pagpapanatili ng Buhay na lupa - · PDF fileNilimbag sa Pilipinas Hulyo 2013 Art Angel Printshop Quests, Inc. Lunsod Quezon, Metro Manila Pilipinas. Pagpapanatili ng Buhay na Lupa

Kaya Ko, Kaya Mo

pagpapanatili ng

Buhay na lupa

Paggawa ng Compost at Iba Pang Organikong Pamamaraan

na Subok ng Magsasaka

FederatIOn OF Free FarMerS

HulyO 2013

Mga Patnugot

Raul Q. Montemayor

Anthony L. Pavia

Katuwang sa Dibuho at Paglatag

Joel V. Villaruel

KaraPatang MagPalathala 2013

Federation of Free Farmers Quezon City, Metro Manila Philippines

Inaangkin ang lahat ng karapatan. Gayunpaman ipinahihintulot ang paglalathala, pagkopya at pagbabahagi ng aklat na ito o anumang bahagi nito, pati na ang pagsisipipara sa mga pagtatasa at pagkilatis kahit walang hayagang pahintulot ng tagapaglathala.

ISBN xxx-xxx-xxxxx-x-x

Nilimbag sa Pilipinas Hulyo 2013

Art Angel Printshop Quests, Inc. Lunsod Quezon, Metro Manila Pilipinas

Pagpapanatili ng Buhay na Lupa | v

paunang Salita

MAALAB na pagbati sa lahat ng Free Farmer at pati na

sa lahat ng magsasakang tumatangkilik ng organikong

pagsasaka.

Nilalaman ng bagong edisyon ng aklat-gabay na ito ang

mga karanasan ng mga kasapi ng FFF sa paggamit ng mga

teknolohiyang natutunan sa mga aral-pagsasanay na ating

isinagawa, gayundin sa kanilang mga napag-aralan mula

sa mga iba’t ibang sangay ng pamahalaan at iba pang mga

samahan.

Layunin nito na maibahagi ang mga praktikal at kapaki-pakinabang na

kaalamang ito sa mas maraming magsasaka at pati na sa sambayanan.

Tungo dito, minabuti naming samahan ito ng kaakibat na video upang

higit na madaling maintindihan at matutunan ang iba’t ibang pamamaraan

sa organikong pagsasaka at sa pagpapaunlad ng mga gawaing bukid

Bukod sa mataas na at papataas pang presyo ng mga abonong kemikal,

ang pinsalang dulot nito sa kalusugan ng tao at sa kalikasan ang naging

udyok upang maghanap ng mga alternatibong nagbibigay-buhay. Ang

paggawa ng compost at mga organikong pampataba ng halaman at mga

ligtas na pamuksa ng peste ng mga magsasaka sa mismong bukid nila ay

napatunayang higit na mura at malusog na pamamaraan.

Maging masiglang FreeFarmer ang bawat kasapi ng FFF, mga malayang

magsasaka na gamit ang mga pinahusay na pamamaraan sa pagbubukid

— ito ang nananatiling payak na pangarap at matibay na adhikain ng

ating samahan upang mapataas ang kita ng mga magsasaka, matiyak ang

pagkain ng kanilang pamilya, at makatulong sa pangangalaga ng kalikasan.

LEONARDO Q. MONTEMAyOR

Pangulo

vi | Federation of Free Farmers

Pagkilala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii

Paunang Salita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v

Pambungad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

ang lupang punong-puno ng buhay

MODULE 1

Buhay na Lupa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

paggawa ng compost at pag-ipon ng katulong na mumunting organismo

MODULE 2

Compost: Pangkaraniwang paggawa . . . . . . . . . . . . . . . 15

MODULE 3

Inuling na Ipa ng Palay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

MODULE 3a

Rice Hull Carbonizer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

MODULE 4

Mabilisang Composting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

MODULE 5

Mga Microorganism: Iba’t ibang uri

at mahalagang papel ng mga ito . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

nilalaman

Pagpapanatili ng Buhay na Lupa | vii

MODULE 6

Lactobacilli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

MODULE 7

Mumunting Organismo:

Mula sa Kawayan at sa Gubat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

MODULE 8

BIM: Beneficial Indigenous Microorganisms . . . . . . . . . 41

iba’t ibang pamamaraan ng pagbuburo

Module 9

Fish Amino Acid Extract. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Module 10

Fermented Fruit Extract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Module 11

