Part set - Amplificator a vàlvole 1 - Libero Communitydigilander.libero.it/dotor43/sientifich/radio7.pdf · Amplificator a vàlvole 250 Figura 41 - Stadi final con 6L6 an classe

Amplificator a vàlvole

247

Part set - Amplificator a vàlvole 1La prima aplicassion dle vàlvole ch'i mostroma a l'é cola dl'amplificassion. I partoma con l'amplificassion a bassafrequensa, vis-a-dì a frequense comprèise fra ij 10 e ij 25000 Hz, e ambelessì i vardoma d'oten-e l'amplificassionla pì uniforma possìbil për la banda la pì larga possìbil. I parloma prima an general an sl'amplificassion e peui ivardoma ampréssa quàich sors ëd segnaj a bassa frequensa da amplifiché (e un segnal a radio-frequensa). Iparloma ëd decibel e ëd distorsion, e peui i passoma a vardé j'amplificator an tension e ij relativ sircuit diferensiaj,e la manera ëd cobié jë stadi fra 'd lor. I parloma dle diferente configurassion dle vàlvole coma amplificatriss antension, e peui i passoma a vardé l'amplificassion ëd potensa. An cost'ùltim contést i parloma djë stadi contra-fase, an classe A, an classe AB e an classe B (la classe C i la lassoma për l'amplificassion seletiva che i vardomaant la part eut). Dòp sòn i tratoma dla contra-reassion, e i arpijoma l'inseguitor catòdich dont i l'oma già acenàprima. A la fin i foma quàich esempi ëd contra-reassion aplicà an pràtica. Për saré 'l discors an sl'amplificassion abassa frequensa i consideroma ij contròj ëd volum e ëd ton, e l'equalisassion second la nòrma RIAA përl'arprodussion dij disch an vinil.

TÀULA DLA PART SET

Generalità an sl' amplificassion .......................................................................................................................................... 251Amplificator an classe A ..................................................................................................................................... 251Amplificator an classe AB .................................................................................................................................. 251Amplificator an classe B ..................................................................................................................................... 252Amplificator an classe C ..................................................................................................................................... 252

Sors ëd segnaj da amplifiché .......................................................................................................................................... 252Micròfono .................................................................................................................................................................... 252

Micròfono a bobin-a mòbil .................................................................................................................................... 253Micròfono piezoelétrich.......................................................................................................................................... 253

Fonorivelator ............................................................................................................................................................... 254Equalisassion ............................................................................................................................................................ 254

Antena .......................................................................................................................................................................... 255Longhëssa d'arsonansa ............................................................................................................................................ 256Antena arseiventa ..................................................................................................................................................... 257

Surfàssa echivalenta ëd n'antena arseivent ....................................................................................................... 258Ij decibel ............................................................................................................................................................................ 258Distorsion ......................................................................................................................................................................... 259Classificassion dle vàlvole .............................................................................................................................................. 260

Vàlvole për amplificassion an tension .............................................................................................................. 260Vàlvole për amplificassion an potensa ............................................................................................................. 260Vàlvole amplificatriss ëd corent ........................................................................................................................ 260Vàlvole d'usagi general ........................................................................................................................................ 260Vàlvole për usagi particolar ................................................................................................................................ 260

Amplificassion costanta ëd tension b. f. ........................................................................................................................... 261Prim ëstadi ........................................................................................................................................................................ 261

Sircuit diferensial .................................................................................................................................................. 263Intrada a lë scond ëstadi. Cobiament a capacità .................................................................................................... 264

Frequense sentraj ................................................................................................................................................. 265Basse frequense .................................................................................................................................................... 265Áute frequense ..................................................................................................................................................... 266Caraterìstica complessiva .................................................................................................................................... 267

Fator ëd mérit ............................................................................................................................................................. 268Scond ëstadi a pèntodo................................................................................................................................................... 269

Sircuit diferensial ...................................................................................................................................................... 270Cobiament a trasformator .............................................................................................................................................. 272

Resistensa Ra bassa (trìodo) ...................................................................................................................................... 273


248

Basse frequense e frequense sentraj ...................................................................................................................... 273Àute frequense ......................................................................................................................................................... 274

Resistensa anòdica Ra àuta ........................................................................................................................................ 275Esempi con valor reaj ................................................................................................................................................ 277

Amplificassion b. f. an diferente configurassion ............................................................................................................. 279Inseguitor catòdich - ànodo comun ............................................................................................................................. 279Grija comun-a .................................................................................................................................................................. 281

Amplificassion............................................................................................................................................................. 283Impedense d'intrada e 'd seurtìa ............................................................................................................................... 283

Configurassion "cascode" .............................................................................................................................................. 284Sircuit echivalent. ........................................................................................................................................................ 285

Amplificassion linear ëd potensa B.F. ............................................................................................................................... 287Trasformator ëd seurtìa .................................................................................................................................................. 287Amplificator final an classe A ........................................................................................................................................ 288

Distorsion .................................................................................................................................................................... 291Amplificassion contrafase an classe A ......................................................................................................................... 293

Distorsion .................................................................................................................................................................... 296Vàlvola sempia.......................................................................................................................................................... 297Vàlvole contrafase .................................................................................................................................................... 298

Determinassion gràfica dla distorsion ..................................................................................................................... 299Corent d'alimentassion .............................................................................................................................................. 300

Amplificassion contrafase an classe AB - B ................................................................................................................ 300Classe AB1 ................................................................................................................................................................... 300Classe AB2 ................................................................................................................................................................... 302Classe B ........................................................................................................................................................................ 302

Alimentassion ........................................................................................................................................................... 303Polarisassion ............................................................................................................................................................. 303Ecitassion .................................................................................................................................................................. 304

Pilotagi sensa trasformator............................................................................................................................................. 304Contra-reassion ..................................................................................................................................................................... 307

Espression dl'amplificassion .......................................................................................................................................... 307Vantagi dla contra-reassion ....................................................................................................................................... 308

Prinsìpi dë stabilità ëd Nyquist ...................................................................................................................................... 308Prinsipi ëd Nyquist ..................................................................................................................................................... 310

Miliorament dla caraterìstica dl'amplificator ............................................................................................................... 311Tipo ëd contra-reassion ............................................................................................................................................. 311

Resistensa interna d'intrada e 'd seurtìa........................................................................................................................ 312Resistensa 'd seurtìa .................................................................................................................................................... 312Resistensa d'intrada .................................................................................................................................................... 313

Realisassion dël sircuit ëd contra-reassion ................................................................................................................... 313Contra-reassion catòdica ................................................................................................................................................ 314Inseguitor catòdich .......................................................................................................................................................... 315

Impedense d'intrada e 'd seurtìa ............................................................................................................................... 316Polarisassion dla grìja .............................................................................................................................................. 316Solussion gràfica ....................................................................................................................................................... 317

Amplificator tipo "MU" ................................................................................................................................................. 319Contra-reassion ëd tension ............................................................................................................................................ 320


249

Regolassion e filtragi dl'amplificassion .............................................................................................................................. 321Contròl volum e ton sempi ............................................................................................................................................ 321Ton àut e bass .................................................................................................................................................................. 321Equalisator RIAA ............................................................................................................................................................ 323

TÀULA DLE FIGURE DLA PART SET

Figura 1 - Classe d'amplificassion 252Figura 2 - Micròfono a bobin-a mòbil 253Figura 3 - Micròfono piesolétrich 253Figura 4 - schema 'd fonorivelator piezoelétrich 254Figura 5 - Equalisassion RIAA 254Figura 6- Diagrama 'd radiassion (esempi indicativ). 255Figura 7 - Longhëssa d'arsonansa 257Figura 8 - Sircuit echivalent ëd n'antena arseivent 257Figura 9 - Prim ëstadi dl'amplificator 262Figura 10 - Solussion gràfica dël probléma stàtich. 263Figura 11 - Sircuit echivalent dinàmich dël prim ëstadi 263Figura 12 - Conession dle scond ëstadi 264Figura 13 - Ij doi stàdio d'amplificassion 264Figura 14 - Efét dël condensator. 265Figura 15 - Efét dla capacità parassita. 266Figura 16 - Sircuit echivalent për la capacità parassita 266Figura 17 - Atenuassion a basse e àute frequense. 267Figura 18 - Scond ëstadi a pèntodo 269Figura 19 - Carateristiche 6SJ7 anòdiche con Grija Scherm a 100 V e grija 'd sopression a 0 V. Caraterìstiche 'd grija scherm.

Le corent a son an mA. 269Figura 20 - Circuit diferensiaj an série e an paralél për ël pèntodo 271Figura 21 - Efét dla grija scherm 271Figura 22 - Curva dl'amplificassion che a ten cont ëd k1, k2, k3, k2' 272Figura 23 - Cobiament a trasformator 273Figura 24 - Sircuit echivalent për basse e médie frequense acustiche 273Figura 25 - Sircuit echivalent për àute frequense acustiche 274Figura 26 - Sircuit echivalent semplificà për àute frequense 275Figura 27 - Sircuit echivalent për àuta resistensa 276Figura 28 - Amplificassion con resistensa Ra àuta 276Figura 29 - Sircuit echivalent vàlid se R2 a l'é cita a basta. 276Figura 30 - Curva A/A0 an fonsion dla frequensa 277Figura 31 - Inseguitor catòdich 279Figura 32 - Pont ëd trvaj dl'inseguitor catòdich 279Figura 33 - Sircuit echivalent dinàmich 280Figura 34 - Amplificassion a grija comun-a 281Figura 35 - Pont ëd fonsionament a grìja comun-a 282Figura 36 - Sircuit echivalent dinàmich për grija a massa 282Figura 37 - Sircuit echivalent për valuté j'impedense 283Figura 38 - Sircuit "cascode". 284Figura 39 - Caraterìstiche ECC82 285Figura 40 - Sircuit echivalent dinàmich dla configurassion "cascode" 285


250

Figura 41 - Stadi final con 6L6 an classe A 288Figura 42 - Carateristiche anòdiche 6L6 289Figura 43 - Sircuit echivalent ëd prima aprossimassion 289Figura 44 - Studi gràfich dlë stadi final 290Figura 45 - Confront fra rendiment dël trìodo e dël pèntodo 291Figura 46 - Caraterìstica mùtua dinàmica dla 6L6 con 2500 . 291Figura 47 . Distorsion për la nen liniarità dla caraterìstica mùtua 292Figura 48 - Distorsion dë sconda e tersa armònica 292Figura 49 - Sircuit contrafase ipotétich 293Figura 50 - Caraterìstiche dël trìodo 2A3. 293Figura 51 - Caraterìstica complessìva dlë stadi contrafase. 294Figura 52 - Caratereìstica complessìva da le caraterìstiche anòdiche 295Figura 53 - Distorsion ant na vàlvola sìngola 298Figura 54 - Determinassion gràfica dla distorsion 299Figura 55 - Fonsionament d'un trìodo an clàsse AB1 301Figura 56 - Trìodo contra-fase an classe AB1 301Figura 57 - Travaj an classe AB2 d'un tétrodo a fass (indicativ). 302Figura 58 - Corent ant un contra-fase an clàsse B 303Figura 59 - Sircuit echivalent e caraterìstiche an cas ëd corent an grija 304Figura 60 - Sircuit për pilotagi contra-fase 305Figura 61 - Caraterìstiche d'arferiment 305Figura 62 - Invertitor ëd fase con cobiament catòdich. 306Figura 63 - Schema ablòch për la contra-reassion 307Figura 64 - Diagrama e diagrama polar dl'amplificassion. 309Figura 65 - Arlev dle caraterìstiche dla tension Vr . 310Figura 66 - Diagrama ëd Nyquist 310Figura 67 - Contra-reassion ëd tension - Sircuit echivalent ëd seurtìa. 312Figura 68 - Contra-reassion an corent - Sircuit echivalent an seurtìa 312Figura 69 - Contra-reassion catòdica ëd corent 314Figura 70 - Contra-reassion catòdica con un pèntodo 314Figura 71 - Inseguitor catòdich 315Figura 72 - Sircuit echivalent semplificà dl'inseguitor catòdich 316Figura 73 - Sirsuit echivalent d'intrada 316Figura 74 - Polarisassion ëd n'inseguitor catòdich 317Figura 75 - Pont ëd fonsionament dl'inseguitor catòdich 317Figura 76 - Caraterìstiche anòdiche për vga = cost. 318Figura 77 - Solussion gràfica 318Figura 78 - Amplificator tipo "MU" 319Figura 79 - Contrareassion ëd tension për stadi RC. 320Figura 80 - Controj ëd volum e ton. 321Figura 81 - Contròl ëd ton 322Figura 82 - Esempi 'd regolassion 322Figura 83 - Equalisator RIAA 323Figura 84 - Sircuit echivalent për rete RIAA 324


251

GENERALITÀ AN SL' AMPLIFICASSIONI comensoma a definì còs a l'é che, da sì anans, i ciamtoma "segnal ". I disoma "segnal "

l'informassion ùtil che i tratoma, contnùa ant na tension alternativa, socià a la relativa corent alternativa. A l'édonca segnal la corent che a seurt da un micròfono e che a traduv an corent i (t) (e/o tension v(t) ) variàbil levibrassion prodòte da la vos ò da la musica ò da qualonque romor. A l'é 'dcò nòstr segnal ùtil la corent variàbilcaturà da n'anténa che a trasforma un camp eletromagnétich an corent a frequensa radio, e via fòrt. I l'avromadonca na corent ëd segnal, na tension ëd segnal, na potensa ëd segnal, che coma tute le potense elétriche a sarà ëlprodòt dla tension ëd segnal për la corent ëd segnal.

I l'oma vist un pàira d'esempi ëd segnal da amplifiché, e adéss i pensoma a coma un segnal a peul esseamplificà. Con na vàlvola termojònica, i l'oma vist, i l'oma n'intrada che a assòrb nen corent, ma che a l'é sensìbila la tension. La còsa la pì sempia a l'é donca ëd parlé d' amplificator ëd tension.

A podrìa però sucede che la tension d'un segnal a l'é già àuta a basta, ma che a ven generà da ungenerator con n'impedensa intera tròp àuta për n'utilisador, e donca 'l generator a l'é nen an condission ëd fornìna corent a basta. A venta antlora provëdde n' amplificassion ëd corent. Le doe còse peui a peulo essecombinà (e an quàich manera a lo son sempe) e antlora as peul parlé ëd n' amplificassion ëd potensa. Ipodoma d' che qualonque stadi final ëd qualonque amplificator a venta ch'a fornissa n'amplificassion an potensapërchè costa a l'é lòn ch'a serv a l'utilisator final.

I consideroma tre manere ëd dovré na vàlvola che a son : 1) - cola ch'i l'oma studià prima con ël càrichcolegà an 's l'ànodo e l'intrada an grija. ; 2) - cola ch'i l'oma 'ncora nen vist, andova 'l càrich a l'é an sël càtodo el'intrada an grija, e che a ven ciamà "inseguitor catòdich " (costa peui a sarà arpijà pì anans, dòp ch'i l'avromaparlaà ëd contra-reassion. - 3) - As peul ëdcò fé n'amplificator butand la grija 'd contròl a massa, con ël segnalche a intra an sël càtodo e la seurtìa pijà an sl'ànodo.

A-i é peui ancora na configurassion particolar ëd doi trìodo, che as dis a sio colegà an "cascode", comastadi preamplificator, che i vëddroma 'dcò.

I podoma 'ncora sudivide l'amplificassion rispét a le frequense amplificà an "amplificassionconforma" e "amplificassion seletiva", andova la prima as arferiss ëd sòlit a tute le frequense acustiche opura ana banda larga 'd frequense, mentre la sconda a l'é relativa a l'amplificassion ëd na frequensa, ò macassìa ëd nabanda strèita 'd frequense.

N'àutra division a peul esse fra amplificassion a "bassa frequensa (B.F.)" andova as intend ëd sòlit lefrequense acùstiche, opura amplificassion a "radio frequensa (R.F.)". Ant lë scond cas ògni gàma 'd frequense al'à sò problema, ma sì is limitoma a le frequense fin-a a quàich senten-a 'd MHz.

N'ùltima division dj'amplificator a l'é an base a la "classe". A-i son quatr classe d'amplificator che a sondite "classe A" ; "classe AB" ; "classe B" e "classe C". Për sòn is arferima a figura 1.

Amplificator an classe AAn costa classe la polarisassion dla grìja a l'é sernùa an manera che tuta l'escursion dël segnal d'intrada a

staga an potensiaj ëd grija che a manten-o la vàlvola an condussion e che, ëd sòlit. a manten-o la grija negativarispét al càtodo. An costa manera la sàgoma dla corent anòdica a arproduv la sàgoma dla tension d'intrada anmanera pì ò manch precisa, e la vàlvola a l'é mai interdìa. J'amplificator linear an tension a travajo ëd sòlit ancosta clàsse.

Amplificator an classe ABAn costa clàsse la polarisassion dla grìja a l'é pì spostà vers la tension d'interdission, an manera che le

mesonde positive a passo tute, ma na part ëd cole negative a pròvoco l'interdission dla vàlvola. La corent anòdicaa và donca a zero për na frassion dël més perìodo negativ. Sòn a veul dì che la tension variàbil màssima ëd grìja al'é superior a la diferensa fra tension negariva ëd polarisassion dla grija midema e la tension d'interdission dlavàlvola.

Sto tipo d'amplificassion, che a l'ha un rendiment pì àut ëd col cg'as oten con l'amplifiocassion anclasse A, a l'é dovrà se a serv nen ch'a sia linear, opura coma amplificassion ëd potensa con particolarconfigurassion che i vëddroma a propòsit dl'amplificassion ëd potensa (colegament contra-fase).


252

Amplificator an classe BAn sto cas la polarisassion dla grìja a l'é piassà giusta a la tension d'interdission dla vàlvola, ò motobin

davzin-a, an manera che le mesónde positive a mando la vàlvola an condussion, mentre ant le mesónde negativela vàlvola a arzulta interdìa. La corent anòdica a và donca a zero për tut ël més perìodo negativ. Sto tipod'amplificassion a l'é dovrà pì ò manch coma ël tipo AB, e 'dcò për amplifiche radiofrequensa, contut che apeussa esse modulà. An efét, com i vëddroma a sò temp, la modulassion a ven nen disturbà da sto tipod'amplificassion.

Amplificator an classe CAn sto cas la polarisassion a l'é dàita ant la zòna d'interdission dla vàlvola, e mach le ponte dla

mesonda positiva a mando la vàlvola an condussion. Con st'amplificassion, ël pì dle vire la tension ëdpolarisassion a ven prodovùa an manera automàtica dal sircuit, com a càpita ant j'ossilator e ant la rivelassion areassion, che i vëddroma a sò temp. Dësnò a peul vnì a taj l'aplicassion ëd costa clàsse për l'amplificassionseletìva ëd radiofrequense da modulé an ampiëssa

Figura 1 - Classe d'amplificassion

Sors ëd segnaj da amplifichéAn nòstr discors i consideroma coma sors ëd segnaj da amplifiché, segnaj analògich che, a bassa

frequensa, a peulo esse prodòt da un micròfono opura da un rivelator fonogràgich a pontin-a për vira-dischopura da na testin-a magnética d'un registrator opura da la seurtìa d'un rivelator ëd radiofrequense modulà,mentre che a radio frequensa a son prodovù da n'antena an ricession, opura da n'ossilator che a ciaman'amplificassion ëd potensa për alimenté n'antena trasmitent (sòn për resté an nòstre aplicassion).

