OSTEOPOROOSTEOPOROZZ

Uzm Dr Duygu KURTULUŞUzm Dr Duygu KURTULUŞHNH FTR KliniğiHNH FTR Kliniği

28.11.2011K28.11.2011K

Osteoporoz nedir?Osteoporoz nedir?

Osteoporoz;  kemik miktarında  Osteoporoz;  kemik miktarında  azalma ve kalitesindeki bozulma  azalma ve kalitesindeki bozulma  nedeniyle  ve kemiklerin nedeniyle  ve kemiklerin zayıflaması ve  kırılmaya çok zayıflaması ve  kırılmaya çok yatkın bir hale gelmesiyle oluşan yatkın bir hale gelmesiyle oluşan bir hastalıktır.  bir hastalıktır. 

Osteoporoz dünyada en yaygın Osteoporoz dünyada en yaygın görülen bir iskelet sistemi görülen bir iskelet sistemi hastalığıdır.hastalığıdır.

Osteoporoza bağlı kemik  kırıkları Osteoporoza bağlı kemik  kırıkları giderek önemli bir halk sağlığı giderek önemli bir halk sağlığı problemi haline gelmiştir problemi haline gelmiştir

Osteoporoz çoğu kez farkına Osteoporoz çoğu kez farkına varılmadan ilerleyen bir hastalıktır. varılmadan ilerleyen bir hastalıktır.

Yaygın bir deyişle ‘Osteoporoz Yaygın bir deyişle ‘Osteoporoz kemikleri çalan sessiz bir hırsızdır!’ kemikleri çalan sessiz bir hırsızdır!’

Bu tanımlama osteoporozun kırıklar Bu tanımlama osteoporozun kırıklar oluşuncaya kadar hastayı hekime oluşuncaya kadar hastayı hekime götürecek kadar belirgin bir ağrı götürecek kadar belirgin bir ağrı oluşturmaması nedeniyle oluşturmaması nedeniyle yapılmaktadır. yapılmaktadır.

Osteoporoz hastalığı yaygın ağrı Osteoporoz hastalığı yaygın ağrı yapmaz.yapmaz.

İlk belirtisi, hafif bir düşme ya da İlk belirtisi, hafif bir düşme ya da çarpmadan sonra bir kemiğin kırılması çarpmadan sonra bir kemiğin kırılması olabilir.olabilir.

Osteoporoz daha çok omurga, el bileği Osteoporoz daha çok omurga, el bileği ve kalçada kırıklara yol açmaktadır.ve kalçada kırıklara yol açmaktadır.

Ancak çok önemli bir ipucu kendinizde Ancak çok önemli bir ipucu kendinizde fark ettiğiniz   "Boy kısalması" dır.fark ettiğiniz   "Boy kısalması" dır.

Osteoporozlu bir kadının boyu,  yaşamı Osteoporozlu bir kadının boyu,  yaşamı boyunca 15 cm kadar kısalabilir!  boyunca 15 cm kadar kısalabilir! 

Bunun nedeni omurlardaki çökme Bunun nedeni omurlardaki çökme kırıklarıdır.kırıklarıdır.

Belli bir yaştan sonra ortaya çıkan Belli bir yaştan sonra ortaya çıkan kamburluk da omurgadan kemik kamburluk da omurgadan kemik kaybedildiğinin bir göstergesidir. kaybedildiğinin bir göstergesidir.

Kemik Yapısı Yaşla Kemik Yapısı Yaşla Birlikte Birlikte Nasıl Nasıl Değişir?Değişir? Sağlıklı kemik, güçlü, esnek, canlı, Sağlıklı kemik, güçlü, esnek, canlı,

yaşam boyunca yenilenen bir yaşam boyunca yenilenen bir dokudur.dokudur.

İskelet yaşam boyunca İskelet yaşam boyunca enine,boyuna ve kütlesel olarak enine,boyuna ve kütlesel olarak büyür. Özellikle osteoporoz büyür. Özellikle osteoporoz açısından kemiğin kütlesel olarak açısından kemiğin kütlesel olarak artması önemlidir artması önemlidir

Doruk Kemik Kütlesi:Doruk Kemik Kütlesi: Kişinin yaşamı  Kişinin yaşamı boyunca sahip olduğu en yüksek kemik boyunca sahip olduğu en yüksek kemik kütlesi düzeyidir.kütlesi düzeyidir.

