ORTOREKSJA w adolescencji...

nowa jednostka klasyfikacyjna???

• We współczesnym świecie, mamy do czynienia z gamą różnorodnych patologii, dlatego tak ważna jest wczesna diagnoza, by rozpocząć działania interwencyjne.

• Grupą najbardziej narażoną na owe patologie są adolescenci. Jest to czas, w którym przestają być dziećmi, ale nie są określani mianem „dorosły”.

• Są oni stawiani przed licznymi oczekiwaniami, zmianami, z którymi muszą sobie poradzić, łatwo wówczas o powstanie zaburzeń rozwojowych czy nieprawidłowości w obrębie obrazu siebie i swojego ciała.

Wymiary adolescencji

• Adolescencja

(łac. adolescere) oznacza dorastanie, to proces przekształcania dziecka w osobę dorosłą.

• Adolescencja jako kryzys życiowy.

• Adolescencja rozumiana jako dorastanie jednego z członków systemu rodzinnego.

Adolescencja jako kryzys życiowy

• Kryzys życiowy : osobista sytuacja, która zachodzi wtedy kiedy wypróbowane struktury adaptacyjne i obronne nie są już dłużej adekwatne i nie wystarczają aby sprostać nowym wymaganiom, które pochodzą zarówno z wnętrza jak i ze świata zewnętrznego wobec jednostki.

Następuje wtedy rozprężenie wraz z co najmniej częściową dezintegracją na poziomie myśli i uczuć.

• Towarzyszą temu lęk, dylematy, a także często działanie impulsywne. Możliwe jest także pojawienie się regresji i powtórne pojawienie się silnych prymitywnych fantazji, sposobów myślenia i odczuwania

Adolescencja jako kryzys życiowy i problem całej rodziny

• Wszyscy członkowie systemu rodzinnego uczestniczą na równi w realizowaniu podstawowego zadania adolescencji – procesu separacji – indywiduacji.

Adolescencja – obszar dojrzewania biologicznego

• Skok pokwitaniowy oraz kolejne fazy rozwoju psychoseksualnego (poprzez fazę autoerotyczną, homoerotyczną, chaotyczną) aż do dojrzałości, z ustaleniem poczucia przynależności do płci i z następową zdolnością wchodzenia w związane z daną płcią role.

Adolescencja – obszar rozwoju psychologicznego (poznawczego)

• Wielki skok myślowy – umiejętność myślenia abstrakcyjnego

• idee nie muszą być związane z konkretnymi danymi wzrokowymi, dotykowymi, słuchowymi, aby można było dokonywać na nich operacji logicznych (stadium operacji formalnych wg Piageta).

Logiczny umysł adolescenta uwalnia się od świata konkretów i umożliwia

myślenie w kategoriach wielu możliwości i punktów spojrzenia w oparciu

o szersze ramy czasowe.

Adolescencja - obszar społeczny

• Grupa rówieśnicza z opiniami ma większe znaczenie niż rodzice,

nauczyciele, pedagodzy

(kryzys autorytetu).

• Na terenie grupy rówieśniczej młody człowiek zdobywa umiejętność bycia

podporządkowanym, a jednocześnie przywódcą.

Tu zaczyna się porównywać, sprawdzać i rywalizować

• Konieczność przystosowania się do zmian fizjologicznych

i anatomicznych związanych z pokwitaniem oraz pojawienie

się nowych możliwości intelektualnych wymusza u adolescenta

dokonanie reorganizacji na poziomie psychicznym.

Zadania rozwojowe adolescenta

• Ukształtowanie dojrzałego, autonomicznego superego: wybiórcza identyfikacja z rodzicielskimi standardami moralnymi oraz standardami wywodzącymi się z relacji z grupą rówieśniczą i innymi autorytetami

• Adolescent staje się sam dla siebie autorytetem, przyjmuje i akceptuje odpowiedzialność za siebie przy równocześnie wzrastającej niezależności od rodziców.