MicròfonoI comensoma a consideré, a tìtol d'esempi, na sors ëd segnal a bassa frequensa che a anteréssa bon-a

part dle radiocomunicassion, e che për esse dovrà an sto camp a ciama sempe n'amplificassion. I parloma dijdiferent tipo 'd micròfono, che a trasferisso ij son an general, an corent fòniche.

Caraterìstica ‘dtrasferiment

ia

vg

polarisassion

Classe ACaraterìstica ‘d

trasferiment

ia

vg

polarisassion

Classe AB

Caraterìstica ‘dtrasferiment

ia

vg

polarisassion

Classe B Caraterìstica ‘dtrasferiment

ia

vg

polarisassion

Classe C


253

Micròfono a bobin-a mòbilI vardoma un micròfono sempi e robust, contut che a l'àbia na rispòsta an frequensa nen pròpi tant

bon-a, se as deuvro nen particolar malìssie 'd costrussion.As trata dël micròfono a bobin-a mòbil , che a sfruta 'l prinsìpi ëd fé vibré na bobin-a 'd fil ant un

camp magnétich. L'istéss prinsìpi, al contrari, a l'é sfrutà ant j'altoparlant, a la mira che n'altoparlant midem a peulesse dovrà coma micròfono (contut ch'a sia nen otimisà për sto mesté). I arportoma sto micròfono an figura 2.

Ël segnal che a seurt da sto micròfono a peul esse dl'órdin ëd quaich mV su n'impedensa ëd quàichdesen-a ëd . An sto cas i notoma che i l'oma nen da trasferì potensa dal micròfono a l'intrada dl'amplificator,dal moment che, se i trascuroma le capacità parassite, la prima grija a assòrb nen corent, e donca i dovoma giustatrasferì la tension generà dal micròfono.

Figura 2 - Micròfono a bobin-a mòbil

I podoma supon-e che 'l micròfono a l'àbia 50 d'impedensa e che a sia colegà a l'intradadl'amplificator con un gav coassial ëd 50 d'impedensa caraterìstica. A sta mira i suponoma che 'l gav a siaterminà su na resistensa ëd 50 .

Micròfono piezoelétrichA diferensa dël micròfono a bobin-a mòbil, ël micròfono piezoelétrich a l'ha n'àuta impedensa e na

tension ëd seurtìa pì àuta. An compens a rispond nen vàire bin a la dinàmica e a l'estension dël son. An general avà bin për la vos, un pòch manch për la mùsica. I arportoma në schema an figura 3. A l'é basà an sl'efétpiesoelétrich che a presernto 'd cristaj coma pr'esempi la sal ëd Rochelle che l'é na sal dobia con fòrmolaKNaC4H4O6· 4H2O , ma 'dcò ël quars e 'd sostanse ceràmiche artifissiaj.

Cand na làmina d'un cristal dë sto tipo a ven sgnacà, ò torzùa, su soe fàce as produv na diferensa 'dpotensial che a peul generé corent. An pràtica l'energìa mecànica a ven trasformà an energìa elétrica.

Figura 3 - Micròfono piesolétrich

St'efét a l'é reversìbil e as peulo fé d'auricolar piesoelétrich. An sostansa 'l cristal as compòrta, ant lafonsion ëd micròfono, coma un condensator che as cària për n'assion mecànica. Ant la fonsion d'auricolar ascompòrta sempe com an condensator, che però, sota l'assion dla cornt alternativa, as deforma butand-se anvibrassion.

N

N

S

membran-a

bobin-a

magnete

scàtola

protession

membran-a

cristal

conession


254

FonorivelatorI parloma dij fonorivelator për ij disch ëd vinil, e i lassoma d'àutri sistema për cand i vardroma

l'eletrònica dij semicondutor e ij dispositiv òtich për l'eletrònica. Ant ël camp ëd nòstr interésse a-i son doi tipobase ëd fonorivelator, dont ël prim a l'é col piezoelétrich e lë scond col eletromagnétich, tuti doi con soe variant.

Ël fonorivelator piezoelétrich a smìja da davzin al micròfono piezoelétrich, andova però le vibrassion alcristàl a rivo nen da la pression acùstica ma dal moviment ëd la pontìn-a che a scor ant ël sorch. L'istéssa còsa acàpita për ël rivelator eletromagnétich, che, coma prinsìpi, a arpìja ël fonsionament dël micròfonoeletromagnétich, con le doe variant : ant la prima la vibrassion dla pontìn-a a fà vibré na bobin-a ant un campmagnétich ; ant la sconda la pontin-a a fà vibré un magnéte ant na bobin-a.

A venta noté che sti fonorivelator a son a "doi canaj" për l'arprodussion stereofònica. Sì i arportoma anfigura 4 lë schema dël tipo piezoelétrich.

Figura 4 - Schema 'd fonorivelator piezoelétrich

A l'é ciàir che sto fonorivelator a l'ha àuta impedensa, mentre coj eletromagnétich a l'han n'impedensamotobin bassa.

EqualisassionAs nòta che la pì part dl'energìa dla mùsica e dla vos a l'é consentrà an sle basse frequense, mentre

j'àute frequense , essensiaj për na bon-a arprodussion, a l'han ampiësse motobin pì cite

Figura 5 - Equalisassion RIAA

. Com as peul vëdde da la figura 4, ij doi canaj a son incidù an sl'istéss sorch, tajà a "V" un an 's na fàciae l'àutr an sl'àutra. le deviassion dla pontìn- ant ij vers indicà a produvo le tension fòniche për ij doi canaj. Se për

cristal

gravura canal déstrgravura canal snìstr

sorch

canal snìstrcanal déstr

10 100 1000 10000 40000

Hz

20

10

10

0

20

dB

Registrassion

Arprodussion


255

j'àute frequense la deviassion dla pontin-a a l'é cita, dàit ël bass livél dle relative ondé, për le frequense basse ladeviassion a l'é bin gòssa, e sòn a produvrìa un sorch tròp largh, con problema për arproduve le frequense àute.

A l'é stàita antlora standardisà n'equalisassion che an incision a aténua le frequense basse e a esàlta coleàute secon la curva (equalisassion RIAA) arportà an figura 5. A l'é ciàir che an arprodussion a-i và l'equalisatorspecular për arporté ij livéj a coj originari. La scala a l'é dàita an decibej (cosa che i vëddroma sì sota).

AntenaComa sors ëd radiofrequensa da amplifiché i consideroma n'antena arseivent. A venta noté che ij

paràmeter ëd costa antena a son j'istéss ëd cand l'antena midema a l'é dovrà coma antena trasmitent.Sì i foma giusta na cita ciaciarada, sensa studié tut an sl'antena, për avèj j'element che a servo a valuté 'l

segnal che a ven antërcetà, e che peui a l'é da amplifiché. Is arferima sens'àutr a la part eut dla session sinch,andova i l'oma parlà d'ónde eletromagnétiche.

I savoma che ant n'ónda eletromagnética, ant un pont qualonque, ël rapòrt fra camp elétrich E e campmagnétich H a l'ha le dimension ëd na resistensa e a val :

///37700

0 méterampermétervolt

e sto 0 a ven ciamà, ëd sòlit, "resistensa caraterìstica dlë spassi".I consideroma camp elétrich e magnétich sinusoidaj, e donca arpresentàbij coma:

rTtHHr

TtEE 2sin;2sin 00

L'ónda generà da un "radiator" (antena trasmitent) as propaga second lòn ch'i l'oma vist ant la session5 part 8, e sì i podoma pensé ch'as propaga an 's na sfera dont la surfàssa, a na gròssa distansa dal pont ëdpartensa, a peul esse confondùa con ël pian tangent, e donca l'ónda a peul esse tratà coma n'ónda pian-a. I doivetor elétrich e magnétich a son normaj fra 'd lor e a stan an sël pian tangent, normaj tuti doi a la diression ëdpropagassion.

L'ónda a traspòrta un fluss d'energìa, e a na dàita distansa r i l'avroma che ant l'unità ëd temp e përunità ëd surfassa l'energìa S che a passa a sarà dàita da

20022 m

Wmeteramper

métervòltHES

andova 2;2 00 HE a son ij valor eficent dij camp. As oten donca che S a l'é la densità 'd potensatrasportà da l'ónda, che as arduv con ël quadrà dla distansa da la sors dl'ónda.

I podoma, da lòn ch'i l'oma dit prima, esprime 'l camp elértich an fonsion dla densità 'd potensa. I

ciamoma adéss E e H ij valor eficent dij camp. I l'oma che0

EH e donca0

2EHES , Da sì a ven che

0SE , che a dis che l'ampiëssa dël camp elétrich a cala an manera linear con la distansa da la sors. Cand iparleroma d'antene për studié 'l comportament

Figura 6- Diagrama 'd radiassion (esempi indicativ).

Për definì còs as intend për guadagn G ëd n'anténa, i definima n'ideal "radiator isotròpich". As tratad'un radiator che a manda energìa an manera uniforma an tute le diression su na surfassa sférica, an manera che

0 1

E/EM

h1

h2


256

për avèj na dàita densità ëd potensa S a na distansa r, la potensa iradià total Pi0 a deuv esse la densità ch'i l'oma

vist moltiplicà për la surfassa dla sfera, e donca 2

0

2

04 ErPi .

N'antena fìsica ò " radiator real ", a l'avrà un dàit diagrama ëd radiassion, che a dis che nen an tute lediression la potensa iradià a l'é l'istéssa. Coma esempi i podoma consideré n'antena marconian-a vertical. Su unpian orisontal la radiassion a l'é l'istéssa an tute le diression, dal moment che a-i son nen diression privilegià. Përògni diression orisontal a val (indicativ) ël digrama 'd radiassion arportà an figura 6, andova për ògni àngol a-i éna diferenta radiassion spessìfica, e fra coste (an sto cas an sl'orisontal) a-i é na diression ëd màssima radiassion.Sto diagrama a cambia për diferente autësse dl'antena rispét a la longhëssa d'ónda.

Dal moment che l'energìa anrajà a l'é, an sto cas manch spatarà ant lë spassi, a l'é ciàir che për avèj a ladistansa r e ant la diression ëd màssima radiassion un dàit camp E, ël radiator real a venta ch'a emëtta na potensaPi che a sarà pì bassa ëd cola Pi0 che un radiator isotròpich a ventrìa che a emëttèisa për avèj l'istéss camp a

l'istéssa distansa. Ël rapòrt G fra Pi0 e Pi :i

iPPG 0 a l'é ciamà "guadagn" dl'anténa real. Se as conòss sto

guadagn i podoma donca dì che për avèj un camp eletrich eficent E a na distansa r e ant la diression ëd màssimanrajament, a venta anrajé na potensa Pi che a l'é :

W2

0

20 4 E

Gr

GPP i

i

Da costa espression i arcavoma la relassion che a anlìa ël camp elétrich misuràbil con la distansa e lapotensa dël trasmëttitor:

V/m4

14

02

0 GPrr

GPE ii

andova i parloma sempe ëd valor eficent ant la diression dël màssim anrajament. Pr'esempi, se n'antena conguadagn 3 a trasmet na potensa ëd 50 W, a 10000 m ëd distansa ël camp a val 6,7 mV/m.

N'àutr paràmeter che a serv conòsse, ëdcò për le antene arseivente, a l'é la "resistensa d'anrajament".L'antena a arsèiv dal trasmëttitor na dàita potensa total P ma nen tuta costa potensa a l'é anrajà, përché com antuti ij procéss, ëdò ambelessì a-i son përdite. e donca a-i sarà un dàit rendiment pì bass che 1. donca i l'avroma

chepi

ììPP

PPP

andova i l'oma ciamà Pp la potensa che as perd.

A ven còmod modelé ste doe potense Pi e Pp coma dissipassion ëd na corent su doe resistense Ri e

Rp , che a ven-o dite, ant l'órdin "resistensa d'anrajament" e "resistensa ohmica". Coma corent as supon ël

valor eficent dla corent ant ël pont ëd màssim ant l'antena IMef . An costa manera i l'oma:

pMefpiMefi RIPRIP 22 ;

Longhëssa d'arsonansaCom i l'oma già acenà i consideroma n'antena marconian-a coma cola arpresentà an figura 7, përcorùa

da na corent a frequensa f0 e donca con longhëssa d'ónda c/f (con c velocità dla lus).Ant l'anténa la corent a l'é nen istéssa an tuti ij pont, e donca as considera 'l pont andova a l' ha sò

màssim valor.I notoma che an ponta a l'antena a-i é për fòrsa un neu ëd corent, e coma consegoensa na pansa 'd

tension. A parte da la ponta vers ël bass la corent a l'avrà a distanse /4 panse e neu.Se l'antena a l'é gusta longa l /4, la prima pansa ëd corent a l'é al pont ëd partensa, colegà al

generator, e a l'é 'l pont andova la corent a l'é màssima..


257

An coste condission, vis-a-dì conl

cf40 l'antena as compòrta coma un sircuit ossilator an série an

condission d'arsonansa. A-i é donca un màssim ëd corent ant l'antena.

Figura 7 - Longhëssa d'arsonansa

Antena arseiventaI savoma che se un condutor ëd longhëssa l as treuva arlongh na lìnia 'd fòrsa d'un camp elétrich E,

an sël condutoras ëstabiliss na diferensa 'd potensial che a val ElV .Ant un camp eletromagnétich l'antena a l'é giusta un fil che, a rason ëd sòn as treuva na tension alternà

v indota dal camp elétrich variàbil, mentre 'l camp magnétich a l'ha nen efét.As peul disegné un diagrama 's ricession che a l'é l'istéss dël diagrama 'd trasmission, donca la ricassion

a l'é màssima se l'onda a riva da cola ch'a sarìa la diression ëd màssima emission. Ëdcò për la longhëssa a valo leconsiderassion fàite për j'antene an trasmission. Si i consideroma sempe la sòlita antena marconian-a.

Se i consideroma un segnal che a riva da la diression pì bon-a i podoma arpresenté la f.e.m. indota antl'antena coma efhEV , andova i l'oma definì n'autëssa eficenta, che a corispond nen con l'autëssa efetiva ma aven dàita an general na fòrmula che a dà costa autëssa an fonsion dla resistensa d'anrajament e dël guadag chel'antena a l'avria se a fussa an trasmission. Sta fòrmula a l'é:

0

GRh ief

Figura 8 - Sircuit echivalent ëd n'antena arseivent

Sta fòrsa eletromotriss a soa vira a pròvoca na corent che as sara an sël sircuit d'intrada dl'arseivitor e apròvoca 'dcò un ri-anrajament da part dl'antena midema.

Ri

Ru segnal ùtilV

0

I V

l = LC

R

CLlcf

21

40


258

Se l'antena a l'é an arsonansa i podoma dì che, da na mira energética, le còse a van coma a l'é arpresentàan figura 8, andova i l'oma ël generator ëd fòrsa eletromotriss V che i l'oma vist, con na resistensa interna Ri che

a dà cont dël ri-anrajament, e na resistensa Ru che a l'é la resistensa dl'utilisator.I podoma. adéss, valuté la resistensa interna e 'l valor dla tension dl'antena. An sto cas as trata ëd

trasferì 'd potensa da l'antena a l'intrada (che 'd sòlit a l'é un sircuit acordà), e donca a ventrà adaté j'impedense ëlpì possìbil.

Se l'autëssa h a val / 4 , antlora i l'oma che hef . Peui i l'oma che Ri 35,5 . An costa

situassion i l'oma donca che V a val EV .

I consideroma che se E a l'é 'l valor eficent dël camp elétrich, ëdcò V a l'é 'l valor eficent dla forsa

eletromotriss. La corent che a passa ant ël sircuit a l'éui RR

VI , la potensa ri-anrajà a l'é 2IRP ii e cola

utilisà a l'é 2IRP uu .

I podoma scrive cota potensa ant la forma (i parloma sempe ëd valor eficent): 2

2

ui

uu

RR

RVP e costa

espression a l'é màssima cand Ri Ru , com i l'avìo dit. Se sto adatament a l'é verificà, antlora la potensa utilisà

as peul scrivei

u RVP4

2.

Sempe ant l'ipòtesi che l'ónda a riva da la diression ëd màssima ricession, com i l'oma dit prima, ipodoma dovré lòn ch'i l'oma trovà për scrive che:

W0

22

0

22244

14

1 GEGRER

VR

P i

iiu

che a arpresenta la màssima potensa che n'antena a peul caturé da n'ónda eletromagnética.

Surfàssa echivalenta ëd n'antena arseiventSe i consideroma che n'?onda eletromagnética con n'intensità 'd camp eletrich eficenta ëd E, a l'ha

socià na potensa spessìfica dàita da0

2EPs , che a son [ W / m2 ], as peul pensé che la potensa Pu caturà da

l'antena a sia fornìa (ò prelevà) da da surfassa A tala che0

2EAPu andova A a val 2m4

2 GA

Sto paràmeter a l'ha le dimension ed na surfassa ma a l'ha nen un significà fìsich ëd surfassa intèisacoma part d'un pian. A mostra però che con la ridussion dla longhëssa d'ónda a l'é sempe pì difìcil porté viad'energìa da l'ónda.

Ij decibelI arciamoma j'idèje su costa unità 'd misura che dle vire a pròvoca quàich confusion, an particolar se a

l'é nen dovrà ant la giusta manera. As trata ëd n'unità 'd misura ëd paragon, an prinsìpi fra doe potense P1 e P2,che a conven paragoné, an vàire cas, ant na scala logarìtmica.

L'unità ëd costa scala a l'é ël "bel ", che a l'é definì coma

1

210log

PPbejd'Nùmer ,

ma coma unità costa a l'é gròssa, e donca as deuvra ël "decibel ( dB )" che a sarìa 0,1 bel e donca il'oma che


259

1

210log10

PPdécibejd'Nùmer

Sta misura as arferìss a un rapòrt ëd potense, e 'l dB a l'é un nùmer pur, sensa dimension. Un nùmerdàit an dB, pr'esempi për indiché un guadagn, a l'ha nen sens se a l'é nen spessificà (ò a l'é nen implìcit) ël livéld'arferiment.

Ant l'anviron dle telecomunicassiob as costuma consideré na potensa ëd 6 mW coma livél "zero"d'arferiment, ma për un particolar problema, qualonque livél a peul esse pijà coma arferiment.

Se n'amplificator a l'ha n'intrasa che a assòrb nen corent (ò almanch nen an manera apressiàbil), a l'hanen sens parlé ëd guadagn an dB. An sto cas as costuma (nen vàire) indiché na "sensibilità an potensa " definìacoma rapòrt fra la potensa P2 ëd seurtìa e 'l quadrà dla tension eficenta E1 d'intrada. sta grandëssa a l'ha ledimension dij "Siemens" (condutansa, ressìproch dla resistensa).