Bunu kemik hazinemiz olarak Bunu kemik hazinemiz olarak düşünebiliriz.düşünebiliriz.

Kemik hazinemiz doğumdan başlayarak Kemik hazinemiz doğumdan başlayarak otuzlu yaşlarımıza kadar artar. otuzlu yaşlarımıza kadar artar.

Bu artışta çocukluk ve ergenlik çağı çok Bu artışta çocukluk ve ergenlik çağı çok önemlidir önemlidir

Çünkü kemik hazinemizde ne Çünkü kemik hazinemizde ne kadar çok kemik biriktirirsek kadar çok kemik biriktirirsek yaşlılıkta uğrayacağımız kemik yaşlılıkta uğrayacağımız kemik kaybını o kadar  az zararla kaybını o kadar  az zararla karşılayabiliriz.  karşılayabiliriz. 

Bunun için ne yapabiliriz?  Bunun için ne yapabiliriz?  doğru beslenme ve yeterli fiziksel doğru beslenme ve yeterli fiziksel

aktivite.  aktivite. 

Kemik hazinemiz  30-40 yaşlarında Kemik hazinemiz  30-40 yaşlarında doruk noktasına ulaşır. Bu yaşlardan doruk noktasına ulaşır. Bu yaşlardan başlayarak, kemik kütlesi yavaş yavaş başlayarak, kemik kütlesi yavaş yavaş azalmaya başlar.azalmaya başlar.

Yani artık kemik hazinemizden Yani artık kemik hazinemizden harcamaya başlıyoruz. harcamaya başlıyoruz.

Yaşa bağlı olarak ortaya çıkan bu kayıp Yaşa bağlı olarak ortaya çıkan bu kayıp yılda ortalama %1’dir. yılda ortalama %1’dir.

Kadınlar yaşamları boyunca, kemik Kadınlar yaşamları boyunca, kemik kütlelerinin %30-40’ını, erkekler ise kütlelerinin %30-40’ını, erkekler ise %20-30’unu kaybederler.%20-30’unu kaybederler.

Kadınlarda kemik yapısının zayıflaması Kadınlarda kemik yapısının zayıflaması daha hızlıdır. daha hızlıdır.

Kadınlarda, özellikle menopozdan sonra Kadınlarda, özellikle menopozdan sonra görülen hızlı  kemik kaybı, kemik görülen hızlı  kemik kaybı, kemik yapısının zayıflamasına ve osteoporozun yapısının zayıflamasına ve osteoporozun ortaya çıkmasına neden olabilir.  ortaya çıkmasına neden olabilir. 

Osteoporoz kadınlarda erkeklerden Osteoporoz kadınlarda erkeklerden daha sıktır. Çünkü, kadınlar erkeklere daha sıktır. Çünkü, kadınlar erkeklere göre daha az kemik kütlesine sahiptir göre daha az kemik kütlesine sahiptir

Menopozda östrojen düzeyi düşerek Menopozda östrojen düzeyi düşerek kemik kaybının hızlanmasına neden kemik kaybının hızlanmasına neden olur. Ancak osteoporoz kesinlikle bir olur. Ancak osteoporoz kesinlikle bir kadın hastalığı değildir. kadın hastalığı değildir.

Erkeklerde de görülmekle beraber Erkeklerde de görülmekle beraber kadınlardan yaklaşık bir on yıl kadar kadınlardan yaklaşık bir on yıl kadar daha geç ortaya çıkmaktadır. daha geç ortaya çıkmaktadır.

Osteoporoz tanısıOsteoporoz tanısı

Kemik yoğunluğu ölçümü ile Kemik yoğunluğu ölçümü ile konulmaktadır. konulmaktadır.

Kan ve idrar tahlilleri tanıya yardımcı Kan ve idrar tahlilleri tanıya yardımcı olmaktadır. Ancak doktorunuz gerek olmaktadır. Ancak doktorunuz gerek görürse, hastalığınızın ayırıcı tanısını görürse, hastalığınızın ayırıcı tanısını yapmak (kemik kaybınızın nedenini yapmak (kemik kaybınızın nedenini araştırmak) için başka tetkikler de araştırmak) için başka tetkikler de isteyebilir. isteyebilir.

Kemik yoğunluğu  ölçümü kişinin kırık Kemik yoğunluğu  ölçümü kişinin kırık riskini göstermektedir. riskini göstermektedir.

