CÜTF

FİZİKSEL TIP VE REHABİLİTASYON ABD

Prof.Dr.Sami HİZMETLİ

OSTEOPOROZ

Düşük kemik kitlesi ve kemik dokusunun

mikro yapısının bozulması ile birlikte

kırılganlıkta artma ve kırıklara direncin

artması ile karakterize sistemik iskelet

hastalığıdır.

WHO

Genç beyaz kadınların lumbar vertebra,femoral

boyun ve ön kolda kemik dansitesi ortalamasının

2,5 altında olması olarak tanımlıyor.Bu

tanımlamanın tanısal açıdan kullanımının femur

kemik dansitesi ile sınırlandırılmasını tavsiye

ediyor.Bunun erkeklere ve çocuklara nasıl

uygulanacağı açık olmamakla birlikte,aynı tanısal

eşiğin erkeklerde de kullanabileceği öneriliyor.

The National İnstitues of Health ;Kırık

riskinde artmaya predispozen yaratan

azalmış kemik gücü(Kemik yoğunluğu ve

kemik kalitesi) ile karakterize bir iskeletsel

bozukluk olarak ifade ediyor.Ancak kemik

gücünü değerlendiren kesin bir ölçüm

yöntemi henüz mevcut değil.

Osteoporoz Epidemiyolojisi

Osteoporozun en sık rastlanan formu,primer

involusyenel osteoporozdur.

Osteoporoz prevalansı

50-59 yaş arası kadınlarda%40-55

60-69 yaş arasında %75

70 yaş üzerindeki kadınlarda %85-90

OSTEOPOROZDA

SINIFLANDIRMA

Osteoporoz etiolojik ve patogenetik olarak değişik şekillerde sınıflandırılmıştır.

Etiolojik olarak OP :Primer veSekonder

Patolojik olarak OP :Tip1 veTip2

Klinik olarak OP : Postmenopozal,Senil,Jüvenil,Postpartum

Kemik yapım ve yıkımına göre

a-Hızlı döngülü b-Yavaş döngülü

Lokalizasyonuna göre

a-Genel b-Lokal

PRİMER OSTEOPOROZ

Tip 1 osteoporoz (postmenopozal osteoporoz)

Tip 2 osteoporoz (senil osteoporoz)

Jüvenil osteoporoz:Prepubertal çocuklarda 8-14

yaşlar arasında

İdiyopatik osteoporoz:Genç erişkinlerde

Bölgesel osteoporoz:RDS,kalçanın geçici

osteoporozu..

SEKONDER

OSTEOPOROZ-1

İmmobilizasyopn

Kronik alkolizm

İdiyopatik Jüvenil Osteoporoz

Endokrin Hastalıklar

a.Cushing

b.Hiperparatiroidi

c.Hipertroidi

d.Hipogonadizm

e.Diabetes Mellitus

f.Addison Hastalığı

SEKONDER

OSTEOPOROZ-2

Hematolojik Hastalıklar

a. Multple myelom

b.Lenfoma

c.Lösemi

d.Sistemik mastoistozis

Genetik Hastalıklar

a.Osteogenesiz İmperfekta

b.Homosistinuria

c.Ehler-Danlos Sendromu

d.Marfan Sendromu

e.Menkes Sendromu

SEKONDER

OSTEOPOROZ-3

İlaç Tedavileri

a.Kortikosteroidler

b.Antikonvulzanlar

c.Heparin

d.Kronik Lityum Tedavisi

e.Yüksek dozda tiroid hormonu

f.Kronik antiasit kullanımı

g.Kemoterapi

SEKONDER

OSTEOPOROZ-4

KOAH

Kc hastalıkları

Romatoid artrit

Malabsorbsiyon

TİP I ve TİP II OSTEOPOROZ

FARKLARI TİP I TİP II Etyoloji menapoza bağlı yaşlanmaya bağlı

Yaş 51-70 >70

K/E 6/1 2/1

Kemik kaybı trabeküler kortikal

Kemik kayıp hızı artmış yavaş

Yapım yıkım durumu osteoklast aktivitesi osteoblast aktivitesi

Kırıklar vertebrada ezilme şeklinde vertebrada multipl

Serum (Ca,P) normal normal

ALP N (kırık varsa artar) N (kırık varsa artar)