Se j'impedense d'intrada e 'd seurtìa a son resistense R istésse, antlora le corispondente potense a

peulo esse scrivùe comaR

EP21

1 eR

EP22

2 . Ël rapòrt dle doe potense a peul esse arscrivù coma

1

210log20

EEdécibejd'Nùmer

Sti doi nùmer as corispondo mach se le doe resistense d'intrada e seurtìa a son istésse. Sòn a càpita, anpràtica quasi mai, tutun as costuma dovré cos'ùltima espression për indiché, an general, rapòrt ëd tension an dB.A venta che a sia sempe ciàir se ij dB as arferìsso a tension opura a potensa, dal moment che, se le resistenserelative a son diferente, le doe còse a coincido nen, e a peulo esse 'dcò motobin diferente.

DistorsionAn general i disoma "distorsion" l'efét che, për n'amplificator, a càmbia la forma fra l'andament dla

trension ë seurtìa rispt a col ë l'la tension d'intrada. I podoma distingue tre tipo prinsipaj ëd distorsion, dont idisoma sì sota.

Ël prim a l'é la distorsion ëd nen linearità che a càpita cand ël rapòrt fra tension e corent a dipend dal'ampiëssa ëd coste grandësse.

Lë scond a l'é la distorsion an frequensa, che a càpita cand le frequense a son nen tute amplificà al'istéssa manera

Ël ters a l'é la distorsion ëd ritard, cand ël cambiament ëd fase e 'l temp ëd trasferiment fra doi pont al'é nen linear con la frequensa.

Con la distorsion dël prim tipo as produvo 'd frequense che a-i ero nen ant ël segnal d'intrada. Stadistorsion a l'é provocà da lìnie 'd trasferiment nen drite. Lë scond tipo ëd distorsion a càpita cand ant ël sircuit a-i son component che a l'han diferenta impedensa a diferente frequense che a fan an manera che la carateristicadl'amplificassion an fonsion dla frequensa a sia nen na riga drita orisontal ant ël camp ëd frequense d'anterésse.Ël ters tipo ëd distorsion a l'é nen sempe important, dal moment che ant ël camp dël son a peul nen esse sentù,ma a l'é amportant anvece cand la forma d'onda a venta che a sia mantnùa.

An sto cas, se 'l cambiament ëd fase a l'é proporsional a la frequensa, l'arzultà a l'é mach un ritard, mala forma dl'onda as conserva. An efét i podoma pensé, pr'esempi, che 'l segnal d'intrada a sia, scomponù an série'd Fourier, dël tipo :

22111 2sinsin tEtEe

Se l'amplificassion a l'é costanta e a val K për le diferente frequense ma lë stasament a l'é proporsional ala frequensa, ël segnal ëd seurtìa a l'avrà la forma :

22sinsin 22112 tKEtKEe

Për fé vëdde che sta seurtìa a l'à l'istéssa forma dl'intrada con n'ampiëssa moltiplicà për K i podomabuté che a sia tt e arscrive l'espression :

22112 2sinsin tKEtKEe


260

vis-a-dì che i podoma vëdde che e2 a val K e1 e a l'é arferì giusta a n'àutra scala 'd temp.

Classificassion dle vàlvoleFin-a sì i l'oma vist an general com a fonsion-o le vàlvole, che i l'oma dividù për nùmer d'elétrodo. I

l'oma vist quaj ch'a son ij paràmeter d'interesse e com as deuvro ant ij càlcoj. Ambelessì i vardoma ampréssa lecaraterìstiche dle vàlvole socià al particolar usagi che a l'é stàit antivist për lor. An particolar i distinguoma levàlvole an sinch grup. Ij cont ch'as fan a son sempe jë stéss e tute le vàlvole a fan sò mesté an tuti j'usagi, ma ijlìmit e j'arzultà che as peulo oten-e a son bin diferent.

Vàlvole për amplificassion an tensionA son vàlvole con un àut coeficent d'amplificassion , che a pòrto pòca corent e donca a travajo su

impedense bin àute. Cole con capacità parassite basse a van bin fin-a a frequense àute (radio), opura përamplificator a banda larga. A l'é ciàir che a van ëdcòbin për amplificassion seletiva. Ël prinsipal but a l'é col d'avèjl'amplificassion la pì àuta possìbil an manera compatìbil con j'àutre caraterìstiche ciamà.

Vàlvole për amplificassion an potensaSte vàlvole a l'han un coeficent d'amplificassion nen vàire àut, ma a l'han na bassa resistensa anòdica

e a venta che a pòrto corent anòdica àuta ëdcò a tension anòdiche pitòst àute. Vis-a-dì che a venta ch'a peussodissipé na bon-a potensa.

Vàlvole amplificatriss ëd corentA son vàlvole che a l'han la possibilità ëd comuté 'd corent anòdiche gròsse con cite variassion ëd

tension an gìja. A venta donca che a l'àbio na gròssa trans-condutansa

Vàlvole d'usagi generalA son vàlvole dont le caraterìstiche a son a metà strà fra le amplificatriss ëd tension e le amplificatriss

ëd potensa, un coeficent d'amplificassion che a và 'cora bin e n'acetàbil possibilità ëd porté corent. A vandonca bin për ij doi usagi, contut che a sio nen otimisà për tuti doi.

Vàlvole për usagi particolarA son cole vàlvole dont ël prim but a l'é nen col d'amplifiché, mentre l'amplificassion a peul esse un

vantagi "colateral". Fra coste valvole as peulo consideré le convertitriss ëd frequensa (eptodo. esodo, e via fòrt), ijdìodo rivelator e le ardrissòire, ant ël camp dle ràdio, e d'àutre ancora.

.


261

AMPLIFICASSION COSTANTA ËD TENSION B. F.I parloma ëd n'amplificator a frequense sentìbij, che a ven-o ëd sòlit arpresentà an sj'audiograma a

parte da 20 Hz fin-a a 22000 Hz. Nen tute coste frequense a son sentìe da tuti, an particolar cole àute, ma a-i échi a dis che un son a ven arprodovù bin se tute soe component a son arprodovùe, comprèise cole che a son allìmit ëd sentibilità opura as sento nen d'autut. A l'é ciàir che un bon amplificator a venta che a arproduva ël mejch'as peul la banda la pì larga possìbil an cost camp ëd frequense.

I notoma giusta che le lìnie telefòniche (andova as capiss ël parlà e 'l tìmber dla vos ëd chi a parla pitòstbin (a l'é difìcil nen arconòsse na vos al teléfono) a trasmëtto na banda da 300 a 3600 Hz. La trasmission dla vosvia PCM a supon un campionament a 8 kHz e donca na frequensa màssima ëd 4 kHz arprodovùa. Ël "la" sentraldël piano a l'é a 440 Hz. La vos ëd l'òm a va da j' 80 Hz d'un bass con ij barbis fin-a ai 1175 Hz dj'acut pì auss ëdna sopràno (disoma nen con ij barbis). Tuta l'estension dle nòte fondamentaj dël piano a và da 27,5 ( "la" dlaquarta otava sota cola sentral) fin-a a 4168 dël "do " dl'otava eut. Se però as ëscota un "la sentral" a 440 Hz fàitda na tromba e l'istéssa nòta fàita dal teléfono che a dà ël ton ëd lìber, as nòta quàich diferensa. Ma 'dcò l'istéssanòta fàita da un violin a l'é bin diferenta. Sòn grassie a j'armòniche, che a dan al son un tìmber particolar, a lamira che, con n'amplificator motobin scars, as riva nen a distingoe, an sle nòte àute, ël son dël violin dal son dëlclarinet.

I l'oma già acenà parland dij fonorivelator che , a rason dla distorsion an registrassion, dle virel'amplificassion a venta che a ségoa na particolar curva d'equalisassion, e sòn a l'é 'ncora pì evident con laregistrassion magnética che magara i vëddroma dòp. Adéss, ambelessì i sercoma d'avèj n'amplificassion unifirmsu ël pì largh camp ëd frequense, sensa pensé a n'equalisassion che a coregia ij lìmit dla sors dël son midem. Se il'avroma temp e veuja i parleroma peui dë sto problema.

Ël segnal che a riva da un micròfono a l'é, ëd sòlit, trasferì su un cordon coassial che, essend na lìnia 'dtrasmission, a dovrìa esse adatà ai doi cavion coma impedensa, për evité riflession a la fin. An efét, se i colegoma'l micròfono an manera diréta e con fij curt a l'intrada dl'amplificator, la còsa a va bin, dal moment che tuta latension a ven butà an sla grìja, ma se i l'oma na lìnia 'd trasmission fra micròfono e intrada, la lìnia 'd trasmissiona venta ch'a sia adatà coma impedensa, për nen provoché 'd riflession che a finisso për distòrze 'l segnal.

Për fé sto mesté d'adatament a peul andé bin un trasformator, an particolar se a l'é realisà con unnùcleo ëd ferìte. Sto material, fàit con poer d'òssid ëd fer trivalent e un metal bivalent, tratà an manera d'avèj uncompòst quàsi ceràmich, a l'ha ëd motobin bon-e qualità fer-magnétiche, con pròpi pòche pèrdite ant ël campdle frequense acùstiche.

I l'oma vist che le vàlvole a arsèivo un segnal an tension e che, ant l'usagi normal coma amplificatriss, aassòrbo nen corent. As trata donca d'amplificator ëd tension, che con vàire stadi a porto ël segnal a avèj ël valorche a serv. L'ùltim stadi peui a forniss l'amplificassion an potensa che a serv për l'utilisator. L'utilisator peui. ëdsòlit. a l'é n'altoparlant, opura un sistema d'altoparlant, opura 'ncora un modulator për la trasmission via radio.

I tratoma nen ambelessì costion d'adatament an sla lìnia a l'intrada dl'amplificator, i consideroma che il'oma nen da reasferì ëd potensa, e i consideroma coma aplicà a l'intrada un generator ëd corent fònica con unvalor eficent ëd tension d'arferiment ëd 1 mV e na resistensa interna ëd 200 , com a podrìa esse un micròfonoeletrodinàmich.

Prim ëstadiI arportoma, an figura 9, ël prim stadi, che an dà l'ocasion ëd vardé na manera 'd polarisé la grija

negativa rispét al càtodo, sensa da manca d'avéj a disposission na tension negativa rispét a massa.I dovroma la valvola dont i l'oma vist le caraterìstiche ant a part 5, vis-a-dì na 6C5, che i foma fonsioné

con n'alimentassion Vcc ëd 300 V. I sernoma un pont ëd fonsionament antorna a metà dl'escursion linear

possìbil për la vàlvola, che a corispond a na tension an grija Vg ëd 4 V, e na corent màssima ëd 12 mA, che a

corispond a na resistensa Rtot ëd 25 k , an total. I dovoma consideré, an efét, che an corent contìnua, an serie

a la resistensa Rc a-i é 'dcò la resistensa Rk . Ant ël pont ëd fonsionament ch'i l'oma sernù, la corent Ia a val

6 mA, mentre la tension Va an sla vàlvola a l'é ëd 150 V.


262

I dovroma la valvola dont i l'oma vist le caraterìstiche ant a part 5, vis-a-dì na 6C5, che i foma fonsionécon n'alimentassion Vcc ëd 300 V. I sernoma un pont ëd fonsionament antorna a metà dl'escursion linear

possìbil për la vàlvola, che a corispond a na tension an grija Vg ëd 4 V, e na corent màssima ëd 8 mA, che a

corispond a na resistensa Rtot ëd 37,5 k an total. I dovoma consideré, an efét, che an corent contìnua, an

serie a la resistensa Rc a-i é 'dcò la resistensa Rk .

Figura 9 - Prim ëstadi dl'amplificator

Ant ël pont ëd fonsionament ch'i l'oma sernù, la corent Ia a val 4,3 mA, mentre la tension Va an slavàlvola a l'é ëd 132 V.

Ij 4,3 mA a passo 'dcò ant la resistensa Rk , e ambelessì a pròvoco na cascà ëd tension che a pòrta 'lcàtodo a tension pì àuta dla grija, e donca la grìja a dventa negativa rispét al càtodo. I l'oma dit che a deuv esse a

-4 V e donca la corent ëd 4,3 mA a venta che a fasa casché 4 V su Rk . Antlora : ][10090043,04

a

gk I

VR .

Fra ij valor standard dla série normal dle resistense (i consideroma la serie E12 al 10% ëd toleransa) sto valor a-ié nen, ma a l'é bin aprossimà, e donca i dovroma ël valor 1000 .

Coma consegoensa, la resistensa Rc ëd càrich a sarà dàita da ][5,3615,37ktotc RRR . Al'é ciàir che 'dcò sto valor a l'é nen fra coj standardisà (is arferima sempe a la serie E12), e i podoma serne 'l valor39 k . Ël pont ëd fonsionament, an sle caraterìstiche, a ven antlora andividoà da la resistensa 'd càrich Rtot ëd40000 . com a l'é arportà 'dcò an figura 10, andova i foma vëdde l'arpresentassion gràfica dij cont ch'i loma fàit.

Con costa resistensa total, se la corent a l'ha un valor Ia la tension an grija a l'é Vg Ia · 1000. An slecaraterìstiche disegnà a-i son un dàit nùmer ëd tension ëd grija, e i podoma antrërpolé le caraterìstiche che a sonnen arportà. I l'oma che për Ia 0 mA Vg 0 V ; Ia 2 mA Vg 2 V ; Ia 4 mA Vg 2 V ;

Ia 6 mA Vg 2 V ; I podoma trassé sta lìnia an sle caraterìstiche (linia maròn ëd figura), e costa as ancrosiacon la neuva reta 'd càrich ant ël neuv pont ëd fonsionament (stàtich). I arcordoma che sòn a l'é relativ al pont ëdfonsionament sensa segnal. I podoma valuté che ant ël pont trovà a passa la caraterìstica ëd Vg 4,2 V e i

l'oma Ia 4 mA e Va 132 V.

An efét, i l'oma butà an sël càtodo, an paralél a Rk , un condensator Ck che as compòrta coma un

curt-sircuit për le corent a frequensa fònica, che donca a treuvo mach la resistensa 'd càrich Rc da 39 k . Ël

condensator Ck , an efét, a stabilisa e a ten fërma la tension catòdica, che për le corent alternà as compòrta comase a fussa dirét a massa. I vëddroma pì anans, parland ëd contra-reassion, còs a suced se sto condensator e l'é citopura a-i é nen. Ël valor dë sto condensator a l'é tal che la costant ëd temp Cx · Rx a sia gròssa rispét alperìod dla frequensa la pì bassa dla banda che as veul amplifiché (sòn i lo vëddroma). Se i suponoma che 'l

1 : 16

micro

Ia

RkC

k

Rc

Va

+

vg

Vcc

6C5


263

condensator a sia eletrolìtich, ël "+ " a va butà, natural, da la part dël càtodo. I podoma supon-e 'd buté uncondensator eletrolìtich ëd 100 F con na quindzen.aëd Volt ëd travaj. As oten un 100 ms.

Figura 10 - Solussion gràfica dël probléma stàtich.

Për trové l'amplificassion e tut ël rest, i vardoma ëd consideré ël sircuit diferensial. I podoma arcavé ijparàmeter ch'a servo dai dàit costrutiv dla vàlvola opura 'dcò da le diferente famije 'd caraterìstiche che i l'omaarcavà ant la part sinch ëd coste nòte.

I l'oma stabilì ël pont ëd travaj an condission stàtiche, che a l'é (arlevàndlo da le caraterìstiche)caraterisà da Ia 4mA e Va 132 V con na Vg 4,2 V.

Sircuit diferensialI valutoma antlora la resistensa diferensial anòdica Ra , che a l'é dàita da la pendensa dla curva tangent

a la carater'stica për Vg 4,2 V. Sta caraterìstica a l'é nen disegnà, ma i la "suponoma" e i disegnoma latangent ant ël pont ëd fonsionament (lìnia maròn an figura). Su sta lìnia i l'oma na variassion ëd 9 mA për navariassion ëd tension ëd 106 V. Sòn a dà na resistensa Ra 11 k .

Figura 11 - Sircuit echivalent dinàmich dël prim ëstadi

I valutoma antlora ël coeficent , che a l'é dàit dal rapòrt dla variassion ëd tension anòdica për navariassion ëd tension ëd grìja, tnisend costanta la corent. Sempe da le caraterìstiche i podoma valuté un valor ëd

42 /2 21.An figura 11 i arportoma ël sircuit diferensial ëd nòstr prim ëstadi dl'amplificator, second lòn ch'i l'oma

vist ant la part 5 ëd coste nòte.

vg

Ra

Rc

Segnal ëd seurtìa

ia

0 100 200 300 4000

5

10

Va [V]

Ia [mA] Vg = 0 24

6

8

10

12

14

16

18

20

lìmit ëd potensa40 k

37500

4,0 mA

132 V


264

As peul sùbit arcavé che la tension ëd segnal ùtil ëd seurtìa vu , rispèt a la tension ëd segnal vg anintrada a l'é dàita da:

17,1649000

3900021 AvvvRR

Rvv gggca

cgu

Ël segnal, an tension, a l'é donca amplificà 16,7 vire. Se dal micròfono i arcavavo un milivòlt e ëltraslator a butava an sla grija, disoma 16 mV, ël segnal ùtil an seurtìa dal prim stadi a l'é ëd 265 mV. A-i é 'ncora.donca, bin da manca d'amplificassion. I l'oma ciamà A1 l'amplificassion dlë stadi.

An realità sòn a va bin se i podoma consideré tute le impedense coma mach resistive, magara giustaconsiderand che vg a cambia segn rispét a vg . I tornroma su sto pont parland ëd amplificassion e sfasamentdël segnal an fonsion dla frequensa.

Intrada a lë scond ëstadi. Cobiament a capacitàI comensoma a vëdde la manera la pì comun-a ëd trasferì ël segnal da la seurtìa dël prim ëstadi a

l'intrada dlë scond. Ël cobiament a capacità a l'é arpresentà an figura 12, andova i l'oma 'ncora considerà ël sircuitechivalent dël prim ëstadi, con ël condensator e l'impedensa d'intrada dlë scond ëstadi.

Figura 12 - Conession dle scond ëstadi

As peul sùbit noté che ël càrich Zc dël prim ëstadi a ven modificà da la conession dlë scond ëstadi, dal

moment che 'l càrich total sla prima vàlvola a arzulta adéss Zc con an paralél la série ëd C e Zg . Sòn an general,ma ambelessì i tratoma ëd n'amplificassion a bassa frequensa e nen seletiva, lassand për dòp l'amplificassionseletiva (ëd sòlit dovrà an sle radiofrequense).