Fermented Plant Extract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Module 12

Fermented Seaweed Extract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Module 13

Calcium Phosphate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

pagbibigay ng angkop na sustansya sa bawat yugto ng pagtubo

Module 14

OFF-V: Organic Foliar Fertilizer

– Vegetative Stage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

viii | Federation of Free Farmers

Module 15

OFF-R: Organic Foliar Fertilizer

– Reproductive Stage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

ligtas na pestisidyo at pamuksa ng peste

Module 16

Neem Plus: Katas ng Dahon at Bunga ng Neem . . . . . . 71

Module 17

Fermented KBL: Katas ng Bawang at Luya . . . . . . . . . . . 74

Module 18

Pamatay Uod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

Module 19

Pamatay Uod at Insekto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Mga appendix

Appendix A

Mga Pinaghalawan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Appendix B

Federation of Free Farmers: Maikling Kasaysayan

at mga Kasalukuyang Programa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

PagpapanatilingBuhaynaLupa | 1

PambungadAngFreeFarmTechnoguidesngFFFayisangseryengmgaaklat-gabayna

naglalahadngmgateknolohiyaatpamamaraangpambukidnanasubukan

atnapatunayangmahusayngmgamagsasakang-teknisyanatmga

kamagsasakangFFFsakani-kanilangmgabukid.

Sinusunodsaseryeangprosesongpaglipatngteknolohiyaayonsa

pamamaraanngFreeFarmingomalayangpagsasaka.Angmgasumusunod

angmgahakbangsaprosesongito:

a) pag-aaralsamgabatayangprinsipyonasiyangtumutuhogsamga

teknolohiyangpambukidtuladngorganikongpag-aalagangpalay,

pagtatanimngtissue-culturednasaging,atibapa;

b) paglalarawanngmgahakbangbataysamismongpaggamitng

teknolohiyasabukid;

k) paglalahadngmgaproblemasapagsasagawa,angmgasanhinito,

atmganapagtibaynasolusyondito;

d) pag-uulatsamgakinalabasanatmganapansinbataysamismong

paggamitsabukid.

Sapagtuturongmgaprinsipyoatprosesokasabayangpagsubok

atpagkilatissamismongpaggamitsabukid,tiyaknamauunawaanng

magsasakakungpaanoatbakitmabisaodimabisaangisangteknolohiya.

Angganitongkaalamannamanangmagigingbatayanniyasapaggamito

dipaggamitnito.

HindibagoangmgateknolohiyangtinuturosaFreeFarmTechnoguides.

Halawangmgaitosaiba'tibangpag-aaralatpagsubok.Hindirin

kumpletoangmgaito.Angisinamaditoayiyonlamangmgateknolohiya

nasuboknangmgaFreeFarmeratpatuloynilangpinahuhusaypa.

Maaaringhindipumasaangmgaitosapagtasangmgadalubhasasa

agham,subalittiyaknalahatito'ysuboksabukidatsubokngmagsasaka.

nakatuonangFreeFarmTechnoguidessailangpilinggrupo:

a) mgakasapingFFFatibapangnagsasagawangmalayang

pagsasaka,

2 | FederationofFreeFarmers

b) mgamanggagawangbukid,

k) mgasamahangisinusulongangagrikultura,

d) mgamag-aaral,at

e) mgamahiligmagsakaatnaniniwalangmalakiangmaiaambagng

mgamagbubukidsapagpapaunladngagrikultura.

Angaklat-gabaynaitoaybataysaunangaklat-gabaysaseryena

inilimbagnoong2010.Tungkolparinitosadalawangpaksanalubosna

ikinalugodngmgakasapingFFFnalumahoksamgapagsasanaymula

2007hanggangsakasalukuyan:angpagko-compostatangpaggawa

ngmgaorganikongpatabaatpamuksasapeste.nakalarawanditoang

kanilangmganagingmatagumpaynapamamaraanngpaggawangmgaito

samismonilangmgabukirin.

Angpangunahingpagkakaibangpaglalathalangitoaymaykasama

itongDVDnanaglalamanngmgavideongbawatmodulenatinatantiyang

higitnamagpapadalisapagpapaliwanagatpagsasalinngtampokna

teknolohiya.

Mga HudyatBilangtulongsamagbabasa,naritoangmgahudyatparasamgatampok

nabahagi:

Mga Gamit at Sangkap

Paano Gumawa?

Paano Gamitin?

Ang Galing!