PTH fonksiyonu azalır artar

Vit-D böbrekte dön. Sekonder azalma Primer azalma

İdrar Ca Artar Normal

Ca absorbsiyonu Azalır Azalır

Osteoporozda risk faktörleri

MAJOR

65 yaĢ üzerinde olma

Vertebra kompresyon kırığı

40 yaĢ sonrası frajil kırık

Aile hikayesinde osteoporotik kırık

3 aydan uzun süreli sistemik steroid tedavisi

Malabsorbsiyon sendromu

Primer hiperparatiroidi

X-ray’de osteopeni

Hipogonadizm

Erken menopoz(45 yaĢ öncesi)

MĠNOR

Romatoid artrit

Hipertiroidi hikayesi

Kronik antikonvulzan kullanımı

Kalsiyumdan fakir beslenme

Sigara kullanımı

AĢırı alkol kullanımı

AĢırı kafein alımı

57 kg altında ağırlık

Kilo kaybı (25 yaĢ sonrası>%10)

Kronik heparin kullanımı

OSTEOPOROZDA

PATOFİZYOLOJİ

Doruk kemik kütlesi:Esas olarak genetik

olarak belirlenmiştir.Ancak uygun Ca alımı

ile birlikte dengeli

beslenme,egzersiz,normal pubertal

gelişim,iyi sağlık hali

Kemik turnover hızı

Kemiğin organik matriksinde meydana

gelen değişiklikler

PRİMER OSTEOPOROZ

PATOFİZYOLOJİ

Trabeküler kemikte

reabsorbsiyon artışı

Osteoklastların PTH’ya

yanıtının artması

Trabeküler kemikte

reabsorbsiyonda azalma

PTH sekrasyonlarında azalma

D vitaminin hepatik metobolitinin

25-OH kolekalsiferol ve kalsitriolün böbrekte

aktivasyonunda azalma

Barsaklarda Ca emiliminde azalma

TİP II OSTEOPOROZ MEKANİZMASI

Yaşlanma

Kemik formasyonu

(hücresel seviyede)

25 (OH) D

Hidroksilasyonu

1.25 (OH)2 D3 yapımı

Kalsiyum absorbsiyonu

Sekonder hiperparatiroidizm

KEMİK KAYBI

PATOGENEZDE SON

GÖRÜŞLER

Yüksek dönüşüm hızlı tip:Kemikte

yıkım(rezorbsiyon) artmış,yeniden

oluşum(formasyon) azalmıştır.Örnek post

menopozal osteoporoz.

Düşük dönüşüm hızlı tip:Kemikte yıkım

artmamış ancak yeniden oluşum

azalmıştır.Örnek senil osteoporoz.

POSTMENOPOZAL

OSTEOPOROZ

Trabeküler kayıp daha belirgindir ve

vertebral kemik kırık riski önemli derecede

artmıştır.Postmenopozal kemik kaybı

menopozdan sonraki ilk yıllarda en

hızlıdır.Daha çok 50-65 yaş arası kadınları

etkiler.temel olay,rezorbsiyon artışıdır.

SENİL OSTEOPOROZ

Cinsiyet farkı yoktur.Genellikle 75 yaşından

sonra görülür.Hem kortikal hem de

trabeküler kemiği etkiler.Temel

fizyopatolojik olay,hızlı yıkımdan

çok,yapımın azalmasıdır.Vertebra yanında

uzun kemiklerde(femur boynu kırığı) riskini

artırır.

Osteoporozda tanı yöntemlerinin baĢlıca

amaçları

osteoporoz görüntüsü verebilen bir hastalıgı dıĢlamak,

osteoporozun nedenlerini ve yardım eden faktörleri açıklamak,

hastalığın prognozunu tayin edebilmek için osteoporozun Ģiddetini belirlemek,

en uygun tedavi Ģeklini seçmek ve tedavi takibi için baĢlangıç degerlerini saptamaktır.

Osteoporoz düĢünülen her hastada yapılması gereken iĢlemlerin baĢında iyi bir öykü alınması ve omurganın fizik muayenesi yer alır.