Figura 13 - Ij doi stàdio d'amplificassion

I parloma donca d'un cobiament a resistensa e capacità për n'amplificator a frequensa acùstica, e anfigura 13 i arportoma ij doi stadi, dont lë scond a l'é 'ncora sempe fàit da un trìodo com el prim. I l'omaevidensià, ant l schema, le capacità parassìte che a influìsso an sla rispòsta total d'amplificator. Gà che i-i soma il'oma 'dcò inserì un contròl ëd volum, che però i podoma consideré sempe butà al màssim.

vg

Ra

Zc

ia

Zg

v’g

C

+Vcc

1 : 16

micro

Ia

Rk

Ck

Rc

Va

+

I’a

R’k

C’k

R’cV’

a

+R

g

vg

v’g

Ci

Cs

C


265

I l'oma già acenà al fàit che ël colegament dlë scond ëstadi a càmbia ël càrich dël prim trìodo, përché lasérie dàita dal condensator C e la resistensa Rg a và an paralél (mach për la component alternà 'd segnal) a la

resistensa da Rc . I consideroma . però, che la resistensa Rg a l'é ëd sòlit an 's l'órdin ëd 1 M , dal moment chesò mesté a l'é mach col ëd ten-e la grija a massa portand vìa coj ràir eletron che a podrìo caschéje ansima. Idisoma donca che che i podrio 'dcò consideré ël segnal ëd seurtìa dal prim ëstadi coma costant.

An teorìa l'amplificassion a dovrìa nen esse influensà da la frequensa, ma sòn a l'é nen vèra. La primarason a l'é dàita dal condensator C ëd cobiament che (i suponoma che Rg a sia tuta an paralél a la grija, sensaregolassion ëd volum), a colega la placa dël prim trìodo con la grìja dlë scond. Pì la frequensa a l'é bassa e pì napart dël segnal a casca su sto condensator. L'impedensa dë sto condensator a venta ch'a sia bin pì cita dlaresistensa Rg . A le frequense àute, anvece, le doe capacità parassìte Cs ëd seurtìa dal prim ëstadi e Ci d'intradaant lë scond stadi, a tiro a portévia na part dël segnal.

Se i consideroma na banda sentral andova i podoma trascuré l'atenuassion dàita tant da C coma da Cse Ci , i comensoma a vëdde cola ch'a l'é l'amplificassion an costa zòna, peui i vardroma ël comportament a lebasse e a j'àute frequense.

Frequense sentrajI voroma consideré che 'l càrich dël prim ëstadi, sempe trascurand j'efét dle capacità ch'i l'oma dit, a

dventagc

gcc RR

RRR mentre l'amplificassion A1 a dventa

ca

cRR

RA1 . Se i moltiplicoma 1A për ël segnal

d'intrada al prim ëstadi vg i trovoma 1Avv gg che a l'é la tension ëd segnal che a intra ant lë scond ëstadi.

An realità a ventrìa torna arfé ij cont partend da na reta'd càrich relativa a cR . Ma suponend che Rg asìa 1 M e se i vardoma che diferensa a-i é fra cR e cR i trovoma che l'un-a a val 37,54 k mentre l'àutra aval 39 k . La diferensa a l'é nen pròpi cita, ma ant j'ipòtesi ch'i l'oma fàit, a l'é bin pì bassa dla toleransa an sleresistense. I podoma consideré l'amplificassion A'1 coma dàita da 24,161A anvece che 16.7. Nostra tension

vu a dventa ggu vAvv 1

Basse frequenseA la frequensa sentral i l'oma che ug vv ' . I suponoma che diminuend la frequensa la tension uv' a

cambia nen. L'efét dël condensator C ëd cobiament a le frequense basse, a l'é col d'arduve ël rapòrtu

gvv

k1

che a l'é frequense sentraj a val 1. An pì as introduv n¨sfasament fra le doe tension. Is arferima a figura 7.

Figura 14 - Efét dël condensator.

Is arferima a na corent i che a passa istessa an C e an Rg , prodovùa da v'u , che donca a l'avrà doe

component an quadradura, com indicà an figura. La tension v'g a resta sfasà an antìcip su v'u ëd n'àngol . Il'oma donca che :

v’u

C

Rg v’g

iv’g

v’u

ivc

cgu

c

gg

vvv

iC

jv

iRv

1


266

111

222

21

CR

CR

CR

Rv

vk

CjRv

g

g

g

g

u

ggu donca

mentre për l'àngol ëd fase i l'omaCRg

1tan .

Áute frequenseI l'oma vist che an sle àute frequense a-i son le capacità parassìte d'intrada e ëd seurtìa che a "tajo " ël

segnal. An figura 12 i l'avìo indicà na capacità Cs ëd seurtìa e na capacità Ci d'intrada. A venta include an costecapacità , oltra a cole dla vàlvola, ëdcò le capacità dij colegament. An total as peul consideré për un trìodo nacapacità antorna ai pF10050 , capacità che ant ël sircuit dinàmich echivalent ëd figura 15 i l'oma modelà conël condensator C0 . An sto cas a conven travajé an sël sircuit echivalent paralél, con ël generator ëd corent dàit davg · Gm , andova ël paràmeter Gm a l'é la condutansa mùtua e as arcava da le caraterìstiche mùtue dël trìodo ,che i arportoma an figura 8, arportà da la part 5 dë ste nòte.

Figura 15 - Efét dla capacità parassita.

An figura i l'oma arcavà con interpolassion ël valor ëd Gm , e peui i l'oma 'dcò calcolalo derivandlo da

e Ra. J'arzultà a son quàsi istéss, e macassìa l'aprossimassion a intra bin ant le toleranse

Figura 16 - Sircuit echivalent për la capacità parassita

La corent prodovùa dal generator a përmët ëd calcolé la tension che a-i sarà an grija a lë scond trìodo.Le tre resistense an paralél a peulo esse sostituìe da un-a echivalenta, disoma Rt , e 'l sircuit as semplìfica com an

Va = 100

Va = 150

Va = 200

Va = 250

-20 -15 -10 -5 0

Vg [V]

Ia [mA]

5

10

vi

ia

][109,110111021

][108,12106,3

33

3

33

mS

mS

am

g

am

RG

viG

RaRc Rg C0vg Gm

Rt C0vg Gm

vg Gm

C0vg

vg /Rt

v’g

v’g


267

figura 16. La tension ch'as ëstabiliss an sël paralél dla resistensa echivalenta e la capacità C0 a sarà la tension v'gche a ven portà a la grija dle scond trìodo.

An nòstr cas, butand ij valor ch'i l'oma supòst, për Rt i trovoma : 8,51 k . Se la frequensa a l'ébastansa bassa che la capacità as peussa trascuré, i l'oma che 17,16gtmgg vRGvv , che a l'é pì o manch lònch'i l'avìo trovà prima (dàite j'aprossimassion dij cont).

Man man che la frequensa a chërs, ël condensator C0 a ciucia sempe pì 'd corent fasend calé la tension,e donca arduvend l'amplificassion total. L'ametensa dë sto condensator a l'é C0 , e donca la corent che a fàpassé a val gC vCI 0 e al'é an ritard ëd rispét a la tension v'g .

Dal diagrama vetorial an figura i arcavoma che la corent dël generator vg Gm che i ciamoma IR0 a l'él'adission vetorial :

01 CjR

vGvt

gmg

mentre part ëd corent che a passa ant la resistensa Rt a l'é an fase con la tension v'g e i la ciamoma IR , andova

t

gR R

vI . I podoma scrive ël rapòrt ëd IR su IR0 e i l' ciamoma k2 :

200

21

1

CRII

ktR

R

mentre la fàse ëd v'g rispét a vg a arzulta

00

2 1tan CR

R

Ct

t

Ël rapòrt k2 a l'é 'dcò ël rapòrt fra l'amplificassion ant la part sentral dla banda (proporsional a IR0) e lapart a frequensa àuta f (proporsional a IR).

Caraterìstica complessivaA la finitiva, ant ël passagi da la grija dël prim ëstadi a la grija dël second ëstadi i l'oma n'amplificassion

A'1 che i l'oma calcolà sensa ten-e cont dla capacità C ëd cobiament e le capacità parassita C0 , che ant na zònasentral dle frequense amplificà a l'han nen n'importansa apressiàbil.

Figura 17 - Atenuassion a basse e àute frequense.10 100 1000 10000

1

0,8

0,6

0,4

0,2

0

1AA

][Hzf


268

Peui i l'oma vist che për frequense basse sto valor as arduv ël fator k1 , che a dipend da la frequensa, e alé frequense àute sto valor as arduv dël fator k2 , ëdcò chièl an fonsion dla frequensa. I podoma calcolél'amplificassion total A dlë stadi da intrada a intrada an fonsion dla frequensa, e costa a arzulta esse

A A'1 · k1 · k2

Con ij dàit ch'i l'oma dovrà i podoma calcolé l'amplificassion ant ël camp d'interesse dle bassefrequense. I dovroma na capacità C ëd 5,6 nF e i consideroma na capacità C0 ëd 200 pF. che a includ lr capacità

dek sòco dla vàlcila e dij colegament. Për sòn is foma ël gràfich 211

kkAA .

An figura 17 i arportoma sto rapòrt.An figura 13 i l'oma suponù che la sconda vàlvola a fussa istéssa a la prima, e i parameter ch'i l'oma

trovà i podoma consideréje coma coj relativ a cola vàlvola. As peul trové l'amplificassion dla sconda vàlvola antl'istéssa manera e i l'avrìo, a la fin, n'amplificassion dij doi stadi ëd 16,2 · 16,2 = 262,4.

Sì però i voroma buté, për lë scond ëstadi un pèntodo, che a përmëtt d'avèj n'amplificassion pi gròssa,e vëdde d'àutri probléma.

Fator ëd méritI arpijoma la definission ch'i l'oma dàit ëd

121CR

CRk

g

g e i foma la posissionCR

fg2

11 .

Sto f1 a l'ha le dimension ëd na frequensa e i podoma buté che1ffCRg e donca

1/

/2

1

11

ff

ffk

e cand la frequensa f a val f1 , ël fator k1 a val 211k e as pija sto pont coma lìmit inferior dla banda,

I arpijoma la definission ch'i l'oma dàit ëd2

02

1

1

CRk

t

e i foma la posission0

2 21

CRf

t.

Sto f2 a l'ha le dimension ëd na frequensa e i podoma buté che2

0 ffCRt e donca

1/

12

1

11

ffk

e cand la frequensa f a val f2 , cò sì ël fator k2 a val 212k e as pija sto pont coma lìmit superior dla banda.

La larghëssa ëd banda a l'é donca definìa coma0

212 21

CRffff

t dal moment che f1 a l'é

trascuràbil rispét a f2.

I l'oma vist che l'amplificassion dla vàlvola a l'éca

cRR

RA1 , che a peul esse 'dcò scrivùa coma

tmca

cam RG

RRRRGA1 second lòn ch'i l'oma definì për Rt .

I comensoma a definì ël "Fator ëd Merit F " dla vàlvola coma ël prodòt fAF 1 . dl'amplificassionant la zòna sentral për la larghëssa ëd banda. I podoma scrive:

001 22

1C

GCR

RGfAF m

ttm


269

Se C0 a l'é mach la capacità parassìta dla vàlvola, cost a l'é 'l fator ëd mérit dla vàlvola, dësnò, se C0 acomprend le capacità parassite dël sòco e dij colegament antlora as parla ëd fator ëd mérit dlë stadi.

Scond ëstadi a pèntodoLë schema ëd figura 6 as càmbia con lë schema ëd figura 18, andova le scond tìodo 6C5 a l'é sostituì

dal pèntodo 6SJ7.

Figura 18 - Scond ëstadi a pèntodo

Figura 19 - Carateristiche 6SJ7 anòdiche con Grija Scherm a 100 V e grija 'dsopression a 0 V. Caraterìstiche 'd grija scherm. Le corent a son an mA.

Lòn ch'a venta garantì an sto cas a l'é che la tension an sla grija scherm a sia bin stàbil. Për dimensionéla resistensa Rs a venta conòsse le caraterìstiche dla grija scherm. I arportoma an figura 19, le caraterìstiche

anòdiche dla vàlvola, dàite dal costrutor e dàite për na tension ëd grija scherm Vs 100 V. An sl'istess gràfich ason arportà le caraterìstiche ëd grija scherm (con scala dle corent a drita). La grija 'd sopression a l'é colegà alcàtodo.

+Vcc

1 : 16

micro Rk

Ck

Rc

Va

+ R’k

C’k

R’c

v’a

+R

g

vg

CR

s

Cs

6C5 6SJ7

10 5

100 200 300 4000

8

6

0

2

4

4

3

2

1

0

vg1

= 0

vg1

= -0,5

vg1

= -1

vg1

= -1,5

vg1

= -2

vg1

= -2,5

vg1

= -3

vg1

= -3,5

vg1

= -4 vg1

= -4,5

vg1

= -5

vg1

= -6

vg1

= -1

IsIa

Va

vg1

= 0


270

Da coste caraterìstiche as peul vëdde che i podoma serne na polarisassion ëd grija 'd contròl che a peulesse piassà a V'g1 2,5 V. Con l'alimentassion a Vcc 300 V, na reta 'd càrich che a tàja le caraterìstiche anmanera che 'l pont ëd fonsionament a sia pì ò manch an mes a la zòna linear. I provoma a serne 'l valor ëdresistensa 'd càrich ëd 33 k , che a l'é un dij valor normalisà. Con sto valor la reta 'd càrich a dventa cola arportàan figura, che a taja la caraterìstica anòdica ëd V'g1 2,5 V ant ël pont con la corent I'a 3,8 mA e a la

tension V'a 172 V. Con costa corent la resistensa R'k , për avèj 2,5 V ai cavion, a venta ch'a sia ëd 658 . Fra

ij valor normalisà i podoma serne R'k 680 . Com i l'oma vist për ël trìodo, sta resistensa a modìfica ël pontëd fonsionament, e la resistensa total an condission stàtiche , a dventa 33,68 k . As arléva da le caraterìsticheche la diferensa a l'é tant pòca da podèj esse trascurà. I podoma giusta consideré che la tension anòdica a dventa170 V. I vëddroma però che sòn a ciama na coression dovua a la grija scherm.

Sempe da le caraterìstiche i podoma valuté (për interpolassion, curva viòla) che la corent dla grijascherm a l'é valutàbil an Is 1,2 mA. La resistensa interna fra grija scherm e càtodo Rgk a l'é donca 83,3 k . I

300 V as partisso donca fra Rgk e Rs an manera che su costa a casco 200 V, e donca a-i và na resistensa che a

sia ëd 200 / 1,2 166 k . Ël pì davzin dij valor normalisà a l'é Rs = 180 k ch'a và bastansa bin.Adéss a venta garantì che la tension dlë scherm a sìa bin stabilisà ëdcò a la frequensa la pi bassa che a

peul essie an sla grija 'd control. Noiàutri i suponoma, pr'esempi ëd parte da 55 Hz (ël "la" dla tersa otava sota al'otava sentral), che a l'ha un perìod ëd 18 ms. I sercoma na costant ëd temp ëd 30 ms. La resistensa da calcoléa l'é 'l paralél ëd Rgk e Rs che an dà 57 k . Për la capacità ël cont a darìa 526 nF. I podoma buté un condensatorda 560 nF, con l'avertensa che a l'àbia na tension ëd travaj pì àuta che 200 V. Ansì, al viscàgi dël sistema, primache le vàlvole a vado tute an condussion, sto condensator a podrìa avej tuti ij 300 V dl'alimentassion.

A sta mira però i notoma che la corent catòdica a l'é pì nen ugual a cola anòdica, parèj com i l'avìosupost prima, e donca, per manten-e 'l pont ëd fonsionament ch'i l'oma supòst, a venta che i consìdero che ant ëlcàtodo a passa nen mach la corent anòdica ma 'dcò cola ëd grìja scherm, e donca ik 3,8 1,2 5 mA e la

resistensa da buté an sël càtodo a dventa Rk 2,5 / 5 500 .Ël condensator da buté an paralél a costa resistensa, se i voroma rispeté le condission ëd prima, a

dventa bin gròss: i l'oma che Ck / Rk 30 · !0 3 / 500 60 F . An compens la tension ed travaj a bastacita (5 V a basto).

Si i tnima bon costi valor coma esempi, ma a podrìa esse convenient serne na tension pì negativa angrija contròl, con corent pì basse.

Sircuit diferensialNa vira ch'i l'oma trovà 'l pont ëd fonsionament, i passoma a vardé 'l comportament dël sircuit

diferensial. A venta che i treuvo, da le caraterìstiche, ël valor ëd Ra.Ant ël pont ëd fonsionament ch'i l'oma trovà, a l'é bin difìcil valuté un valor anche mach aprossimà, dal

moment che la caraterìstica an col pont a l'é quàsi orisontal. Da catàlogo i arcavoma che Ra a l'é 1M , Për la

condutansa mutua Gm i trovoma 1650 S , com i l'oma vist ant la part 6, andova i armandoma. Sempe da la part6 i pijoma un ëd 1650. I podoma arpresenté 'l sircuit diferensial com an figura 20.

As peul noté che a-i é gnun-e diferense, gavà ij valor, rispét ai sircuit echivalent dij trìodo. I podomacalcolé l'amplificassion su sti sircuit echivalent. Dal prim i otnoma che

7,521033000

330001650gg

ca

cgu vv

RRRvv

e donca l'amplificassion dlë stadi a l'é ëd 52,7. Sòn a l'é limità a la part sentral dla caraterìatica complessìva,përché i l'oma 'ncora nen considerà la capacità parassìta ëd seurtìa e l'efét dla gija scherm.An efét, se la grija scherm a càmbia sò potensial con col dla grija 'd contròl përché la stabilisassion a l'é nen abasta, sòn a influiss an l'amplificassion, e a l'é n'efét che as sent a le frequense basse.


271

v'g

RaRc Gm v'g Ra Rc

Figura 20 - Circuit diferensiaj an série e an paralél për ël pèntodo

A venta che 'l paralél fra resistensa interna dla grìja scherm Rsk e resistensa Rs , a produva con ël

condensator Cs , na costant ëd temp s tala che a sia · s 1 a le frequense basse. Noi i l'avrìo :

1110326,3451032105601057 3393 Hz55a;[s]A costa frequensa le còse a van ancora bastansa bin, ma a van pì nen bin per le frequense le pì basse

antorna a Hz2010 .A nòstra espression dël rapòrt dl'amplificassion rispét a l'amplificassion ant la zòna média dle

frequense i podoma gionté un fator k3 che a l'é dàit da l'espression

ss

sgs

gk

gs CRRZ

RZ

k1

1

13 andova

An nòstr cas i l'oma che Rgk = 83,3,k e Rs = 180 k con Cs = 560 nF. e i provoma a gionté stofator ant ij cont ch'i l'avìo fàit.

An figura 21 i arportoma l'arzultà dl'efét dla grija scherm contà coma i l'oma dit sì dzora (curva vërdatrategià). I l'oma nen svilupà tuta la teorìa che a porta a sté fòrmule, pijà da mè véj lìber dë scòla ma iscontentoma, ëdcò përché a l'é impossìbil për mì e për adéss trové tute le serie 'd caraterìstiche 'd grija scherm, da'ndova arcavé ij paràmeter che a son nen dàit.

