" •••• ....'" Bazıları gidip en yeni iş-lifatı !~ııı tr,oıı arıak.l1frjıl

lemciyi satın alıyor ancak14' büyüklüğündeve kali-

tesiz monitörler kullanıyor.Sen bu kişi-lerin yaptığının tam tersini yap.

Sonuç olarak iyi bilgisayar yoktur,iyi bilgisayar kullanıcısı vardır. Kafamıne kadar iyi çalıştırırsam,bilgisayardano kadar çok verim alırım. Yazılım bilgi-si çok iyi olan, program yazan insanlarson derece mütevazı bilgisayarlardaçalışmakta, buna karşın oyun çılgınızenginleren son çıkan ışlemcive ekrankartına sahip makineler satın almakta-dırlar. Benimde hedefim bilgisayarı enverimlibiçimdekullanabılmekolmalıdır.

En çok kullanılanyazılım olan Mic-rosoll Office 97'nin tüm özelliklerindenonda birinibilip kullanabilenkişiler,top-lum içerisinde 'iyi bilgisayar bilen' in·sanlar olarak anılıyor. Birçok kişi 1000doların üzerindebir masrafla bilgisayaralıyor ve aradan bırkaç ay geçmesinerağmen'Farklı Kaydet' ne demektırbil-miyor. Birçok kişi 'ucuzdur vardır Illeti,pahalıdır vardır hikmeti' diye düşünüphataya düşmektedir. Devlet dairesinebir bilgisayaralınacaksaVodoo4 ekrankartına ne ihtiyaçvar? •

.C>···..·0<0

•

ce 'Inlei'in araştırma·geliştirme faali-yetlerine katkıdabulunmuşoluruz'.

Soru: Dahahızlı işlemci,daha hız'Iı makine, daha hızlı makine de dahaverimli bir çalışma ortamı sağlamazmı?

Cevap : Öncelikle daha hızlı iş- Bu durumda Duron işlemcili birlemci makinenin toplam hızına ne ka- makine almak daha akıllıcadır demek·dar etki eder ona bakmamızlazım.Ay· tir. Birde şuna dikkat et ki; bazı ana-nı tipte ve hızları farklıolan biri Pentium kartların üzerinde ses kartı ve ekraniii 500, diğeri de Pentium iii 1000 olan kartı da tümleşik olarak mevcut. Hemiki işlemciyi ele alalım. Bu işlemcileri, de fiyatlarıuygun.Yalnızelbetteki böy·diğer malzemeleri tamamen aynı olan le bir anakartınekran kartı, bir oyun çıl·iki ayrı makineyetakalım. Bu durumda gınını tatmin etmeyecektir.Pentium1111000takılı makine, Pentium Soru: Pekala diyelim ki, üzerinde500'lününiki katı hızdamı çalışacaktır? ses kartı ve ekran kartı olan bir anakartKesinliklehayır. Yalnızcaoyunlardasi· ile Celeran bir işlemci satın aldım.zin hissedebileceğinizderecede bir iyi· RAM, sabitdisk ve monitör konusundaleşme olur. Ancak ofis programı gibi ne diyeceksin?faydalı bir programı, mesela Microsall Cevap: GünümüzdeRAM'lerartıkOffice 97'yi ele aldığımızda bu progra· ucuzladığından128MB'lık bir RAMuy·mınçalışmasındafazla bir iyileşmehis- gunolur. Dahafazlasınınbir faydası01-sedemezsin. Bir ev kullanıcısı olarak, maz. Eğer maliyeti daha da aşağı çe·bilgisayarda profesyonel uygulamalar keceğimdersen 64 MB'lık RAMde ye-çalıştırmayacağınagöre, ucuz işlemci- ter. Ancak bu durumda işletim sistemiyi tercih etmek akıllıca olur. Hatta bir olarak Windows 98 kullan. Zaten Win-bilgisayar dergisinden aldığım Ocak dows 98 sana yeter. Dahayeni bir işle-2001 tarihli şu fiyatlara bakalım: tim sistemi RAM canavarı gibidir. Win·

Gördüğüngibi bu tabloda en cazip dows Me'nin fazla bir özelliğini ben,--------------------, şahsen göremedim.

~Tp r.ııe-on631 Priınıroı PenilıııIIIl)J NJDTruıIertid~ Belirgin olarak sanı-rım bir SystemResto·

L-f\ıl I~ I~ ml ~_41__' re özelliği var ki, bu

-

WIRELESS APPLICATION PROTOCOLKablosuz Uygulama Protokolü

Cep telefonunuzu kullanarak, internette nasıl sör( yapabileceğiniziöğrenmek istiyorsamz, bu yazıyı mutlaka okumalısınız ..

.•• Dilek YA VUZ / Elektronik Mühendisi, Atatürk Havalimam

:t

Aslında cep telefonu firmaları-nın bilişim fuarlarında dev standlaraçmalarından belliydi bunların bilgi-sayarlarla ve internetle ilgili oldu-ğu... Bir WAP sözüdür dolaşıyor in-sanların ağzında. Gerçekte nelerolup bitiyor ne kadarını biliyoruzacaba?. Örneğin "WAP" nedir?"Gerçekten de cep telefonumuzdankendi wap sitemizi görebilecekmi-yiz?" gibi sorularınızın cevaplarınıbu yazıda bulacaksınız.

WAP Nedir?WAP, Wireless Apıication Pro-

tocol, ya da kablosuz uygulamaprotokolü, cep telefonlarından veyaavuç içi bilgisayarlardan interneteerişiminizi sağlayacak bir protokol-dür. Cep telefonlarının yapılarındangelen sınırlamaları or-tadan kaldırmak veonların da internetebağlanmalarını sağla-mak için özel bir pro-tokol geliştirilmiştir.Artık internete bağla-nabilen cep telefonupiyasaya sürülmüş veözel hazırlanan WAFr-sitelerinin sayısı hergün yeniteri eklenerekartmaktadır. Bu konu-daki çalışmalarda ba-Şı çeken şirketler ve-

ya kurumlar, bir endüstri standardıbelirlemek amacıyla WAP FO-RUM'u oluşturmuşlardır.

WAP Forum - www.wapfo-rum.org

Wap Forum, 120 civarındakicep telefonu ve diğer taşınabilir uçbirim üreticisi ve bunlara içerik sağ-layan bilişim şirketleri tarafındanoluşturulmuş bir endüstri standard 1-

dır.Bu forumun katılımcıları ;- Iletişim aıtyapısını kuranlar- Kablosuz erişim için yazılım

geliştiren firmalar- Cep telefonu üreticileri- Bunları çözüm ortaklarıWap Forumun amacı , değişik

telefon veya avuç içi bilgisayarların-da çalışabilecek bir teknoloji üret-

mek ve bunu yaygınlaştırmaktır.WAP ve Internet Standartları

Biliyoruz ki internet, bilgi veyaveri değişimi için oluşturulmuş birprotokoller bütünüdür. Örneğin http(hypertext transfer protocol) üstünyazı aktarma protokolü ile ağ sayfa-larına erişip, geçişlere tıklayarak birsayfadan diğerine atlayabilirsiniz.Diğer taraftan ftp (file transfer proto-col) dosya aktarma protokolü ile in-ternelten istediğiniz dosyayı down-load yapabilirsiniz. Aynı şekilde ceptelefonlarının da sanal dünyaya açı-lan bir pencere olması istendiğinde,benzer protokoller hazırlanmış vealt yapısı kurulmuştur. Temeli inter-net protokollerine dayanan ama on-lardan farklı erişim protokolleri ge-

liştirilmiştir. Proto-koller neden farklıdiye sorabilirsiniz ...Internet protokolle-ri, sabit ve yüksekhızlı iletişim hatları-na bağlı, mikroiş-

. lemci ve bellek gibiözellikleri gelişmiş,büyük grafik ekran-ları olan bilgisayar-lar için düşünül-müştür. GSM tek-nolojisi 'se, hemdaha yavaş, hemde sürekliliği olma-

yan kablosuz iletişim hatları sunarve daha pahalı oldu1ju için normalinternet sayfaları yerine özetlenmişve sıkıştırılmış bilgi içeren WAPsayfaları tasarlanmıştır.Dolayısıylacep telefonları ya da taşınabilir di-1jer cihazların koşuııarına uygun biralt yapı geliştirilmiştir.WAP Neden Bu Kadar Popüler?

Artılar, Eksiler ....Aslında WAP düşünüldü1jü ka-

dar komplex biçimde işlemiyor.WAP ile internete ulaşmanız telefo-nunuzdaki mikro browser'ın (bildiği-miz lE ya da Netscape yerine ceptelefonları için tasarlanmış browser)Mobil Telefon A1j1üzerinde kurulubir sunucu aracllı1jıyla internete çık-manıza ve bilgi transferi yapmanızaizin vermesinden ibaret. 6 aylık ge-lişim sürecinde olan ilginç olaylar-dan birisi de tüm Nordik (Isveç, Fin-landiya, Norveç ...) ülkelerindeki Te-lekomünikasyon şirketlerinin WAPBölümü açma zorunlulu1ju getirme-sidir. Peki WAP neden bu kadar po-püler? ...

- Dünyada şu an için en hızlıbüyüyen teknoloji olması ve stan-dart bir yöntem altında internetemobil telefonlardan çıkış sa1jlama-sı.

- Kurucu ve üreticilerinin güve-nilir ve büyük şirketler olması.(No-kia,Ericsson,Motorola ve yeni kuru-lan Phone.com gibi)

- WAP Forum'un 120'ye yakınüyesi olması.

WAP'ln olumsuz tarafları ise;- WAP telefonlarını WAP ile in-

ternete çıkmak için ayarlamanınçok zor olması, yaklaşık 20 para-metre ile ayar yapılması kullanıcıla-rı bir süre sonra bıktırabilir.