MakilahokInaanyayahananglahatngmambabasaatgumagamitngaklat-gabaynaito

naipadalaangkanilangmgapunaatmungkahisa:

/ FederationofFreeFarmers

41HighlandDrive

BlueRidge1109,QuezonCity

Philippines

% Telepono:(632)647-1451o(632)647-1093

+ Email:[email protected]

* Website:www.freefarm.org

Ang lupang punong-puno ng buhayHitik sa samu’t saring buhay

ang lupang ating sinasaka at

pinagkukunan ng ikabubuhay.

Kailangan nating pangalagaan

at pagyamanin ang lupa dahil

sa buhay na lupa nakasalalay

ang buhay ng sangkatauhan.

Tungo dito dapat natin

pag-aralan ang iba’t ibang

paraan kung paano isasauli

ang sustansyang kinukuha

ng ating pananim sa lupa

upang hindi ito masaid.


Buhay na Lupa

Anglupaaymaituturingnaisangkalawakannamaysarilingdaigdig.Itoaybinubuohindilamangngbuhangin,banlikatputik.Mayroondinditongtubigkungsaannakalusawangmgasustansyanakailanganngmgahalaman.Mayroondinditonghanginsamgapuwangnanamamagitansamgabutilatistrakturanabumubuonglupa.Ditosamgapuwangnaitosumusuotatgumigitgitangmgaugatngmgahalaman.ngunit,higitsalahat,anglupaaypunong-punongmgabuhay.Mayroonditongmgamaliliitnamgahayopatkulisap.Atmayroondinditongmgaorganismonahindikayangmakitangatingmgamatalamang.Itoangtinatawagnatingbuhaynalupa.

Anglupaaypunong-punongbuhay.Tuladngmundonatin,mayroondinditongmgakomunidad.Mayroongmgaorganismonasimpleangpamumuhay.Mayroondingkomplikadoatmahirapunawain.Mayroong

1


Paggawa ng compost at pag-ipon ng katulong na mumunting organismoSa mga sumusunod na module,

pag-aaralan ang composting,

isang mabisang pamamaraan

upang mapabilis ang pagbulok

ng organic matter at gawin

itong humus.

Tatalakayin din ang pag-akit at

pag-ipon ng mga fungi, bacteria

at algae na siyang tumutulong

sa pagbulok at paggawa ng

humus.


Compost

Pangkaraniwang paggawa

Angmalusognalupaaynagbibigayngmalusognapananimnamaykakayahanglabananangmgapesteatsakit.Magigingmalusogatbalanselamanganglupakapagitoaymayamansahumusnasiyangpinaka-imbakanngmgakailangangsustansyanghalaman.

SaModule1,atingnapag-alamannaanghumusanghulingproduktongprosesongpagkabulok.Bahagiitongisangprosesokungsaanumiikotangmgasustansiyamulasalupapapuntasamgahalamanatmulingpagbaliknitosalupasatulongngmgamicroorganism.Angcompostingayisangparaanparamapayamananglupanghumus.

Compostingangpinaka-popularnaparaanparamabulokkaagadangmgapinagtabasanpagkataposnganiatmaibalikmulisalupaangmgasustansya.

Mgafungioonggoangmgapangunahingmicroorganismnakatulongnatinupangmapabilisangpagka-bulokngmgasalansanngorganikongsangkap.ngunithabangtumatagalangprosesongpagkabulok,angtemperaturaaytumataasatiba’tibangorganismoangumaatakesaatingmgapinabubulok.Sapagtaasngtemperatura,namamatayangmgaorganismonamaydalangsakit.Mahalaganamapanatiliangpagigingmamasa-masangcompostpileparamapanatilingbuhayangmgamicroorganism.

Angcompostaymahalagangpamamaraanupangmaisaayosangpisikalnakatangiannglupa.Sapamamagitanngmgaorganikongsangkapnanagmumulasacompostnatutugunanangmgakakulangannglupanalabisnamabuhangin.Tinutulunganngcompostnamapanatiliangtubigatibapangsustansiyasalupaupangmapakinabanganngmgapananimnangmasmatagal.

2


Inuling na Ipa ng Palay

Saatingmoduletungkolsapaggawangcompost,natutunannatinnamabutinglahukannginulingnaipangpalayangtumpokngmgadahon,duminghayopatibapangsangkapnaatingbinubulok.Pag-aaralannatinngayonkungpaanogumawanginulingnaipangpalay.