Figura 21 - Efét dla grija scherm

I l'oma 'ncora da ten-e cont dla capacità parassìta ëd seurtìa dla sconda vàlvola e, tant për la prima chepër la sconda, a venta consideré che se la tension an sël càtodo a l'é nen bin stabilisà (sempe a le basse frequense),a càpita torna che a-i é n'efét d'ardussion dl'amplificassion. Për evité costa ardussion a na dàita frequensa f1, aventa che a sìa verificà la condission 2 f1 Rk Ck 1.

Për nòstre vàlvole i l'oma: Trìodo 1 Rk Ck 34,56. ; Pèntodo 1 Rk Ck 23,5. se i dovroma 'dcòambelessì un condensator eletrolìtich da 100 F. (i l'avìo nen decidulo prima).

10 100 1000 10000

1

0,8

0,6

0,4

0,2

0

1AA

][Hzf


272

Oltra a l'atenuassion a-i é 'dcò né sfasament an pì dont a venta ten-e cont. I l'oma calcolà ël mòdul ëdZgs, soa fase a dà lë sfasament, ma sì i stoma nen a calcoléla. Ëdcò la capacità parassìta ëd seurtìa a l'ha soainfluensa an slé frequense àute, ma sì i arcordoma che për ël pèntodo sta capacità a l'é bin pì cita. Macassìa a-i én'àutr k2 che i podoma calcolé coma prima con l'espression

200

21

1

CRII

ktR

R

andova però la resistensa total Rt' a l'é 'l paralél ëd Ra' 1 M ; Rc' 33 k ; Rg' , andova i podoma

continué a consideré Rg' 1 M . A arzulta Rt' 31 k . La capacità C0' ambelessì a l'é pì cita, e i consideroma75 pF contand ëdcò ij colegament.

Figura 22 - Curva dl'amplificassion che a ten cont ëd k1, k2, k3, k2'

Figura 22 a arpòrta la curva dl'amplificassion relativa che a ten ancora nen cont dij grup RC catòdich.Sensa ste a fé torna ij cont, i disoma mach che i l'avrìo 'ncora un k4 che a l'é pitòst complicà da calcolé e a tencont dla pensensa S dla vàlvola e a dipend ëdcò da k3 (ant ël pèntodo). Second la fòrmula:

kZSkk

34 1

1

andova Zk a l'é 'l paralél dla resistensa Rk e 'l condensator Ck . Al sòlit ël mòdul ëd k4 as arferiss a l'atenuassione la fase a lë sfasament. Macassìa noi i l'oma butà ëd condensator béj gròss, an manera 'd minimisé l'efét.L'amplificassion total al senter dla banda a l'é 'l prodòt dle doe amplificassion e donca

85,8557,5224,1621 AAAtot

e donca ël 1 mV an partensa a dventa, an sla grìja dël ters ëstadi, 0,856 V.

Cobiament a trasformatorI tornoma a consideré 'l sircuit ëd figura 13, modificà com a l'é arportà an figura 23, andova le doe

vàlvole a son cobià con un trasformator che a fà 'dcò da càrich a la prima vàlvola e impedensa d'intrada a lasconda vàlvola .

Ël fàit che 'l primari dël trasformator a sia ël càrich dla prima vàlvola a dis giò che l'indutansa a ventràch'a sia bin àuta për podèj avej na bon-a impedensa ëdcò a le frequense basse.

A venta ten-e cont ëdcò dle doe capacità an paralél a j'avolgiment C1 e C2 dont la prima a ten cont dlacapacità ëd seurtìa dla prima vàlvola e la capacità distribuìa dël primari, mentre la sconda a ten cont dla capacitàd'intrada dla sconda vàlvola e la capacità distribuìa dël secondari.

Lë studi analìtich complét dë sto sircuit a l'é bin complicà, ma a peul esse semplificà se, a le diferentefrequense, as ten mach cont dij paràmeter significativ për cole frequense. An particolar a basta consideré a part le

10 100 1000 10000

1

0,8

0,6

0,4

0,2

0

1AA

][Hzf


273

frequense àute, andova a interven-o le capacità. An figura i l'oma indicà con Rp la resistensa dël primari e con Rscola dël secondari, mentre n1 e n2 a son le spire dij doi avolgiment.

Figura 23 - Cobiament a trasformator

Resistensa Ra bassa (trìodo)An sto cas as peul fé 'd semplificassion che a përmëtto d'avéj sircuit echivalent motobin fàcij da traté.

Ste semplificassion as peulo nen fé, ëd sòlit, për sircuit che a deuvro ij pèntodo, che a l'han resistense anòdichemotobin àute.

Basse frequense e frequense sentrajSe as consìdero nen j'efét dle doe capacità, i podoma disegné ël sircuit echivalent ëd figuyra 24, andova

i l'oma ciamà R1 la série dle doe resistense Ra , interna dla vàlvola e Rp dl'avolgiment primari.

Figura 24 - Sircuit echivalent për basse e médie frequense acustiche

L'amplificassion a l'é dàita da A v'g /vg . I l'oma che v'g a l'é anlià a la tension Va dal rapòrt dle

spire dël trasformator. I l'oma n n2 / n1 v'g / Va . Donca i l'avroma che v'g = n Va . I podoma scriveche (is arferima sempe a mòduj):

21

21

21

1 RL

LvZR

ZvV gga

donca i l'avroma che l'amplificassion A a sarà dàita da:

102

1

1

1

1

21

21

21

1

kA

RL

RL

nRL

LnvVn

vv

Ag

a

g

g

andova i l'oma butà, për comodità,1

;2

11

1110

RL

RLknA

R1

Va

vg

v’g

n1

n2

L1

L2

+Vcc

Rk

Ck

+ R’k

C’k

V’a

+

Rp

v’g

C1v

g

C2

Rs

n1

n2


274

Com i l'oma già fàit prima, i podoma consideré che1

12 L

R a l'ha le dimension ëd na frequensa e a

corispond a la frequensa f1 che a dà n'amplificassion20AA , dal moment che i l'oma 1111 RL . Costa a l'é

la frequensa che i podoma consideré al lìmit inferior dla banda. I l'oma donca che

1

11 2 L

Rf

I podoma derivé j'ugualianse

1111 ffRL

e i podoma scrive che

1

1

1 21

21

11

ffff

ffk .

La condission lìmit inferior dàita da 1111 RL a dis che a la frequensa f1 la reatansa dl'indutansa a

venta che a sia istéssa dla resistensa interna Ra dla vàlvola (dal moment che Rp a l'é sempe cit rispét a costa), esòn, për le frequense basse, a l'é nen fàcil. A venta donca serne vàlvole con cita resistensa anòdica (triodo), cheperò a l'han un cit coeficent d'amplificassion.

Àute frequensePër coste frequense a venta consideré ël sircuit echivalent complét, e is arferima a la figura 25 andova i

l'oma arportà tuti ij paràmeter al primari dël trasformator.

Figura 25 - Sircuit echivalent për àute frequense acustiche

An figura i l'oma che Rp a l'é la resistensa ohmica dël primari.

R's Rs / n2 a l'é la resistensa dël secondari arportà al primari. R1 Ra Rp .

Peui i consideroma R R1 + R's coma resistensa total arportà al primari.

L1 a l'é l'indutansa primària total, fàita da Lp indutansa dàita dal fluss dëspers dal primari e da L1 Lpindutansa dàita dal fluss concadnà al primari.

L's a l'é l'indutansa dispersadël secondari arportà al primàri.

Peui i consideroma L Lp + L's coma indutansa total dëspersa e arportà al primari.C1 che a l'é la capacità total an sël primari, fàita da la capacità distribuìa an sël primari e la capacità 'd

seurtìa dla vàlvola.C'2 C2 n

2 che a l'é la capacità secondària fàita la capacità distribuìa an sël secondari e cola d'intradaant la vàlvola arportà al primari.

C = C1 C2 n2 che a l'é la capacità total arportà al primari.

I notoma che la tension che as treuva an sël condensator C'2 arportà al primari a val v'g /n e che

donca v'g a sarà n vire costa tension.

R1

Va

vg

LpR

pRa

C1v’gn

C’2

L’sR’s

L1 Lp


275

A sta mira i comensoma a fé d'ipòtesi semplificative. I disoma che a frequense àute la corent derivà daL1 Lp a l'é trascuràbil. Se peui Ra a l'é bastansa cita rispét a 1/ C1 , i trascuroma 'dcò la corent che C1 a peul

porté via, rispét a cola che a passa ant la branca fàita da Rp , R's , Lp , L's , C'2 . An efét, se Ra a l'é cita rispét

a l'impedensa 'd C1 , se Rp R's a l'é cit rispét a Ra , se ëdcò Lp + L's a l'é cit përchè ant un trasformator connùcleo sarà ël fluss dispers a l'é motobin cit, se peui C2 a l'é sempe pì gròss ëd C1 e donca ancor ëd pì n2 C2 a l'égròss e donca a dà n' impedensa cita, antlora l'ipòtesi a l'é rasonà. Nòstr sircuit echivalent as peul arduve a colarpresentà an figura 26.

Figura 26 - Sircuit echivalent semplificà për àute frequense

An sël condensator arportà C'2 a-i sarà la tension v'g /n che a corispond a la tension v'g an sëlcondensator C2 . Ant ël sircuit echivalent a passa na corent I che a l'ha ël valor

22

2 1 CLR

vZv

I gg

e donca i l'avroma che22 C

InvCI

nv

gg doncae . Antlora l'amplificassion a arzulta esse dàita da:

2022

22 1

kACLRC

nvv

Ag

g

andova A0 a l'é col ch'i l'oma vist prima, mentre k2 a l'é

22

222 11 CLRCk

Com i l'oma fàit prima, i butoma che 20 1 CL e i la ciamoma "pulsassion d'arsonansa 'd corent ", epeui i butoma che RL0 e i lo ciamoma "coeficent d'arsonansa".

I podoma stabilì na frequensa f0 che i disoma d'arsonansa,

2

00 2

12 CL

f

e arscrive nòstr k2 :

1

tan

1

1

20

20

20

21

2

20

22

2 ff

ff

ff

ff

k omal' imentre

e i stoma nen a fé tuti ij passagi për rivé a costi arzultà.

Resistensa anòdica Ra àutaAn sto cas i podoma pì nen fé le semplificassion ch'i l'oma fàit prima. I l'oma che la frequensa f1 a

dventa bin àuta e che l'amplificassion a diminuiss motobin con la frequensa. Peui, con sta resistensa àuta parèj, asprul pì nen trascuré j'efét dle capacità, e donca a venta travajé su n'àutr sircuit echivalent. I notoma 'dcò che, dàitala resistensa àuta, a-i é pì nen l'efét d'arsonansa che a capitava antorna a la frequensa f0 .

vgv’gn

C’2

LR


276

As peul antlora dovré 'l sircuit echivalent che i arpresentoma an figura 27.

Figura 27 - Sircuit echivalent për àuta resistensa

An figura i l'oma na configurassion an paralél e un generator ëd corent. La capacità C a comprend C1 eC'2 (C2 arportà al primari). As considero pi nen j'indutanse 'd dispersion, mentre la resistensa Rp R's an série al'indutansa L1 a l'é dàita da l'èfét dle resistense ohmiche dj'avolgiment e da le pèrdite ant ël fèr, , tut arportà alprimari.

L1 e C a formo un sircuit ossilatòri con na pulsassion d'arsonansa '0 che a l'é pì bassa ëd 0 ch'i

l'avìo prima. Sò valor a l'é :CL1

01

As trata d'un sircuit ossilatori motobin smorsà, da le resisrense Rp R's an série, e da la resistensa Raan paralél. Se as arleva l'andament ëd la tension ëd seurtìa an fonsion dla frequensa, As peul calcolécoma prima 'lrapòrt A / A0 , considerand sempe A0 n , e as treuva n'andament coma col ëd figura 28. As peul noté comal'amplificassion a sia tut àutr che uniforma, dal moment che as trata dla rispòsta d'un sircuit ossilant, contut che asia pòch seletiv.

Figura 28 - Amplificassion con resistensa Ra àuta

Macassìa as peulo milioré le còse se as buta na resistensa R2 coma mostrà an figura 29, an paralél alsecondari, an manera che sò valor, arportà al primari coma R'2 , a sia 'cora cit rispét a l'impedensa dël sircuitossilator an arsonansa. An sto cas la curva dl'amplificassion a dventa cola che an figura a l'é trategià.

St'uniformità pì gròssa a costa, natural, un bél pòch an termo d'amplificassion. Costa, macassìa, a l'é lasolussion che as deuvra ant ij trasformator ëd seurtìa, fra l'amplificatriss ëd potensa, dont a son ël càrich, el'altoparlant. An sto cas ël rapòrt dle spire a l'é a calé e nen a monté com ambelessì. I arpijroma sto discorsparland d'amplificassion ëd potensa. La figura 29 a mostra un sircuit echivalent semplificà che a và bin an sto cas.

Figura 29 - Sircuit echivalent vàlid se R2 a l'é cita a basta.

Ra

Gmvg

Rp+ R’

s

C v’gn

L1

10 100 1000 10000

A/A0

1

f

Ra

vg

vu

n1 n

2

L1

L2

R2

R’2


277

Ël valor dla resistensa R2 arportà al primari a l'é 222 nRR e se i ciamoma vu la tension su R2 ,

l'amplificassion A a peul esse calcolà aprossimativament giusta con :

2

2RR

RnvvA

ag

u

Sòn a và bin fin-a a cand as peul trascuré la reatansa capacitiva rispét a R'2 an tut ël camp dle frequenseche an anterésso, ò almanch ch'a sia 11 2maxmax2 CRCR dì-a-vis .

Esempi con valor reajIs butoma ant na situassion tìpica con ël trìodo che i l'oma vist prima ( 6C5 ) con i dàit da catàlogh che

a dan un coeficent d'amplificassion 20 e na resistensa anòdica Ra 10 k (con Va 250 V ; Vg 8 V ;

Ia 8 mA ; Gm 2000 S ). I pijoma un trasformator con sté caraterìstiche:Rapòrt ëd trasformassion n 3.Resistensa primari Rp 1,5 k .

Resistensa secondari Rs 7,5 k .

Resistensa secondari arportà al primari R's 7,5 / 9 0,83 k .Resistensa total R Ra Rp R's 12,33 k .Resistensa R1 Ra Rp 11,5 k .

Indutansa concadnà primari L1 Lp 80 H.

Indutansa da pèrdite dël primari Lp 0,16 H.

Indutansa da pèrdite dël secondari Ls 1,44 H.

Indutansa da pèrdite dël secondari arportà al primari L's 1,44 / 9 = 0,16 H.

Indutansa da pèrdite total al primari L L's Lp 0,32 H.

Coeficent ëd cobiament fra primari e secondari k (L1 Lp) / L1 0,998.C1 50 pF ; C2 140 pF ; C'2 C2 n

2 140 · 9 1260 pF ; C C1 C'2 = 1310 pF.Con costi dàit i podoma vardé còs as oten.Prima 'd tut i l'oma che A0 m · n 60 · 3 60. Peui i podoma sùbit trové la frequensa f1 che a l'é

Hz232 1

11 L

Rf . I podoma peui trové 4

20 1051

CL e donca Hz7930

20

0f .

Figura 30 - Curva A/A0 an fonsion dla frequensa

10 100 1000 10000

1,5

1

0

0,5

A/A0

f

a

b

c

d

d


278

I l'oma peui che Hz495;30851;3,1 01

00 f

CLRL

I doma. an fogura 30, la curva dël rapòrt fra la amplificassion A0 màssima e l'amplificassion A anfonsion dla frequensa, vis-a-dì ël prodòt k1 · k2 an fonsion ëd f .

An figura la curva vërda (a) a dà sto rapòrt otnù con ij valor indicà sì da dzora. An particolar i l'omache L1 80,16 H ; L 0,32 H ; Ra 10 k .

Ant la curva trategià rossa (b) le còse a son coma ant la curva vërda ma nen L1 che a l'é L1 50,15 H.As nòta mach a le frequense basse.

Ant la curva trategià maròn (c) le còse a son coma ant la curva vërda ma nen L che a l'é L 0,2 H. Asnòta mach a le frequense àute.

Ant la curva trategià viòla (d) le còse a son coma ant la curva vërda ma nen Ra che a l'é Ra 20 k .As nòta tant a l'e frequense basse coma a le frequense àute.

.


279

AMPLIFICASSION B. F. AN DIFERENTE CONFIGURASSIONAn sto capìtol i vardoma, pitòst ampréssa, le doe diferente configurassion che as peulo dovré për

amplifiché un segnal, rispét a cola ch'i l'oma vist. I arcordoma che l'amplificassion a peul esse fàita nen mach antension ma 'dcò an corent. I lassoma për dòp l'amplificassion an potensa.

Ste manere d'amplifiché un segnal a son nen vàire comun-e, e a ven-o a taj an quàich cas particolar. Laconfigurassion che i l'oma vist fin-a ambelessì a l'é cola a càtodo comun, vis-a-dì che 'l càtodo a l'é arferì a unpont fiss e a fà part tant dël sircuit d'intrada coma dël sircuit ëd seurtìa coma pont d'arferiment dij segnaj. Sì ivardoma j'àutre doe.

Inseguitor catòdich - ànodo comunI consideroma ël sircuit ëd figura 31, fàit dovrand nòstr sòlit trìodo 6C5, I l'oma l'ànodo che a l'é arferì

a un pont fiss a la tension VCC. An sël càtodo i l'oma la resistensa Rk che a fà da resistensa ëd càrich, con la

tension VCC che, an fonsion dla corent anòdica, as dividrà fra vàlvola e Rk .

Figura 31 - Inseguitor catòdich

I podoma serne un pont ëd travaj an sle caraterìstiche anòdiche , che i arportoma an figura 32.

Figura 32 - Pont ëd trvaj dl'inseguitor catòdich

VCC

Rk

C

-vg

R1

R2

6C5

vin

Vseurt

C1

Rc

Ia

[ mA ]

10

5

0

0 100 200 300V

a[ V ]

6C5

0

2

4

6

8

10

124

16

18

20

13,5 k

27 k


280

Con 300 V d'alimentassion, për avèj ël pont ëd fonsionament indicà a Vg 4 V e con Va 147 V, e

e con na corent Ia 5,7 mA , la resistensa Rk a venta che a sia Rk 300 V / 11,11 mA 27 k com as arcavada le caraterìstiche.

I tnima cont che an grija a passa nen corent , e donca i foma 'l partitor che an daga la tension ëd -4 Vfra grija e càtodo. Sempe da le caraterìstiche i arcavoma che an sël càtodo a-i sarà la tension 300 147 153 V, eantlora al senter dël nòstr partitor a l'avroma da manca ëd 149 V. Për R2 i podoma dovré, pr'esempi, naresistensa ëd 820 k , e antlora për R1 an vnirìa un valor ëd 831 k , che a l'é un valor nen normalisà, mamotobin davzin a 820 k . Se i butoma na resistensa da 820 k la tension ël partitor a dventa 150 V. An sëlcàtodo, antlora a passa pì corent e soa tension as chers, fasend parèj chërse la tension negativa an grija, còsa che acontrasta la variassion. Ël pont ëd fonsionament as ëspòsta vers tension ëd grija pì positiva, ma ëd bin pòch.