Osteoporoz tanısında yapılacak iĢlemler

RUTĠN OLARAK YAPILANLAR;

Öykü ve fizik muayene

Torakal, lomber omurga ve pelvis radyografileri

Tam kan sayımı,sedimentasyon hızı,serum Ca, P, ALP, karaciğer enzimleri, serum protein elektroforezi,TĠT

Kemik mineral yoğunlugu ölçümü

Testosteron ve gonadotropinler(erkekte)

GEREK GÖRÜLDÜĞÜNDE YAPILANLAR;

Kemik döngüsünün biyokimyasal belirleyicileri

24 saatlik idrar Ca, serum PTH, 25-OH Dvitamini, TSH, tümör belirleyicileri, Gonadotropinler, idrarda serbest kortizol

Kemik iliğinin değerlendirilmesi

Kemik biyopsisi ve histomorfometrik analiz

Osteporoz tanısında major ve minor risk faktörleri dıĢında

genel kas güçsüzlüğü,görme kusuru,yavaĢ yürüyüĢ,topuk-

parmak yürüyüĢünün bozulması (artrodez vs) gibi risk

faktörleri de önemlidir.

Osteoporozun tanı ve takibinde önemli yer tutan

görüntüleme yöntemleri osteoporozun derecesini ve kırık

riskini belirleme, kemik kayıp hızını takip etme ve

uygulanan tedavinin etkinliğini izleme gibi genel amaçlara

yönelik olarak kullanılmaktadır.

Son yıllarda kemik kalitesi kavramının önem

kazanmasıyla yapılan çalıĢmalarda kemiğin mikromimari

yapısını ve biyomekanik özelliklerini inceleyen yeni

görüntüleme yöntemi üzerinde de çalıĢılmaktadır.

OSTEOPOROZDA GÖRÜNTÜLEME

YÖNTEMLERĠ

Konvansiyonel Radyografi

Fotodansitometri=Radyografik Absorbsiyometri (RA)

Kompüterize Dijital Absorbsiyometri (CDA)

Tek ve Çift Foton Absorbsiyometri (SPA,DPA)

Tek Enerji ve Çift Enerji X-IĢın Absorbsiyometri (SXA,DEXA)

Kantitatif CT

Kantitatif US

Manyetik Rezonans

Nötron ve Proton Aktivasyon Analizi (NAA, PAA)

Skening Slit Fluografi (SFF)

Compton Scattering (CS)

Kemik Sintigrafisi (KS)

1-KONVANSĠYONEL RADYOGRAFĠ

Ġskelet sisteminde kolaylıkla uygulanabilir,

Metabolik kemik hastalıklarının özellikleri ve morfolojik değiĢiklikler hakkında bilgi verir

Fraktürlerin yerini belirler

YumuĢak doku görüntüsü,ıĢın sertliği ve film özellikleri gibi nedenlerle kemik yoğunluğunun değerlendirilmesinde hassasiyeti çok azdır.

Kemik kaybı %25-30’a vardıktan sonra ancak radyolojik olarak belirlenebilir.

Osteoporozda rutin olarak torakal ve lumbosakral vertebraların anteroposterior ve lateral grafileri,pelvisin anteroposterior grafisi çekilmelidir.

Kemik rezorbsiyonu osteoklastik ve osteositik olmak üzere iki yol izler. Normal fizyolojik durumlarda rezorpsiyonun %85’i osteoklastik süreçle gerçekleĢir. Etkilenen alana göre iki osteoklastik rezorpsiyon Ģekli vardır.

1-Trabeküler rezorpsiyon;

radyografik olarak da izlenen primer ve sekonder trabeküllerin incelmesi ve kaybolması ile sonuçlanır.

2-Kortikal rezorpsiyon;

a-subperiosteal rezorpsiyon: hiperparatiroidizmde

b-endosteal rezorpsiyon: senil osteoporozda

c-intrakortikal ve trabeküler rezorpsiyon: senil osteoporozda görülmektedir.