• 20sakongipangpalay(sapatupangmatabunanangcarbonizer)

• Tuyongdahonatpatpatnapanggatong

• Carbonizer

3

Get a copy now!Call: (632) 647-1093 (632) 647-1451Email: [email protected]


Paano Gamitin?

Ang Galing!

“Angisangkilongcarbonizedricehullaymakaka-holdng5litersnawater.Malakingtipidlalonasalaborcost.Sahalipnaaraw-arawkamagdilig,puwedenangkahitisangbesesisanglinggokungmaycarbonizedricehull.

“Lahatngmagsasaka,inaanyayahankokayo,nakungmayricehullkayosainyo,huwagninyongitapon;gawinninyongcarbonizedricehull.Madalilamangitonggawinatgamitinsainyonggardeningatsainyongpalayan.”

—Rodrigo P. SargadoAleosan,northCotabato


Rice Hull Carbonizer


• 1latangmantikanawalanglaman

• 1bakalnatubonamayhabang4natalampakan,3pulgadaangdiametroobawatgilidkungkuwadrado

• 4napirasongbakal,1talampakananghabaat8milimetroangdiametro

• Panghinangoweldingmachine

• Oxy-Acetylenemachineoibangpambutas

Paano Gumawa?

1. Ihandaangchamber.Kailanganlagyanngmgabutasnabilogangapatnagilidnglatangmantika.Sabawatgilidmagkrokisng12bilognapantayangagwat,3pahalangat4pababa.Bawatbilogaydapatmaydiametrong3.2cmokayaaytuladngpuwitngmaliitnalatangsardinas

2. gamitangoxy-acetylenemachineo ibapangparaan,butasinangmgakrinokisnabilog.

3a


Mabilisang Composting

Samganakaraangmodule,napag-usapannatinangprosesongpaggawangcompost.napag-alamannatinnaaabotitonanghanggang25araw.Peroalambaninyonamaaaringpaikliinsa10arawangpaggawangcompost?Alaminkungpaanosasumusunodnapahina.


•

•

•

•

Paano Gumawa?

1.

4



Ang Galing!

“Ditosashortenedcomposting10dayslangaypuwedenanatinitongmagamitnapareholangdinangingredientssaamingginagawangregularnacompost.

“Salahatnghalamanaymaaarinatinitonggamitin;makakapagpalagoatmakakapagpagandadinitongbungangatingpalay.

“Magtulong-tulongtayoupangmaiwasanangpagkalatnghindimagagandasaatingkapaligiran.

“Atsanagsasabinamahalnilaangkanilangmgaanakataposubalithindinag-oorganic,sasabihinkonahindiyatatamaanginyongpagmamahal.”

— Reynaldo G. FallariaSanAgustin,OccidentalMindoro

Fungi Bacteria Algae


Mga Microorganism

Iba’t ibang uri at mahalagang papel ng mga ito

SAnakaraangkabanata,napag-aralannatinnamalusognatutuboatlalakiangmgapananimsaisangbalansenglupanahitiksahumus.Ditotayomakakaasanamagkaroonngmasaganaatmasustansyangani.Sabalansenglupanapupunuanangpangangailanganngmgahalamanngiba’tibangsustansya.nakakalayaangmgasustansyananakakanlongsahumus.

Angmgamicroorganismsalupaangmaypinakamalakiatmaypinakamahalagangpapelsapag-ikotngmgasustansyamulasamgahalaman,mgahayop,atmgataopabaliksalupa.Kungwalangmgamicroorganism,hindimaisasakatuparanangkasabihang,“Tayoaymulasaalabokatbabaliksapagka-alabok.”

Fungioonggoangpangunahinguringmicroorganismnakailanganupangmasimulanangpagkabulok.Hindibaninyonapapansinnaanglumangtinapayayina-amag?Angamagayisanguringfungi.Hindininyobanapapansinangmgakabutiaytumutubosamgapataynakahoy?Angkabutiayisaringuringfungi.Primarydecomposeropangunahingtagabulokangtawagsakanila.

Pagkataposnilaayhahalilinamanangmgabacteriaatmgaalgae,hanggangsamagingcompostangmganabubuloknabagay.Salupa

5


Lactobacilli

SapaggawangcompostgumamittayongisangsangkapnatinatawagnabeneficialindigenousmicroorganismoBIM.AngBIMaybinubuongiba’tibangmicroorganismomumuntingorganismonasiyangtumutulongsapagbulokngorganicmatterhanggangitoaymaginghumus.

