تعریف و اهمیت بهداشتی

گروهی از بیماری ها هستند که توسط انواعی ازانگلهای تک یاخته های به •

نام لیشمانیا ایجاد می شود

دارای تظاهرات بالینی و عواقب بهداشتی بسیار متنوع می باشند•

منتقل ( phlebotomus)پشه خاکی یا فلبوتوموس توسط جنس ماده انواعی از •

می شوند

نیز شناخته می شود سالکبا نام ( پوستی)لیشمانیوزجلدي•

تعداد افراد آلوده در دنیا دوازده میلیون نفر تخمین زده می شود•

میلیون نفر در مناطقی زندگی می کنند احتمال ابتالء به بیماری وجود ۳۵۰•

دارد

. میلیون نفر از اشکال مختلف بیماری رنج می برند ۳•

درصد می تواند کشنده باشد 100برخی از اشکال درمان نشده تا •

انواع لیشمانیوزها

:سه نوع لیشمانیوز وجود دارد •

(جلدی سالک( لیشمانیوز پوستی.1

(کاالآزار)لیشمانیوز احشایی .2

بیماری دنیای جدید-لیشمانیوز جلدی مخاطی .3

سالک پوستی و احشایی در ایران به عنوان مشکل بهداشتی است

در سالهای اخیر شاهد افزایش موارد سالک جلدی در کشور هستیم

خطر گسترش بیماری به منطقه آذربایجان وجود دارد

عامل بیماریزای سالک

عامل بیماریزا انگل تک یاخته ای ازجنس لیشمانیا •

انگل سیر تکامل خود را در دو میزبان مهره دار و بی مهره می •

.گذراند

.شود درهرمیزبان به شکل متفاوت دیده می•

انگل سالک دربدن میزبان پشه خاکی به شکل دراز و دوکی با یک هسته میباشد

.میکرون میباشد20تا14اندازه انگل دراین فرم حدود

شكل پروماستیگوت

انگل سالک دربدن میزبان انسان به شکل گرد،تخم مرغی

اندازه انگل دراین فرم .باهسته نسبتاً بزرگ میباشد

آماستیگوت-میکرون میباشد5تا3بین

ناقل بيماري سالک

.پشه ناقل بیماري از خانواده فلبوتوموس میباشد

خصوصیات وعادات پشه فلبوتوموس

.میلی متراست5/3تا5/1اندازه ناقل بین•

c28°ودمای مناسب % 80رطوبت مناسب برای پشه خاکی •

.درهنگام خونخواری میزبان رادرچندمرحله مورد گزش قرار میدهد•

درطول روزدرنقاط تاریک استراحت میکند•

بیشترین فعالیت درنیمه اول شب میباشد•

(متر500تا300)طول پروازآن کوتاه •

ماه است5/1طول عمر•

متر2تا5/0ارتفاع پرواز•

پشه سالک بیشتر در اماکن تاریک ومرطوب • .یافت میشود....... مانند اماکن مخروبه،حمام،طویله،

(سالک)انواع ليشمانيوز پوستي سالک پوستی شهری یا سالک خشک .1

سالک پوستی روستایی یا سالک مرطوب.2

(شهری)شكل خشك• مرحله را طي مي كند 4این شكل

درمحل ( ماه8تا2)پس ازطي دوره كمون : مرحله پاپول بي درد – 1 گزش پشه ظاهر مي شود

پس ازگذشت جند هفته تا چند ماه ،فعالیت : مرحله زخم ودلمه – 2 ورشدپاپول وبزرگتر شدن زخم،هاله قرمزرنگ اطراف زخم وسفت

ماه پاپول به دانه 3تا2پس از.....شدن وچسبیدن آن به بافت زیریناي سرخ وبرجسته تبدیل شده،سطح آن نرم مي شود،مایع سروزي

باز شدن زخ بیشتر .....ترشح میكند وبضورت زخم باز در مي آید مواقع بعلت عوامل خارجي مثل ضربه است

مرحله شروع بهبودي – 3

بتدریج از مركز زخم شروع

مي شود،ارتشاح سلولي كم

شده ودلمه خشك میشود

مرحله بهبودي كامل – 4

ماه وگاهي 12تا6پس از

(اسكار)جوشگاه.....بیشتر

فرو رفته با حدود مشخص

وحاشیه نامنظم

فرم لوپوييد يا عود كننده

بيماران اتفاق مي افتد% 10تا % 7در •

در ايران بيشتر در كانون هاي شهري • ديده مي شود

درتابستان بر تعداد وشدت پاپول ها • افزوده ودر پاييز كم مي شود

انگل در داخل زخمها به مدت طوالني • زنده مي ماند

نوع شهري -الف ... اپيدميولوژي سالك

می باشد لیشمانیا تروپیکاعامل بیماری •

است یعني كه در درجه اول آنتروپونوزاین بیماري یك • ازانسان به انسان منتقل مي شود

آلودگي سگ نیز بهمراه آلودگي انسان دیده مي شود و سگ • نقش فرعي مخزن حیواني را دارد

بیماري بیشتر درمناطقي كه تراكم جمعیت زیاد باشد ، • ، دیده مي شود ( در صورت وفور پشه خاكي ناقل بیماري)

است كه در فلبوتوموس سرژانتي پشه خاكي ناقل این نوع• مناطق كوهپایه وبافت كهنه شهر ها فراوان است

نوع شهري -الف ... اپيدميولوژي سالك

كانون اصلي این نوع بیماري در ایران شهرهاي تهران، • شیراز، مشهد،نیشابور،سبزوار،كرمان،ساوه وبم مي باشد