Trabeküler kemik degiĢiklikleri aksiyel iskelette ve

proksimal femur, distal radius gibi tübüler kemiklerin uçlarında daha belirgin olarak ve öncelikle yük taĢımayan bölgelerde ortaya çıkar.

Bu durum diğer trabekuler bölgelerin daha fazla kalınlaĢmasına ve tipik radyografik görünüme neden olur.

Böylece konvansiyonel radyografide,özellikle lomber omurgalarda enine trabekülalar azalırken dikine trabekülalar artar.

OSTEOPOROZDA VERTEBRALARIN

KONVANSĠYONEL RADYOGRAFĠ ĠLE

DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Konvansiyonel radyografik tetkikler kemik kütlesi miktarı, histolojisi ve morfolojisi ile ilgili kaba bir bilgi verebilirler.

Osteopenin en belirgin bulguları; ıĢın geçirgenliğinde artıĢ, trabekülalarda azalma ve kortekste incelme gibi kemik mikromimari yapısında bozulma, vertebral son plaklarda artmıĢ bikonkavite gibi kemiğin genel Ģeklinde değiĢiklikler ve kırıklardır.

Bu özellikler Saville Ġndeksinde sınıflandırılmıĢtır fakat kemik mineral içeriği ile ilgili güvenli bilgi vermediğinden kullanılmazlar.

VERTEBRA ĠÇĠN SAVĠLLE OSTEOPENĠ SKORU

EVRE VERTEBRANIN RADYOGRAFİK GÖRÜNÜMÜ

0 Normal kemik yoğunluğu

1 Kemik yoğunluğunda minimal kayıp

2 Boyuna (vertikal) trabekulasyon belirgin; son

plaklar daha ince

3 E 2’den daha belirgin yoğunluk kaybı; son plaklar

daha az belirgin

4 Vertebra gövdelerini yoğunluğu çok azalmış,

kemik yoğunluğu yumuşak dokularından fazla

değil, trabeküler patern görülmüyor

Düz radyografilerde uygulanan

pozisyonlama hataları ve değiĢken X-

ıĢını dozu sonuçların farklı Ģekilde

yorumlanmasına neden olabilir.

Bunu standartize etmek amacıyla

Meunier, Kleerkoper vertebral

deformasyon, Singh ve Riggs indexi gibi

kemik yoğunluğunu ve vertebra

fraktürlerini değerlendiren metodlar

geliĢtirilmiĢtir.

Kleerekoper ve arkadaĢları vertebra

kırıklarının sınıflandırılmasında yararlı olabilecek bir radyolojik indeks geliĢtirmiĢ ve bunu vertebra deformite skoru olarak (VDS) isimlendirmiĢlerdir

1-Normal vertebra,VDS=0

Ön,orta,arka yükseklikler normal

2-Son PlakDeformitesi, VDS=1

Orta yüksekliğin azalması (>4mm/ %!5)

3-Kama Deformitesi, VDS=2

Ön ve orta yüksekliğin azalması

4-Kompresyon Deformitesi, VDS=3

Ön,orta,arka yüksekliğin azalması

Bu metod femur baĢının değiĢik bölgelerindeki

trabekülalarının kalınlık ve aralarındaki

uzaklığın,trabekülalar üzerine binen stresle orantılı

olduğu ve kemik kaybı ile birlikte en ince olan

trabekülaların ilk önce konvansiyonel radyografide

görünmez hale gelmesi prensibine dayanır.

Singh indeksinde Evre 6 tüm trabekülaların

görünür olduğu normal kemiği, Evre 1 ise esas

kompresif trabekülalarda ciddi azalma olduğu ileri

kemik kaybına tekabül eder.

SĠNGH ĠNDEKSĠYLE FEMURUN

OSTEOPOROTĠK DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

2-ÇĠFT ENERJĠ X-IġIN

ABSORBSĠYOMETRĠ (DEXA)

DEXA;

1987, altın standart

KMĠ’yi gr, KMY’yi gr/cm2 olarak ölçer

Posteroanterior, lateral omurga, kalça, önkol ve tüm vücüt

Ġleri yaĢlarda oluĢabilecek osteofitler (>3mm), son plaklarda skleroz, schmorl nodülleri, aort kalsifikasyonları, yumuĢak doku kalsifikasyonları KMY değerlerini artırarak osteoporozlu kiĢilerde yalancı pozitif sonuçlara neden olabilirler.