IsanghalimbawangbakteryanakasamasaBIMayanglacticacidbacteriaolactobacilli.Mahusayitonapampatunawngpagkainatpagbulokngmgaorganikonglabis.Tumutulongdinanglactobacillisapagbawasngmababahongamoymulasamganabubuloknamgabagayatgumagawangmgaenzymeatnaturalnapanlabansamasasamangmikrobyo.


•

•

•

•

•

•

6



Ang Galing!

“Anglactobacilliayginagamitponaminsapag-controlngamoysababuyannamin.

“nagagamitkorinitongantibiotikoatvitamins.Anggagawinlangdito,yungipapainummosababoyatyungpagkainlalagyanmo.

“Yungloobngkulunganisprayandin;walanayungamoy.

“nirerekomendakopoangpaggamitnglactobacilli.”

— Ricardo AbogadoPalo,Leyte


Mumunting Organismo

Mula sa Kawayan at sa Gubat

SApagtalakaynatinsaprosesongcomposting,nakitanatinangkahalagahanngmgamicroorganismomumuntingorganismosapagbulokngorganicmatterhanggangsaitoaymaginghumusnanaglalamanngmgasustansyanamahalagasapagtuboatpaglagongatingmgahalaman.

Maytatlonguringmumuntingorganismo:1)angfungioonggo,2)angbacteria,at3)angalgaeolumot.nasapaligidlangnatinangmgamicroorganismnaito.Kungminsanaywalaokulangangmgaitosalupangtinatanimannatin.Dahilditobumabagalangpagprosesongmgasustansyanakailanganngmgapananim.Angpag-akitatpag-iponngmgamumuntingorganismoaylubosnamakakatulongsaInangKalikasan.

Tatalakayinnatinngayonangisangparaanngpag-akitatpag-iponngdalawangklasengmumuntingorganismo:1)angbacterianamatatagpuansamgakawayanan,at2)angfungusoonggonanagmumulasagubat.Halospareholangangparaanngpagkalapngbacteriaatonggo.Angpagkakaibalamangngdalawaayanglugarkungsaansilanatatagpuan.

Kungmalayokayosagubat,maghanapngisangmayabongomalusognapunongkahoyatdoonkayomakakakuhangfungus.


•

•

•

•

•

7


Paano Gamitin?

Ang Galing!

“Angpagkalapngmumuntingorganismoaynakakatulongsapagbubulokngmgabagay-bagaynagagawinnatingcompost.Yungcompostnamanayparapayamaninangsustansyanglupa.Tumutulongdinangmumuntingorganismonamapawalanangmgasustansyanakailangannamanngmgahalaman.”

— Amador R. Dela CruzSta.Ignacia,Tarlac



BIM

Beneficial Indigenous Microorganisms

Sapaggawangcompostgumagamittayongtinatawagnabeneficial

indigenous microorganismsoBIMupangmapabilisatmasiguroang

pagkabulokngorganic matterhanggangitoaymaginghumus.Binubuo

angBIMngmganakabubutiatnaturalnamikrobyomulasakagubatanat

kawayanan.

Paano Gumawa?

8



Paano Gamitin?

Ang Galing!

“Sakaranasanko,nakakatulongangBIMsa

pagpapagandangmgatanim,lalonasapalay

atsakasamgagulay.MapapadalidinngBIM

angcomposting.Hinihikayatkoanglahatng

magsasakanagumamitdinngBIMtuladko

kasiitoaymagpapalakingatingproduksyon.”

—Cristituto B. BatonghinogAlicia,ZamboangaSibugay


Iba’t ibang pamamaraan ng pagbuburoSa Module 9 hanggang Module

13, tatalakayin natin ang

sistema ng fermentation o

pagbuburo. Ito ay paraan ng

paggamit ng mga mumunting

organismo at iba pang sangkap

upang makagawa ng katas na

naglalaman ng mga sustansya na

maaaring ipakain sa halaman sa

pamamagitan ng kanyang mga

ugat o dahon.


Fish Amino Acid Extract

LUPAnamayamansahumusangsikretoupangmagingmalusog

angatingmgapananimatmagkaroonitongdepensalabansamga

sakitatpeste.Humusangpinakahulingproduktongpagkabulok

ngorganicmatter.Itorinangsimulangmulingpag-ikotngmga

sustansyaatmineralnabumubuongatingmundoatbumubuhaysa

taoatsasanlibutan.