- WAP'1 destekleyen fazla tele-fon olmaması ve şirketlerin bu aniteknolojiye biraz acemice yaklaş-maları.

- Şu an için en üst seviyedekiGSM protokollerinin WAP'a optimi-ze edilememesi.(SMS, USSD,CSDgibi)

- Fiyatlandırma standardınınoluşmaması.

WAP Nasıl Çalışıyor?Islemci ba1jlantısl kuran basit

bir mantıkla çalışıyor. Mobil telefon-daki kısıtlı seçeneklen olan mikrotarayıcı sunucu ile aradaki iletişimisa1jlıyor. Bu da WAP'1 ufak istemei-lerde özellikle cep telefonlarında vecep bilgisayarlarına uygun kılıyor.WAP, şu niteliklerle beraber çalışa-bilir:

- Tek satır bir ekranı olan hermobil telefon ile teorik olarak çalışa-bilir.

- SMS ve CSD, USSD veGPRS ile beraber çalışabilir.

- Code Division Muıtiple Ac-cess (CDMA), Global System forMobiles (GSM), Universal MobileTelephone System (UMTS) gibimobil standartları ile beraber çalı-şabilir.

- Çoklu giriş terminalleri (klav-ye, avuçiçi klavye, dokunmatik ek-ran gibi) ile çalışabilir.

WAP Uyumlu Telefondaki Mik-ro Tarayıcı ( browser) ile YapılanIşler

1-WML (Wireless Markup Lan-guage) ile bir istek yaratma. (WML,HTML tabanında geliştirilmiş kablo-suz sistemler için olan bir dildir.)

2-Yaratllan istek bir WAP geçi-dinden geçerek internet üzerindenistenen bilgiye ulaşır ve hangi for-matta olursa olsun (HTML ya daWML) bu bilgiyi alırWAP geçidie1jer alınan bilgi WML ise bu iste1ji

mikro tarayıcıya geri gönderir ve ta-rayıcı bu bilgiyi ekrana döker. IstekHTML ise WAP geçidi bunu kendiüzerinde WML'ye dönüştürmeyeçalışır ve başarırsa telefona geridöner.

WAP , aşa1jıda görece1jiniz kat-manlı bir mimariye sahiptir:

1- WAE : (Wireless ApplicationEnvironment) Kablosuz uygulamaortamı olarak tanımlanan ve telefonüzerindeki kullanıcı arayüzünü be-lirleyen, taşıyıcıları destekleyenüretim servisleri ile çalışan uygula-ma üretim sistemidir. WAE, bu orta-mın oluşabilmesi için WML, WMLScript ve WTA (Wireless TelephonyApplication) ile birlikte çalışmalıdır.

2- WSP: (Wireless SessionProtoeol) Kablosuz oturum protoko-lü , WAE'yi iki ayrı ortama taşır.Biri-si, Wireless Transaction Protoeolüzen ba1jlantl temelli işletim di1jeriise Wireless Datagram Protocolüzeri ba1jlantıslZ servistir.

3- WTP: (Wireless TransactionProtocol), tüm datagram servisleri-nin üzerinde çalışır. Standart TCPiP protokollerinin bir parçası olup,düşük bant genişli1jindeki mobil is-tasyonlarına hizmet verir. WTP'nintemelde üç işlevi vardır.Bunlar ;gü-vensiz tek taraflı istek ,güvenli tek ".

"taraflı istek ve güvenli çift taraflı is- oiQ.tektir.GÖnderilen mesajların sayısı- ""

nı en aza indirgemek için Protoeol roii"Data Unit (PDU) ile desteklenir. ""a4- WDP: (Wireless Datagram ~ce:Protocol) Temel taşıyıcının trans- -(Jı

)

port katmanını taşıyıcısız sistemeadapte etmeye yarayan bu sistemWAP protokol yığınının üst katman-larında istikrarlı bir veri formatınınoluşmasını sağlar.

5- SMS: (Short Message Ser-vice) 160 karakterlik sınırlamasınarağmen günümüzün en popüler ile-tişim metodlarından birisi olanSMS, kablosuz iletişim için mantıklıbir taşıyıcı olmaz. Protokolün ücret-lendirmesinin yüksek olması ve 160karakter limitinin basit istekler dışın-da bir şey taşıyamaması büyük en-geloluşturur. Şu an dünyada busistemi WAP'a entegre etmiş olantek şirket Amerikadaki SBC'dir.

6-- CSD : (Circuit Switched Da-ta) çoğu deneme amaçlı WAP ta-banlı servislerde temel taşıyıcı ola-rak kullanılan CSD'nin henüz fazlakullanıcısı yok ama kullanım ve tra-fiğin kontrolü bu protokol ile sağla-nabilir.

7- USSD: (UnstructuredSupplementary Services Data)GSM üzerinden bilgi ve talimattransferi yapmaya yarayan bu pro-tokol ,SMS ile aynı özellikleri taşı-yor.SMS ile aynı tip ağ sinyallerigönderen USSD , SMS gibi yönlen-dirme özelliği taşımıyor.Ancak enbüyük fark session özelliğine sahipolması ki bu özellik sayesindeUSSD servisi ile iletişim sağlayankullanıcı ,bağlantı kurduğunda ken-dine özel bir oturum açılıyor.

USSD text mesajları 182 karak-ter uzunluğuna kadar destek veri-yor.lnteraktif uygulamalarda USSD'nin yanıtlama süresi SMS'den dahakısa oluyor çünkü USSD sessionadı verilen oturum sistemi ile çalışı-yor.laten SMS gibi bir depo ve ile-tim servisi olmayan USSD; No-kia'ya göre çift yönlü iletişmlerdeSMS'den 7 kat daha hızlı çalı-şır.USSD servislerine ulaşmak içinkullanıcıların bir menüye ihtiyacıyoktur ve mobil telefon oturumun-dan ulaşabilir.USSD var olan tümcep telefonlarında çalışabilir. Hem

SIM uygulama araç kiti hem deWAP USSD'yi destekler.

Transfer ProtokollerininGerçek AnlamdaGelirileri Neler?

High Speed Circuit SwitchedData (HSCSD) : Bu kablosuz proto-kol, saniyede 38.4 KBps hıza ula-şabilir.HSCSD'nin hızı modemler ileyaklaşık olarak aynıdır ve Quality ofService kullanarak video gibi yüklüdosyaları transfer edebilmek müm-kündür.

General Packet Radio Services(GPRS) : 2000 yılı itibariyle tanıtılanve yakında tüm GSM ve TDMA ağ-larının favori taşıyıeısı olma niteliği-ni barındıran GPRS , dial-up b'ağ-lantı gerekmeden teorik olarak 114KBps hızına ulaşmayı sağlayacak-tır. Bu protokol aynı zamandaGSM-IP olarak da biliniyor. GSMşebekesi yerine kullanıcı doğrudaninternet servis sağlayıcısına bağla-nıyor.En büyük avantajı sürekli hat-ta kalmaya izin vermesi ve sadecetransfer edilen veri başına ücretlen-dirme yapılmasıdır.

Enhanced Data Rate for GSMEvolution (EDGE) : GPRS üzerinekurulu olan 3. jenerasyona geçişisağlayacak olan bu protokol saye-sinde GSM operatörleri iletişim içinGSM radyo kanallarını kullanarakıP taban lı kablosuz ortama geçebi-lecekler. Protokol 384 KBps hızınaizin veriyor ve slot başına 48-69KBps hız mümkün olabiliyor.

Universal Mobile TelephoneService (UMTS): Üçüncü jeneras-yon bir mobil sistemi olan UMTS,ETSl tarafından ITU'nün IMT-2000çatı yapısı ile üretildi. 2 MBps hızı-na kadar çalışmaya izin verebilenUMTS sayesinde cep telefonlarınınbir gün video konferans cihazınadönüşmesi sağlanacak ....

WAP'layabileceğinizCep Telefonları

Ericsson R 320 , Nokia 7110 ,Siemens S 25 , Ericsson R 380 ,Ericsson MC 218, AlcatelOne To-

uch View db W@pTürkçe ve Türkiye için

WAP ServisleriSuperonline WAP servisleri, bu

adreste IMKB, döviz, altın, son da-kika haberleri ve hava durumu bilgi-lerine erişebilirsiniz.wAP için özelarama motorları hazırlanmış, bu-nun için Search Engine Watch tara-fından tasarlanan WAP arama mo-torları ile istenilen WAP uyumlukartların listesi elde edilir.

Bildiğimiz gibi Türkiye'de henüz2 GSM şebekesi var.Turkcell ilkGPRS uygulama testini Mayıs ayın-da yaptl.Telsim ise Mart ayında Mo-torola ile ortak bir GPRS testi yaptı.Fiyatlandırma sistemi konusundahatta kalınan süre yerine işlem yapı-lan sürenin baz alınacağı her ikiGSM operatörü tarafından açıklan-dı.

WAP için Uygun Bir SiteTasarlamak Istersem

Ne Yapmalıyım?1- WAP kartlarını geliştirmek

için kullanılan WML dilini öğrenme-lisiniz. (WML dili, cep telefonlarınınküçük ekranına uygun, geçişlere te-lefonun sınırlı tuşlarıyla erişmeninkolayolduğu kartlar hazırlamayısağlar. Cep telefonu ile interneteulaştığınızda bağlandığınız WAPuygulamalarına ise "kart' denir.)

2- Ağ sayfası sunucunuzda(Web Server) gerekli ayarları yap-malısınız.

Görünüyor ki; WAP teknolojisi-nin hızlı data platformları ile destek-lenmesiyle (HSCSD, GPRS ) mobilrezervasyon, mobil ticaret, mobilbankacılık, alışveriş, fatura ödeme-leri, check-in servisleri, lokasyonayönelik hizmetler v.b uygulamalarartacak ve kullanıcılar cep telefonu-nu konuşmak kadar, bu tip işler içinkullanacaklar. ..

