KADIN CİNSEL İSTEK KADIN CİNSEL İSTEK BOZUKLUKLARINDA TANI VE BOZUKLUKLARINDA TANI VE

TEDAVİ ALGORİTMASITEDAVİ ALGORİTMASI

Dr.Özay ÖzdemirDr.Özay Özdemir

Güçlükler Güçlükler

Sorunun Sorunun tanımıylatanımıyla ilgili farklılıklar ilgili farklılıklar Sorun Sorun süresiylesüresiyle ilgili değişkenlik. ilgili değişkenlik. YaşYaş gruplarında farklılık. gruplarında farklılık. Veri toplama yoluyla ilgili farklılık.Veri toplama yoluyla ilgili farklılık. Kadınların %50’si düşük cinsel isteğin Kadınların %50’si düşük cinsel isteğin

sıkıntı/rahatsızlıksıkıntı/rahatsızlık yarattığını bildiriyor (sıkıntı, tanı yarattığını bildiriyor (sıkıntı, tanı koymak için gerekli). koymak için gerekli).

Görülme sıklığı Görülme sıklığı

Heterojen Heterojen Görülme sıklığı: %24-43 (2005). Görülme sıklığı: %24-43 (2005). Birincil tanısı DCİB olan kadınların %40’ında Birincil tanısı DCİB olan kadınların %40’ında

uyarılma ve/veya orgazm bozukluğu tanısıuyarılma ve/veya orgazm bozukluğu tanısı Eğitim düzeyi arttıkça cinsel ilgi artıyor.Eğitim düzeyi arttıkça cinsel ilgi artıyor. Evli kadınlarda daha az sıklıkEvli kadınlarda daha az sıklık

NedenleriNedenleriFiziksel nedenlerFiziksel nedenler Yaşam dönemlerine özgü fiziksel etkenler (menstruasyon, Yaşam dönemlerine özgü fiziksel etkenler (menstruasyon,

gebelik, emzirme, menapoz ve yaşlılık)gebelik, emzirme, menapoz ve yaşlılık) Fiziksel durumlar ve hastalıklarFiziksel durumlar ve hastalıklar İlaç, alkol, maddeİlaç, alkol, madde

Psikolojik nedenler (bireysel-ilişkisel, yüzeysel-derin)Psikolojik nedenler (bireysel-ilişkisel, yüzeysel-derin)Bireysel: Bireysel: Nevrotik çatışmalara bağlı korkuNevrotik çatışmalara bağlı korku Kadınlık rolüyle ilgili sorunlarKadınlık rolüyle ilgili sorunlar Yaşam dönemlerine özgü ruhsal etkenler (mitler)Yaşam dönemlerine özgü ruhsal etkenler (mitler) Depresyon, anksiyete..Depresyon, anksiyete..İlişkisel:İlişkisel: İlişkide doyumsuzlukİlişkide doyumsuzluk Cinsel işlev bozukluklarıCinsel işlev bozuklukları Çift/evlilik sorunlarıÇift/evlilik sorunları

TANITANI

Kadın cinsel istek Kadın cinsel istek bozukluklarıbozuklukları

Kadınlarda cinsel istek bozukluğu tanı Kadınlarda cinsel istek bozukluğu tanı algoritması algoritması 11

CİNSEL DÜŞLEMLERİ, CİNSEL ETKİNLİKTE BULUNMA İSTEĞİ

yok, azalmış ya da [beklenenden(?)] düşük;

belirgin sıkıntı ya da ilişkide güçlüğe neden olmuş

*düşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğu*düşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğu

Yaşı ve yaşam koşulları gibi cinsel işlevselliğini etkileyen etkenleri UNUTMA!

1.A. 1.A. Yaşamboyu yaygın Yaşamboyu yaygın Düşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğuDüşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğu

Kendimi bildim bileli cinsel etkinlikte bulunma isteğim yok.

Cinselliği hiç düşünmem, yaşamımda cinsellik olmasa da olur.