YumuĢak dokularda özellikle yağ dokusu kalınlık farkının (2 cm) KMY’de %10 hataya yol açtığı gösterilmiĢtir.

Ġleri derecede dejeneratif değiĢiklikleri olan kiĢilerde özellikle L3 vertebranın KMY ömlçümü önerilmektedir.

Lomber omurganın ölçülen KMY tedavi takibi açısından, proksimal femurdan ölçülen KMY ise fraktür riskini belirlemede en faydalı göstergedir.

DEXA;

Genç populasyonun kemik yoğunluğu L1’den L5’e kadar hafif artıĢ göstermekle birlikte birbirine yakın dağılım gösterir.YaĢ ilerledikçe bu eĢitlik bozularak iki komĢu vertebra arasında %25’e varan yogunluk farkına neden olacağından, bu durumda proksimal femur yoğunluğu ile karĢılaĢtırma yapılmalıdır.

Kalça protezi ameliyatı geçirmiĢ hastalar için protez dıĢındaki KMY değerlerini ölçen ortopedik software proğramı geliĢtirilmiĢtir. Kalça KMY değerlerini etkileyen bir baĢka faktör de femur büyük trokanterinden asetabulumun medial kenarına uzanan femur boynu eksen uzunluğudur.

DEXA’NIN AVANTAJ VE

DEZAVANTAJLARI

Avantajları KMY’nin değerlendirilmesinde en yararlı yöntemdir.

Alınan radyasyon dozu düĢüktür

Önkol ve kalkaneus gibi periferik bölgelerin ölçümü için geliĢtirilen DXA cihazları değerlendirmede önemli rol oynarlar.

Hassasiyeti ve doğruluğu yüksektir.

Dezavantajları Kortikal ve trabeküler kemiği ayıramaz.

65 yaĢ üzeri kiĢilerde dejeneratif osteoartritik lezyonların yüksek prevalansı nedeniyle lomber omurga ölçümü zordur.

Teknik doğruluğu obez kiĢilerde azalır.

Referans değerler ülkelere göre değiĢiklik gösterebilir.

KMY ÖLÇÜMLERĠNĠN YORUMLANMASI

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)kriterleri esas alınır.

Değerlendirme Tskoruna göre yapılır.

Ancak cocuklarda ve ileri yaĢlardaki kiĢilerde(65 yaĢ) değerlendirmede Zskoru önem kazanır.

Z skorlaması; ölçüm bölgesinin kemik yoğunluk değerleri ile aynı yaĢ ve cinsteki normal populasyonun ortalama değerlerinin SDcinsinden hesaplanan miktarı arasındaki farkı gösterir. YaĢlılarda Z skorunda -1SD azalma fraktür riskini iki kat, -2.5SD azalma ise dört kat artırır.

Zskorunun -2SD altında olduğu durumlarda sekonder osteoporoz araĢtırmalıdır.

T skoru ise; 20-35 yaĢ arası belirli cins ve ırktaki normal populasyonun SD cinsinden değerleridir ve -2SD’lik bir değer fraktür eĢiği olarak önerilmektedir.

DEXA;

OP tanısı konulan ve medikal tedavi verilen hastalarda KMY ölçüm tekrarlama süresi;

OP’un derecesine,

verilen tedaviye

kemik döngü hızının Ģiddetine

göre değiĢmekle birlikte, rutin uygulamada

menopozda yüksek riskli hastalar için 2 yılda bir,

düĢük riskli hastalara 5 yılda bir

omurga ve kalça KMY ölçümü yapılmalıdır.

