Pad Francuske, Viijevska Francuska
Poto su Francuska i Engleska 3. septembra 1939. Njemakoj
objavile rat du francusko-njemake granice dolo je do stanja
poznatog pod nazivom lani rat, u kojem obe strane mjesecima nisu
uinile nijedan znaajan potez. Belgija i Holandija jo su bile
neutralne. Posle pobjedonosnog pohoda na Poljsku, Njemaka je sav
svoj vojni potencijal mogla da usmjeri ka zapadu. U Francusku su
stigle i Britanske ekspedicione snage (BEF). Sama Francuska
mobilisala je sve borbene snage ali su im nedostajale sve vrste
borbenih sredstava. Eduard Daladje, premijer Francuske od aprila
1938. do marta 1940., i general Moris Gamlen, vrhovni zapovjednik
francuskih snaga bili su odgovorni za voenje rata. Poslije marta
1940. premijer je postao Pol Rejno. Jedino je Maino linija bila
gotovo spremna. Njena posada sastojala se od velikog broja elitnih
trupa. Ona se prostirala od vajcarske granice do Ardena a sastojala
se od niza utvrenja. Francuska je na njenu izgradnju utroila oko
100 milijardi franaka, ogromna sredstva koja nisu mogla biti
upotrebljena za proizvodnju modernih borbenih sredstava. Predlagana
je da se Maino linija produi du francusko-belgijske granice, ali je
taj predlog odbio Anri Peten. Po njemu produetak linije ka Belgiji
znaio bi predati Belgiju Njemakoj. Peten i njegovi sljedbenici
smatrali su da u Belgiji treba voditi aktivan rat. Ardenski front
smatrao je potpuno bezopasnim, to e se ispostaviti kao velika
greka, jer su se ba tu Njemci probili maja 1940. godine. Predio
zapadno od Monmedija, oko Sedana do Oaze namjerno je ostavljen
nezatien. Tamo su se 1940. nalazili generali Ensie (2. francuska
armija) i Korap (9. francuska armija).Francusko vojno rukovodstvo
ravnomjerno je rasporedilo svoje snage du teko utvrene Maino linije
i ranjivih, otvorenih granica na sjeveru i istoku. Od obale Lamana
do vajcarske granice bile su rasporeene 103 divizije, ukljuujui 10
britanskih divizija generala Gorta, komandanta BEF. Od toga 62
divizije bile su osuene na neaktivnost du Maino linije dok je na
slabo zatienim sjevernim podrujima rjeavana sudbina Francuske. Od
31 aktivne divizije deset ih je sluilo pod komandom generala
Bijota, komandanta grupe armija izmeu mora i Monmedija; 9 ih je
bilo pod komandom generala Pretala na Maino liniji, a 12 ih je bilo
u rezervnoj armiji. Ukupno su Francuzi imali 32 rezervne divizije
ali one su bile tako rasporeene da se nisu mogle brzo suprostaviti
prodoru neprijateljskih snaga. Samo 8 od ovih divizija bilo je
spremno da se ukljui na sjeveroistoni front.Dana 10. oktobra 1939.
godine, Britanci su odbili Hitlerovu ponudu za bilo kakav mir, a
12. oktobra su Francuzi uinili isto. Njemaki prvi plan je predviao
proboj kroz Belgiju i djelimino kroz junu Holandiju u mjesecu
oktobru. Plan je dobio naziv "Gelb. Polazilo se od toga da e teite
biti na belgijskoj teritoriji. Nemci su oekivali da e francuske i
britanske divizije ui u Belgiju sa juga im njemake trupe preu
granicu. tabovi jo nisu razradili ovu naredbu kada je 29. oktobra
dola promjena zapovijesti za izvrenja plana "Gelb", u kojoj je
sjeverna Francuska uzeta u razmatranje kao potencijalno bojite i
glavna meta njemake kopnene invazije. Cilj je bio da se ukljui to
vie saveznikih snaga sjeverno od rijeke Some. Hitler je zatim za
dan kad e poeti ofanziva na Zapadu odredio 12. novembar, ukoliko to
vrijeme dozvoli, jer je avijaciji bilo neophodno vedro nebo a
tenkovima suva zemlja. U noi izmeu 5. i 6. novembra 1940. godine
njemake divizije su krenule du holandske i belgijske granice da
zauzmu svoje poloaje.Napad na Belgiju i Holandiju bio je dio napada
na Francusku. Ove zemlje napala je Grupa armija B.Poslije pada
Belgije (kapitulirala 28. maja) inilo se da je kod Njemaca nastao
krai zastoj. Preostale francuske trupe su se nalazile na sopstvenoj
teritoriji i formirale su front od 700 kilometara, koji je na
zapadu poinjao na moru kod Abevila, a zavravao se na istoku kod
vajcarske granice. Za vrijeme kratke pauze, Saveznici su svim
silama pokuali da preduzmu incijativu: 4. juna su
francusko-britanske trupe juriale na Abevil, ali su bile odbijene.