Hiç masturbasyon yapmadım, gereksinim duymadım.

1B.1B. Edinsel (Yaygın? Duruma bağlı?)Edinsel (Yaygın? Duruma bağlı?)Düşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğuDüşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğu

a)a) Yeni evli, cinsel bilgi ve deneyim yetersiz, ilk gece Yeni evli, cinsel bilgi ve deneyim yetersiz, ilk gece korkusu, başarısızlık (partnerine yeterli korkusu, başarısızlık (partnerine yeterli olamayacağı, aşağılanacağına ilişkin) korkuları..olamayacağı, aşağılanacağına ilişkin) korkuları..

b)b) Bir süredir evli çift, Bir süredir evli çift, kendisinde kendisinde var olan diğer bir var olan diğer bir CİB’e (uyarılma, orgazm boz) veya cinsel ağrı boz CİB’e (uyarılma, orgazm boz) veya cinsel ağrı boz (vajinismus, disparoni) ikincil istek azlığı/kaybı..(vajinismus, disparoni) ikincil istek azlığı/kaybı..

1B.1B. Edinsel (Yaygın? Duruma bağlı?) Edinsel (Yaygın? Duruma bağlı?) Düşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğuDüşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğu

C)C) Bir süredir evli çift, Bir süredir evli çift, partnerindepartnerinde var olan diğer bir CİB’e var olan diğer bir CİB’e (uyarılma, orgazm boz) ikincil istek azlığı/kaybı..(uyarılma, orgazm boz) ikincil istek azlığı/kaybı..

d)d) ÇocukÇocuk olduktan ya da çocuk yapma düşüncesi/planı olduktan ya da çocuk yapma düşüncesi/planı sonrası gelişen istek azlığı/kaybı..sonrası gelişen istek azlığı/kaybı..

e)e) Kendisi veya partnerinin Kendisi veya partnerinin stresli yaşam olayıstresli yaşam olayı ardından ardından gelişen istek azlığı/kaybı..gelişen istek azlığı/kaybı..

1B. 1B. Edinsel (Yaygın? Duruma bağlı?) Edinsel (Yaygın? Duruma bağlı?) Düşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğuDüşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğu

f)f) Evlilik/ilişki sorunlarınaEvlilik/ilişki sorunlarına ikincil/paralel gelişen istek ikincil/paralel gelişen istek azlığı/kaybı..azlığı/kaybı..

g)g) Ayrılık, boşanma, kayıpAyrılık, boşanma, kayıp sonrası gelişen istek sonrası gelişen istek azlığı/kaybı..azlığı/kaybı..

1B. 1B. Edinsel yaygınEdinsel yaygın bileşik nedenlere bağlı bileşik nedenlere bağlıDüşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğuDüşük (hipoaktif) cinsel istek bozukluğuh)h) MenapozlaMenapozla birlikte gelişen istek azlığı/kaybı.. birlikte gelişen istek azlığı/kaybı..

i)i) Gebelik, emzirmeGebelik, emzirme dönemlerinde istek dönemlerinde istek azlığı/kaybı..azlığı/kaybı..

Kadında genel tıbbi duruma bağlı düşük cinsel istek bozukluğu. Ağır hastalık veya ameliyatlar (örn. Ağır hastalık veya ameliyatlar (örn. mastektomi, histerektomi, mastektomi, histerektomi,

ileostomi): beden algısıyla ilgili olumsuz psikolojik etki.ileostomi): beden algısıyla ilgili olumsuz psikolojik etki.

Hormon dengesini bozan endokrin bozukluklar : Hormon dengesini bozan endokrin bozukluklar : Oral Oral kontraseptif kulkontraseptif kul., troid, prolaktin.., troid, prolaktin.