Bilangmgamagsasaka,maaarinatingtulunganangInang

Kalikasanparamapabilisangprosesongpaggawanghumussa

pamamagitanngpagpaparamingmgamicroorganismsalupa.

Angfermentationopagbuburoayisanguringmetabolismong

mgamumuntingorganismokungsaancarbonangkanilangginagamit

sahalipnaoxygenparamakumpletoangproceso.Anaerobicang

tawagsamgaorganismongitonahindikailanganngoxygen.

Sapamamagitanngkatasngfish amino acid (FAA),mabilisan

ngunitsanaturalnaparaannatinnaibibigaysahalamanangmga

sustansyangkailangannilangmaramihantuladngkinasanayanna

natingmgaabonona(n)nitrogen,(P)phosphorusat(K)potassium.

Bukoddito,naibibigaydinnatinangibapangmineralnahindi

kalakihanangkanilangpangangailangan–calcium, magnesium at

sulfur.Mayroondinitongboron, copper, iron, manganese, zinc,mga

bitaminaathumic acid.

napupunanngkatasngFAAangpangangailanganngmga

mumuntingorganismosalupaatnapapabilisnitoangproseso

sapaggawanghumus,namabagalkungikukumparasaating

inaasahangtakdangpag-aningmgapananim.

9


Paano Gamitin?

Ang Galing!

“nakakatulongangFishAminoAcidExtractsapagpapalagongmgahalamankasimayroonsiyangnitrogen.Magagamititosalahatngpananimtuladngpetsay,kangkong,atlettuce,patisamgabulaklak,kasipangpayabongsiya.Magtulungantayolalosaorganikongpagsasakanaisinusulongngayonngatinggobyerno.Yungkitaumaakyatdahilmasmababayunggastos.”

—Esmeralda GamilImelda,ZamboangaSibugay



Fermented Fruit Extract

Kungangfishaminoacidextractaynagbibigayngnitrogensamgahalaman,mayroondintayongparaanupangmadagdaganangpotassiumnakinakailanganngmgaito.

Mayamanangmgaprutassapotassium(0-0-60)natumutulongsapamumulaklakatpamumungangmgahalaman.Angfermentedfruitextract(FFE)oburongkatasngpinaghalongkalabasa,papayaatsagingaymayamansabeta-caroteneatmgaprotina.


•

•

•

•

•

•

10



Paano Gamitin?

Ang Galing!

“nanggumamitakonungginawanamingFermentedFruitExtract,nagtakayungmgakapitbahaynamin.Paanokodawnapabungayunglanzonesnaminngmarami?Maliitnayungpuno,hindipagrafted.Anodawangsikretoko?Sabiko,subukanninyogumamitngFermentedFruitExtract.AlammonamansamgaPilipino,“Toseeistobelieve!”Kayangayonmasmadaliakongmakapang-engganyonangkapwakomagsasaka.”

—Rebecca P. AdobasBontoc,SouthernLeyte



Fermented Plant Extract

Angfermentedplantextract(FPE)obinurongdahonopunonghalamanayisangmabisangpampalagongpagtubongugatngmgapananim.Dilangyan,ito’ymayamansaphosphorous,magalingnapampatibayngpunongmgahalamanatnakakatulongsapagbubulokngcompost.


•

•

•

•

•

11



Paano Gamitin?

Ang Galing!

“nakitakosapaggamitngFermentedPlantExtractaymadaliitonggawindahilmadalilanghanapinangmgamateryalesathindinakailangangbumilipasatindahan.Hindiitonakakasamasakalusugan;hindiitonakalalasonatenvironmentfriendlypaito.Hindilangitoparasaisangtanim,kundisalahatngpananimngmagsasaka.”

—Francisco P. GarlitIlihan,AgusandelSur



Fermented Seaweed Extract

Malibansanitrogen,potassiumatphosphorus,maramipangibangklasengsustansyaangkinakailanganngmgahalamanupangmabuhayatlumago.Sapuntongitouumpisahannatinangiba’tibangparaanparamakapagbigaytayongmasmaramingsustansyasaatingmgapananim.

Angfermentedseaweedextract(FSE)oburongdamongdagataymabisasapagpapadamingmaliliitnaorganismonatumutulongsamabilisnapagtubongmgahalaman.Dahilitoaymalagkit,hindiitomadalingmatanggalngulanattumutulongsapagkapitngfoliarnaabonosahalaman.Mayamandinangseaweedextractsamicronutrients.