• Modyfikacja idealnego obrazu rodzica na bardziej realistyczny obraz „rodziców dość dobrych”

• Utworzenie bardziej realistycznego i dojrzałego „ideału ja”

• Znalezienie kompromisu między ciałem realnym a idealnym

• Poczucie własnej tożsamości płciowej i określenie własnej roli związanej z płcią

• Wzięcie odpowiedzialności za własne pragnienia seksualne i dokonanie dojrzałego wyboru obiektu seksualnego

Zewnętrzne manifestacje adolescencji spowodowane wewnętrznymi konfliktami i zmianami

w obrębie struktury psychicznej u adolescentów. Maniakalny, wielkościowy nastrój

( „ jestem tak wielki i wspaniały jak moi rodzice” ) jako zaprzeczenie własnym lękom co do braku kompetencji,

bezradności i utraty opiekuńczych rodziców .

Zmiana idealizacyjnego stosunku do rodziców na pogardę i krytykę wobec nich i innych dorosłych.

Podejmowanie działań podkreślających własną niezależność i testowanie

swoich możliwości. Poddanie w wątpliwość spostrzeżeń,

przekonań i poglądów otrzymanych od rodziców i innych dorosłych

- kształtowanie osobistego sumienia i systemu wartości.

• Akceptacja przekonań rodziców musi przynajmniej częściowo

zostać wewnętrznie zniszczona po to, aby młoda osoba mogła

wypracować swoje własne wartości

• Depresyjna reparacyjna troska o rodziców jako próba poradzenia sobie z wyrzutami sumienia za destrukcyjne ataki

(w rzeczywistości lub fantazji na rodziców).

• Poszukiwanie zastępczych obiektów idealizacji i identyfikacji poza rodziną, znajdowanie substytutów modeli do naśladowania i podziwiania .

• Możliwość uzyskania całościowego, zwyczajnego obrazu rodzica – bezpieczna separacja.

Narcyzm młodzieńczy :

wycofanie z interakcji społecznych i zainteresowanie się własną osobą (inwestowanie uwagi

w siebie i swoje ciało).

ZABURZENIA ODŻYWIANIA SIĘ

• W literaturze „zaburzenia odżywiania się” są „definiowane

jako schorzenia, które powstają wówczas, gdy jednostka nadmiernie koncentruje się na

jedzeniu.

• Pożywienie staje się dla niej elementem, któremu podporządkowuje swoje życie,

źródłem obsesji, środkiem prowadzącym do patologicznego zaspakajania własnych potrzeb

emocjonalnych.

Zaburzenia odżywiania się w ICD-10:

• Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa).

• Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa).

Postacie atypowe :

• Przejadanie się związane z innymi czynnikami psychicznymi (Przejadanie się psychogenne )

• Wymioty związane z innymi czynnikami psychologicznymi.

ORTOREKSJA

(Orthorexia nervosa, z gr. ortho – prawidłowy,

właściwy; orexis – apetyt, pożądanie)

• Po raz pierwszy opisał lekarz Steven Bratman w 1997 r. w artykule dla Yoga Journal . Autor jako dziecko sam chorował na alergię, w związku z czym jego rodzina eliminowała z diety produkty mogące negatywnie wpłynąć na stan jego zdrowia.

Dr Bratman podczas praktyki lekarskiej spotykał osoby, które podobnie jak on przestrzegały rygorystycznej diety,

co utwierdziło go w przekonaniu, że jego fiksacja na punkcie zdrowego żywienia urosła do chorobliwych rozmiarów.

Na podstawie autoobserwacji oraz obserwacji swoich pacjentów wyodrębnił i nazwał nową jednostkę chorobową mianem ortorexia nervosa.

W 1997 r. napisał i wydał książkę „W szponach zdrowej żywności”

Jest definiowana jako patologiczna fiksacja na spożywaniu właściwej i zdrowej żywności .

• Osoby te unikają spożywania niektórych pokarmów i/lub określonych sposobów obróbki żywności (np. gotowania, smażenia, mrożenia), ponieważ uważają, że są one szkodliwe dla ich zdrowia.