Kişinin enerjisini tüketen hastalıklarKişinin enerjisini tüketen hastalıklar

Fiziksel ve psikolojik uyum gerektiren kronik durumlarFiziksel ve psikolojik uyum gerektiren kronik durumlar

Çökkünlük yaratabilen ciddi hastalıklarÇökkünlük yaratabilen ciddi hastalıklar

Kadınlarda cinsel istek bozukluğu tanı Kadınlarda cinsel istek bozukluğu tanı algoritması algoritması 33 Cinsel istekteki azalma ya da kayıp;Cinsel istekteki azalma ya da kayıp;

-madde intoksikasyonu sırasında ya da sonra ki -madde intoksikasyonu sırasında ya da sonra ki bir ay içinde ortaya çıkmışsa,bir ay içinde ortaya çıkmışsa,-etiyolojide ilaç kullanımı etkisi varsa;-etiyolojide ilaç kullanımı etkisi varsa;

*Madde kullanımına bağlı CİB, istek *Madde kullanımına bağlı CİB, istek bozukluğuyla gidenbozukluğuyla giden

Madde kullanımına bağlı CİB, istek Madde kullanımına bağlı CİB, istek bozukluğuyla giden bozukluğuyla giden Alkol, sedatifler, anksiyolitikler ve opiyatların Alkol, sedatifler, anksiyolitikler ve opiyatların

kötüye kullanımı hemen hemen her zaman cinsel kötüye kullanımı hemen hemen her zaman cinsel isteği azaltır.isteği azaltır.

Cinsel istekte azalmaya neden olan, psikiyatride Cinsel istekte azalmaya neden olan, psikiyatride kullanılan ilaçlar:kullanılan ilaçlar:

Antidopaminerjik ilaçlarAntidopaminerjik ilaçlar

SSRI !!SSRI !!

Kadınlarda cinsel istek bozukluğu tanı Kadınlarda cinsel istek bozukluğu tanı algoritması algoritması 44 Cinsel yakınlaşma olasılığı, cinsel aktiviteden Cinsel yakınlaşma olasılığı, cinsel aktiviteden

kaçınacakkaçınacak kadar kadar tiksinmetiksinme, korku ya da anksiyete , korku ya da anksiyete uyandırıyorsa;uyandırıyorsa;

*Cinsel tiksinme (aversiyon) bozukluğu.*Cinsel tiksinme (aversiyon) bozukluğu.

Ne zaman? Ne zaman? Cinsel tiksinme (aversiyon) bozukluğu. Cinsel tiksinme (aversiyon) bozukluğu.

Cinsel tiksinme, Cinsel tiksinme,

Cinsel saldırıCinsel saldırı: Tecavüz, çocukluk çağı kötüye kullanımı : Tecavüz, çocukluk çağı kötüye kullanımı ....

Ağrı uyandıran koitus (cinsel birleşme) Ağrı uyandıran koitus (cinsel birleşme) deneyimleri, deneyimleri, Cinsel dürtüler ile utanç ve suçluluk gibi zorlayıcı duygular Cinsel dürtüler ile utanç ve suçluluk gibi zorlayıcı duygular

arasında bilinçdışı bağlantılar yaratmış olan erken gelişimsel arasında bilinçdışı bağlantılar yaratmış olan erken gelişimsel çatışmalarçatışmalar

fallik dönemdeki inhibisyon ve çözülmemiş ödipal çatışmalar,fallik dönemdeki inhibisyon ve çözülmemiş ödipal çatışmalar,

sonucunda gelişebilir. sonucunda gelişebilir.

Ne zaman? Ne zaman? Cinsel tisinme (aversiyon) bozukluğu. Cinsel tisinme (aversiyon) bozukluğu. Cinsel yakınlaşma düşüncesi veya girişimi ile fobik Cinsel yakınlaşma düşüncesi veya girişimi ile fobik

tepkiler.tepkiler.

Kişi “iğrenç bulma” ve “tiksinme” gibi yoğun, nahoş Kişi “iğrenç bulma” ve “tiksinme” gibi yoğun, nahoş duygular ifade eden sözcükleri kullanır. duygular ifade eden sözcükleri kullanır.

