OtonomSinirSistemi- II

Dr.ErsinO.KoyluEÜTFFizyolojiAb.D.

NörotransmiterNöropeptid - Nöromodülatör

• Sinirsistemindehernöronbirtürnörotransmitersalgılar– Asetil kolin:Kolinerjik nöron– Adrenalin/Noradrenalin:Adrenerjik nöron– Dopamin:Dopaminerjik nöron– Serotonin:Serotonerjik nöron

• Nöronlarayrıcanöropeptidleri/nöromodülatörmaddelerisalgılar

Otonomsistemnörotransmiterleri

Otonomsistempost-gangliyonik nöronları

sinirselileticiolarakasetilkolin veyanoradrenalin salgılar

Asetilkolin ® KolinerjikNoradrenalin ® Noradrenerjik

Parasempatik « KolinerjikSempatik « Noradrenerjik

NANC(Non-noradrenerjik,non-kolinerjiktransmiter)

ATP Peptidolmayan PostgangliyoniksempatiknöronlarGABA Peptidolmayan EnteriksinirsisteminöronlarıSerotonin Peptidolmayan EnteriksinirsisteminöronlarıDopamin Peptidolmayan Bazıpostgangliyoniksempatiknöronlar(böbrek)Nitrikoksit Peptidolmayan MidevepelvistekiparasempatiknöronlarNöropeptidY Peptid Postgangliyoniksempatiknöronlar

VIP PeptidTükrükbezi,sfinkter,safrakesesiveincebarsaktakiparasempatikler

GnRH Peptid SempatikgangliyonlarPmaddesi Peptid Sempatikgangliyonlar,enteriksinirsisteminöronları

[Nörotransmiter][Nöropeptid/Nöromodülatör]

Dopamin ve norepinefrin nöronları

Beyin ve sempatik sinir sisteminindiğer kısımlarındaki norepinefrin nöronları

Beyindeki epinefrin nöronları veadrenal medulla

(DOPA decarboxylase)

KatekolaminSentezi

Noradrenalininuzaklaştırılması

%50 - 80Aktif Transport ile geri alınma

1

Çevre dokulara ve kana diffüzyon2

Az miktarda enzimatik yıkımMAO (sadece sinir sonlanmalarında)

Katekol-O-metil transferaz

3

Reseptörler

• Asetilkolin– Nikotinik– Muskarinik

• Noradrenalin– Alfa– Beta

AdrenerjikReseptörler

a1 G(aq) protein ilişkili ® Fosfolipaz C aktivasyonu ® IP3 ve Ca2+ artışı

a2 G(ai) protein ilişkili ® Adenilat siklaz inhibisyonu ® cAMP azalması

b1 G(as) protein ilişkili ® Adenilat siklaz aktivasyonu ® cAMP artışı

b2 G(as) protein ilişkili ® Adenilat siklaz aktivasyonu ® cAMP artışı

b3 G(as) protein ilişkili ® Adenilat siklaz aktivasyonu ® cAMP artışı

Alfa-1Reseptörler

• Genel– Koronerartervazokonstriksiyonu– Venlerdevazokonstriksiyon– Gastrointestinalkanaldüzkasetkinliğindeazalma(sfinkterlerhariç)

• Diğerdüzkasetkileri(kontraksiyon)– Deri,böbrek,beyindamardüzkasları– Mesane– Üreter– İrisindilatatörkası– Seminalkanal

Alfa-2Reseptörler

• Genel– Koronerartervazokonstriksiyonu– Venlerdevazokonstriksiyon– Gastrointestinalkanaldüzkasetkinliğindeazalma

• Diğer– Plateletagregasyonu– İnsülinveglukagonsalımınınazalması– Yağdokusundalipolizinazalması

Beta-1Reseptör

• Kalp– SAdüğümdehızlanma– AVdüğümdeiletiartışı– Atrialveventrikülerkasetkinliğindeartış

• Böbrektereninsalımı• Yağdokusundalipoliz

Beta-bloker ilaçlar:Hipertansiyon ve kalbin ritm bozukluklarında kullanılır

Beta-2Reseptör

• Kandamarlarındadilatasyon– Koronerarterler– İskeletkasıarterleri– Hepatikarterler

• Düzkasetkinliğindeazalma– Gastrointestinalkanal– Mesanedetrusorkası– Bronşioller

Beta-3Reseptör

• Yağdokusundalipoliz• İskeletkasındatermogenez• Diğer

– Koronerdirencinendotelüzerindenazaltılması(tdv:kardiyomiyopatiler)

– Mesanegevşemesi(tdv:aşırıaktifmesanesendromu)

KolinerjikReseptörler

Nikotinik (nAChR) Katyon kanallarının doğrudan açılması ® Depolarizasyon

Muskarinik (mAChR) G protein ilişkili ® Farklı alt tiplerde farklı etkiler

MuskarinikAChReseptörleri

GIRK channels

Otonomstimülasyonunorganlardakietkileri

PARLAK IŞIK LOŞ IŞIK

Parasempatik uyarılmaSirküler kas kasılmasıRadyal kas gevşemesi

Pupil daralmasıGöze daha az ışık girmesi

Sempatik uyarılmaSirküler kas gevşemesiRadyal kas kasılması

Pupil genişlemesiGöze daha fazla ışık girmesi

İris

Silier kas

Göz

• İrisinradyalkası– a1adrenerjikreseptöraracılığıilekasılma(midriazis)

• İrisinsirkülerkası– Kolinerjikuyarılmailekasılma(miyozis)

• Silyerkas– Kolinerjikuyarılmailekasılma(yakıngörme)– b2 adrenerjikuyarılmailegevşeme(uzakgörme)

