1. Nacrtati emu i obrazloiti sistem podmazivanja motora sus sa
prinudnom cirkulacijom i suhim koritom. (2010)
1 - usisne pumpe za ulje,2 - hladnjak ulja,3 - spremnik ulja,4 -
potisna uljna pumpa,5 - preista ulja sa prelivnim ventilom,6 - fini
preista ulja,7 - glavna magistrala,8, 9 manometri za kontrolu
pritiska ulja,10 - mjesto skupljanja ulja
Prema emi na gornjoj slici ulje se iz korita pomou pumpi za ulje
(1) crpi i potiskuje kroz hladnjak (2) u spremnik (3). Da bi se
obezbijedilo podmazivanje motora i pri nagnutom poloaju, ulje se
dovodi iz spremnika (3), a osim toga postoje i dva skupljaa ulja
(10), rasporeena u prednjem i zadnjem dijelu korita motora. Potisna
pumpa (4) potiskuje ulje korz preista (5) u glavnu magistralu
(7).
2. Nacrtati i obrazloiti emu postavljanja preistaa ulja u sistem
podmazivanja, za sluaj preiavanja cjelokupne koliine ulja. (2010,
2013)
Kada se preista za fino preiavanje direktno ugradi u glavnu
magistralu, cjelokupna koliina ulja prolazi kroz preista. Na ulazu
u pumpu mreasti preista zadrava samo krupne neistoe. Zbog velikih
protonih koliina ulja (oko 200 do 600 l/h), preista bi u cilju
smanjenja prekomjernih strujnih otpora trebao biti velikih
dimenzija. Na gornjoj slici prikazan je raspored osnovnih agregata
ugradnje preistaa u direktnom toku. Prelivni (sigurnosni) ventil
obezbjeuje da se pri nenorlmalnom poveanju otpora preistaa, zbog
npr. neblagovremene zamjene uloka preistaa ili nekih drugih
razloga, ne bi previe smanjila protona koliina ulja kroz
leajeve.
3. Obrazloiti brzinske karakteristike stepen punjenja radnog
prostora motora sus za tri razliite konstrukcije usisne instalacije
dizel motora i to:- Usisna cijev s kolektorom- Usisna cijev sa
kolektorom i dinamiki podeenim ograncima za pojedine cilindre-
Usisna cijev bez kolektora duina cijevi ogranaka cilindara podeena
za tano odreeni brzinski reim. (2010)Brzinske karakteristike
stepena punjenja za razne konstrukcije usisnih instalacija dizel
motora:
Iz toka zavisnosti v krive 1. se jasno moe uoiti uticaj
hidrodinamikog otpora na smanjenje stepena punjenja sa porastom
broja obrtaja motora. Kriva 3 ima naprotiv izrazit maksimum pri
n=1700 o/min. Kriva 2 ima dva maksimuma, koji nisu previe izraeni.
Inae kriva 2 pokazuje dosta visoku vrijednost v u irokom dijapazonu
brzinskih reima. Kod usisnih cijevi 2 i 3, na tok v=f(n) ima uticaj
i dinamika strujanja oscilacije pritiska u ravni ispred ventila
k-k.
4. Nabrojati najuticajnije izvore buke kod motora sus. (2010,
2011)- Usisni sistem- Hladnjak tenosti i ventilator- Motor i
mjenja- Prenos snage- Tokovi- Karoserija- Izduvni sistem-
Vjetar
5. ta je SCR katalizator? Objasniti princip rada i razlike izmeu
aktivnog i pasivnog SCR katalizatora. (2010)SCR Selective Catalytic
Reduction.Aktivni SCR katalizatorPasivni SCR katalizator
DobreOsobineRedukcija NOx, ak do 90%LoeOsobineRedukcija NOx, max
do 50%
iroko temperaturnopodruje djelovanja(160 550) 0CUsko
temperaturno podrujedjelovanja(160 350)0 C
Nema prateih tetnihprodukataPoveana potronja goriva
LoeOsobineKomplikovan sistemdoziranjaDobreosobineJednostavan
sistem doziranja
Potreban dodatni sistemNije potreban dodatni sistem
Potrebna logistika zamokraevinu
Tehniko rjeenje za kontinuiranu redukciju NOx u izduvnim
gasovima motora sui predstavlja tzv. SCR katalizator katalizator sa
selektivnim katalitikim reakcijama. Princip rada sastoji se u tome
da se u kontroliranom okruenju u izduvne gasove dovede katalitiki
materijal koji e omoguiti ubrzanje hemijske reakcije. Kao
katalitiki materijal redukciono sredstvo koristi se mokraevina.