Erken başlangıçlı, genellikle yaşamboyu.Erken başlangıçlı, genellikle yaşamboyu.

Bazı olgular iki tanı için de uygun. Bazı olgular iki tanı için de uygun.

Örnek olgu Örnek olgu

VajinismusVajinismus

Yaygın DCİBYaygın DCİB

Cinsel tiksinme bozukluğu (kendi ve Cinsel tiksinme bozukluğu (kendi ve eşinin cinsel organına dokunmak eşinin cinsel organına dokunmak konusunda ciddi aversif)konusunda ciddi aversif)

TEDAVİTEDAVİ

Kadın cinsel istek Kadın cinsel istek bozukluklarıbozuklukları

Tedavi seçenekleriTedavi seçenekleri

DanışmanlıkDanışmanlık

Kısa cinsel terapi (6-10 seans):Bilişsel-Kısa cinsel terapi (6-10 seans):Bilişsel-Davranışçı psikoterapi Davranışçı psikoterapi

Modifiye cinsel terapi: Psikodinamik yönelimli Modifiye cinsel terapi: Psikodinamik yönelimli cinsel terapicinsel terapi

Bireysel psikodinamik psikoterapilerBireysel psikodinamik psikoterapiler

İlaç tedavisiİlaç tedavisi

Hormon tedavisi Hormon tedavisi

Tedavi seçeneğini belirlerken kullanılanTedavi seçeneğini belirlerken kullanılantanı dışındaki etmenlertanı dışındaki etmenler

Başvuru şekli?Başvuru şekli?

Tedavi motivasyonu?Tedavi motivasyonu?

Konumu ?Konumu ?

Başvuru şekli ?Başvuru şekli ?

BŞ1. Kendi isteği ve kararıyla..BŞ1. Kendi isteği ve kararıyla..

BŞ2. Partnerinin isteği ve kararıyla.. BŞ2. Partnerinin isteği ve kararıyla..

BŞ3. Aile isteği ve kararıyla..BŞ3. Aile isteği ve kararıyla..

BŞ4. Doktor sevki veya yönlendirmesiyle..BŞ4. Doktor sevki veya yönlendirmesiyle..

Tedavi motivasyonu ?Tedavi motivasyonu ?

TM1. Cinsel isteğindeki azalmanın/kaybın TM1. Cinsel isteğindeki azalmanın/kaybın nedenlerini anlamak ve mümkünse nedenlerini anlamak ve mümkünse değiştirmek konusunda isteklideğiştirmek konusunda istekli....

TM2. Cinsel isteğindeki azalmanın/kaybın TM2. Cinsel isteğindeki azalmanın/kaybın nedenleri hakkında -(ön) bilinçli- farkındalığı nedenleri hakkında -(ön) bilinçli- farkındalığı var, var, değiştirmek konusunda isteksizdeğiştirmek konusunda isteksiz. (aslında . (aslında partnerinden ayrılma kararını verme partnerinden ayrılma kararını verme aşamasında, desteğe gereksinimi var)aşamasında, desteğe gereksinimi var)

TM3. Cinsel isteğindeki azalmanın/kaybın TM3. Cinsel isteğindeki azalmanın/kaybın nedenleri hakkında -(ön) bilinçli- farkındalığı nedenleri hakkında -(ön) bilinçli- farkındalığı var, var, değiştirmek konusunda kararsızdeğiştirmek konusunda kararsız.(uzun .(uzun süreli bireysel psikoterapi adayı?) süreli bireysel psikoterapi adayı?)

Konumu?Konumu? YaşYaş

Medeni durum: evli/bekar.Medeni durum: evli/bekar.

Düzenli cinsel partner: var/yok.Düzenli cinsel partner: var/yok.

Sosyokültürel düzey.Sosyokültürel düzey.

Psikolojik bilinç. Psikolojik bilinç.