Hiss demeti

Purkinje sistemi

Kalp

• SAveAVdüğümler,hisshüzmesivepurkinjesistemi– Kolinerjikuyarılmakalphızındaazalma– b1 b2 adrenerjikuyarılmakalphızındaartma

• Atriumveventriküller– Kolinerjikuyarılmailekasılabilirlikteazalma– b1 b2 adrenerjikuyarılmailekasılabilirlikteartma

Sinoatriyal Düğüm Hücreleri Üzerine Ach ve NE Etkisi

SistemikDolaşım– PeriferikDirençKavramı

PeriferikDirenç

Vazokonstriksiyon

Vazodilatasyon

ORGAN

KanAkımı

KanAkımı

Arteriollervevenler• Koronerler

– Kolinerjikuyarılmailevazonkonstriksiyon– a1-2adrenerjikuyarılmailevazonkonstriksiyon– b2adrenerjikuyarılmailevazodilatasyon

• Diğerarterioller(sistemik)– Kolinerjikuyarılmailevazodilatasyon– a1-2adrenerjikuyarılmailevazonkonstriksiyon– b1veyab2adrenerjikuyarılmailevazodilatasyon

• Sistemikvenler– a1-2adrenerjikuyarılmailevazonkonstriksiyon– b2adrenerjikuyarılmailevazodilatasyon

Akciğer

• Bronşkasları– Kolinerjikuyarılmailekasılma– b2adrenerjikuyarılmailegevşeme

• Bronşbezleri– Kolinerjikuyarılmailesekresyondaartış– a1-2adrenerjikuyarılmaileinhibisyon– b2adrenerjikuyarılmaileuyarılma

Gastrointestinalsistem

• Mide– Kolinerjikuyarılmailemotilitetonusvesekresyondaartış,sfinkterlerdegevşeme

– a1-2veb2adrenerjikuyarılmailemotilitevetonüsteazalma,a1sfinkterlerdekasılma,a2sekresyondainhibisyon

• Safrakesesivekanalları– Kolinerjikuyarılmailekasılma

Ürogenital Sistem• Mesane

– Kolinerjikuyarılmailedetrusorkasındakasılmatrigonvesfinkterlerdegevşeme

• Uterus– Etkilerhemsempatikhemdeparasempatiksistemiçinmenstruelsiklusdönemlerinegöredeğişken

• Penis– Kolinerjikuyarılmaereksiyon,a1adrenerjikuyarılmaejekülasyon

Kanaadrenalinvenoradrenalinsalgılanır

Sempatik stimülasyon sırasında adrenal medulla da uyarılır

Adrenalmedullauyarılması

• Adrenalmedullayagidensempatikliflerinaktivasyonuadrenalinvenoradrenalinsalınımınanedenolur.

• Etkilersempatikaktivasyonutaklitederyanlızdahauzun(5-10kat)sürer.

• Adrenalinetkisindekifarklar:– b reseptörleridahagüçlüuyardığındankardiaketkilerdahagüçlüoluşur.

– Totalperiferikdirençüzerindedahaazetkilidir.– Metaboliketkileri5-10katdahafazladır

Sempatiksistemgenelliklekitledeşarjıileyanıtverir

Stresreaksiyonu

HansSelye(1907-1982)

• “Yaşamınyolaçtığıtümyıpratıcıetkenlerevücudunyanıtınastresdenir!”

STRES YANITI,TEHLİKELİ DURUMDAN KURTULMAK İÇİN

VÜCUDUN DENGESİNİN BOZULMASI,DAHA SONRA DA BOZULAN BU DENGEYİ

YENİDEN KURMAK İÇİNVÜCUDUN ADAPTASYONUDUR

Korku

Kaygı

GENELADAPTASYONSENDROMU

AlarmReaksiyonuSempatik Deşarj(Strese İlk Yanıt)

HOMEOSTAZ BOZULUR !

Rezistans(Adaptasyon)

Homeostazın Sağlanması İçin Yanıtların Geliştirilmesi

Tükeniş Stresörle Başa Çıkılamaması(Hastalık ® Ölüm)

KortikotropinSalgılatıcıHormon(CRH)

sekresyonu

Hipotalamus

STRES

AdrenokortikotropikHormon(ACTH)

sekresyonu

Ön Hipofiz

AdrenokortikotropikHormon(ACTH)

sekresyonu

Ön Hipofiz

Kortizolsekresyonu

Adrenal korteks

Hedef dokularda kortizol etkisi

Alarm(savaşyadakaç) reaksiyonu:• Kalphızıvekontraksiyongücüartar• İskeletkaslarınınkasılmagücüartar• Kalpveakciğerlerhariçiçorganlarınkandamarlarında

vazokonstriksiyon,kasvebeyindamarlarındavazodilatasyon• Dalakkasılır,depokandolaşımadöner.Alyuvaryapımıartar,

kanınpıhtılaşmasıkolaylaşır• KC’deglikojenolizartar• Mentalaktiviteyükselir• Terlemeartar,Metabolizmahızlanır• Solunumhızıartar.Solunumyollarıgenişler,CO2 atılımı

kolaylaşır• Sindirimsalgılarıazalır• Adrenalmedulladanadrenalinsalgısıartar

Rezistansreaksiyonu

• Böbrekkanakımıazalırkanakımıdüşer,mineralokortikoidsalgısıartar– BunabağlıböbreklerdenNa+ geriemilimiartar

• H+ atılımıartar(ArtankatabolizmasonucukanpH¯)

• Sututulmasıartar• Kanbasıncıartar

Tükeniş

• K+ iyonlarınınkaybı– MineralokortikoidlerNa+ tutarkenH+ veK+atılımınanedenolurlar

• Adrenalkortikalhormonlarıntükenmesi• Diğernedenler:

– Vücudunöncekidurumu– Rezistansreaksiyonusüresininuzaması