WAP ayrıca, intranet, eğlence,televizyon, film, gezi, acil tıbbi yar-dım konularında da kullanıcılarageniş çözümler sunacak ...

WAP'1ı günler dileğiyle ..•

+

•uz e rıne o cu u

nadolu'nun daruklarında sivil aınaç-

Alı mdar istasyonları var. Istasyonla-rın bakıınlarını. Elektronik Teknik

Elemanları periodik olarak yapıyor. Bu daErzurum Kargapazan'ndaki gibi kı~ın eksiSOderecelerde. 3 bin 200 metrelik bir da-ğın zirvesine yolculuk anlamına geliyor.

Buz şchrinc yolculukErzurum Kargapazarı Slrada~ıa-

n'ndaki radar istasyonunda. tehlikelerle veyalnızlık duygusuyla dolu bir "iş hayatı"var.

Erzurum'a 57 kilometre uzaklıktakiKargapazarı Sıradagiarı, 3 hin 200 metreyükseklikte bir buz şehri, Türkiye'nin 12dcı1,işik noktasında oldugu gibi bu dağın entepe noktasında da bir sivil radar istasyonugörev yapıyor. Erzurum ve LO() mil civarın-

daki uçaklanı yol gösteriyor bu istasyon."öı'c Hepimizin sadece pilotların uçurdugunue~ sandığıınız uçaklanı yer ve konum ile ilgili% bütün bilgileri aktarıyor. Istasyonların her~ üç ayda bir Ankara Escnhoğa Havaliımı-

nı'nda görev yapan Elektronik Teknik Ele-manları tarafından bakınıının yapıldığınıise havacılıkla ilgilenenler dışında hemen

hiç kimse bilmiyor. Ye eksi 80 derecedeulaşılması güç zirveye gidi.'jte yapnan teh-likeleri ... Bu yolculukta. kar fırtınaları vesoguk kendilerini bekliyor.

Eksi 30, hava sıcakErzurum.Türkiye 'nin en çok soguk

illerinden biri. Mansur, her yıl belli zaman-larda gelen rırtına ve soguklardan söz edi-yor. Bunlardan en çarpıcı olaııı Arrıl 5 fır-tması. Adı Ingilizce nisan demek olan ap-ril'dan geliyor. Tarihi ise biraz farklı. Bııfınınu her yıl IS Nisan tarihinde Erzurum'asoguk günler ya.'jatıyoL Leylek fırtınası dayılın belli zaınanlarında başka rırtına. Istas-yondaki ilk gece havanın soğukluğu ufakbir sohbet konusu oluyor. Kaptan, "Siz iyizamanda geldiniz. Havalar ısındı" diyorve ısınmış olan havanın sıcaklığını söylü-yor: "Yaklaşık eksi 30 derece!"

Devlet Hava Mevdanları lşletmc-si'nin istasyonu; kalonfer dairesi, mutfakve yatak bulunan bir salon ve teknik cihaz-lar ilc misafirhancnin bulunduğu bir üçün-cü kattan oluşuyor. Istasyonun en tepesin-deki dördüncü katta ise beyaz bir topuniçinde sürekli dönen radar bulunuyor. Bek-

çilerin kendi paraları ile aldıkları bir uyduanteni sayesinde televizyon seyredilebili-yol'. o kadar.

TÜRKIYE'nin beyaz çölü.. Kı.'jınsert zamanlarında soguğun eksi 80 derece-ye vardığı. binaların bile metreiCI'ce yük-seklikteki karın altında kalıp sadece iki ayiçin kavuşabildikleri yeşil bekledikleri birdi yar burası. Her yıl aynı zamanda gelen,'C~ımışkıran' rüzgarlarının metrelereeyükseklikteki metal elektrik direklerineboyun eğdirdiği dağlarla örülü.

Çöı gibi sonsuzluk hissi ve korku ve-riyor yüreğe. Çıkılan her tepenin ardmdanhedefe ula~acağıl1lz umudu ve yine sonsuzbir beyazlık ...Ycrin ve göğün hiçbir ~'izgiy-le ayrılmadığı. aynı beyazlıkta olduğu bir"kar kenti"

Bembeyaz, cam bir fanusa benziyor.Tüm çevre, yer, gökyüzü ve dağlar, her yerbembeyaz.

Yolculuga Elektronik Teknik Ele-manları Ali Ünsal ve Nazmi Çetinkaya ilcbirlikte ba~lıyoruz. Erzak alı~verişinin ar-dından Erzurum meydanından bir cip ilcyola çıkıyoruz. Erzurum - Artvin karayo-

Sonsuz beyazııgm içinde yön kaybelmemek için dıkilmiş direk/elin biJço!Junun sadece ",undaki 10 san,mlik kısımgörülebiliyor. Develektrik direkleri ise boynunu bükmüş, yıkılmamış, kmlmamış. Sadece eğilmiş.

lunun 40. Kilometresinde da~a çıkmakiçin gerekli olan araç degi~ikli~ini yap-mak üzere duruyoruz. Burayı! kıırulınu~olan kapalı bir garajdaıı snowlrack adlı. ge-niş paletli kar aracın! alıyoruz. Asıl yolcu-luk hurad,] haşlıyor. Bin 2()() metre yük-sekliğe giden 17 kilomctrelik hir kar yolubizi bekliyor.

Istasyon buradun hayal ıncy.ı! seçile-hiliyor. O kadar yük~ekte ki. istasy()nun üstnoktası bulutların içinde kayboluyor. Üze-rindc gittigimiz kar tabakası s;;ınki 20 - 30.,antim derinlikte. Aracın şoförü tlhamikapıan hafifçe tebes,uııı cdiyor: "~U andayakıa.~ık 3,5~ metrc karın üzcrindc gi-diyoruz."

YOLDA~ DIREKLERSonra anlatmay<ı ba~lıyor. Yolculuk

sırasınd.ı som.uz bcy<ızlı~ın içinde yönünükaybetmemek için dikilmi~ yaklaşık dörtmetrelik direkleri gösteriyor. Bcşcr meLrearalıklarla dizilen bu direklerin birçogu-nun sııdccc ucundaki 10 santimlik kısımgöliilebiliyor. Sis ve tipi nedeni ile görüşmesafcsinin ıtl santimin bile altına düştü-gü zamanllırda daga çıkanlar bu direkleritakip ederek zirveye ulaşahiliyorlar. ~ofö-rüıniiz. bizden üç gün öncc kar araeını kul-lanan başkil bir şoröliin. üç tane direk -ya-ni y<ıklaşık ı5 metre- arasında dört saatboyunca nasıl kayboldugunu anlatıyor.Yolda bir de elekLrik direkleri dikkat çeki-yor. Develektrik direkleri boynunu bük~müş . güneşli günleri bekliyor. Soı'ıu~un verüzgarın çarptı~1 direklcr, yıkılmış. kırıl-ınaını~ ... S,tdecc c~ilıni~.

Bu daglarda yalnızlık duygusu var.Bu duygu zaman z<.ıman "izlcnmc" duy-gusuna da dön mü yol' degil. Tıpkı hemenyanıba~ıınızdan bir kurdun .ıyak izleriningidişi gibi. Sonunda bulutların am ...•ında Zllrzor seçilebilen. mdann beyaz Lopunu gölÜ-yoruz, yakla~tıkçil ~aşlrtlyor. Nizaıniyede,yakla~ık iki metrc yüksekligindeki barakagöze çarpıyor. Şoför ,onun bir baraka degil,"kule" oldugunu söylLiyor.

Bu istasyonda, karların içinde bir ya-~al1l1sa~lamak için gerekli olım her ~cy in-şaa edilıni~. Bir ins<tnın SICiık bir ortamdaya~aınası için gerekli olan her şey ... Ancak.dört gün kesintisiz olarak ayııı mekan için-de kimi zaman iki, kimi Zlll1lan da tek başı-na süren bir y<ı~aın bu.

Istasyondaki gece ve gündüz kav-ramları birçok zaman birbirine karışıyor.

So~u~un çok etkili olmaması için istasyo-nun pencereleri \'ok küçük. Bu durumda.gUn 1~1ı11da o kadar az giriyor içeriye. Sü-rekli yapay bir aydınlatma zar. Üç aylık ha-kımlann ve z.ıman 7..aınan meydana gelenarızaların dı~ında hiç kimse gelmiyor bu~nılanı. Erzurum Meydan MüdUrlügü'nebagıı güvenlik ekipleri istasyonun gliven-ligini saghyorlar.

uıa~ıının büyük güçlüklerlc saglan-dıgı bu yerdc nöbetlcr de uzun oluyor. Herhafta Salı ve Cuma günleri br ar<tcı birgüvenlik ekibini iSlilsyona bIntkıp digerinialıyor. Ve i~le bu anda uzun. sıkıcı ve tek-düzc nöbetler ba~lıyor.

Uzun 7..amandır istıısyondaki nöbetleriki ki~i Lardrından tutuluyor. Istasyona ula-~an ekip eksi 80 derecelik hav;;ıya bir da-ha burnunu uzatıllıyor.

ÇOCVCVMBENIVNVTVYOR

Istasyonu n nöbetçilerinden MelinKo~ar ve M<ınsur USLaogıu bu ya~aını sür-düren onlarca ki~iden sadece ikisi. Metinailesinin sıkıntılarını dile getiriyor. Küçükya~taki çocu~unun uzun nöbeLlcrin <ırdın-dan kendisine çok da sıc<ık davmnınadı~ı-nı. kendisini Ul1u(tu~unu ve haLırlamasliçin de birkaç gün gercktigini anlatıyor.