I podoma donca pié për bon sto pont ëd fonsionament. I arcordoma, macassìa. che cost a l'é 'l pont ëdfonsionament a l'arpòs. I l'oma indicà 'dcò ant lë schema, doi condensator ëd dësacobiament e na resistensa ëdcàrich Rc che a l'é anteressà da le component alternative e che donca a intra ant ël sircuit diferensial echivalent.

Ël sircuit echivalent dinàmich a venta che a ten-a cont ëdcò dla resistensa Rc ëd figura che as buta an

paralél a Rk (i consideroma che ij condensator C e C1 ch'i l'oma disegnà a sio gròss a basta da podèj essetrascurà). I notoma che costa resistensa 'd càrich a càmbia pitòst la situassion rispét a l'arpòs. An particolar la reta'd càrich a dventa pì rìpida. I suponoma antlora che ël càrich a sia 'ncora na resistensa Rc 27 k , e an slecaraterìstiche i arportoma la reta 'd càrich relativa a la resistensa R 13,5 k (pendensa ëd 7,4 mA per 100 V).As nòta che a diminuiss l'escursion possìbil dla tension e a chers cola dla corent.

An figura 33 i arportoma ël sircuit diferensial echivalent, tnisend cont che Vin a l'é nen Vg .

Figura 33 - Sircuit echivalent dinàmich

I l'avroma na corent anòdica (sempe parland ëd component variàbil) che i ciamoma Ia , e i podomascrive che as IRV e 'dcò che ainsing IRVVVV . Donca i l'avroma che aing IRVV .

Ma i l'oma 'dcò che a venta ch'a sia aag IRRV e da coste doe ùltime espression i podoma

scrive che aaain IRRIRV .

Se i foma ël prim prodòt indicà i trovoma che aaain IRRIRV e donca i podoma scrive

aaain IRIRRV e da sì arcavé l'espression dla corent

1RRVIIRRRV

a

inaaain donca

Adéss i consideroma che as IRV e donca1RR

VRVa

ins e da sì i podoma arcavé

l'amplificassion1RRR

VVA

ain

s

Lòn ch'as peul sùbit vëdde a l'é che costa amplificassion a l'é sempe pì cita che 1, e donca la tension ëdseurtìa a l'é sempe pì bassa che la tension an intrada. Lòn che a fà ùtil sto tipo d'amplificator a l'é che a lé bon afornì corent su n'impedensa interna motobin cita (an proporsion) e donca a serv bin ëdcò coma adatatord'impedensa an calà. An nòstre condission, con la resistensa R 13,5 k , un 21 e Ra 10 k i trovoman'amplificassion ëd 0,92.

Vg

Ra

R Vs

Vg

Vs

Vin

Pont fiss (massa)Ia


281

Se adéss i sercoma ëd trové la resistensa interna dla seurtìa dël sircuit, i podoma considerelo coma ungenerator ëd tension che a dà na tension a veuid che a corispond a na resistensa ëd càrich anfinìa (motobin àuta,përché la vàlvola a peussa 'ncora fonsioné), e che a dà na corent ëd curt-sircuit che as peul calcolé considerand naresistensa ëd càrich che a và a zero. Soa resistensa interna a l'é 'l rapòrt fra sti doi valor.

Për porté a l'anfinì la resistensa 'd càrich, ant l'espression dla tension ëd seurtìa a venta prima fén'operassion che a évita na forma andeterminà. A venta donca divide numerator e denominator për R.

111in

sa

in

a

ins

VVR

RR

VRRVRV anfinì,l'a vàaseche,

mentre che la corent Ia, për R che a và a zero, a dventaa

ina R

VI 0 , con ël rapòrt10

a

a

ss

RIV

R che an

nòstr cas a dventa Rs 476 .I arpijroma pì anans sto tipo d'amplificator, dòp avèj parlà ëd contra-reassion.

Grija comun-aAs trata ëd na configurassion possìbil, ma nen vàire dovrà. Ël vantagi ëd costa configurassion a l'é col

ed arduve motobin l'efét dle capacità parassite, e a ven dovrà ant ël camp dle frequense radio motobin àute, ma afonsion-a 'dcò a le basse frequense. I arpresentoma sto sircuit an figura 34, e tant për nen andé lontan, isuponoma torna un trìodo 6C5.

Figura 34 - Amplificassion a grija comun-a

An sto cas ël segnal a ven butà fra càtodo e massa, mentre la grija a l'é colegà diréta a massa (òmacassìa a un pont fiss arferìbil a massa per ij segnaj alternà). La resistensa Rk a serv ëdcò a polarisé la grija, esòn a peul esse na limitassion. Ëdcò an sto cas i suponoma che le doe capacità ëd dësacobiament C e C1 a siogròsse a basta da podèj-je trascuré.

La vàlvola as treuva an série le doe resistense Rk e Rc , viste coma na resistensa Rk + Rc ëd càrich, esò pont ëd fonsionament as treuva coma pont d'echilìbri fra la corent anòdica che se a l'é àuta a produv natension motobin negativa fra grìja e càtodo, che però sòn a arduv la corent midema, e la grija che për sòn amonta an tension, e che donca a arduv la corent anòdica.

An sle caraterìstiche anòdiche, arportà torna an figura 35, i podoma antlora disegné la reta 'd càrich dlaresistensa Rk Rc, e peui, dàita la Rk , i podoma indiché , sempe an sle caraterìstiche anòdiche, për ògni tension

ëd grija ël pont andova a-i é la corent che a la produv su Rk .I disegnoma parèj na lìnia che a part da l'orìgin e che a crosia la reta 'd càrich ant ël pont ëd

fonsionament (lìnia rossa an figura). La réta 'd càrich a l'é disegnà për Rc 33 k e Rk 1,5 k , mentre la riga

VCC

Rk

C

Rc

6C5

vin

Vseurt

C1


282

rossa a l'é për Rk 1,5 k . Ël pont ëd crosiera, che a corispond al pont ëd fonsionament, a casca a na corent ëd

Ia 3,9 mA, con na tension ëd gìja ch'i l'oma valutà an V0g 5,8 V e na tension anòdica (fra càtodo e ànodo),

ëd Va 165 V.

Figura 35 - Pont ëd fonsionament a grìja comun-a

An figura, ant ël pont ëd fonsionament. i l'oma 'dcò indicà la tangent (interpolà) a la caraterìstica përVg 3,8 V, che an dà la resistensa diferensial anòdica Ra , che a peul esse valutà coma Ra 11,7 k (an stopont ëd fonsionament).

A sta mira i podoma vardé 'd disegné 'l sircuit echivalent, che i arportoma am figura 36, e i notoma chean efét as trata nen d'un pur amplificator an tension, dal moment che a-i é 'dcò na dàita corent an intrada, edonca na dàita potensa.

Figura 36 - Sircuit echivalent dinàmich për grija a massa

I suponoma che 'l generator ëd segnal an intrada a l'àbia na resistensa interna Rin e tension Vin ,

Aplicand ël teorema 'd Thevenin ant la prima part dla figura i sostituima generator d'intrada e Rk con l'echivalent

generator V'in e resistensa R'k , com arpresentà ant la sconda part dla figura. Sòn përché, com i l'oma dit, i

pensoma ed podèj trascuré l'efét dël condensator C. I trovoma chekin

kinin RR

RVV ekin

kink RR

RRR .

Ia

[ mA ]

10

5

0

0 100 200 300V

a[ V ]

6C5

0

2

4

6

8

10

124

16

18

20

Vin

Rin

Vgk

Rk

Ra

RcV

sV

gk

V’in

R’k

Vgk

Ra

RcV

sV

gk

Ia


283

AmplificassionI calcoloma l'amplificassion su V'in con la resistensa R'k , vis-a-dì tnisend cont dël sircuit echivalent

dla sconda part dla figura.

La tension che a ven aplicà fra grija e càtodo Vgk a sarà dàita da kaingk RIVV mentre che la

tension ëd seurtìa Vs a l'é dàita da cas RIV .I savoma che, ant la maja, l'adission dle f.e.m. a venta ch'a sìa istéssa a l'adission dle tension an sle

resistense, provocà da la corent, e donca a val l'ugualiansa cakagkin RRRIVV e se i sostituima ël

valor che i l'oma scrivù për Vgk i otnoma cakakainin RRRIRIVV

Se i separoma V'in da la corent Ia , vis-a-dì se i svilupoma cost'ùltima espression portand Ia a lë scondmèmber, i trovoma che cakacakakain RRRIRRRIRIV 11 .

A sta mira i podoma scrive l'espression dla corent Ia che a dventa:

cakina RRR

VI1

1

mentre la tension ëd seurtìa Vs a dventa :

cak

cins RRR

RVV1

1

e, a sta mira, l'amplificassion a l'é giusta 'l rapòrt:

cak

c

in

sRRR

RVVA

11

Con ij dàit ëd nòstr esempi, e suponend Rin 1000 , e donca R'k 600 , I trovoma un valordl'amplificassion A 12,5.

Impedense d'intrada e 'd seurtìaDa l'espression ch'i l'oma scrivù prima an separand V'in da Ia , i l'oma la giustificassion a disegné 'l

sircuit echivalent com ant la prima part ëd figura 37. Se peui i dividoma l'istéssa espression për (1 + ) , i l'omasempe n'espression vàlida che an lassa disegné 'l sircuit echivalent coma ant la sconda part dla figura.

Figura 37 - Sircuit echivalent për valuté j'impedense

La sconda part dla figura a ven a taj për valuté l'impedensa che a l'é vista dal generator V'in ,considerand che R'k a l'é soa impedensa interna, As peul sùbit vedde che fra ij pont C e D la resistensa d'intrada

a l'é dàita da1

ca RRRintrada .

Për la resistensa 'd seurtìa an serv la prima part dla figura. Vardand fra in pont A e B vers la vàlvola itrovoma che ak RRR 1seurtìa .

R’k

Vs

V’in

Ra

1 + Rc

1 +

D

CR’k(1 + )

RcV

sV

gk

V’in

(1 + )

Ra

B

A


284

Sempe stand a nòstr esempi i l'avroma na resistensa d'intrada Rintrada 2031 , mentre la resistensa

ëd seurtìa a l'é Rseurtìa 24900 .

Configurassion "cascode"Costa a l'é na configurassion ëd doi treìodo dont un a l'ha l'àutr coma càrich. Ël prim a l'é a càtodo

comun (pont fiss arferìbil a massa) e l'àutr a l'é rangà con base comun-a. An figura 38 i arportoma costaconfigurassion. I l'oma dovrà na vàlvola che a và bin ëdcò për frequense radio motobin àute: ël dobi trìodoECC82. Sta vàlvola a l'é stàita progetà apòsta për esse dovrà an cascode an radio frequensa sì i vardoma giusta ëlfonsionament.

Figura 38 - Sircuit "cascode".

I podoma prové a vëdde se i rivoma a stabilì un pont ëd fonsionament stàtich. I podoma sempe parteda le caraterìstiche anòdiche dla vàlvola. I comensoma a noté che la tension an sl'ànodo dla valvola da sota a saràpitòst davzin-a a la tension dla grija dla vàlvola da dzora. An efét ël càtodo dla vàlvola da dzora a l'é a l'istésspotensial dl'ànodo dla vàlvola da sota, e giusta quàich vòlt pì àut ëd costa grija.

La corent Ia che a passa ant le doe vàlvole a l'é l'istéssa, e tute doe le valvole a l'han la grija negativarispét al càtodo. La tension ëd grija dla vàlvola da sota a dipend da la corent che a passa ant la vàlvola midema. Isuponoma ëd buté na resistensa Rk 1k e an sle caraterìstiche i arportoma la lìnia (maron) che an dà lapolarisassion an fonsion dla corent con costa resistensa.

Për semplifiché le còse i vardoma d'avèj na tension anòdica a l'arpòs an sle doe vàlvole nen tròpdiferenta, an manera che i peusso consideré istéss e istessa Ra.

I podoma pensé, coma prima aprossimassion da arfiné, che nòstra tension d'alimentassion a sia, al'arpòs, dividua an tre part istésse, fra ij doi trìodo e la resistensa 'd càrich Rc , gavà la cita tension ëdpolarisassion dla prima grija. Dal moment che 'l càtodo dla vàlvola da dzora a l'é a l'istéssa tension dl'ànodo dlavàlvola da sota, la grija dla vàlvola da dzora a sarà a na tension un pòch pì cita ëd cola dë sto càtodo. I podoma,coma prima aprossimassion, fissé sta tension a Vcc /3 , vis-a-dì al valor ëd 100 V. Për fé la partission giusta ipodoma buté tre resistense istesse, pr'esempi da 470 k , doe an série da dzora e un-a da sota.

An sle caraterìstiche dël trìodo da sota i podoma vardé che polarisassion a serv për avèj 100 V ëdtension anòdica . Con la resistensa catòdica che i l'oma suponù i l'oma che cand a passa Ia 3,4 mA e donca

VCC

vin

½ ECC82

½ ECC82

Rk

Ck

Cg

Cin

Cs

Rc

Rin

R1

R2

vs


285

con Vg1 3,4 V , la tension anòdica Va1 a val giusta 100 V. Sta corent a passa 'dcò ant ël trìodo da dzora e ant

la resistensa Rc ëd càrich e ant la resistensa Rk .

Figura 39 - Caraterìstiche ECC82

An sla resistensa 'd càrich, giontà a la resistensa caròdica, i l'avroma donca che nòstri 100 V a ventache a sìo ai cavion ëd na resistensa përcorùa da 3,4 mA e donca na resistensa da 100 / 3,4 29,41 k . Ëd costi,1 k al'é an sël càtodo e j'àutri 28,41 k a dovrìo esse ël càrich Rc . I podoma aussé un pòch la corent e buté27 k , che a l'é un valor normalisà. I suponoma donca na corent ëd 3,5 mA , con na polarisassion ëd 3,5 V ansla prima grija e 102 V fra càtodo e ànodo, e 105 fra ànodo e massa. Na tension un pòch pì bassa a venta che a-isia an sla sconda grìja, tnisend cont che adéss an sla resistensa Rc a-i son 94,5 V e che an sla sconda vàlvola aventa che a càsco 100,5 V. Vardand le caraterìstiche sòn as oten se la sconda gjìja a l'é -3,5 V dal càtodo, e doncaa la tension, rispét a massa, ëd 101,5 V. A sta mira as peul corége 'l partitor. I podoma buté na resistensa R1 =820 kW an serie a 100 kW e për R2 i trovoma 471 kW. As peul ëdcò cambié la resistensa 'd càrich, e/o lapolarisassion dla vàlvola da sota, ma a venta ten-e cont che le toleranse an sij valor dovà a peulo rivé al 10%.

Cite diferense a porto a pont ëd fonsionament un pòch diferent.

Sircuit echivalent.Avend supòst ëd buté ij condensator Ck e Cg gròss a basta da podèj consideré costante le relative

tension, con j'istéss criteri ch'i l'oma dovrà prima, i podoma disegné 'l sircuit echivalent dinàmich a parte dal fàitche ël trìodo da sota a l'é a catodo comun e 'l trìodo da dzora a l'é anvece a base comun. La figuira 40 a arpòrtasto sircuit.

Figura 40 - Sircuit echivalent dinàmich dla configurassion "cascode"

5

0

10

15

200

10

2

12

4 68

0 50 100 150 200 250 300

Va(V)

Ia(mA)

ECC82

14

16

Vgk1

Ra

Ra

Vgk2

Vin

Rc

Vs

G1

K1

A1

K2K2

G2

K1

Vgk2

A2 Ia


286

Da le caraterìstiche i podoma arcavé che la resistensa anòdica diferensial Ra , coma la tangent a lacurva caraterìstica për Vg 3,5 V (curva interpolà) ant ël pont Ia 3,5 mA, che i podoma valuté coma unvalor Ra 11,4 k .

I podoma peui valuté, sempe an sle caraterìstiche, ël valor ëd an nòstr pont ëd fonsionament, com il'oma già fàit, con ël rapòret fra la variassion dla tension anòdica për na corispondenta variassion ëd tension ëdgrija a corent anòdica costant. I l'oma che Va 36 V për Vg 2 V e donca un valor dël coeficent

d'amplificassion 18. I consideroma che ij valor e Ra a sio istess për ij doi trìodo.

I disoma sens'àutr che ingk VV 1 . Për valuté Vgk2 i vardoma la maja K2, Vgk2, G2, K1, Vgk1, Ra,A1, K2. e i podoma scrive che aagk RIV gk1V2 .

Adéss i scrivoma l'equassion dla maja prinsipal:021 caaagkaagk RIRIVRIV

e se an costa espression i sostituima ij valor, prima ëd Vgk2 e peui ëd Vgk1 , i trovoma

02102

0

0

2

2

caain

caain

caaaainin

caaaaainaain

RRIVRRIV

RRRRIVV

RIRIRIVRIV

Adéss i scrivoma che Vs Ia · Rc e donca Ia Vs / Rc e da sì i podoma scrive

cac

sin RR

RVV 21

e ambelessì i podoma divide ij doi member për Vin e moltiplichéje për Rc , e i-j ëscambioma fra 'd lor

ARR

RVV

ca

c

in

s21

Costa a l'é l'amplificassion, che a l'ha valor negativ përché la configurassion a l'é invertenta. Con ij dòitch'i l'oma dovrà i rivoma a n'amplificassion ëd A 36,2.


287

AMPLIFICASSION LINEAR ËD POTENSA B.F.I stoma 'ncor ant ël camp dle frequense acùstiche, e i tratoma dlë stadi final. Prima is ocupoma ëd në

stadi an clàsse A e peui i vëddroma ij sistema contra-fase. Prima ëd sòn, però, dal moment che la seurtìa a l'éantivista su un altoparlant, i tratoma d'un component bin amportant, che a l'é ël trasformator ëd seurtìa.

Trasformator ëd seurtìaI l'oma già vist tuta la tratassion an sij trasformator, e sì i giontoma lòn che a l'é spessìfich për ij

trasformator ëd seurtìa. L'utilisator ëd tut l'amplificator a l'é l'altoparlant che, com i l'oma vist, a fonsion-a alcontrari d'un micròfono eletrodinàmich. Na cita bobin-a ant un camp magnétich a l'é përcorùa da na fòrtacorent fònica, che a la buta an vibrassion ant ël camp magnétich generà da un magnéte përmanent. La bobin-a aventa che a vada dapréss a le vibrassion tant le pì basse coma a cole pì àute. An costa manera a buta anmoviment ël còno rèid che a arproduv ël son. I introma nen ant la costion ëd com a venta ch'a sia 'l cono e se a-ivan p che n'altoparlant. Lòn che sì an anteréssa a l'é che sta bobin-a a venta ch'a sia legera, e a peul mach essefàita da pòche spire, che an total a produvo n'impedensa ëd bin pòchi ohm. Dal moment che sì as trata ëdtrasferì 'd potensa, e l'impedensa 'd càrich dla vàlvola 'd potensa a l'é antorna a quàich mila ohm, a-i é sens'àutr lanecessità d'adaté j'impedense, dësnò as trasferiss an pràtica un bel gnente.