• Obsesyjnie skupiają się na jakości i sposobie przygotowania posiłków, ściśle przestrzegają zasad dotyczących wyglądu i składu pokarmów. W skrajnych przypadkach wolą głodować niż zjeść artykuł żywnościowy uznawany za niewłaściwy lub niezdrowy.

• Ortoreksja nie w każdym przypadku osiąga poziom patologiczny.

• Ortoreksja zaczyna się wtedy, gdy dieta staje się ucieczką od życia

W PRZYPADKU WYSTĘPOWANIA ORTOREKSJI

1. nie jest ważna sama ilość spożywanych produktów, lecz ich jakość i skład

2. nie kładzie się nacisku na masę ciała

3. ale na rytuały związane z posiłkami

4. sztywne nawyki żywieniowe

5. silny związek samooceny z odżywianiem

6. celebracja posiłków

7. dotyka ludzi skupionych na sobie, perfekcjonistów

8. ograniczenia w spożywaniu określonych produktów dają poczucie władzy nad ciałem i zdrowiem

9. rygorystyczne zasady, unikanie restauracji, stołówek

ZAGROŻENIA

• Zaburzenie funkcjonowania społecznego i niedożywienie

• zaburzenia ze strony poszczególnych układów: spadek koncentracji, upośledzenie pamięci, anemia

• osteoporoza, spadek odporności, zaburzenia pracy jelit, zatrzymanie cykli menstruacyjnych

Wg Bratmana ortoreksja:

• wiąże się z iluzorycznym poczuciem bezpieczeństwa (możliwość zapobiegania chorobom)

• pragnieniem całkowitej kontroli nad życiem (eliminacja nieprzewidywalności)

• „ukrytym konformizmem” (teoria związana z odżywianiem w nieświadomy sposób pozwala na osiągnięcie kulturowo przyjętego wzorca pięknego ciała)

• poszukiwaniem duchowości i tożsamości

• pragnieniem ascetyzmu (desire for self-deprivation).

• Ortoreksja nie jest jednostką uwzględnioną w obowiązujących klasyfikacjach chorób i zaburzeń psychicznych

(ICD-10, DSM-IV, DSM-5).

• Pomimo rosnącego zainteresowania zjawiskiem na świecie, brak również jednoznacznej definicji oraz powszechnie akceptowalnych, ujednoliconych kryteriów diagnostycznych.

Lorenzo Maria Donini wraz z zespołem z Rzymskiego Uniwersytetu „Sapienza” podjął pierwszą próbę empirycznego ustalenia kryteriów diagnostycznych ortoreksji .

W oparciu o wyniki badań zaproponował, aby diagnoza

opierała się na: • Stwierdzeniu cech

osobowości obsesyjno-kompulsyjnej

• Występowaniu przesadnego przywiązania do zdrowego sposobu odżywiania (ang. health fanatic eating habits),

• Stałym, nie przejściowym charakterze zaburzenia

• Wykazaniu, że zachowania związane z odżywianiem mają negatywny wpływ na jakość życia jednostki

• BEATA WIDERA-BRZÓSKA

LITERATURA• M. Kowalczuk, Pedagogiczna diagnoza i profilaktyka zaburzeń

odżywiania się u młodzieży szkolnej, Impuls, Kraków 2008• K. Widera, Tendencje do zaburzeń odżywiania u młodych kobiet –

Uniwersytet Opolski 2012• Edyta Kędra, Zaburzenia odżywiania – znak naszych czasów,

Wyższa Szkoła Medyczna w Legnicy, 2011• Anna Dittfeld, Aneta Koszowska, Katarzyna Fizia, Katarzyna

Ziora, Ortoreksja – nowe zaburzenie odżywiania, Katedra i Klinika Pediatrii Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznegow Katowicach, 2013

• Małgorzta Janas – Kozik - Kierownik Oddziału Klinicznego Psychiatrii i Psychoterapii Wieku Rozwojowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Sosnowiec ; Katedra Psychiatrii i Psychoterapii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Katowice

• Odrębości w psychiatrii dzieci i młodziezy, wykład podczas Konferencji dot.Narodowego Programu Zdrowia Psychicznego, 2013