Istasyondaki ya~al11ın zorlugunu an-laııın bir olay da istasyonun ilk kurulu~günlerinde yaşanıyor. Istasyona Leknik des-Lek sa~ıamak üzere haly<ı'dan gelen birekip. güvenlikçilere. "bu şehirde )'aşa-mak için ek bir para" verilip verilıncdigi-ni soruyor! Istasyonu n dönem dönem zi-y<.lreLçisiolan Elektronik Teknik Elemanla-rı ise macemnın en ilginç boyutlarındanbirini oluşturuyor. Ali Ünsal 32(X) metrc-

deki bu istasyonu n aslında en rahat yerler-den biri oldugunu anlaLıyor.

Güneydoğu'daki Batman Istasyn-nu'nu ürnek gi)steriym. BakımianJan birin-de Batman'daki isıasyonda geceyarısındasilah seslcri delip ge\'iyur uykuyu. Giiven-lik gürcvlisi. Ünsal'ı uyandırıyor. T<.ılimatgere~i zorunlu kalmadıkç<ı istasyondan.içerideki ki~i sayısı belli olmasın diye alc~cJilmiyor. Ünsal hcmen giyinip çantasınıhazırlıyor ve uzun bir beklcyi~ başlıyor.Herkes sesi Jinliynr. Sabaha kadar başkabir saldırı yaşanmıynı' anc;.ık bu olay.g':irev-lerde ins<.tnhayatının nasıl da pamuk ipliği-ne b<.tğlıolabileceğini gösteriyıır.

Yolculukları. zorluklarının ve tehli-kesinin yanısım düzcnsiz bir ya.~ama daneden oluyor. kimi zaman istasyon dcneL-Icmeleri. Bayramın birinci günü istasyondabir arıza ya~anıyor. Nazilli Çetinkaya. geceyarısında evinden çagrıhyor ve helikopterile Erzurum'a uçuyor. Bu arı7..a nedeniylebaynunın ilk iki gününü 3200 metredekibir iSlasyonda geçirmek zorund<ı kalıyor.

Tüm wrluklanna kal)lIl birkaç ay iin-ee Hindistan'J<ı yaşanan ka7..a ile bu radariSLasyonlannın ünemi bir kez tlaha anla~ı1ı-yor. Iki uçaı'ıın havada çarpı~masıııın sıı-nucunda onlarca ins<ının hayatını kaybeuigikaza,radar kaplamiısıııın olmaması nedeniilc ya~anını~tl. Ancak Türkiye'de artık buhizmet elektf<lIlik (lrLaında veriliyor.

Ankiim ve Istanbul'daki Yol Kontrolmerkezleri Türkiye'deki uçan bütün siviluçakları Lakip ediyorlar.

• Ateş I'ALAZANCumıı /3 Haziran /<)1.)7

Hiirriyet Gm.etesi

Narkotik ve Patlayıcı İz Tespit ve Tammlama Sistemlerinin

Havalimanlannda Kullamm GereksinimleriSamiORUÇ

Teknik ÖğretmenBilindiği gibi uluslararası bağ-

lantılı hava limanlarımız başta olmak

üzere yurdumuzda faaliyette bulu-

nan tüm havalimanları, FAA (Fede-

ral Avialion Administration)'nın ön

gördüğü işletme ve güvenlik stan-

dartlarına uygun olarak en son tek·nolojiye haiz güvenlik sistemleri iledonatılmıştır.

Bu sistemlerin amacı yolcu ve

dolayısı ile uçuş trafiğini engelleme·den ,yolcuları rahatsız etmeden, on-

ların uçuş güvenliğini sağlamak üze-re en etkin, güvenilir ve hızlı bir şe-

kilde bagaj ve üst arama uygulama-

larını gerçekleştirmektedir. Bu se·

beple terminal girişlerinde ve ga-te'lerde oluşturulan kontrol noktala-

rında (check·point), limana giren ki-şi (yolcu veya refakatçi) kapı tipi

metal dedektörleri ile aranmakta,

beraberinde getirdiği bagajlar ise x-

ray cihazları ile görüntülenmekte ve

x-ray teknolojisinin elverdiği kriter-lerden yararlanılarak şüphelenilen

bagajlar yolcu refakatinde açılarak

incelenmektedir.

Üst ararnasında kullanılanmetal dedektörü ile arama

yöntemi sadece yolcunun

üzerinde taşıdığı ve güvenlik

otoritelerinin kararlaştırdığı

miktarlardan fazla metalintespit edilmesi ve hatta vücu-

dun hangi bölgesinde olduğu-:§Lı::: nun da görevliye gösterilmesie:;c amacını taşımaktadır. Bu yön-% tamle kişinin üzerinde bulu-.:ı:. nan kesici delici aletler ,silah-

g lar ve hatta fünye ,zamanlama>~ devresi, güç kaynağı gibi

oc'l

bomba kompenetlerinin de tespiti

mümkün olmaktadır. Ancak,her-

hangi bir uyuşturucu veya plastik

patlayıcı tabir edilen organik bazı

patlayıcı tespit edilememektedir.

X-ray cihazı olarak bilinen, x-

ışınlı kontrol cihazları ise taranan ba-

gajdaki cisimleri atomik numaraları-

na (Z) göre organik ve inorganik

olarak farklı renklerde renklendire-

rek ayırmakta, organik maddelerden

ise atomik numaraları patlayıcılar ve

uyuşturucular sınıfına denk gelen

kısmını bir bilgisayar programı saye-

sinde ekranda daire içine alarak işa-

retlemektedirler.Ancak, bu teknolo-

jiye göre gıda maddeleri ve bazı di-

ğer organik maddeler de bu gruba

girdiklerinden söz konusu işaretie-

mek belli bir doğruluk oranı ile ya-

pabilmekte, hatalı işaretlerne oranı

ise çok tatminkar olmamaktadır.

işte, yukarıda bahsedilen üst

arama ve x-ray ile bagaj tarama tek-

nikierindeki bu dezavantajlar sebebi

ile özellikle hava limanlarında bu

arama tekniklerini tamamlamak

üzere narkotik ve patlayıcı iz dedek-

törleri geliştirilmiştir.lz dedekterleri

hem narkotik ve hem de patlayıcı

maddeleri %99.99 doğruluk oranına

varan bir hassasiyetle, gramın mil-

yanda bir kadar küçük değerlerde

tanıyabilmekte böylelikle x-ray ciha-

zında şüphelenilen veya kapı dedek-

teründe sinyal vermeyen narkotik ve

patlayıcı maddelerin izlerinin tespit

edilmesi suretiyle tarama noktaların-

da uygulanan güvenlik aramasının

etkinliğini yüksek seviyelere ulaştır-maktadır.

Narkotik ve patlayıcı iz dedek-törleri yazımızda daha sonra açıkla-

yacağımız bir takım teknolojik evre-

leri de tamamladıktan sonra özellik-

le FAA ve İngiliz Ulaştırma Bakanlı-

ğı (DOT) tarafından kabul edilmiş

olup, tüm Amerikan, ingiliz havali-

manlarında yıllardır uygulanmakta,

diğer dünya havalimanlarında da gi-

derek yaygınlaşmaktadır. Teknoloji-

ye duyulan talep neticesinde firma-

lar yolcuların üzerinde bulunan zer-

releri aspiratör ile toplayarak testeden kapı tipi iz dedektörlerini de

geliştirmişler ve bu yıl içerisinde kul-

lanıma sunacaklardır.

Uygulama olarak, şüpheli kişile-

rin üzerinden veya zati eşyala-

rından numune toplamaya ya-

rayan bir kağıt parçası üzerine

silme yöntemi veya aspiratör ilezerreciklerin toplanması ve

bunların 3sn. gibi çok kısa bir

sürede değerlendirilerek patla-

yıcı veya uyuşturucu madde iz-

lerinin bulunması prensibine

dayanan bu arama yöntemi

FAA tarafından x-ray cihazında

şüphelenilen her türlü bagaj ve-

ya kolinin de numune alınarak

incelenmesi talimatı ile daha da

TeknolojiECD (Electron Capture)iMS (Ion MobililySpectroscopy)ITMS (Ion Trap MobilitySpectroscopy

niK alanda bir temeli bulunmayan

personel dahi sistemi etkin bir şekil-

de uygulamak üzere çok kısa sürede

eğitilebilmektedir. Bağımsız hükü-

met kuruluşlarının uyguladığı testler

SeçicilikHassasiyet

::;~<~

ITEMISER Partikül (Zerre) iz de- Q.dektörleri; bagajlar, paketler, araç- ~~lar, insanlar ve diğer bütün yüzeyler- ~de bulunan mikroskobik patlayıcı ve a~uyuşturucu zerrelerini çabuk ve doğ· @:

sonucunda, bu sistemin eldiven ile

silme ya da en basiti vakumlama

teknikleri ile elde edilenden 25 kat

daha fazla numune partikülü topla·yabildiğini göstermektedir. Her iki

durumda da, numune partiküller de·

dektörün numune girişine aktarıl-

makta, böylelikle analiz işlemi oto-

matik olarak başlatılmaktadır. de-

dektör kaçak maddenin varlığı ya da

yokluğunu birkaç saniye içinde bil-dirmekte, gün boyunca binlerce nu·

munenin test edilmesine olanak sağ-

lamaktadır.

çak malların saklanabUeceği diğer

tüm yerlerin üzerinde izler bırakan

bu tip maddelerin başarılı bir şekilde

tespiti ve kontrolü sağlanabilmekte-dir. Kaçak maddelerin bulunduğu

her türlü yüzey, duvarlar, zemin,mobilyalar ve hatta insanlar da dahil

olmak üzere kontrole tabi tutulabil-

mektedir.

Detector, birkaç saniye içinde

narkotik tarayıcıdan patlayıcı madde

tarayıcı moduna geçebilmektedir.