•

•

•

•

•

•

12



Paano Gamitin?

Ang Galing!

“Batayposaakingkaranasan,angFermentedSeaweedExtractaymagandanggamitinsapalay,savegetableatgayunnarinposasaging.Madaliitongkumapitsadahonnghalamanatpinapatibayangpuno.Samadalingsalita,anghalamankapagnai-spraynatinngFermentedSeaweedExtract,itopoaynakapaghahandasakanyangpamumunga.”

—Norberto I. BagueCalape,Bohol



Calcium Phosphate

Angcalciumphosphateaytumutulongsapamumulaklakatpagpaparaminguhayngpalay.Mabisarinitongpampaunladngugatupanghigititongmakasipsipngtubigatsustansyasalupa.Pinalalakasdinnitoangkalamnannghalamanupangmagingmatibaylabansasakitatpeste.Angcalciumphosphateaykatumbasngiron.


•

•

•

•

Angibapanatinggagamitinay…

•

•

13



Paano Gamitin?

Ang Galing!

“Itopoaytumutulongsapamumulaklakngtanim,ongmgahalamanatsakaitoaymabisadinparamagingproductivepayungbulakalakkasiitopoayhindilangpamulaklak,tumutulongdinitoparamagingproductiveatmagingbutilo mabuoangbutilkasiitoyungpinakaimportantedin.

SakatuladkongmagsasakakayopoayakinginaanyayahannasubukanponinyoatgumamitngCalciumPhosphateparamapataasatmaparamiangatinganikasiitpoaynaturalnaelementonakailangannaatingtanimnahindinanatingkailangangbumilipa.Itopoaynasapaligildlangponatinatnasabahaylangponatinitongmgamateryalesnakakailanganin.”

—Rolann D. OdiamanIsulan,SultanKudarat


Pagbibigay ng angkop na sustansya sa bawat yugto ng pagtuboSa Module 14 at Module 15,

pag-uusapan naman natin

ang pagtitimpla ng iba’t ibang

klase ng katas at sangkap na

umaangkop sa pangangailangan

ng halaman sa iba’t ibang yugto

ng kanyang pagtubo.


OFF-V

Organic Foliar Fertilizer – Vegetative Stage

Samganakaraangmoduletinalakaynatinangpaggawangiba’tibangklasengkatasatsangkapnamakakapagbigayngsustansyasamgahalaman.ngunit,tuladsatao,nagbabagoangkinakailangangsustansyanghalamandependesakanyangedadoyugtongpagtubo.Iba’tibarinangkombinasyonngmgasustansyanakakailanganinnghalamansabawatyugtongpagtubo.

Samodulenaitoatsasusunodpag-aaralannatinangpaggawangiba’tibangtimplangbuhaynasangkapparasaiba’tibangyugtongpagtubonghalaman.Nutrio-periodism angtawagsapag-aangkopngpaggamitngmgabuhaynasangkapbataysagulangoyugtongpagtubonghalaman.

Makikitasaibabaangpangangailanganngpalayngsustansyasapanahonngpagtuboatpagdadahon.MabisanggamitinangOrganicFoliarFertilizer–VegetativeStage(OFF-V).

14

Ang Galing!

“AngOrganicFoliarFertilizerVegetativeoOFF-Vaysiyangpamamamaraannaamingginagamitsaamingmgahalamanopalayatgulay.nagbabalanseitongpagkainngamingmgapananim.nagpapalagoitongmgatanimnaminnapalayatgulay.Kayalumakinaangyieldnamin,nakakatipidpakamisaamingexpenses.MahusaynapamalitangOFF-Vsachemicalfertilizer.”

—Ramon C. HifarvaSurallah,SouthCotabato


OFF-R

Organic Foliar Fertilizer – Reproductive Stage

gawinnatinghalimbawamuliangpalay.Tumutoktayongayonsayugtokungsaannamumulaklaknaangpalayatnag-uumpisanaitongmamunga.MainamgamitinsayugtongitoangtimplangOrganicFoliarFertilizer—ReproductiveStage(OFF-R).

15

Ang Galing!