Kemik yoğunluğu ölçümü mutlaka Kemik yoğunluğu ölçümü mutlaka hekimin değerlendirmesi gereken ve hekimin değerlendirmesi gereken ve osteoporozla  ilgili diğer risk faktörlerinin osteoporozla  ilgili diğer risk faktörlerinin de göz önünde bulundurularak kullanıldığı de göz önünde bulundurularak kullanıldığı bir tetkiktir. bir tetkiktir.

Kişinin kırık riskini belirlemede ve Kişinin kırık riskini belirlemede ve tedavinin planlanmasında  kemik tedavinin planlanmasında  kemik yoğunluğu tek başına bir anlam ifade yoğunluğu tek başına bir anlam ifade etmez.  etmez. 

Kemik Yoğunluğunu Kemik Yoğunluğunu Ne Sıklıkta Ölçtürelim? Ne Sıklıkta Ölçtürelim? Doktorunuz aksini önermedikçe, Doktorunuz aksini önermedikçe,

kemik yoğunluğu ölçümünün 1 kemik yoğunluğu ölçümünün 1 veya 2 yıllık aralarla yapılması veya 2 yıllık aralarla yapılması yeterlidir. yeterlidir.

Genellikle osteoporoz tedavisi Genellikle osteoporoz tedavisi gören hastalarda, tedavinin gören hastalarda, tedavinin izlenmesi yönünden yıllık kemik izlenmesi yönünden yıllık kemik ölçümleri önerilmektedir.  ölçümleri önerilmektedir. 

Kimler Kemik Ölçümü Kimler Kemik Ölçümü Yaptırmalı? Yaptırmalı?

65 yaşın altındaki kadınlar ve 70 yaşın altındaki erkeklerden 65 yaşın altındaki kadınlar ve 70 yaşın altındaki erkeklerden osteoporoz risk faktörlerinden birini taşıyanlarosteoporoz risk faktörlerinden birini taşıyanlar

65 yaşın üzerindeki kadınlar ve 70 yaşın üzerindeki erkekler65 yaşın üzerindeki kadınlar ve 70 yaşın üzerindeki erkekler

Hafif bir çarpmayla kemiği kırılanlar Hafif bir çarpmayla kemiği kırılanlar 

Osteoporoz tedavisi görenler Osteoporoz tedavisi görenler 

Kortizon tedavisi görenlerKortizon tedavisi görenler

Osteoporoz riskini arttıran bir hastalığı bulunanlar Osteoporoz riskini arttıran bir hastalığı bulunanlar (romatizmal hastalık, emilim bozukluğu, tiroid hastalığı gibi)(romatizmal hastalık, emilim bozukluğu, tiroid hastalığı gibi)

Röntgende sırt veya bel bölgesinde omurlarda bir Röntgende sırt veya bel bölgesinde omurlarda bir deformitesi saptananlar deformitesi saptananlar

Diğer yöntelerDiğer yönteler

Omurlarda osteoporoza bağlı olarak Omurlarda osteoporoza bağlı olarak meydana gelen şekil değişikliklerini ve meydana gelen şekil değişikliklerini ve kırıkları görmek için sırt ve bel kırıkları görmek için sırt ve bel bölgesinin radyolojik tetkikleri hekim bölgesinin radyolojik tetkikleri hekim uygun gördüğünde yapılmalıdır.uygun gördüğünde yapılmalıdır.

Topuktan yapılan yoğunluk ölçümleri Topuktan yapılan yoğunluk ölçümleri tarama amaçlı kullanılabilir, ancak tanı tarama amaçlı kullanılabilir, ancak tanı için yeterli değildir. için yeterli değildir.

Osteoporozda Osteoporozda beslenmebeslenme Kemiklerimizin gelişmesi ve korunmasında Kemiklerimizin gelişmesi ve korunmasında

beslenmenin çok önemli rolü vardır. beslenmenin çok önemli rolü vardır. Uygun bir beslenme programı ile Uygun bir beslenme programı ile

osteoporoz riski büyük ölçüde azaltılabilir. osteoporoz riski büyük ölçüde azaltılabilir. Beslenme düzeninizde küçük değişiklikler Beslenme düzeninizde küçük değişiklikler

yaparak  gelecekteki kırıkları önleme yaparak  gelecekteki kırıkları önleme yönünde uzun bir yol alabilirsiniz.  yönünde uzun bir yol alabilirsiniz. 