Cihaz, bu özelliği sayesinde her iki

maddenin de aranmasını gerektiren

durumlar için idealdir. interaktif, do·

kunmatik ekran görüntüsü, analiz

sistemi, numune toplama sistemi ve

yazıcı hafif ve kolaylıkla taşınabilen

tek bir ünitede toplanmaktadır. Tek-

maddelerin izlerini tespit etmek üze-re özelolarak tasarlanmış çift fonk-

siyonlu bir tespit ve tanımlama sis-

temleridir. Detectorler sahip olduğu

lan Trap Mobility Spectrometer

(JTMS)teknoloji-

si ile en duyarlı

narkotik ve pat-

layıcı madde

tespit cihazları·dır. Artık bagaj.

araçlar, kargokutuları ve ka-

etkin bir arama haline gelmiştir.istih-

barat birimlerinin tespit edecekleri

kişilerde arama noktalarında numu-

ne alınarak incelenmekte böylece

bir çok narkotik kurye ve patlayıcı

ile ilgisi olan kişi tespit edilmektedir.

Bu teknolojinin bir avantajı da

arama yapılan kişiden veya pasa·

port, cep telefonu, çanta gibi sıkça

temas ettiği eşyalarından sadece bir

kağıt ile numune alınması ve isteni-

lirse ayrı bir yerde bulunan cihaz

üzerinde bu kağıdın test edilerek so-

nuca ulaşılması, bu sonuçtan testi

yapan görevlinin haberdar olması,

yolcunun bu sonucu bilmemesidif.

Bu durum emniyet teşkilatı tarafın-

dan takip edilen bazı şahısların onla·

rın farkında olmadan izlenmesini desağlamaktadır.

Yukarıda özellikle havalimanla·

rına yönelik avantajlarından bahset-

tiğimiz bu cihazlar mevcut havali·

manlarımızda x-ray cihazı ve kapı

dedektörlerinin bulunduğu arama

noktalarına yerleştirilerek hem yolcu

hem de bagaj ararnasında narkotik

ve patlayıcı maddelerin tespitinde

çok önemli bir eksiğimizi kapata-

caktır.

Çalışma Prensibi

Sistemler, narkotik ve patlayıcı

•....•

SlGNALPROCESSINGSYSTEM

OlSPLAY

PUMP

ı~~TOR i

ORYINGTUBE

OOPANTSUPPLY

=

MEMBRANE

SAMPLETRAP

CESORSER

+

ITMS·Oedektör Şeması

NN

ru olarak tespit etmektedirler.

Bilindiği gibi patlayıcılar ve nar-

kotik maddelere temas edenler bu-

laşma yolu ile bu maddelerin gözle

görülemeyecek kadar ufak parça-cıklarını (partikül) farkında olmadan

üzerlerindeki kıyafellere, özel eşya-

larına, taşıdıkları çanta veya bavul-lara veya kullandıkları arabaya bu-

laştırırlar. Bu partiküııer gözle görü-

lemeyecek kadar ufak olduklarından

ve aynı zamanda insan burnunun

alamayacağı kadar az koku yaydık-

larından insanlar tarafından tespitedilemezler.

işte bu moleküııerin tespiti içinöncelikle bu moleküllerin toplanma-sı ve değişik teknolojiler kullanılaraktespit edilmesi gerekmiştir. Bu se-

beple Electron-Capture Dedektor

(ECD), ,Chemil uminescence, Gas

Chromatography (GC),Thermo·Re-

dox, Field lon Spectrometry, Mass

Spectrometry, lon Mobility Spectro-

metry (IMS) gibi teknolojiier gelişti.

rilmiş ve çeşitli uygulamalarda kul-lanılmıştır. Söz konusu teknolojilerle

çalışan cihazlar özellikle kriminal la·baratuarlarında test ve analiz cihaz·

ları olarak kullanılmış ve çok hassas

tespitlerin yapılmasını sağlamıştır.

Çok pahalı olan,sarf malzemesi ve

bakım malzemeleri ile çok hassas

bir uygulama gerektiren bu teknikle-

rin her biri çok hassas ölçüm ve testortamları (labaratuvar şartları) altın·

da netice vermekte,ayrıca üst dü-

zeyde eğitilmiş kullanıcı personelgerektirmekte bu sebeplerle de özel·

Iikle güvenlik uygulamalarında tara-

ma noktalarında kullanıl-

mamaktadır.

Yukarıda sayılan tek·

nikierden lon MobiHty

Spectroscopy tekniği gü-venlik amaçlı iz dedektö-

rü olarak kullanılmayabaşlamıştır. Bu teknoloji

çok özel bir yöntemle ge·liştirilerek lon Trap Mobi-

Iity Spectrometry (ITMS)

teknolojisi ortaya çıkmış-

tır.Bu ürünlerin gelişme-

lerini sağlamaları belli bir

vakit almış ve özellikle

son yıııarda cihazlar tek-

nik üstünlüklerini kanıtlayarak hem

tesbit yetenekleri hem de kullanma

ve bakım kolaylıkları ile güvenlik

sektörüne hızla girmişlerdir.

lon Trap Mobility Spectrometry

(ITMS) Sistemi, kabaca değişik mo·

lekül ağırlıklarında olan hedef mole-

küııerin (tespit edilecek maddeler)

ion yüklerinin arttırılarak nem ve ısı

miktarı sabitlenmiş elektromanyeti~

bir çekim ortamında (ionizasyon

odası) anot denilen ters yükteki he·

defe ulaşma zamanının tespiti pren-

sibi ile çalışmaktadır. Daha önce ya-

pılan deneylerde hafif moleküııerin

daha çabuk anoda ulaştığı ve daha

ağır olan moleküllerin daha geç

ulaştığı ve bu bilgilerin bilgisayar ta·

rafından işlenmesi neticesi bu mole-

küllerin tespiti yapılabildiği anlaşıl-

mıştır.

ITEMISER KUUJ'.N1Ml

ITEMISER dedektörleri teknolo-

Jısı sayesinde çok kolay kuııanımı

olan ve bu sayede her seviyede gü-

venlik personeli tarafından kısa bir

eğitimden sonra rahatlıkla kullanıl-

maktadır. Cihazların sabahları ilk

açıldığında numune algılama ünite-

sinin ısınması (185-200°C derece)

için yaklaşık i5 dakika gerekmekte-

dir. Bu süre neticesinde cihaz kulla-

nıma hazır olur ve kısa bir kalibras·

yon işleminden sonra, istenilen tes-

pit modunda istenilen sıklıkta tespit

yapılabilmektedir. Cihaz tekrar ka-

patıııp uzun süre bekletilmedikçe

(algılama ünitesinin soğuması) böy-

le bir ısınma süresine ihtiya) duyu i-

madan anında test yapılabilir. De-

dektörün gün boyu açık tutulması

tavsiye edilmektedir. Cihazın yetki-

siz kişler tarafından kullanımını en-

gellemek amacıyla kullanıcı şifresi

girilir ve hangi modda tarama yapı-

lacaksa (patlayıcı veya narkotik) o

mod seçilerek kalibrasyon numune·

si ile kalibrasyonu yapılarak çalış-

maya hazır hale gelir.

ÖNEMli NOT: ITEMISER cihaz-

larda Narkotik modundan Patlayıcı

moduna veya Patlayıcı modundan

Narkotik moduna geçmek için sade-

ce ıo sn. gibi kısa bir süre yeterlidir.

Numune toplama kağıtları kulla-

nılarak ihtiyaca göre silme yöntemi

veya vakumlu toplayıcı ile süpürme

yöntemi ile toplanan numuneler ci-

hazın numune algılama ünitesine bı-

rakılıp 3-8 sn. gibi kısa bir sürede ci·

haz tespitini yappr. Eğer patlayıcı ve

uyuşturucu tespit edilirse cihaz sesli

bir alarm verir ekranda ise kırmızı bir

uyarı yanar, tespit edilen maddenin

cinsi ve yoğunluğu isteğe bağlı ola·

rak grafik olarak veya nümerik liste

halinde ekranda gösterilir ve aynı

zamanda bu alarm yazıcı tarafından

otomatik olarak rapor halinde print

edilir ve bilgisayarın hafızasında oto-

matik olarak saklanır. E.~eı 011milO:de tespit edilmezse aynı numune

toplama kağıdı 5 kere olmak üzere

yeniden kullanılabilir.

NUMUNE TOPlAMA

Başarılı bir tespit için hedef

maddenin numune toplama kağıdını

üzerine toplanabilmesi en önemli

şarttır. Bu sebeple kullanıcının yol·

cuların üzerinden, zaH eşyaların-

dan,çanta ve bagajlarından hangi

bölgelerden ve hangi yöntemle daha

iyi numune alabilecekleri konusunda

bilgilendirilmesi gerekmektedir.

Özellikle el izlerinin bulunduğu

bölgeler daha önce temas ettiği

uyuşturucu ve patlayıcı kitlesinin iz-

lerinin en yoğun olduğu bölgelerdir.

Bu sebeple şüpheli yolcunun elle te-

mas ettiği çanta sapı, pasapart.cüz·

dan. bagaj gibi sert yüzeyler silme

de bulunan molekülleri yakalamak

içinde vakumlu numune toplayıcı ile

söz konusu kapalı hacimlerin dışarı

hava verebilecek aralıklarını, yolcu-

ların elbise veya tekstil ürünleri gibi

yumuşak cisimlerini de gene va-

kumlu numune toplayıcı ile süpür-

rnek uygun olacaktır. •

Esenboğa Şubesi'ndenmoral ve dayanışma gecesi

7 Kasım 2000 tarihinde Esenboğa Şubesi'nin "Mo-ral ve Dayanışma Gecesi" düzenlenmiştir.

Vakıf !ekalinde düzenlenen geceye Genel MüdürYardımcımız Sayın Gürcan Kasap bey ve Esenboğa Ha-valimanı Başmüdür Yardımcılarımız katılmışlardır. Ge-cede Gen~1 Müdür Yardımcımız Sayın Gürcan Kasap

Bey birlik ve beraberlikte olmanın önemine ve elektronikcamiasının sorunlarına değinerek çözüm için çaba sar-tetliklerini belirten bir konuşma yapmıştır. Geceyi düzen-leyen Esenboğa Şubesi Yönetim Kurulu'na çabaların-dan dolayı teşekkür ederken gecede bizleri yalnız bırak-mayan üye ve davetlilerimize şükranlarımızı sunarrz.