“nakatulongsaaminyungOFF-Rdahilnakapagpapalusogitongbutilngpalay.Athindilangsapalay,saamindingmgapananimnaprutas.Dahilditoangamingpamumuhayaygumaganda.HindinamanmasyadongmagastosangOFF-Rdahilangmgasangkapnitoaynakikitalangsapaligid.Ditosaamin,sapagpe-ferment,nilalagyannaminngmolassesatiyonlangangamingginagastos.Kayamalakingbawasgastositosaamingpagsasaka.”

—David E. CarbonnewCorella,DavaoDelnorte

Ligtas na pestisidyo at pamuksa ng iba’t ibang pesteDumarami na ang nakakaunawa

sa panganib na dulot ng

mga pestisidyong kemikal sa

kalusugan ng tao. Dahil dito

marami nang magsasaka ang

gumagamit ng mga iba’t ibang

timpla ng pamuksa ng peste na

gawa sa likas na mga sangkap.

Mabisa na, ligtas pang gamitin

ang mga ito.

Sa bahagi na ito matutunan

kung paano gumawa at gamitin

ang ilan sa mga napurbahan

nang timpla ng mga magsasaka.


Neem Plus

Katas ng Dahon at Bunga ng Neem

AngneemPlusobinurongkatasngdahonatbungangpunongneemayisangmabisangpamuksangiba’tibanguringmapanirangkulisap.


Paano Gumawa?

1.

16



Paano Gamitin?

Tandaan!

Ang Galing!

“BasedonmyexperiencemasmabisanggamitinangneemPluspagdatingnghaponkasigabiumaatakeangmgauod.Mabisaposiyaatmagandayungepektosamgahalamannatin.nasapaligidlamangnatinangmgamaterialsathalosmolasseslangangbibilinparadunsafermentation.”

— Argen M. VillacoteCarles,Iloilo



Fermented KBL

Katas ng Bawang at Luya

Maraminghalamanangmaymgataglaynasangkapnapamuksangpeste.Magagamitangkatasngmgaitonapang-sprayupangpuksainangmgakulisapnananinirangmgahalaman.

Masligtasangmganaturalnapamuksangpesteparasatao,lalonasamgamagsasakanggumagamitnito,atsakapaligiran.Dahilgalingsamgakaraniwanghalamanangmganaturalnapamuksangito,madalirinsilangnagigilingatnapapakinabanganngmgamumuntingorganismonakaraniwangnatatagpuansalupa.

AngbinurongKatasngBawangatLuya(KBL)ayisangmagalingnapamuksangmgalumilipadnainsekto.


Paano Gumawa?

1.

17



Paano Gamitin?

Ang Galing!

“nasubukankonanggumamitngkatasngbawangatluya.Pine-fermentkoitongdalawangbuwan.Habangtumatagalparanglalonglumalakasangkanyangkatas.Iyonlangangginagamitkonapang-spraysaamingpalayan.Lalonakungnamulaklakhindidadapoanginsekto.dahilmasamaangamoynun.”

— Nicanor B. Oclarit Matanao,DavaodelSur



Pamatay Uod

Tatalakayinnatinditoangpaggawangisangmagalingnapamatayuod.


Paano Gumawa?

1.

2.

18



3.

4.

Paano Gamitin?

Ang Galing!

“Angorganikongpamatayuodaymalakiangnaitutulonglalonasamgamaliliitnamagsasaka.Itopoaymabisa,ligtas,atwalanggastoskayamapapaunladangkita.Doonsamgamagsasakanagustongmakatipidpaatmakadagdagngkita,subukanninyonagumamitnitongorganikongpamatayuod.”

—Rosalinda M. AngelesDonyaRemediosTrinidad,Bulacan



Pamatay Uod at Insekto

Tatalakayinnatinditoangpaggawangisapangsangkapsapangsugposamgauodatinsekto.


Paano Gumawa?

1.

2.

19



3.

4.

Paano Gamitin?

Ang Galing!

“Magandaangpamatayuodkasipatiyungmgaitlogngmgapesteaynababaog.Yungmgakoholnanasatubigmamamataydin.Malakiangnaitutulongnito;bukodsamadalimahanapangmgamateryalessapali-paligidwalapanggastos.

—Mustapha M. Mohammad Isulan,SultanKudarat


Documents

pagpapanatili ng Buhay na lupa - · PDF fileNilimbag sa Pilipinas Hulyo 2013 Art Angel Printshop Quests, Inc. Lunsod Quezon, Metro Manila Pilipinas. Pagpapanatili ng Buhay na Lupa