Osteoporozda Osteoporozda beslenmebeslenme Kalsiyum bakımından zengin bir Kalsiyum bakımından zengin bir

beslenme önemlidir, ancak bunun beslenme önemlidir, ancak bunun yanında dikkat edilecek başka yanında dikkat edilecek başka faktörler de vardır: faktörler de vardır: – Yetersiz D vitamini alınması, Yetersiz D vitamini alınması,

proteinin ve sodyumun fazla proteinin ve sodyumun fazla miktarda alınması, yetersiz çinko, miktarda alınması, yetersiz çinko, florid alınması, B, C ve K vitamin florid alınması, B, C ve K vitamin yetersizliği, aşırı kahve ve alkol yetersizliği, aşırı kahve ve alkol tüketimi bunlar arasındadır. tüketimi bunlar arasındadır.

Kalsiyum Kalsiyum

Kalsiyum (Ca) ihtiyacı yaşam süreci içinde Kalsiyum (Ca) ihtiyacı yaşam süreci içinde değişkenlik gösterir. değişkenlik gösterir.

İskeletin hızla büyümekte olduğu çocukluk ve İskeletin hızla büyümekte olduğu çocukluk ve ergenlik döneminde, gebelik ve emzirme ergenlik döneminde, gebelik ve emzirme sırasında vücudun kalsiyum ihtiyacı daha sırasında vücudun kalsiyum ihtiyacı daha fazladır.fazladır.

Menopoz sonrası dönemdeki kadınların ve yaşlı Menopoz sonrası dönemdeki kadınların ve yaşlı erkeklerin  daha fazla kalsiyuma ihtiyaçları erkeklerin  daha fazla kalsiyuma ihtiyaçları vardır. vardır.

Eğer yeterli kalsiyum alınmazsa vücudumuz bu Eğer yeterli kalsiyum alınmazsa vücudumuz bu ihtiyacını en büyük kalsiyum deposu olan ihtiyacını en büyük kalsiyum deposu olan kemiklerden karşılayacaktır. kemiklerden karşılayacaktır.

Bu da osteoporoza davetiye çıkarmak anlamına Bu da osteoporoza davetiye çıkarmak anlamına gelir.  gelir. 

Süt; yoğurt, peynir ve dondurma gibi Süt; yoğurt, peynir ve dondurma gibi yağ oranı düşük  süt ürünleri; yağ oranı düşük  süt ürünleri; – brokoli, pazı ve ıspanak gibi koyu yeşil brokoli, pazı ve ıspanak gibi koyu yeşil

yapraklı sebzeler; baklagiller, fındık, yapraklı sebzeler; baklagiller, fındık, pekmez, deniz ürünleri, badem, portakal pekmez, deniz ürünleri, badem, portakal suyu, tahıllar ve ekmekler zengin kalsiyum suyu, tahıllar ve ekmekler zengin kalsiyum kaynaklarıdır. kaynaklarıdır.

Tüm erişkinlerin günde yarım litre süte Tüm erişkinlerin günde yarım litre süte eşdeğer miktarda kalsiyum alması eşdeğer miktarda kalsiyum alması önerilir.  önerilir. 

Günde ne kadar Günde ne kadar kalsiyum almalıyız? kalsiyum almalıyız?

Yaş                                         Yaş                                         mg/günmg/gün1-3                                          5001-3                                          5004-8                                          8004-8                                          8009-18                                        13009-18                                        130019-50                                      100019-50                                      100051 ve üstü                                120051 ve üstü                                1200Gebe olan veya emzirenler         Gebe olan veya emzirenler         1200 1500 1200 1500

Osteoporoz Osteoporoz egzersizleriegzersizleri Hareketlilik ve egzersiz Hareketlilik ve egzersiz

kemiklerinizi güçlendirir, kemiklerinizi güçlendirir, – ayrıca vücudumuza  denge, ayrıca vücudumuza  denge,

koordinasyon ve esneklik kazandırır, koordinasyon ve esneklik kazandırır, düşmelerden korunmanızı sağlar düşmelerden korunmanızı sağlar

Osteoporoz Osteoporoz egzersizleriegzersizleri Egzersiz; Egzersiz;

– kemik yapımının uyarılmasına yardımcı kemik yapımının uyarılmasına yardımcı olur, olur,

– kalsiyumun kemiğe yerleşmesini kalsiyumun kemiğe yerleşmesini kolaylaştırır, kolaylaştırır,

– kasları güçlendirir, kasları güçlendirir, – duruşun düzelmesini sağlar, duruşun düzelmesini sağlar, – vücut şeklinin bozulmasını ve şişmanlığı vücut şeklinin bozulmasını ve şişmanlığı

önler. önler. 