Mokraevina ustvari predstavlja nosei materijal za stvarno
redukciono sredstvo, amonijak, koji je vrlo otrovan u svom istom
obliku, te se zbog toga na cestovnom vozilu transportira u posebnim
rezervoarima u vidu mokraevine.
6. Obrazloiti mogue naine startovanja motora sus, kao i njihove
prednosti i nedostatke. (2011)Motor se moe pustiti u rad na
nekoliko naina:1. runo, pomou ruice koja se neposredno spaja sa
radilicom motora; ovakav nain startovanja motora moe se primjeniti
na motorima malih i srednjih snaga (danas se praktino vrlo malo
koriste)2. elektrinim pokretaem, koji se snabdijeva energijom od
akumulatorske baterije ili od spoljnjeg elektrinog agregata3.
hidropokretaem, koji se snabdijeva energijom od posebne hidrauline
instalacije (obino se koristi za startovanje motora u jamskim
uslovima)4. pomonim motorom sa unutarnjim izgaranjem5. pomou
komprimiranog zraka- pneumatskomehanikim pokretaem; potencijalna
energija sabijenog zraka se posredstvom klipa i dvohodog pua
prenosi na radilicu, opruga vraa klip u poetni poloaj pri smanjenom
pritisku zraka; ovaj nain se moe primjeniti na motorima ija snaga
ne prelazi 150kW;- na motorima veih snaga, pogotov na velikim
stabilnim i brodskim motorima, klipovi se pokreu direktnim
djelovanjem sabijenog zraka na elo klipaOsnovna prednost
instalacije sa komprimiranim zrako jeste mogunost postizanja
velikog momenta za pokretanje motora. Nedostaci su velika teina,
neophodnost ugradnje kompresora i brzo poveanje pritiska u cilindru
kod istovremenog punjenja cilindra sa sabijenim zrakom i gorivom.
Isto tako, sabijeni zrak jako hladi dijelove motora i moe izazvati
pojavu prskotina na klipu i glavi motora, pogotovo ako se esto vri
pokretanje zagrijanog motora. Kod elektropokretaa koji koriste
inercione pokretae karakteristino je da se prvo ukljui struja i
okrene rotor, a zatim slijedi dovoenje zupanika u zahvat. Ovaj
proces izvri se sa znatnim udarom, to se smatra ozbiljnim
nedostatkom, jer izaziva oteenja zupanika. Sljedei nedostatak je
brzi prekid zahvata i vraanje zupanika u poetni poloaj, to kod
tekih uslova zaputanja (zimi) prouzrokuje to da je pogonska veza
prekinuta kada jo svi cilindri motora nisu poeli samostalno raditi,
te je zbog toga esto potrebno da se pokretanje izvri nekoliko
puta.
7. Obrazloiti barem dva naina viestepenog preiavanja goriva.
(2011)
8. Obrazloiti namjenu i princip rada apsorpcionog katalizatora.
(2011) Obrazloiti nain rada tzv. NOx akumulacionog katalizatora.
(2013)Redukcija toksinih komponenti pri ekvivalentnom odnosu zraka
z>1. Sa razvojem procesa izgaranja sa izrazitim vikom zraka i
kod otto motora, uporedno su razvijana i tehnika rjeenja koja bi
bila u mogunosti da efikasno redukuju toksine komponente u izduvnim
gasovima, prije svega NOx. Tzv. NOx apsorpcioni katalizatori se
postavljaju u sistem zajeno sa trostaznim katalizatorom. Ovi
katalizatori su po konstrukciji slini trostaznim katalizatorima,
ali je razlika izraena u koritenom katalitikom materijalu.
Prvenstveno su to alkali, zemni alkali koji u spoju sa Ba, Ka i Cs
ine karbonate koji imaju sposobnost apsorpcije NO2. Ova vrsta
katalizatora pokazala se kao jako postojana sa aspekta efikasnosti
redukcije NOx.Za sluaj rada motora sa vikom zraka, NO2 se u obliku
nitrata vee za apsorpcioni materijal katalizatora. NO koji se
takoer nalazi u izduvnim gasovima prethodno se mora oksidirati u
NO2. Naredne jednaine opisuju u uprotenom obliku reakcije koje se
odvijaju u katalizatoru
Poveanjem koliine apsorbovanog NO2 efikasnost nitratnog spoja se
smanjuje. Zbog toga je neophodno na sistematskoj osnovi prazniti
(regenerirati) katalizator. Pri radu motora sa z