An fonsion ëd soe caraterìstiche 'd costrussion, ògni tipo 'd vàlvola a l'ha na soa impedensa 'd càrich, edonca për ògni tipo 'd vàlvola a-i và un trasformator adat.

Antlora, la prima còsa che as ciama a un trasformator ëd seurtìa butà fra na vàlvola e n'altoparlant a l'éun rapòrt d¨spire adat. I l'oma vist che n'impedensa a ven portà dal primari al secondari, e al contrari, second la

régola 22

21

2

1

nn

ZZ .

Si i dovroma la vàlvola 6L6, che i l'hai dovrà vàire da giovo e che, a 250 V d'alimentassion, a l'ha naresistensa interna ëd 2500 . Peui i suponoma n'altoparlant ëd 3 d'impedensa. Ël rapòrt ëd trasformassion n

a l'é dàit da2

1ZZn che an nòstr cas a dà n 28,86 .

La sconda còsa che a venta consideré a l'é che l'indutansa dël primari a sia gròssa a basta fin-a a lefrequense pì basse. Ambelessì i stoma nen a arfé tuta la teorìa, ma i consideroma na fòrmula pràtica che an dà ijdàit necessari a parte da la potensa trasferìa e la frequensa pì bassa che i voroma trasferì.

I comensoma a consideré la potensa che a l'é arportà an sël feuj dij dàit dla vàlvola, e soa impedensa 'dseurtìa, 'dcò chila arportà an sël feuj dij dàit. Për la vàlvola 6L6 ant le condission ch'i suponoma ëd 250 V ansl'ànodo e an grìja scherm i l'oma na potensa P 6,5 W e na resistensa 'd seurtìa Rs 2500 .

I tnima cont ches

efefef R

VIVP

2 e da sì i arcavoma Vef coma sef RPV che an nòstr cas a l'é

Vef 127,5 V.I podoma apliché la fòrmula pràtica che an dà la session S dël fer an cm2 a parte da la potensa e che a

l'é 2cmPS 2 e che an nòstr cas a val S 5,1 cm2 (i consideroma 5,5 cm2 ). An costa session i podomaantivëdde n'indussion magnética che i suponoma 'd limité a B0 0,75 Weber/m2.

Sempe con na fòrmula pràtica i vardoma adéss ël nùmer dë spire che a venta ch'a l'àbia 'l primàri, e sònan fonsion dla tension alternà Vef che a-i sarà e la frequensa pì bassa f1 (an Hz) che a venta ch'ha passa. Stafòrmula an dis che ël nùmer dë spire n1 a l'é:

spireomal'iHzcone 390038402544,4

1000011

011 nf

BfSV

n ef

(vist ch'a l'é méj ten-se bondos) e an sël secondari i l'avroma giusta n2 135 spire.


288

Adéss a venta dimensioné 'l fil da dovré, e për sòn an serv conòsse le corent primària e secondària. Asta mira i disoma che se P a l'é la potensa e Rs la resistensa andova a passa la corent che a dìssipa sta potensa,

antlora la corent an sël primari a valsR

PI1 . An sël secondari i podoma consideré na corent 12 InI .

An nostr esempi i l'avroma I1 50 mA e I2 1,47 A. I podoma serne 'l fil che a và bin, considerandna densità ëd corent ëd 2,5 A/mm2. (për sté largh). Për ël primari i l'oma na session ëd 0,02, che a corispond aun diàmeter ëd 0,16 mm (0,2 smaltà - isolament GR2). Per ël secondari i l'oma na session ëd 0,59, che acorispond a un diàmeter ëd 0,85 mm (0,95 smaltà - isolament GR2).

Ambelessì i stoma nen a fé ij cont precis dla longhëssa dël fil, i valutoma na spìra média longa 15 cm edonca na longhëssa ëd 3900 · 0,15 585 m. Da le tabele i l'oma che sto fil a l'ha na resistensa ëd 857 /km edonca ël primari a l'ha na resistensa ohmica ëd 500 . Për ël secondari i podoma buté na longhëssa media dlaspira ëd 18 cm, Ël fil a l'é 24,3 m . La resistensa për chilòmeter dë sto fil a l'é 30,38 /km, e donca la resistensaohmica dël secondari a l'é giusta ëd 0,7 .

A venta 'ncora noté che a venta evité che 'l nùcleo a peussa andé an saturassion (a venta ten-e cont cheoltra a l'indussion variàbil, a-i é 'dcò na component contìnua dàita da la corent a l'arpòs), e donca a ventaantivëdde un trafer che as peul oten-e montand tuti ij lamierin a E da l'istéssa part e saré ìl nùcleo con ël pachetdij lamierin a I. Fra ij doi pachet as buta un cit bindél ëd papé.

Amplificator final an classe AA l'é fàit da na vàlvola che ëd sòlit a l'é un pèntodo opura un tétrodo a fass. I l'oma vist che un tetrodo

a fass a fonsion-a mersì a na bon-a corent che a passa, e për fornì potensa a-i và la corent.La vàlvola che i consideroma ambelessì a l'é ël tétrodo a fass 6L6 dj'esempi sì dzora, montà ant ël

sircuit che i arportoma an figura 41, e dont i arportoma le caraterìstiche anòdiche an figura 42.

Figura 41 - Stadi final con 6L6 an classe A

I dovroma 'l trasformator ëd seurtìa che i l'oma esaminà prima, che a dovrìa adatésse fra la vàlvola en'aloparlant ëd 3 . An sle caraterìstiche i podoma sërché 'l pont ëd fonsionament, I notoma che, a l'arpòs,l'ùnica resistensa che as treuva fra l'ànodo e la tension d'alimentassion, che sì i suponoma ch'a sia Vcc = 250 V, a

l'é la resistensa ohmica dël primari, che i l'oma valutà an Rp 500 .Donca për serché 'l pont ëd fonsionament a l'arpòs i podoma dovré costa resistensa coma resistensa 'd

càrich. I podoma sùbit noté che costa resistensa a l'é nen vàire cita, e a corispond ëdcò a potensa përdùa a scaodéij fij. Antlora a conven pensé a fé sté un fil ëd diàmeter un pòch pì gròss. Se i cambioma mach ël diàmeter dël fil,ël primari a dventa un pòch pì angombrant e 'l fil un pòch pì longh, ma dal moment ch'i l'oma nen fàit ij contprecis e i dovroma ij dàit giusta coma esempi, i podoma supon-e che a càmbia giusta ël diàmeter dël fil. Idovroma un diàmeter d'aram da 0,2 mm , e i l'oma 549 W/km.

An coste condission i trovoma Rp 549 · 0, 583 320 . I dovroma sto valor.

APTUVcc

Ck

vin

C

Rk

Rg

6L6


289

Ël pont ëd fonsionament an contìnua a l'é donca an sla reta 'd càrich relativa a 320 , e su costa aventa serne la polarisassion dla grija contròl, tnisend cont che i giontoma na resistensa an sël càtodo përl'autopolarisassion.

Figura 42 - Carateristiche anòdiche 6L6

La tension ëd polarisassion dla grìja 'd contròl a l'é sugerìa dal costrutor an sël feuj dij dàit e, an nòstrcas, al valor V0g1 14 V. Se i vardoma an sla reta 'd càrich i trovoma che sto pont a corispond a na corent

anòdica ëd Ia 71 mA. Për avèj un sàut ëd tension ëd 14 V a costa corent a serv na resistensa ëd 200 , e i

podoma buté ël valor normalisà ëd Rk 220 , tnisend cont che la dissipassion ëd costa resistensa a l'é adéss ëd

Pk 14 · 71 994 mW, e donca la Rk a venta ch'a sia almanch dla sèrie a 1 W (ma a sarìa al pluch, mej butéla a1,5 W për nen ch'a scàoda tròp).

A sta mira, an corent contìnua, i l'oma an série a la vàlvola 520 . (lìnia 'd càrich vërda) Ël pont ëdfonsionament as ëspòsta, ma pì che d'àutr a cala un pòch la tension fra ànodo e càtodo. I pijoma donca për bonche a l'arpòs i l'àbio ij valor : V0g1 14 V ; Vg2 250 V ; Va0 208 V ; Ia0 70 mA.

I podoma noté che, a l'arpòs, la potensa che la vàlvola a dìssipa a lé dàita da la tension ëd 208 Vmoltiplicà per la corent dë 70 mA. Donca i l'oma che P0 208 · 0,07 14,56 W.

Dal pont d'arpòs i foma 'dcò passé la réta 'd càrich relativa al càrich ëd 2500 che i l'oma calcolàprima, a propòsit dl'esempi dël trasformator ëd seurtìa.

I podoma amposté ël problema con ël sircuit diferensial ëd figura 43, com i l'avìo fàit prima, maabelessì le condission a son diferente. Col a l'era stàit anmaginà e a fonsionava për segnaj cit, mentre sì ël segnal avà a ocupé tuta l'escursion possibil. I faroma donca n'anàlisi basà an sla solussion gràfica, mentre 'l sircuitdiferensial a l'é giusta mostrà per dé la relassion fra tension an intrada e potensa an seurtìa, dal moment che andarìa n'arzultà tròp aprossimà.

Figura 43 - Sircuit echivalent ëd prima aprossimassion

ea

Ra

vg

n1 R

sn

2

Ra

vg

Rc sc R

nnR 2

2

21

ja

0

-5

-10

-15

-20

-25

-300

50

100

150

200

0 500100 200 300 400

6L6

320

2500

Ia(mA)

Va(V)

540


290

I partoma da le caraterìstiche anòdiche arportà an figura 44, ardovùe a la part ch'an anteréssa. I l'omainterpolà quàich tòch ëd caraterìstica, sensa pretèise 'd precision, ma giusta për mostré la manera 'd procede.

I l'oma arportà na tension d'intrada sinusoidal an sla grìja 'd control, e costa a fà sposté 'l pont ëdfonsionament arlongh la reta 'd càrich. Sòn a pròvoca, moment për moment, na dàita tension anòdica e la relativacorent. I notoma che, an nòstra fogura, as nòta na disatorsion dël segnal tant an corent coma an tension. Ivardroma dòp le costion ëd distorsion, ambelessì i suponoma che corent e tension a sio 'ncora sinusoidaj.

I notoma che la tension an sl'ànodo a và bin pì àuta dla tension d'alimentassion. Sòn a l'é possìbil mersìa l'energìa magnética anmagasinà ant ël nùcleo dël trasformator ëd seurtìa , che a dà soa reassion d'oposission a ladiminussion ëd corent ant le mesonde negative an sla grija 'd contròl.

Se la tension variàbil ea an sl'ànodo a l'ha ël valor màssim Ea e la corent variàbil anòdica ja a l'ha ël

valor màssim Ja antlora i podoma scrive che la corent total ia che a passa ant la vàlvola e la tension total va fracàtodo e ànodo a saran dàite da:

Figura 44 - Studi gràfich dlë stadi final

tEVeVvtJIjIi

aaaaa

aaaaasin

sin

00

00

I podoma antlora scrive l'espression dla potensa Pv che a ven dissipà ant la vàlvola cand a-i é unsegnal an intrada, e che a l'é dàita da :

2cos

22 0000aa

aaaa

aavJEIVJEIVP

0

-4

-9

-14

-18

-24

-300

50

100

150

200

0 100 200 300 400

6L6

2500

Ia(mA)

Va(V)

A B

CO

D

E

Vg


291

I podoma consideré che la part ëd potensa 000 aaa IVP a l'é la potensa contìnua furnìa da

l'alimentator, mentre la part2

aas

JEP a arplesenta la potensa trasferìa a la seurtìa. A sta mira i podoma scrive

che vsa PPP 0 e i notoma che an figura, ël retàngol ABCO a l'ha na surfassa che a arpresenta 'l prodòt

000 aaa IVP , porensa contìnua furnìa, mentre 'l triàngol DBE a l'ha na surfassa che a arpresenta giusta ël

termo2

aas

JEP . Se a fussa possìbil sfruté tuta l'escursion possìbil dla tension e dla corent, ël lat AB e 'l lat DB

a vnirìo a coincide, L'istéss a capitrìa ai lat BC e BE. Se i definima ël rapòrt ëd coste potense coma "rendimentëd conversion ", parèj com as costuma, as peul sùbit vëdde che sto rendiment a peul, al massim, esse al 50%,dal moment che al màssim ël triàngol a peul ocupé metà dël retàngol.

An figura 45 i confrontoma, an manera indicativa, ël rendiment che as peul oten-e da un trìodo e colche as oten con un tétrodo a fass opura un pèntodo. Lë scond a l'ha un rendiment an general bin pì àut, che apeul avzinésse bastansa al 50%..

Figura 45 - Confront fra rendiment dël trìodo e dël pèntodo

An general. peui, ël pentodo a l'ha da manca ëd na tension ëd pilotagi pì bassa ëd cola ciamà dal trìodo,fasend risparmié an sla pre-amplificassion. Ël vantagi che a peul avèj ël trìodo an sël pèntodo a l'é col d'avèj,seme an general, da distorsion pì bassa ëd cola dël pèntodo.

DistorsionPër fissé 'l problema, i arportoma an figura 46 la carateristica mùtua dinàmica për la sòlita 6L6 e la

resistensa 'd càrich ëd 2500 . Com as peul sùbit noté, costa a lé nen retilìnia.

Figura 46 - Caraterìstica mùtua dinàmica dla 6L6 con 2500 .

Lë studi dla distorsion a peul esse fàit su un segnal sinusoidal precis an intrada. La distorsion antlora al'é caraterisà dal nasse d'armòniche an seurtìa. Oltra a sòn, ëdcò la posission dël livél an contìnua a peul spostéssepër ël nasse ëd na component continua ëd distorsion. Fasend n'analisi armònica dël segnal an seurtìa as peulcaraterisé la distorsion an manera precisa. La figura 47 a mostra che për segnaj cit a-i é nen na distorsion

trìodo pèntodoI

a

Va

Ia

Va

0-10-20-300

0 Vg

IaIa

Va


292

valutàbil, dal moment che la part sentral dla caraterìstica mùtua a l'é pitòst linear, e donca a-i sarà un livél màssimëd segnal nen distorsù. Pì a chërs l'ampiëssa dël segnal e pì la distorsion a dventa significativa.

Figura 47 . Distorsion për la nen liniarità dla caraterìstica mùtua

An figura 48 i arportoma j'efét dla distorsion dë sconda armònica, che a l'é pì fàcil trové ant un trìodo,e dla distorsion ëd tersa armànica, pì caraterìstica dël pèntodo opura dël tétrodo a fass. I l'oma indicà lapërsentual ëd distorsion. Costa as definiss, an përsentual, për ògni armònica n coma Dn rapòrt fra l'ampiëssa

dl'armònica midema Varm n e cola dla fondamental nen distorzùa Vfon second la relassion :

100fon

narmn V

VD

Figura 48 - Distorsion dë sconda e tersa armònica

Se la distorsion a ven da pì che n'armònica, la distorsion total as esprim coma

100100

2

i

itot

DD

an manera che se i l'oma na distorsion dë sconda armònica dël 15% e un-a 'd tersa armònica dël 5 % la distorsion

total a l'é %8,1510005,015,0 12totD .

Ant ël camp dle basse frequense l'amplificassion a l'é 'd sòit destinà a l'arprodussion dla musica, edonca lòn ch'a anteréssa a l'é com a reagiss l'orìja dl'òm a la distorsion. A l'é ciàir che studi parèj a l'han un caràterempìrich, fàit a campionament e macassìa a l'han tut sò significà.

A arzulta che la distorsion che a dà pì fastidi 'd tute a l'é cola 'd tersa armònica. Ël son a tend a vnìdzagreàbil e nen bin distinguìbil.

Macassìa l'orija média a riva nen a sente na distorsion total ch'e supera nen ël 5%, bastamach che ladistorsion ëd tersa armònica a sia pì bassa dël 2%.

Për oten-e na distorsion bassa a venta arduve la potensa an seurtìa, e donca 'l rendiment dlë stadi finala dventa motobin bass.

0-10-20-30Vg

Ia

-150

Distorsion 2a arm. 20% Distorsion 3a arm. 10%


293

Amplificassion contrafase an classe ACosta a l'é na técnica che a consent dìoten-e na bon-a potensa e un bon rendiment, sensa dovèj aceté

na gròssa distorsion. Në schema 'd prinsìpi ëd në stadi final contrafase a l'é arportà an figura 49. Le schemacontrafase a và bin nen mach për bassa frequensa, ma 'dcò për àuta frequensa e a peul esse dovrà 'dcò për fén'ossilator. An figura i l'oma arpèresentà në stadi con intrada a trasformator, che a l'é la manera pì sèmpia përcomensé a studié sto sistema d'amplificassion.

Figura 49 - Sircuit contrafase ipotétich

An figura i l'oma dovrà un trìodo e për sto trìodo i l'oma dovrà le caraterìstiche anòdiche dël trìodo 'dpotensa 2°3, contut che cost a sia a riscaudament dirét e noi anvece i suponoma un càtodo për semplifiché. Il'oma 'dcò supòst le polarisassion a baterìa e nen con la resistensa an sël càtodo.

I l'oma 'dcò supòst un trasformator d'intrada për l'inversion ëd fase dla tension variàbil an grija, e peui ivëddroma d'invertitor sensa trasformator. Ël secondari dël trasformator d'intrada a l'é dividù an doe part istésseda la prèisa sentral, che a l'é colegà a la tension V0g . Ëdcò 'l trasformator ëd seurtìa a l'ha 'l primari ardobià edividù an doi da la prèisa sentral che a l'é colegà a la tension positiva d'alimentassion.

Figura 50 - Caraterìstiche dël trìodo 2A3.

+Vb

vg1

Va1

vin

-V0g

vs

Va2

Ia1

Ia2

vg2

Trìodo 2A3

200

150

100

50

01000 200 300 400 500

-30

-20

-40

-100

-50

-80

-60

-70

-90

-110

-100

-120

Ia(mA)

Va(V)

2500

63,5


294

I suponoma che 'l trasformator d'intrada a sia Con un primari ëd n spire e un secondari ëd n + n spire,an manera che, për le component alternative, i peusso pensé che ggin vvv . La corent anòdica, ant ëltrasformator , a l'ha sens invers për le doe vàlvole, e la magnetisassion dël nùcleo dël trasformator ëd seurtìa adipend da la diferensa dle doe corent Ia1 e Ia2 . Ognidun-a 'd coste corent a l'ha doe component, l'un-a costantae l'àutra alternativa.

Le doe corent costante a son istésse e an oposission ant ël trasformator ëd seurtìa e donca a produvonen magnetisassion. Le doe corent alternative a son an oposission ëd fase, e donca, essend ëdcò contràrie, aadission-o sò efét ant la magnetisassion dël nùcleo.

An figura 50 i l'oma arportà le caraterìstiche anòdiche d'un dij trìodo, ma për lë studi gràfich dël sircuitia conven disegne la caraterìstica mùtua dinàmica dle vàlvole, relativa a la reta 'd càrich për la resistensa trasferìasu la metà dël primari relativ a ognidun-a dle vàlvole.

Figura 51 - Caraterìstica complessìva dlë stadi contrafase.