Osteoporoz Osteoporoz egzersizleriegzersizleri Osteoporoz için en faydalı Osteoporoz için en faydalı

egzersizler kişinin kendi vücut egzersizler kişinin kendi vücut ağırlığıyla ve yerçekimine karşı ağırlığıyla ve yerçekimine karşı yapılan egzersizlerdir. yapılan egzersizlerdir.

Yürüyüş Yürüyüş Haftada en az 3 kez yapılacak hızlı Haftada en az 3 kez yapılacak hızlı

yürüyüş kemiklerinizi korumak için yürüyüş kemiklerinizi korumak için faydalıdır. faydalıdır.

Her gün ya da haftada 3-4 kez, en az Her gün ya da haftada 3-4 kez, en az 15-20 dakika arası yürüyüş önerilir. 15-20 dakika arası yürüyüş önerilir.

Önce 5 dakikalık yürüyüşlerle başlanır Önce 5 dakikalık yürüyüşlerle başlanır ve her gün bir dakika artırılarak kişiye ve her gün bir dakika artırılarak kişiye uygun ideal egzersiz seviyesine ulaşılır. uygun ideal egzersiz seviyesine ulaşılır.

Açık havada yürüyüş, güneş ışınlarının  Açık havada yürüyüş, güneş ışınlarının  deride D vitamini oluşumuna yardımcı deride D vitamini oluşumuna yardımcı olmasını sağlar. olmasını sağlar.

Yüzme Yüzme

Yüzme su içinde yapılan bir aktivite Yüzme su içinde yapılan bir aktivite olduğu için kemik yoğunluğunu olduğu için kemik yoğunluğunu arttırmada etkili değildir.arttırmada etkili değildir.

Ancak kişinin kasları arasındaki Ancak kişinin kasları arasındaki koordinasyonu sağlaması, postür koordinasyonu sağlaması, postür ve denge üzerinde olumlu etkiler ve denge üzerinde olumlu etkiler yapması nedeniyle önerilen bir yapması nedeniyle önerilen bir spor aktivitesidir.  spor aktivitesidir. 

Dans Dans

Dans yerçekimine karşı yapılan ritmik Dans yerçekimine karşı yapılan ritmik hareketleri içeren bir aktivite hareketleri içeren bir aktivite olduğundan kemikler için oldukça olduğundan kemikler için oldukça faydalıdır.  faydalıdır. 

Grup halinde yapılan dans çalışmaları Grup halinde yapılan dans çalışmaları kişinin motivasyonunu arttırır, sosyal kişinin motivasyonunu arttırır, sosyal katılımını sağlar ve yaşam kalitesi katılımını sağlar ve yaşam kalitesi üzerinde olumlu etkiler yapar.üzerinde olumlu etkiler yapar.

Kas kuvvetinin Kas kuvvetinin artırılmasıartırılması Osteoporozda kas kuvvetinin Osteoporozda kas kuvvetinin

arttırılması hem kemik yoğunluğunu arttırılması hem kemik yoğunluğunu arttırmak yönünden hem de arttırmak yönünden hem de düşmeleri önlemek yönünden çok düşmeleri önlemek yönünden çok önemlidir. önemlidir.

Kas kuvvetini arttırmak için çeşitli Kas kuvvetini arttırmak için çeşitli kas gruplarında ağırlıkla yapılan kas gruplarında ağırlıkla yapılan çalışmalar önerilmektedir. çalışmalar önerilmektedir. 

Osteoporozda, ayrıca sırt germe, Osteoporozda, ayrıca sırt germe, gevşeme, duruş ve denge gevşeme, duruş ve denge egzersizleri ile solunum egzersizleri ile solunum egzersizleri önerilmektedir. egzersizleri önerilmektedir. 

Tüm bu fiziksel aktivitelerin Tüm bu fiziksel aktivitelerin doktor önerisi ve kontrolünde doktor önerisi ve kontrolünde yapılması gerektiği yapılması gerektiği unutulmamalıdır! unutulmamalıdır!