OSTEOPOROZ TANISINDA WHO KRĠTERLERĠ

Normal: T skoru genç eriĢkin ortalamasına göre -1SD kadar olan kemik mineral yoğunluğu değerleri (T skor>-1)

Osteopeni: T skoru genç eriĢkin ortalamasına göre -1 ve -2.5 SD arasında olan KMY degerleri (-1<T skor>-2.5)

Osteoporoz: Tskoru genç eriĢkin ortalamasına göre -2.5 SD altında olan KMY değerleri (T skor<-2.5)

Ciddi Osteoporoz (YerleĢmiĢ Osteoporoz): T skoru<-2.5 SD olan ve bir veya daha fazla osteoporotik fraktür mevcudiyeti

DEXA ĠLE KMY ÖLÇÜM ENDĠKASYONLARI

1.Östrojen yetersizliği: Hormon replasman tedavisine

baĢlamak için

2.Konvansiyonel radyolojik tetkiklerde vertebralarda

osteopenik görünüm

3.Uzun süreli kortikosteroid kullanımı (1 aydan uzun

süreli ve 7.5 mg/gün den daha yüksek dozlar)

4.Asemptomatik primer hiperparatiroidizm

5.Boy kısalması 4 cm ve üzerinde olanlar

6.Ġlerleyici kifozu olanlar

7.65 yaĢ üzeri olanlar

8.65 yaĢ altı klinik risk (1 major veya 2 minor risk

taĢıyanlar)

4-KANTĠTATĠF KOMPUTERĠZE TOMOGRAFĠ

Standart CT cihazlarına özel bir program ilave edilerek KMY ölçümünde kullanılabilir hale getirilmiĢtir.

Doku eĢdeğerli fantomlar kullanılarak mineral referans standartına göre L1-L4 arasındaki vertebraların orta bölümünde kalsiyum hidroksi apatit değerleri mg/ml veya trabeküler KMY gr/cm2 cinsinden ölçülür.

Avantajları: Trabeküler kemik yoğunluğunu kortikal kemikten ayrı olarak ölçer. Santral ve periferik ölçüm yapılabilir.

Dezavantajları: Ġyonize radyasyon içerir. Rezolsüyonu yetersizdir. Mikro BT’de yüksek rezolüsyon için tarama zamanı uzundur, kümülatif etki yapabilir.

3D-MĠKRO BT ĠLE KEMĠĞĠN MĠKROMĠMARĠ

YAPISI

5-MANYETĠK REZONANS

GÖRÜNTÜLEME

MRG trabeküler kemik yapıyı belirlemek amacıyla kullanılan, üç boyutlu görüntüleme sağlayan tekniklerden biridir.

Özellikle kemiğin mikromimarisi hakkında bilgi verir.

Kemik volümü, trabeküler aralık ve trabeküler kalınlığı belirler.

Avantajları: Üç boyutlu görüntüleme sağlayan, non-invaziv, iyonize radyasyon içermeyen yöntemdir. Malign kompresyon fraktürlerini ayırt eder. Kemiğin mikromimari yapısı hakkında bilgi verir. Radius, kalkaneus ve kalça gibi çeĢitli bölgelerde kullanılabilir.

Dezavantajları: Kemik yoğunluğu hakkında bilgi vermez. Rezolüsyonu kısıtlı, pahalı, tarama zamanı uzundur.

6-KEMĠK DÖNGÜSÜNÜN

BĠYOKĠMYASAL BELĠRLEYĠCĠLERĠ

Kemik döngü hızını etkileyebilecek bir hastalık yoksa menopoza kadar kadınların kemik döngüsünde çok az değiĢiklik olur. Menopozda ise çoğu kadında kemik yıkımı yapımını aĢarak kemik kaybına neden olur.

Primer osteoporozda rutin biyokimya tetkikleri normal sınırlar içinde bulunduğundan; – kemik döngü hızını saptamak, – primer ve sekonder osteoporoz ayırıcı tanısını yapmak, – kırık riski yüksek olan hastaları belirlemek, – tedavi tipini seçmek, – özellikle antirezorbtif tedavi etkinliğini değerlendirmek amacıyla

kemik döngüsünün biyokimyasal belirleyicilerinden yararlanılır. Bu belirleyiciler kemik yapım ve yıkımını sağlayan hücrelerin enzimatik aktivelerini, kemik yapan hücrelerin enzim olmayan ürünlerini, yapım ve yıkım sırasında serbestlenen kemik matriks komponentlerini spesifik olarak gösterirler.