EsenboğaŞubemizin"Moral veDayanışmaGecesinden"bir görünüm.

Bursa Yeni~ehirHavaalanıişletiminden sorumlu olduğu mevcut havaliman ve mey:lanlan-

nı modernize ederek ülkemize yeni Hava Liman ve Mey:lanlarıkazan.d"ma projesi çerçevesinde , çal~malarına devam eden Devlet HavaMi!\{1anlan İşletmeşi Genel Müdürlüğü, büyük önem verdiği meydanişletmeciliğikonusunda alılmlannı hı~a sürdürmektedir.

, Bu kapsamda, mevcut Bu"" Havaalanının gel~meye müsait oemaması sebebiyle Bu"" ili Yen~k ilçesincı. kurulu builUlan askerihavaalanına, yapuan ilave tes~lerle birlikte sivil hava ulaşımına ha~rhale getirilm~ bulunan Bu"" - Yen~hir Havaalanı, 3 Kasım 2000Cuma günü saat 14'00 de Sayın Ulaşlırma Bakanı ProfDr. En~ Ök·süz tarafından hizmete girrl;,

Söz konusu hava alanının ihalesi, halırlanacağı üzere, 13 Tem·muz 1995 tarihinde DLH inşaalı Genel Müdürlüğünce790 MilyarTLkeşil bedeli üzerinden gerçekleşlirilm~ olup, bilahare söz konusu ya·tınm 19 Şubat 1996 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile kuruluşu·muz yalırım proğramına aktanimıştır, Daha sonrada kunıluşumuzcakargo binası ve otopark inşaatı ~i de, 24 Mart 1997 tarihinde 390MilyarTL keşif bedeli üzerinden ihale edilm~ ve lamamlanmış bulun-maktadır.

Kuruluşumuzcabu güne kadar 2000 yılıfiyatlan~a yaklaşık 40Trilyon TL harcama yapılan sivil tesisler ~atı kapsamında, 11.315m"lik bir terminal binası, alıı orta gövdeli, bir küçük gövdeli toplamyedi uçak kapasileli bir apron, 3000 • 45 metre ebadında p~t, yak·Iaşroa Işıklan, çevre güvenlik yolu kargo binası, kargo apronu, oımerkezi, kaza yangın ve meteoroloji binası ile oto park yapılm~tır,YıUıkkapasitesi 2 milyon 250 bin yoku/yıl olan terminal binasında 14adet check'in konl",n, 5 adel bagaj konveyörü, şeref salonu, idari bü-rolar ve ticari hacimler yer almaktadır,

Bu""IY en~ir Havaalanı'nın hizmete verilmesi sebebiyle,1944 yılından bu yana hizmel venmekte olan Bu"" Havaalanı sivilamaçlı uçuşla" kapalılm~tır.

Diğer larafıan uygun olmayan meterorolojik şartlarda bile gü·venli uçuşa hizmel venmek amacıyla, BursaIYen~hir Hava AlanındalLS, NDB, VOR ve DME gibi seyTiiseferyardımcı ci~andla faaııyet·te bulunmaktadır, Yeni açılan bu hava alanının havacuığahayırlıolma·sını diliyoruz, (DHMiBasın Bülteni)

• --

••••

Tarihin ve yeşilin iç içe ge li . . . .eulu~umuı, Yaklaşık 11000 kÇ ,gı cennet gıbı bir şehre yol.

o myuzol .... "nu aşan nü(usuyla r" k' ,. çumu ve ık, milyo-I ur ıye Oın en b" "k 'o an Bursa'ya Ad . uyu '/lerinden bı' ,....J~larmaTa denızi' "' n

Uludag'ın (2543m) k. b • nın guney dogusunda veb' , ' Uzey ab etek/ 'd

IZI neler bekledi"ine g I. enn e yerleşen şehirde. 6 e ınce ...II sınır/an içinde u,. ı'ıarmara B ··1 .,.

olan ıznik Gölü ve Ulub i (A o gesı nın en büyük göıü,l' a polyonı) gT b15J1l ... Susurluk Ça 'b' o u Ulunuyor örne.

, yı nın ır kolu i N'"dag ın güney yamaçlarından do u o an. ı.lufer çayı, Ulu.

suluyor. Bursa Ovasından ba kg yP, .verı~ıı. Bursa Ova.~ınıbey, Orhangazi ve izn'k ı.ş a, enışehır, Inegöı, Karaca.

. ı ovaarı da Bu 'dmın yogunlaştlID merkezi rsa a tarımsal üret;-

Uludag'ın dik . er ..,yamaçlarının savunma

gun olması Rursa'd' b'I'. ya son derece U\1., . a ı ınen ılk t ·h·. rtalarda kurulmasına n d i arı.~ yerleşım/erin bu nok.

e en o muş MO 120ya ve Bogaıl.r yoluyl i " O yıllarında Trak., , a ge en I'rıgle" b'lşımeıler oldukları k.b i "'I' rın o gedeki ilk yerle.ii, u euı ıyor, MO 700'1 'yo arla gelen Bithy , i i . erde yıne aynıOla ı ar'ın MO 74

ele geçirmesine kadar '.. yılında Homalı'larınI ' Uzun Sure bu b~1 .

ci !.ında tuttuk/arı bilinir. Ogeyı egemenlik/eriTürkler'in Anadolu'y' ,

yılından itibaren Bur B~ gırmesınden 'hemen sonra 1080arasında birkaç kez ;~'de~atnSldllakrile Anadolu Selçuklu/arıb' k IsIŞ ır i ten soı 10ır uşatma sonucunda 1326 i ıra, yıllık UzunIigi altına girmiş ve 'k yı ında Osmanlılar'ın egemen_B' yenı urulan O, , i 'aşkenlı olmuş, İşle hııl g i' ,sman i Devlelı'nin de

i e ışmenın ba ·1m.nlı başkenti oldukta Ş angıe/.., Bursa, Os.d n sonra hızla gr.' ..ırlık çalışmalarına sah i e ışmış, buyük baym.A neonıuşveOld ..

nadolu'yu kaı ederek gel .. r ~ ogu ulkelerindennelmiş. en YOlJiirbu onemli merkeze YÖ-

. . Bugün Bursa; ekonomik ve sogınlıkleri, yemyeşil dok " syal canııııgı, dogal ıen.

I usu, şıfa/ı su/arı . ,o anaklannın yanı sıra B' ' yaz ve kış turizm

, ızans, Osmanlı ve Cumhuriyet dö-

Bursa sahip ol·dugu tarihi ve turis-tik deger/erle, öze/-

lik/e iç turizmde Tür·kiye'nin en önemlimerkezlerinden bi·

ri...Ünlü Bursa kaplı-ca/an, termal mer-

kez/er, Türkiye'ninf!/J g6zde kış sporlarımerkezi olan Uludag.

Hıristiy;ınlar için eniJnem/i dini merkez·

h:rden biri olan iznikOsmanlı tarihine ,1il

bir çok önemli camii,turbe. medrese, ha-

mam, çarŞı, bedesten.ev, köprü gibi eser-

lerle Bursa, turist/eriçin yaz kış tıpkı bir

mıknalı.'i gibi ...

• • Vyt:ş,ı,x Buıuşruau yt:R: BURSA

:or

"<"cı

"~i>"a:>

• Necdet ÜNAL <ş

önemli tarihi yerlerinden biridir. Çok eski-ye dayanan tarihi ile İznik, çeşitli medeni-yeller görmüştür. Roma ve Bizans'tan ka-lan tiyatro, sur gibi tarihi kalıntıların bu-lunduı1u İznik'te, Hristiyanlık tarihininilk konsü1 toplantısı Ayasofya kilisesindeyapılmıştır. Ayrıca NilüferHatun İmareti,Yeşil Cami gibi Osmanlı eserlerine de sa-hip olan İznik, gölüyle de turizm alanındaönem kazanmıştır.

Bursa'da tarihi cami ve türbeler dehiçbir kentte olmadık şekilde çoktur .UluCami, Yeşil Cami ve türbesi, Muradiye ca-mi ve külliyesi, ] .Murat Cami, EmirsultanCami. bunların en önemlileridir.

Kentin ilçeleri de aynı şekilde tarihiyapılarla doludur. Mudanya'daki geçitköprüsü, yine mütareke binası, Karaca·bey'deki Ulucami ile harada bulunanköşk bunların en çarpıcılarıdır.

Her türlü zenginli~e sahip Bursa, tu-ristler için yaz kış tıpkı bir mıknatıs gibi ..

Ayrıca söz Bursa'dan açılınca, Bur-sa'nın meşhur İskender Kebabı'nı, İnegölköftesini, kestane şekerini de unutmakmümkün mü?