Odmah zatim poeo je njemaki napad. Francuzi su spremno doekali prvi
njemaki napad, propustili su tenkove i napali pjeadiju koja je ila
iza tenkova. Saveznici su pruali ilav otpor nadiruoj njemakoj
armadi. U sektoru Amijena i Perona Njemci su izgubili 65% tenkova
koji su tamo operisali. Njemci su meutim dovukli rezerve, dok
Saveznici gotovo da iza svojih linija nisu ni imali trupa. Posle 24
asa borbe, Romel je kod Amijena probio francusku liniju, udario na
nezatienu pozadinu, i za tri dana stigao do Sene kod Elbefa. Ruan
je bio odsjeen. 8. juna se grmljavina topova ula u Parizu. Stotine
hiljada Pariana krenulo je na jug Francuske. Poslije pada Ruana,
Britanci su se uplaili da e njihove trupe u Sjeverozapadnoj
Francuskoj biti odsjeene, pa su svojim jedinicama naredili da se
ukrcaju u Le Avru. Ovo je toliko ogorilo francusku vrhovnu komandu
da je ona na silu pokuala da onemogui Britance da dou do ove luke.
Poslije Romelovog proboja na zapadu, Guderijan je 9. juna poeo
nadiranje sa svojim tenkovima istono od Pariza. 10. juna je bio
primoran na teku borbu, u kojoj su Njemci pretrpili osjetne
gubitke, fronta gotovo i da nije bilo. 11. juna Guderijan je zauzeo
Rems, a dan kasnije su tenkovi bili kod alon-sir- Marna. Francuska
vlada i Vrhovna komanda napustile su Pariz 10. juna. Vrhovna
komanda se smjestila u Brijaru, a vlada u Turu. U oba ova tijela
vladao je sve vei defetizam. Pariz je pao 14. juna.Uzalud je Viston
eril ubjeivao Fancuze da brane Pariz. Pariz su Njemci osvojili bez
znaajnijih gubitaka. Da bi Hitler ponizio Francuze, naredio je
defile njemakih vojnika kod Trijumfalne kapije, a i sam se slikao
sa pogledom na Ajfelov toranj. Njemaki uspjeh je bio potpun, dok se
francuska vojska raspadala. Zauzeem Pariza odmah je formirana
njemaka vojna uprava. Tako je poelo stvaranje Hitlerovog Atlanskog
bedema i pripreme invazije na Britaniju. Potpisivanje kapitulacije,
22. juna 1940. godine, obavljeno je na istom mjestu gdje je 1918.
godine Njemaka potpisala svoju bezuslovnu kapitulaciju.Pobijeeni su
na kraju krajeva pobjedili svoje pobjedioce i otplatili dug iz
Prvog svjetskog rata.Poraz Francuske 1940. bio je, dobrim dijelom,
posljedica slabe tehnike opremljenosti njene armije. Nedostajala im
je protivavionska artiljerija, avioni i protivtenkovska
artiljerija.
Viijska Francuska iliViijska Vladaje najei upotrebljavani naziv
za opisivanje francuske vlade koja je uDrugom svjetskom ratukao
Marionetska dravaVelikog Njemakog Rajhasaraivala sa Nacistikom
Njemakom i Silama Osovine od jula 1940. do avgusta 1944. Viijska
vlada je naslijedila Treu Francusku Republiku i bila prethodnikde
Golove vlade. Slubeno se zvala Francuska Drava (tat
Franais).MaralFilip Petenje proglasio Viijsku Francusku nakon
poraza protiv Nacistike Njemake i svoje proglaenje je legitimisao
glasovima u Nacionalnoj Skuptini, pa je Skuptina prenijela sve moi
na Petena, ime je on postao posljednji premijer Tree Republike i
predsjednik Skuptine, a taj se dogaaj zbio 10. juna 1940. Kasnije
uzima titulu efa Francuske Drave. Maral Peten je bio na elu
reakcionarnog programa zvanog Rvolution nationale, iji je cilj bio
"regeneracija nacije".Viijski reim imao je legalni autoritet i nad
sjevernim dijelom drave, koji je okupirao Vermaht, i nad junim
slobodnim dijelom drave, ali Viijska vlada je mogla u sjevernom
dijelu postavljati zakone samo ako se nisu krili s njemakim.