7- HĠSTOMORFOMETRĠ

Kemik biyopsisi ve histomorfometrik tetkik, kemik hastalıkları ile ilgili çalıĢmalarda araĢtırma yöntemi olarak uzun yıllardır kullanılmaktadır, ancak klinik kullanımı oldukça sınırlıdır. Kemik biyopsisi yapmak için en uygun bölge anterior iliak kresttir.

Transiliak Kemik Biyopsi Endikasyonları

1-Postmenopozal osteoporoz

2-Vitamin D dirençli raĢitizm

3-Renal osteodistrofi

4-Nutrisyonel raĢitizm ve osteomalazi

5-Kronik gastrointestinal hastalıkla birlikte kemik hastalığı

6-Antikonvulzanlara bağlı osteomalazi

7-Primer hiperparatiroidi

Sonuç olarak;

Osteoporoz tanı ve takibinde kullanılabilecek bir tek görüntüleme yöntemi olması mümkün değildir.

Hastanın anamnezi ve fizik muayenesine göre istenecek görüntüleme ve rutin laboratuvar tetkiklerinin yanında, kemik yapımı ve yıkımı belirleyicilerinden birkaçı birlikte değerlendirilebilir.

Rutin laboratuar testlerindeki anormal sonuçlara göre olası patolojileri göz önünde bulundurularak daha ayrıntılı tetkikler istenebilir.

Her ülke hasta populasyonuna ve ekonomik durumuna göre tanı algoritması geliĢtirmelidir.

Kemik dansite ölçümüne göre osteoporoz

tanısı almış ancak kırığı olmayan bir kadını

tedavi etme kararı, kırığı önlemek midir,

yoksa düşük kemik kütlesinin tedavisi

midir?

TEDAVİ

Günümüzde çok çeşitli farmakolojik tedavi

olanaklarımız olmasına rağmen bir hastayı

tedavi etme kararı alındıysa,tedavi

şemasının belirlenmesi her bireyin kendi

hikayesi,yaşam tarzı ve tedavinin olası yan

etkileri ve yararları göz önüne alınarak

yapılır.

Korunma ve tedavi

Primer korunma (topluma yönelik korunma)

Sekonder korunma

1-Yüksek riskli kişilerin saptanması

2-Kadın populasyonunda KMY’nun artırılması

kırık riskinin saptanması

Osteoporozda rehabilitasyon programı(ağrının

azaltılması,fiziksel resterasyon,ve sakatlığın

önlenmesi) iki dönemide kapsar

Medikal tedavi-1

1-Fraktürlerin önlenmesi

2-Kemik kütlesinin stabilizasyonu

3-İskelet deformitelerinin azaltılması

4-Azalmış olan fiziksel kapasitenin

artırılması

Medikal tedavi-2

A-Kemik yıkımını baskılayan ajanlar

HRT, Östrojen deriveleri ve resöptör

antogonisti,Ca,Bifosfanatlar,Kalsitonin

B-Kemik yapımını uyaran ajanlar

Na florid,PTH,Anabolik steroidler,D

vitamini ve Aktif metobolitleri,Soya ve

K2,B12, ve B6 vitamini

ABD’de osteoporoz tedavisi ve

önlenmesinde ruhsatlı tedaviler

HRT

Bifosfonatlar

Raloksifen

Kalsitriol

Kalsiyum ve vitamin D

Kalsitonin

tiklopidin

EN GÜZELİ KORUMAK

Egzersizler

1-Kemik kitlesini artırak kırığı önler

2-Kas gücünü,dayanılıklığı ve

koordinasyonu artırarak düşmeyi engeller

3-Eklem fleksibilite ve stabilitesini artırır

4-Postürü koruyarak deformiteleri engeller

5-Emosyonel stabiliteyi sağlayarak

psikososyal güveni saglar

Menopozu izleyen ilk yıllarda oluşan hızlı kemik kaybı,daha sonra menopoz öncesi değeri olan %1 civarına dönmektedir ve egzersiz bu kaybı tümüyle önleme potansiyeline sahiptir.Ancak post-menopozal en az bir kırık geçirmiş kadınlarda yapılan bir çalışmada ev egzersizi programı yeni kırık oluşumu riskini azaltamamıştır