Bursa'nın güneybatısında yükselenUludail, kayak ve da~ turizmi açısındanTürkiye'nin en önemli yeri olurken, aynızamanda mitolojik deı1eri de vardır. Nite-kim, Uludag mitolojide tanrılar tanrısı Ze-us'un, tanrı ve tanrıçalarıyla halkını izle-digi yer olarak geçer.

iznik de Bur-sa'nın

leri sanayi, Bursa ekonomisinin temel taş-ları arasında yer alıyor. ı999 verilerine ha-kıldı~ında, Bursa'nın Türkiye'nin en bü-yük 500 sanayi kuruluşunun 30' dan faz-lasına ev sahiplij1i yaptı~ı görülüyor_

Tarihi ve do~al güzellikleriyle Türki-ye'nin en çarpıcı kentlerinden biri olanBursa, eteklerinde kuruldugu Uludag'dakış sporları, kükürtlü ve çelikli kaplıcala-rıyla da bir terrnal cennetidir. Hemen heryöresinde tarihin damgasını vurdugu ye-şil Bursa, Osmanlı imparatorlu~u'nun daönemli kentlerinden biri olarak yer almış-br.

nemi mekansal ve mimari özellikleri ile azbulunur bir kültür ve tarih mirasına ev sa-hipıi~i yapıyor. 27 arkeolojik, 1 do~al, 3kentsel sit alanı ve 2042 adet korunmasıgt:reken dini, kültürel ve sivil yapıyı bün-yesinde barındırıyar. Bursa ekonomisi,çok çeşitli tarımsal ve endüstriyel üretimolanaklarına sahip. istanbul'a yakınlıı1l,Ege, Marmara, iç Anadolu Bölgeleri ara-sında bir geçiş yolu olması, kara, deniz,demir ve hava yolu ulaşımının kolaylı~ı venıhatlı~ı Bursa'nın ekonomik yaşamındaönemli bir avantaj olarak karşımıza çıkı-yor. Ylizyıllardır yapılan tarımsal üretim;tahıl, pirinç, baklalıiller, özellikle konser-veciliı1in gelişmesinden sonra patates, so-llan ve diller sebzeler, meyvecilik, kesta-ne, ü~üm, şeftali, şekerpancarı, pamuk,susam, ayçiçegi gibi sanayi bitkileri, zey-tin ve zeytinyagı, hayvancılık, ipek böcek-çiligi şehrin önemli gelir kaynakları ...Sa-nayi ve endüstri alanında da;otomotiv ve yan sanayi.yünlü, pamuklu veipekli dokuma fabri-kilları, gıda sanayi,allaç işleme ve makine-

Nuı

• • •

j

i

Hey. orllle.&ı koncıiadoçok TiTrrJ>im \1of

Airbom, f D,I, Aıquisition

sayesinde uçuş testi mühendisi her-hangi bir manevranın tekrarınıı ye-ni bir manevranın yapılmasını veyaalternatif manevraların yapılması-na karar verebilir. Aynı zamandabilgiler daha sonra ineelenmeküzere kaset veya bilgisayarlara dakaydedilebilir.

Telemetri çalışmaları ilk olarakKuzey Carolina'ya bağlı Kitty

Hawk'ta 1903 yılında Wright kar-deşler tarafmdan ele alınrıııştır.

Ancak Wright kardeşlerin yaptık-ları çalışmalar bu alanla ilgili mü-hendislere öncü olamamıştır. Bu-

görevlisinin testi devam enil'meveya sona erdifrne kararı verebil-mesini sağlar. Eşzamanlı analizler

Ha-va taşıt-lar ın ıngelişme-si tele-meıri sis-ıemleri ıçınöneınli bir uygu-lama alanıdır. Bir

yapması-dır.

uçuş testi esna-smda hava taşıtıpek çok manevragerçekleştirir.Yapılan bu ma-nevralarla ilgilibilgiler yer istas-

yonundaki görevlilere aktanlmakıave bu sayede test uçuşuyla ilgilianalizler aym anda güvenli bir or-tamda yapılabilmektedir. Eşza-manlı yapılan bu işlemler kontrol

VERIKAYDEDICI

Telemetri sis-temlerinde; bir uzak-tan ölçüm olayımevcuttur. Yani ölçüınıeri yapaeakolan kişi sistemi direkt olarak ölç-mek yerine; bu ölçümü esas ölçü-mün yapıldığı noktadan

uzak birnoktada

GÖSTERGE

sıyla yaymlayan bir uzak ölçer vevericidir. İkinci kısım ise yayınları

Prof. Inan GÜlER/G.Ü. TekEfj. Fak.Eln.Bilgisayar BI. Bşk.

elemeırİ bilimi denince ak- ana analiz kısmıdır.

Tla; fiziki bir değerin ölçlil- Telemetri sis-mesİ, daha sonra ölçülen de- ıemlerinde ara iletim

ğerin radyo dalgaları ile bir verici ortamı hava, uzayvasıtasıyla yayınlanması, bu radyo (uydu uygulamalarıdalgalarımn alınarak içindeki veri- için), bakır kablo, fi-leri n analiz veya kaydcımc am3- her optik vb. olabi-cıyla çözümlenmesi gelir. lir.

Bir telemeırİ sistemi iki anaparçadan Oıll~lIr. Birincisi sensörlervasıtasıyla yapılan ölçümleri e1ekt-riki sinyallere çeviren ve bu sinyal-leri ınodüle ederek bir anlen vasıta-

DENınEYıCıVE

HDDÜLATÖR

DEMDDÜLATÖRVE

çÖZÜMlEYıCı

ANTEN

:9g- anıcn vasııasıyla alan. bu dalgaları~w demodüle ederek çözümleyen ve'" gönderilen verileri analiz eımekü~ için bir gösıcrgeye veya kayıt ct-ro..c mck için bir veri kaydediciye ileten

~.---/

Amplitute Modulation(Darbe Genliği Modilasyo-nu) ile modüle edilir. Öl-

çümleri ve değerlerini ta-nımlayabilmek için senkro-nizasyon darbeleri de eklen-mektedir. PAM'm eksiklerisıralanırsa; kesinlik yoktur,ölçümü yapılan şeylerindestekleme zayınığı ve sayı-sal veriye bağdaşma zorlu-ğudur. PAM'ın bu uyumsLlz-

lukları sebebiyle günümüz-de Pulse Code Modulation(PCM, darbe kodu modül as-yonu) denilen bir sistemkullanılır, kesinlik yüksek-Lİr.çözünürlük analog - di-jital çeviri ci ile sınırlıdır.Binlerce ölçüm bir çok kay-naktan yapılarak eklenebilir.

Bunlara ek olarak direkt di-jital veriler bilgisayarın ha-fızasmdan yada veri taba-

nından alınarak entegre edi-lip gönderilcbilir.

Zaman bölmeli çokla-mada belli sayıda kanal za-

manda sıralarnalı olarak komutatörvasıtası ile örneklenir. Bu örnek-lenmiş sinyaller daha sonra analog- dijital çevirieiler (ADC) ler tara-fmdan PCM sinyallerine çevrilir.

EiL---,"~rıııt!!lt•. to

otI'lM"f't5/

•••••

'-0;,,001 •••• '" _

~ .• lWLli...1-•.....

• fıcmd\ıneA~3-*33~_lhet ••••••••••_d.~fIwne--.•.-..----•.....

--...., f••i

<4 "'eOlO"Ie<!" lI.....,ıpı.eı..-rıtl' 3u"-S--~

çülen kanaldaki voltajların birbir-lerine bağlı olarak büyüklüklerini

gösterir. Bilgilerin tck bir dalgaolarak ortaya çıkmasına ZamanBölmeli Çoklama (Time Division

Multiplexing) denir. Burada herkanalp u i s e

TMATS

5up_ .•_ •••••t •• -.

,!•

..•__ ....•....

-=! ~

=:::=========:=:=I ~~=C~

Edinme

nun sonucunda her branşkendine özgü telemetrikyöntemler geliştirıniştir.

Tclcmetri Sistemlerine

YER isıASYONU BtOK DiYAGRAMI

Genel Bir Bakış

Bugünkü telemetri sis-temleri henüz bir ticari ürünolamamıştır. Fakat pek çokortak parçaları olmasma rağ-men gerçekleştirecekleri iş-lemlere göre özelolarak di-zayn edilmektedir.

Telemetri sistemi esasolarak iki unsurdan oluşur.

Birincisi hava sistemi diğeride yer sistemidir.

-

Bilgi eetinme; sensörle-rin fıziksel değerleri ölçüpbunları sayısal birimlereçevrilmesi ilc başlar. Bazı

sensörler voltajı direkt üre-tirken, bazıları ise bir uyarı-ya ihtiyaç duymaktadır. Bil-

gi edinme için çok sayıdasensör kullanılır. Kullanılanbu sensörler de her kaynak ıçm

farklı bir yol kullanmak kullanışsızve maliyetli olacağmdan bu işlem-ler çoklayıeilar ile (multiplexer)gerçekleştirilmektedir. Bu şekilde

her bir analog vOllaj değerini seriolarak ölçer ve tck bir darbe (pulsc)dalgası olarak üretir. Her darbe öl-

Hava/BilgiSistemi

mi

KAYNAKTelemet')' Tutorial

L-3 Telemetry lnsturuments,

bttp://www.ti.I-3com.com/tutoriall

Her bir sistem farklı bir iç format

kullandığı için, TMATS ara forma-

tına veya bu formattan veri çevir-

mek için çeviricilere ibtiyaç duy-

maktadır.

Diğer, daha karmaşık alterna-

tiner hava uçuş çizelgesi ve yer sis-

temlerinin kurulum dosyalarını dü-

zenlemek için Microsoft Access

veya üraele gibi RDBMS (Relati-

ona i Database Management

System) veri tabanı sistemlerinden

faydalanlır. Sisteme; kalibrasyon-

lar, veri akışı vb. bilgilerin yalnız-

ca bir kez girilmesi yeterlidir. Sis-

temlerin kurulum dosyalarının tü-

münü üretmekle kalmaz, herhangi

bir test senaryosıınu yeniden yara-

tacak tarihsel dosyaları da bulun-

durur. Genellikle bu sistemler özel

olarak konfigüre edilmiş hava ve

yer sistemlerini kullanan türünün

tek örneği projelerdir.