به (چند ماه تا یك سال)دوره كمون طوالني تر است •همین دلیل وفور فصلي نداردودرتمام طول سال دیده

یك سال ) میشود و دوره بیماري نیز طوالني تر است (وگاهي بیشتر

بیماري شیوع سني خاصي ندارد،اگرچه دركانون هاي •قدیمي كودكان بیشتر مبتال مي شوند ولي میزان ابتال

جوانان ،بالغین وحتي سالخوردگان نیز زیاد است

است صورت محل بروز زخم بیشتر در•

شكل مرطوب•مرحله سالك خشك را طي 4

پس از دوره .....مي كند

كمون ،زخم بسرعت

بزرگ شده وترشح چركي

.ایجاد مي شود

نوع روستايي – ب...اپيدميولوژي سالك

است یعني دردرجه اول در زئونوزاین بیماري یك • حیوانات شایع است

وفور مخزن و بنابراین بیماري درجایي دیده مي شود كه • باشد ناقل بیماري زیاد

جوندگان ازانواع موش هاي مخزن این بیماري بیشتر • هستند صحرایي

(چند هفته تاچند ماه)دوره نهفتگي كوتاه تراست •

و مرداد وشهریوربیشترین میزان آلودگي پشه خاكي در • ماه هاي آبان تا ديبیشتر موارد بیماري درانسان در

دیده میشود

نوع روستايي – ب...اپيدميولوژي سالك

ندميك بيماري به كودكان بويژه زير • سال منحصر است ودر 5در مناطق هيپرا

ديده مي شود افراد غير بوميبالغين بيشتر در

ندميك ،بيماري عالوه بركودكان ، در جوانان وبزرگساالن نيز • درمناطق هيپوا ديده مي شود

است اندام هاي فوقاني وتحتانيدر بيماري محل بروز زخم بيشتر در •

لیشمانیوز احشایی

در واقع یک بیماری سیستمیک می باشد.کاالزار نام دیگر آن است•

لیشمانیا دونوواني اینفانتوم مي باشدعامل آن •

استقرار بیماري معموالً مخفیانه و بدون عالئم مشخص صورت • .مي گیرد و به كندي پیشرفت میكند

عالئم بیماري معموالً با تب نامنظم ، بیقراري ، درد ناحیه طحال •سرفه و كم شدن وزن ، بزرگي طحال و كبد ، كم خوني ، ورم

از بین رفتن سلولهاي بیگانه .دستها و پاها و صورت دیده مي شود خوار بدن باعث كاهش قواي دفاعي بدن و سبب آمادگي بیمار براي

پذیرش سایر عفونتها شده و اگر تشخیص و درمان به موقع انجام نگیرد موجب مرگ بیمار مي گردد

اپیدمیولوژی بیماری سالک احشایی

مخزن بیماری سگ و سگ سانان می باشد•

سال مشاهده می شود5درصد در کودکان زیر 95•

در ایران دو منطقه اندمیک بیماری وجود دارد•

منطقه مغان و مشكین شهر .1

استان فارس.2

.

راههای پیشگیری از بیماری سالک

پوستی

:مهمترين اقدام براي كنترل ليشمانيوز نوع شهري عبارتند از

بيماريابي• درمان بيماران• آموزش مردم در زمينه بيماري•سمپاشي تمام مناطق آلوده در ابتداي فصل •

فعاليت پشه خاكي بهسازي محيط •

در نوع روستايي

با توجه باينكه مخزن عامل بيماري موشهاي صحرايي •هستند بايستي در فصل تابستان با استفاده ازجونده

كش ها چند بار عمليات مبارزه با جونده ها صورت پذيرد و از آنجا كه در فصل تابستان بيشتر افراد در

بيرون از خانه استراحت مي كنند استفاده از پشه بند .و مواد دور كننده حشرات موثر خواهد بود

تشخيص بيماري

وجود زخمي كه بيش از (جلدي )در نوع پوستي •روز طول كشيده باشد و مشاهده انگل در 10

گسترش تهيه شده از ضايعه پوستي

بروز عالئم كلينيكي نظير تب آزار نوع احشايي يا كاال•، بزرگي كبد و طحال كاهش وزن كم خوني تغيير رنگ

و مشاهده انگل در گسترش تهيه ( حالت برنزه )پوست شده از بافتها

:مراقبت و درمان مراجعه به نزديك ترين مركز بهداشتي -1

درماني تميز نگه داشتن زخم سالك -2 شستشوي روزانه محل زخم -3 استفاده از پماد كتوكونازول -4

استفاده از آمپول گلوكانتيم -5

درمان بيماري

یا گلوکانتيم يا ظرفيتي پنچ موان آنتي تركيبات احشايي نوع در ·• 20 مدت به بدن وزن هركيلو ازاي به ميليگرم 10-20 مقدار به پنتوستام

روز جلدي نوع در• درمان است بهتر اينصورت غير در و ميشود درمان به توصيه حالت سه در•

گردد پانسمان استريل گاز با زخم و نگرفته صورت . باشند چركي و بزرگ زخمها -1• باشند زياد زخمها تعداد -2• باشند صورت در زخمها -3• ادامه ميتوان نيز روز 30 تا و روز 20 تا 10 مدت به موان آنتي تركيبات)•

داد ( هفته 6 تا 4 مدت به روز در گرم ميلي 400 تا 200 كتوكونازول•