Logino, u junom dijelu drave reim je bio najdjelotvorniji, a tamo
se nalazio i glavni grad, Vii. Koliko je daleko Peten iao u
kolaboraciji, svjedoi podatak da je uveo antisemitske zakone te su
policijske snage i milicija poele hapsiti Jevreje, politike
protivnike reima i lanove pokreta otpora te pomagale Njemakoj
policiji. Potom su ih slali u koncetracione logore u Njemakoj. Juna
je zona pod viijskom upravom bila sve do novembra 1942. godine.
Nakon to su se 8. novembra 1942. Saveznici iskrcali na obale
Sjeverne Francuske, Hitler je naredio da Vermaht okupira juni dio,
pa se tako cijela Francuska nala pod njemakom okupacijom, osim
malog dijela na Alpama koji je drala Musolinijeva Italija do
septembra 1943.Nakon poraza Francuske, Peten i njegov reim
dobrovoljno su kolaborirali sa Silama Osovine u zamjenu da
Francusku ne podjele meusobno.Viijska Francuska je 27. novembra
potopila svoju vlastitu mornaricu u Tulonu kako je Njemci ne bi
mogli zauzeti prilikom okupiranja junog dijela Francuske i
prebaciti pod kontrolu Njemake mornarice, to je bilo u potpunoj
suprotnosti sa inom od prije dvije godine u Mers-el Kebiru, kada je
Viijska vlada odbila predati mornaricu Saveznicima. ini se da je
Peten elio sauvati mornaricu pod francuskom kontrolom, to je u tom
razdoblju rata bilo nemogue sprovesti u djelo. Viijska Francuska
je, nakon to je uvidjela da e Njemci okupirati juni dio, pruila
slab otpor Saveznikim snagama u Sjevernoj Africi, kad je izvena
invazija na to podruje, tzv. Operacija Baklja. Velik broj vojnih
zapovjednika, kao i samih vojnika, pridruio se snagama de Golove
Slobodne Francuske.Viijska Francuska se sporila sa generalom de
Golom oko legitimnosti nad francuskim teritorijom. De Gol je
smatrao da je njegova Slobodna Francuska jedina prava i zakonita
nasljednica Tree Republike. S vremenom, de Gol je tu bitku za
legitimnost poeo dobijati, jer se otpor prema reimu i Njemcima sve
vie poveavao kako je vrijeme odmicalo. Pokret otpora se potpuno
razvio. Kada su saveznici pokrenuli operaciju Overlord, iskrcavanje
na plae Normandije, de Gol je proglasio Privremenu Vladu Republike
Francuske u junu 1944. Nakon to je u avgustu iste godine osloboen
Pariz, Privremena vlada ga je 31. avgusta proglasila svojim
sreditem. 23. oktobra Saveznici su Privremenu vladu proglasili
jedinom legitimnom francuskom vladom.20. avgusta Viijski se reim
zajedno sa svojim simpatizerima preselio u njemaki
gradiSigmaringen, te je tamo uspostavljena vlada u azilu, koju je
vodio Fernand de Brinon do poetka april 1945.Veina lanova Viijskog
reima uhapena je od strane snaga Privremene vlade, a mnogi od njih
su osueni na smrt. I sam Maral Filip Peten je bio osuen na
streljanje, ali je general de Gol preinaio u doivotnu kaznu. Umro
je 23. jula 1951., na ostrvu Il d'Je, gdje je sluio kaznu i gdje je
i pokopan.
Literatura:
Piter Kalvokorezi i Gaj Vint- Totalni rat, Izdavaka radna
organizacija Rad, Beograd
1987.http://sh.wikipedia.org/wiki/Vi%C5%A1ijevska_Francuska ,
pristupljeno 10. 10. 2014.