!~ ;;"'Iı.M ı:;fA~~I'ifMn TfIt'fdııOyAI2Jl«IIa Ir_tel !>ıM>(JoItI..... ". ..

iAI,bof"n.

i"strun 'eti '-tlO'I'IM.'ı.yerııertt

Telemetri sistemlerini düzcn-

lemek ve kontrol etmek için kulla-

nılması gereken zaman çok önem-

lidir. Tüm hava ve yer sistemleri-

nin kurulum dosyaları bol miktarda

ortak veri içerdiği için dosya çev-

rim araçları veya ortak bir veri ta-

banı sistemi kullanmak yardımcı

olacaktır. IRIG- 106 standardı, bir

telemetri sistemini tanımlamak için

ara bir yapıyı, veri toplama sistcmi

ve gerçek zamanlı işlcme ile ilgili

bilgilerle birlikte tanımlamaktadır.

"Telemetri Özellikleri Transfer

Standardı" (TeleMeLry Atributes

Transfer Standard TMATS) kulla-

nımı uyumsuz yer sistemleri ara-

smda dosya transferi yapmak için

gittikçe popülerleşen bir metoddur.

RDBMS for All Set:up Files

• Her hir göstcrim teriminde,objelcr, objelerin büyükleri, özel-

likleri, konumları ve ölçümler için

ekranları tanımlamak.

• Diske arşivleneeek veriyi La-

nımlamak.

• Grafik kayıtlar ve diğer çıktı

cihazları için kullanılacak ölçümle-

ri ve çıkarılan parametreleri belir-

lemek.

• Algoritmalar ve parametre-lerle mühcndislik birimi çevrimleriiçin gereken katsayıları belinmekve gerekiyorsa yaratmak.

Bu kanallann birkaç tanesi senkro-ıllzas)'on sinyalleri için ayrılmıştır.

Hava Sistemleri Bilgi Edini-

• PCM simulatör sistem kont-rolü ve eğitimindc kullanılmak

maksadıyla çıkışLaki uygun keli-mcler için veri tanımlamak.

Bant genişliği yüksek sinyal-ler için ayrı franıcde iki veya dahafazla örnek alınabilir. Buna süper

komutasyan denir. Bant genişliğidüşük olan sinyaller birkaç frame-de bir olarak örneklenerek birkaçsinya! için aynı kanal kullanılabilir.Bunada sub-kuınuıasyon denir.

Ycr Sistemi Düzenek veKontrol

Bir yer sistemi eğer kolayca- hazırlanaınıyor ve kontrol cdilenıİ-yorsa can sıkıcı olacaktır.

"Kullanıcı-arkadaşı" (User -friendly) terimi burada önem ka-zanmaktadır. Bir telemetri yer İs-tasyoııu şunları kapsamaııdır:

• Verİ toplama sistemi ıçınsensör karakteristiklerini ve sinyalhelirleyicilerini de içerecek şekildetanım yaratmak.

• Örnekleme oranı gereklerive toplama donanımını belirlemekiçin telemetri pencerelerini (fraıne)tanımlamak. Eğer veri zamanlı ola-rak işlcncccksc veya sonuçlar za-manlı olarak gösterilecekse; akış,kelime ve bit seviyesine kadar ta-

nımlamak.

• Eğer veri mühendislik ünite-lerinde işlcncceksc veya hava sİs-

temleri veri tabanı bilgileri kullanı-'<;ı yar ise her bir sensör için kalibras-'c,g yon bilgisini girmek.~~

İSTANBULYENİ İÇHATLAR TERMİNALİ

cuların uçağa binişleri sağlanmıştır.2750 m~olan geliş halünde yine 5

adet yolcu geliş konveyörü mevcutolup. 3800 ın~'lik yolcu karşılayıcı ho-!ünde; oto kiralama. banka. danışmaofisi. cafe-restaurant ile metro concor-se tüneline iniş baglantısı mevcuttur.

Mezanin katta THyelP salonu.

Dilek YAVUZ

~""Q;;.<1>

""a~Atatürk Havalimam ce:

Elektronik Mühendisi

1Ir. •

THY idari bürolar iJe restauranı mev-cuttur. Mezanİn katın resıaurant bölü-mü yolcuların yanısıra uğurlayıcılannda faydalanması için yeniden düzen-lenmiştir.

Yeni içhatlar terminalinin katlıotopark, mctro istasyonu ve dışhatlartenninaliylc yürüyen bant. merdivcn veasansör bağlantıları yapılnuştır. Tcnni-nal binası içinde i i adeı yüıiiycn mer-diven ve i6 adet asansör yolcularınhizmt::tindedir. Yeni lçhatlar Terminalihizmete hazır olan yer alıındaki yolcugcçiş hoW ve tünelleri ik tek haciınde40.000 1ll~'1ikbir ulaşım ağına sahiptir.Otopark, dışhatlar geliş-gidiş yönlerinigösteren levhalar talııaml~Ulmış ve; yenidışhatlar ik yeni içhatlar yolcu bağlan-tı güzergahlan sayesinde Atatürk Ha~

\'alimanı'na gelen yolculann

dışarıya çıkmadan metrohağlantı tüneli ile gidiş katıbağlantı tünellerini kullana-rak terminaBer ara.•.•ı geçişleri

sağlanmıştır.Yeni lçhatlar terınina-

linde yapılan modernizasyonçalışmaları sonucunda. çağ-daş iç ınimarisi, tcrminaııerarası bağlantı koridorlanyla

metro bağlantısı ve hcr türlüihıiyacı karşılayacak kapasi-teye sahip 2L. Yüzyılın ge-

reksinimler:ini yt:rine getirenbir ıenninal olarak içhat yol-

cularının hizmetine açılmış-

kct töremnden sonra açılış kurdalesini

kesen Ulaştırma Bakanı Enis Ök-

süz.Ulaştırma Bakanlıgı MüsteşarıMünir Kutlu~Ha ve TAV Yönetim Ku-

rulu Başkanı Ali Kanıur, Atat.ürk Ha-

valimanı içhat yolcu kapasitesi yılda

2,5 ıniıyondan 7,5 milyona çıkan yeni

içhatlar terminal binasını hizmete açtı.

9 Eylül 2000 saa' 00.0 i'de ilk uçak yol-cuları terminale inerek bina fiilcn hiz-

mcte girıniş oldu.Toplam 2450 m~ alanı olan gidiş

holünde danışma. 4 adadan oluşan 108

adet check-in bankosu ve konvcyör

sislı;m1eri, check-in moniıörleri ve

elektronik basküllcri.bilet salış gişeleri.

operasyonla ilgili bürolar, güvenlik

kontrol noktaları, postane. ilk yardım.

cafe-restaurant, gazete. dergi satış yer-

leri ve hediyelik eşya satış dükkanıarı

bulunmaktadır.Arınmış salondaki 2250 ml'lik

alanda ise yine hediyelik eşya satış yer-Icri. cafe-restaurant. THY ıransit da-nışma bürosu mevcul olup 2850 ın~'lik

lamanu açık salon olarak düzenlenenyolcu salonlannda 9 ayrı körükten yol-

15 Tcnulluz 1983'te hizmete hazır

duruma getirilen ve 7 Ekim 1983'lc

hi/mete açılan eski dışhatlar ıermina-

li.ı7 sene dışhaılar binası olarak hiz-nıd verdikten sonra 8 Eylül 2000 tari-Ilinde düzenlenen bir törenle Yeni lç-

hatlar Terıninali olarak hizmete. açıldı.y~ni içhaılar terminal binası moderni-

ze edildikıen sonra ilk göze çarpanözcllikh:ri; çağdaş mimarİsi. yeni dış-

hatlar binasına içenicn bir köprü ilc

b;ığlı olması ve yine metro ile oıopark

bağlantılannın iki binanın içerisindensağlanmasıdır.

Terınİnalİn açılışından önce ko-

Iluşma yapan Ulaşlirına Bakanı Prof.

Dr. Enis Öksüz, DHMJ Genel Müdürü

Mahmut Tekin, DLH Genci Müdürnıhsan Gülay ve TAV Yönetim Kunılu

Başkanı Ali Kanıur, projede emeği ge-

çen herkese teşekkür dıi ve Türk sivil

havacılığı ile iilkemize hayırlı olmasını

dilcdiler. TAV konsorsiyumu ayrıcakatkılarından dolayı Ulaştırma Bakaııı

Prof. Dr. Enis Öksüz,DHMI Genel

Müdürü Mahmut Tekin. DLH Genel

Müdürü ıhsan Gülay'a plakc! verdi.Pla-

ÜYELERiMizDEN HABERLER ... ÜYELERiMiZDEN HABERLER ...

Derneğimiz Esenboğa Şubesi üyeleri-mizden M. Nuri NUROL'u kaybetmenin üzün-tüsünü hep beraber hissettik.

Hatıralan ile her zaman aramızda olacakMustafa' ya Allah'tan rahmet ailesine, me-sai arkadaşlanna ve Elektronik cam/asmasabırlar dileriz.

ATSETPA

• istanbul Şubesiüyelerimizden MügePEHLIVAN'ın Tunaadlı bir oğlu,

• Antalya Şubesiüyelerimizden LeventKANDEMIR'in ÖmerFaruk adlı bir oğlu,

• Esenboğa Şube-si üyelerimizden Nül;-ler ARTAN'ın Gözde

on

• Istanbul Şubesi üyelerimizden Hü-seyin AY'ln babası,

• Esenboğa Şubesi üyelerimizdenMehmet SARDAŞ' ın babası,

• Esenboğa Şubesi üyelerimizdenErtuğrul ÜTNIER' in annesi vefat etmiş-tir.

Merhumlara ve merhumeye AI-lah'tan (c.c.) rahmet, kederli ailelerinebaşsağlığı dileriz.

adında bir kızı,• Esenboğa Şubesi üyelerimizden Faruk

Egemen'in Ece adında bir kızı dünyaya gel-miştir.

Evlatlarına uzun ömürler dilerken, ailele-rine de ömür boyu mutluluklar temenni ede-riz.

Mesuliyet yükü herşeyden,ölümden de ağırdır.

K.Atatürk