OSTEOPOROZ VE

BESLENME

Osteoporoz riski ile diyet arasındaki en önemli

bağlantılar

Besinlerde bulunan doğal öströjenler

Esansiyel yağ asitleri

Doymuş yağlar

Lifli gıdalar

Proteinli gıdalar

Vitamin,minarel ve eser elementler

Bitkisel östrojenler-1

Tohumlar;keten,balkabağı,susam, ayçiçeği gibi bitkilerin tohumu

Sert kabuklu yemişler;badem,fındık,yerfıstığı,ceviz ve bunların yağı

Rafine edilmemiş tahıllar;mısır,yulaf,arpa çavdar,buğday

Taze meyveler;elma, muz, kivi

Bitkisel östrojenler-2

Kurutulmuş meyveler;hemen hemen hepsi Ca zengin olan hurma,incir,erik üzüm

Sebzeler;koyu yapraklı yeşil sebzeler brokoli,ıspanakkereviz,rezene

Baklagiller ;özellikle soya fasulyesi ve ürünleri,mercimek

Pişirmelik otlar;özellikle sarımsak,maydanoz,ısırgan otu

Bal

Esansiyel yağ asitleri-1

Belirli bazı esansiyel yağ asitlerinin bağırsakta Ca

emilimini uyardığı,idrarda Ca atılımını azalttığı ve

kemikte Ca depolanmasını arrtırdığına yönelik

birçok çalışma bulunmaktadır.başlıca iki esansiyel

yağ asidi vardır.Linoleik asit (bir omega-6 çoklu

doymamış yag asidi) ve Linolenik asit (bir omega-

3 çoklu doymamış yağ asidi)

Esansiyel yağ asitleri-2

Kuruyemiş ve tohumlar

Yeşil sebzeler

Soya fasulyesi ve keten tohumuyla

zenginleştirilmiş ekmek

Yağlı balıklar

Ayçiçeği ve zeytin yağı

Lifli gıdalar

Etki mekanizması üzerinde çeşitli

tartışmalar olsada östrojenin gastro-ehepatik

siklusunu etkilediği düşünülmektedir.

Başlıca kepek,kuru kayısı,bezelye,kuru

erik,cevizde bulunmaktadır.

Proteinli gıdalar-1

Kemiklerin özellikle matriks dokusunda

olmak üzere yaklaşık %35’ni meydana

getirir ve kemiğin mikro mimarisinde Ca ile

birlikte çatı görevi oluşturur.

Proteinli gıdalar-2

Diyetsel proteinler iki gruba ayrılır

Birinci sınıf proteinler ;Anlamlı miktarda esansiyel aminoasitler içerir.Et,balık,yumurta,süt ürünleri

İkinci sınıf proteinler ;bazı aminoasitleri içerirler.Sebzeler,pirinç,fasulyeler,sert kabuklu yemişler

Minareller-1

Yüksek Na alımı böbreklerde GFR’yi

arttırarak idrar içine Ca kaybını arttırır.Bu

nedenle yalnızca Na alımını engelleyerek

osteoporozu engellemiş olursunuz.

Minareller-2

Yüksek Potasyum alımı ile Na atılımını artacağından osteoporozu engellemeye yardımcı olunabilir.

Yüksek potasyum diyeti ;deniz ürünleri,taze meyve

Diyette şeker alımı kısıtlanmalı

İki büyük fincan kahve ile vucuttan 15 mg Ca atlılır

Yaşa göre Ca ihtiyacı

0-6 ay 400mg

6ay-1 yaş 600mg

1-10 yaş 800-1200mg

11-24 yaş 1200-1500mg

25-50 yaş 1000mg

Menopozda östrojen alan kadın 1000

Menopozda östrojen almayan 1500mg

Gebe veya loğusa kadın 1200-1500mg

Diyette Ca alımı

Yoğurt 210mg

Tereyağı 135mg

Sardalye balığı 324

Pizza 520mg

Muz 100mg

Portakal 72mg

Süt 291mg

Kaşar peyniri 204

Ekmek 150mg

Salata 235mg

Ispanak 122mg

Hamburger 250mg