Dai dàit ëd costrussion dla vàlvola i arcavoma che la resistensa 'd càrich tìpica a l'é ëd 2500 , e che natension tìpica an grija a l'é V0g 43,5 V. An sle caraterìstiche i podoma arporté sto pont ëd fonsionament. Përsemplifiché le còse i l'oma trascurà l'efét dla resistensa òhmica dl'avolgiment midem.

An figura 51 i l'oma trassà na caraterìstica complessiva dle stadi, ant la manera che i mostroma sìdapréss.

-Vg1

Ia1

Ia2

-Vg2

0-110

-1100

100

100

63 , 5

A

B


295

I l'oma disegnà la caraterìstica dinàmica mùtua për ël prim trìodo ant la sòlita manera, la caraterìsticadlë scond trìodo a l'é virà ëd 180° fasend pivò ant ël pont (Vg0 , 0). Për la sconda caraterìstica l'ass dle tension ëdgrija e l'ass dle corent a son an diression contràrie rispét a coj dël prim trìodo.

Cand a-i é nen segnal an sl'intrada, tute doe le grije a son a la tension ëd polarisassion, che an sto cas aval 43,5 V. Second la caraterìstica dla prima vàlvola (curva vërda da dzora), sòn a corispond a na corent anòdicaIa1 63,5 mA. Ma 'dcò la sconda vàlvola a l'ha l'istéssa tension e a manda l'istéssa corent. L'efét an slamagnetisassion e donca an sla tension ëd seurtìa a l'é zero përchè le doe magnetisassion as anulo l'un-a conl'àutra. La corent global che a magnetisa 'l nùcleo a l'é, an efét, la diferensa dle doe, opura l'adission se i tnimacont che a l'han segn contrari.

Se la tension d'intrada a chërs ëd vx V, la grija dël prim trìodo a passa a la tension ëd 43,5 vx ,

mentre la grìja dle scond trìodo a passa a la tension ëd 43,5 vx , dal moment che la variassion a l'é anoposission ëd fase. Le doe tension, arportà ognidun-a an sla scala dle tension dla carater'stica dël rispetiv trìodo,as treuvo an sl'istéssa vertical, che an sla caraterìstica vërda superior a ancontra ìl pont dla corent che a passa antla prima vàlvola, mentre che an sla caraterìstica vërda inferior a treuva 'l pont relativ a la corent che a passa, antl'àutr sens, ant la sconda vàlvola. L'efét an sla magnetisassion dë ste doe corent a corispond a la diferensa dle doe.La caraterìstica AB bleuva a arpòrta ij pont che a corispondo a costa diferensa për ognidun-a dle tension anintrada, e donca sta caraterìstica a corispond a l'efét complessiv coma corent e coma tension, an sël primari dëltrasformator, e a-j diso "caraterìstica complessiva dlë stadi ".

Figura 52 - Caratereìstica complessìva da le caraterìstiche anòdiche

A venta però che i vardo pì da davzin coste corent e costa magnetisassion.I suponoma che 'l primari dël trasformator a l'àbia an toal n1 spire, dividùe an doe part istésse, e peui i

suponoma che le doe corent che a passo ant le doe session a sìo ia' e ia". Ël fluss ant ël nùcleo dël trasformator

a dipend da la diferensa dj'amperspire222 1

11 aaaa

iininin e se i ciamoma aad iii la corent diferensa

dle doe corent anòdiche, i disoma che j'amperspire 'd magnetisassion a son dàite da la corent diferensa për metàdle spire primàrie totaj, opura metà dla corent diferensa për le spre totaj. Vis-a-dì

150

100

50

0 1000 200 300 400 500

Ia(mA)

Va(V)

-20-100

-20-100

-80

-80

-40

-40

2500

100 0200300400500

120

1250


296

11

22niAspinAsp d

d opura . An figura la lìnia AB a l'é la caraterìstica dla corent diferensa an fonsion dla

tension ëd grìja.A venta però fé atension che, për lòn ch'as arferiss a l'impedensa, le doe session dël trasformator a son

da consideré an paralél. Sòn a arzulta da n'àutra manera ëd dé na solussion gràfica dlë stadi, che i acenomaarferendse a figura 52. An costa i dovroma le caraterìstiche stàtiche anòdiche ant na manera che a smija a colach'i l'oma dovrà prima. I consideroma le sòlite caraterìstiche për la prima vàlvola e i viroma ëd 180° cole dlasconda vàlvola, butand an sl'istéssa vertical ël pont ëd fonsionament a l'arpòs. Su costa vertical a coincido le doetension anòdiche. La tension a l'arpòs an grìja i l'oma suponula ëd 40 V për nen dovéj interpolé tute lecaraterìstiche.

Cand ël segnal a pòrta la tension an sla prima grija a la tension ëd 0 V, an sla sconda grija a-i sarà latension ëd 80 V. A ste doe tension a corispondo doe corent anòdiche che as sotrào coma efét ëdmagnetisassion. Le tension an sij doi ànodo a l'ha sempe un valor an oposission rispét al valor d'arpòs. Na virache 'l pont ëd travaj stàtich a l'é stàit definì, as peulo trové caraterìstiche complessive, ognidun-a coma sotrassiondla caraterìstica relativa a la rension ëd grìja ëd na vàlvola da cola corispondenta a la tension a l'istéss moment ëdl'àutra vàlvola. Pr'esempi se la tension dla grija dla prima vàlvola a l'é 0 V, da soa caraterìstica për Vg 0 V as

gava la caratertìstica për Vg 80 V dl'àutra vàlvola. (coste a son le righe viòla an figura). J'autre cobie 'dcaraterìstiche a son, pr'esempi, për 10 e 70 , për 20 e 60, e via fòrt.

Ant ògni situassion d'intrada i podoma arcavé le doe corent che as produvo ant le doe vàlvole e trovéla corent echivalenta ëd magnetisassion coma diferensa dle doe. An costa manera i trovoma che ij sucessiv pontche a dàn corent echivalenta e relativa tension tension a son an 's na lìnia, che a l'é la reta 'd càrich echivalenta, eche a corispond a n'impedensa che a l'é la metà dla resistensa 'd càrich ch'i l'oma supòst për ognidun-a dlevàlvole, coma se ij doi avolgiment a fusso an paralél. Sòn a l'é 'dcò ciàir an figura 51, andova la linia AB a l'hapendensa dobia dla caraterìstica mùtua ant ël pont ëd travaj.

DistorsionAs nòta sùbit che la caraterìstica mùtua total a l'é bin pì retilìnia che le caraterìstiche dle vàlvole separà.

Se i suponoma che, coma prima aprossimassion, le caraterìstiche mùtue a sio arpresentàbij coma paràbole, il'avrìo che : 2

02

0 : ggaaggaa vbvaIivbvaIi

Ma i l'oma vist che ggin vvv , e che aa II 00 . Se donca i sercoma l'espression ëd aad iiian fonsion ëd inv , i podoma scrive :

aivbvaIvbvaIiii

vbvaIivbvaIi

d

ininaininaaad

ininaaininaa

2

;2

02

0

20

20

donca

La caraterìstica mùtua complessìva a dventa na reta con pendensa 2 a , che a l'é 'l dobi dla pendensadle caraterìstiche d'ògni vàlvola ant ël pont ëd travaj.

An sto cas a-i é nen distorsion d'autut. Ant ël trìodo la caraterìstica mùtua dinàmica a peul aprossimébastansa na paràbola, ma ant ël pèntodo sòn a càpita nen.

An qualonque manera a sìa fàita costa caraterìstica, se le doe vàlvole a son istésse, la caraterìsticacomplessiva a sarà sempe simétrica rispét al pont ëd travaj. An costa manera, sempe se i dovroma na tensionsinusoidal an intrada, le doe mesonde an seurtìa a saran specular l'un-a con l'àutra rispét al pont sentral , che acorispond al pont ëd travaj. Contut che la forma d'onda an seurtìa a peussa esse nen sinusoidal, rispét a sto pontsentral considerà coma zero i l'avroma che )()( titi dd .

I vardoma ëd dimostré che an costa situassion, contut che a peusso essie component armòniche dàiteda la distorsion, a-i saran nen cole pari (sconda, quarta, e via fòrt ). Sòn a l'é sens'àutr un vantagi, ma sì a ventaten-e present che i l'oma dovrà ëd trìodo, che a l'han distorsion pì che d'àutr da armòniche pari, e che donca ancontrafase a dvento quàsi linear përfét, ma pì sovens as deuvro 'd pèntodo opura ëd tétrodo a fass. Donca ivoroma traté 'l sogét un pòch pì ant l'ancreus.


297

Vàlvola sempiaI comensoma a pensé a na sola vàlvola che a l'àbia na caraterìstica mùtua dinàmica (che an general a

sarà nen na fonsion analìtica), che a peussa esse aprossimà da un polinòmi dël tipo :ngggggaa vmvcvbvavaIi 432

0

An efét, con ij coeficent adat, costa a l'é n'ardota ëd na série 'd potense, com a podrìa esse na série 'dTaylor, e donca a l'ha la possibilità d'aprossimé an manera precisa com as veul qualonque fonsion svilupàbil.

I notoma che ij coeficent, ëd sòlit, a van ampréssa vers zero, an manera che già mach ij prim sinchtermo a son significativ për nòstr ëstudi.

I l'oma considerà na caraterìstica dinàmica che a smija bastansa a cola che i l'oma disegnà për la vàlvola6L6 con 2500 ëd càrich e che a peul esse arpresentà da la fonsion

4324320 00005,00088,00125,075,675 ggggggggaa vvvvvdvcvbvaII

e sòn considerand tension an V e corent an mA. La curva a l'é sentrà an sla tension ëd polarisassion, piàita comazero. J'arzultà a son sentrà, anvece an sla corent contìnua dël pont ëd travaj. Se i suponoma che costa corent apassa ant na resistensa ëd 2500 , i podoma vardé la tension ëd seurtìa an fonsion dla tension an intrada. Ipodoma gavé la component contìnua dla corent e donca dla tension an seurtìa, e vardé còs a socéd për n'ondasinusoidal an intrada, con diferente ampiësse.

Da la posission d'arpòs, se i doma na variassion ëd tension d'intrada vg , i l'avroma na corispondenta

variassion an seurtìa dla corent Ia . I suponoma che le variassion an intrada a derivo da un segnal sinusoidalaplicà, vis-a-dì tEv ig sin Nostra espression dle variassion a dventa:

tEctEctEbtEaI iiiia443322 sinsinsinsin

ma i savoma che:

22sin

21

212cos

21

21coscos

21sinsinsin2

e da le fòrmule 'd triplicassion i l'oma:

3sin41sin

43sinsin4sin33sin 33 sìdae

a la fin i l'oma 'ncora che:

24sin

81

22sin

21

83sin4

Se i andoma a sostituì i otnoma

24sin

81

22sin

21

83

3sin41sin

43

22sin

21

21sin

4

32

i

iiia

Ed

ttEctEbtEaI

I podoma donca arscrive2

4sin3sin2

2sinsin 43210 tItItItIIIa

andova i l'oma butà:

8;

4;

22;

43;

83

2

4

4

3

3

42

2

3

1

42

0iiiii

iii EdIEcIEdEbIEcEaIEdEbI

e an figura 53 i l'oma arpresentà la caraterìstica con l' onda, e soe component component, dla Ia che a seurtocand as manda un segnal con Ei = 15 V an grija.


298

An figura i l'oma nen arportà la quàrta armònica, che a l'é tròp cita për podèla arpresenté. I notoma chela component contìnua ch'as produv a dipend dai coeficent b , d e da le potense pari ëd Ei . La component

fondamental a dipend dai coeficent a , c e da le potense dìspari ëd Ei . La scona armònica a dipend ëdcò chila

(nen ant l'istessa manera) dai coeficent b , d e da le potense pari ëd Ei . La tersa armònica a dipend mach da c e

da Ei3. La quarta armònica a dipend da d e da Ei

4.

Figura 53 - Distorsion ant na vàlvola sìngola

Vàlvole contrafaseI suponoma ëd buté an contra-fase doe dle vàlvole che i l'oma vist sì dzora. Second lòn ch'i l'oma dit

prima, i podoma oten-e la caraterìstica id dla diferensa dle doe. Sì i dovroma ël procediment sì sota.

Për lòn ch'a rësguarda le variassion, i l'oma che: Se i ciamoma ei variassion vg d'intrada, vis-a-dì se ibutoma tEe ii sin , i podoma scrive che la variassion ëd corent ant na vàlvola a sarà

4321 iiiia edecebeaI

e dàit che an sl'àutra vàlvola i l'oma che la variassion ëd tension a l'é istéssa ma con segn opòst, i l'oma:432

2 iiiia edecebeaI

Coma conseguensa i l'oma che la variassion dël fluss ant ël trasformator a sarà 21 aa IILe donca, sostituend con lòn chj'i l'oma scrivù:

3322 iiii ekeheceaL

andova i l'oma butà che haL2 e kcL2 , Arfasend ij passagi 'd prima i l'oma, a la fin:

tEktEkEh iii 3sin4

sin4

3 33

Vg

Ia

Vg

tt

t

Iatotal

fondamental

2° armònica 3° armònica

component contìnua


299

Ël fàit che ant ël trasformator ëd seurtìa dël sircuit contra-fase a-i sia nen na corent contìnua che acontribuiss al fluss magnétich a fà 'dcò an manera che 'l trasformator midem a travaja ant un pont dël ciclod'istéresi pì linear, e a arduv le distorsion giontà dal fér.

Determinassion gràfica dla distorsionI suponoma d'avèj mach a disposission ël disegn la caraterìstica dinàmica mùtua , arlevà an laboratòri

con ij método ch'i l'oma vist a propòsit dle vàlvole. I suponoma antlora che la variassion ëd corent anòdica apeussa esse dëscrivùa, an fonsion dla variassion ëd tension ëd grija, da l'equassion, che a sarìo peui ij prim quattermo dlë svilup an série, com i l'oma dit prima:

432iiiia edecebeaI

Is arferima a figura 54, andova i arportoma nòstra caraterìstica mùtua e n'ònda sinusoidal an intrada ansla grìja. As trata ë determiné ij coeficent ëd costa equassion. Dal moment che coste a son quatr incògnite, aventa che i l'àbio quat condission conossùe (an pràtica quatr equassion andova a, b, c, d, a sio le incògnite.

Da la caraterìstica, se as dà un valor a ei as arcava un valor ëd Ia . Con quat valor diferent as arcavole quatr equassion ch'a servo. Na vira che as conosso a, b, c, d, da lòn ch'i l'oma vist prima as peulo arcavéj'ampiësse dj'armòniche I1 , I2 , I3 , I4 .

Figura 54 - Determinassion gràfica dla distorsion

An pràtica as consìdero ij valor d'intrada ant ij pont, indicà an sla figura con le litre A, B, C, D , dla

tension d'intrada andova vg Ei ; vg Ei/2 ; vg Ei ; vg Ei/2 . An corispondensa ëd costi valor as

treuvo ij valor dla corent Ix , Iy , I'y , I'x . Da sì as peulo trove le variassion ëd corent rispét a la corent d'arpòs

Ia0 , che a son:

0000 '';';; ayaxayax IIyIIxIIyIIx

Se i scrivoma l'equassion ëd prima për ògni cobia d'increment, i otnoma le quatr equassion, ognidun-aan quatr incògnite, che an përmëtto ëd trové ij coeficent a, b, c, d.

Vg

Ia

t

Ei

Ei

2

Ia0

X

Y

Y’

P

X’

Ix

Iy

I’y

I’x

x’

x

y

Y’

A

BCD


300

432

432

432

432

16842

16842

iiii

iiii

iiii

iiii

eEEcEbEax

eEcEcEbEay

eEcEcEbEay

eEEcEbEax

Ij valor trovà a servo për scrive j'espression dij valor I1 , I2 , I3 , I4 , an fonsion dij valor x, y. x' ,y'. Dacoste espression as treuvo sùbit le distorsion dle tre armòniche. A la fin as oten:

yyxxyyxx

IID

yyxxxxyy

IID

yyxxxx

IID

44121

'43

1

44

1

33

1

22

As nòta che a conta nen la scala dovrà për misuré le corent, dal moment che le distorsion a son nùmeradimensionaj, rapòrt ëd grandësse misurà ant l'istéssa scala. A basta donca misuré an milim an sël disegnlelonghësse valor x, y. x' ,y' e dovré costi valor ant j'espression sì dzora.

Corent d'alimentassionA-i é 'ncora un vantagi da sotlinié, che as oten con në stadi final contra-fase. As trata ëd na

semplificassion dël sircuit d'alimentassion. L'ùltim stadi, che a l'é col che a assòrb pì corent, cand a l'é an contra-fase a l'é alimentà da l'adission dle doe corent aa ii e .

Se le caraterìstiche dinamiche, che a son istésse, a peulo esse considerà parabòliche, i podomaadissioné coste corent, tnisend cont che ant le doe le vin a son an oposission, e i otnoma

20

20

20

22

;

inaaat

ininaaininaa

vbIiii

vbvaIivbvaIi

Gavà la distorsion dë sconda armònica, che a peul esse bastansa cita, la corent a l'é costant, e a-i sonnen le variassion dàite dal segnal che anvece a-i son ant la configurassion a na vàlvola sola, A l'é donca pì fàcil féun bon filtràgi (la sconda armònica a lpart da la frequensa dobia dla frequensa mìnima) e evité che part dël segnala peussa torné andarera travers l'alimentassion, a jë stadi ëd preamplificassion, provocand na reassion nen volùa,che a podrìa 'dcò inesché d'ossilassion.

Amplificassion contrafase an classe AB - BAnt j'amplificator àudio coste clàsse a peulo esse dovrà, e con quàich vantagi, mach ant le

configurassion contra-fase. A l'é ciàir, an efét, che na sola vàlvola che a fonsion-a an clàsse AB ò adiritura anclasse B, a l'avrìa na distorsion sens'àutr nen acetàbil.

An contra-fase as peul eliminé (ò arduve motobin) la distorsion e al peul oten-e pì potensa a partitàd'àutre condission (rendiment ëd conversion). Për la classe AB a-i son doe manere ëd fé n'amplificator contra-fase, che a dan orìgin a le clàsse AB1 e AB2 .

Classe AB1An costa classe le grije a resto sempe negative, mentre le vàlvole a van an interdission për na frassion

dël mes perìod con l'ónda negativa an sla grìja. Për un-a dle vàlvole i podoma arpresenté costa situassion com anfigura 55, andova is arferima sempe a la caraterìstica mùtua dinàmica, e i dovroma le caraterìstiche dël trìodo 2A3ch'i l'oma vist prima, sempe con un càrich ëd 2500 .

As peul noté che la distorsion a l'é bin fòrta, ma a l'é quàsi tuta dë sconda armònica, oltra a essie nacomponent contìnua che as gionta a la corent d'arpòs.


301

Figura 55 - Fonsionament d'un trìodo an clàsse AB1

Figura 56 - Trìodo contra-fase an classe AB1

Se as buto le vàlvole an contra-fase, la distorsion dë sconda armònica as arduv motobin, dal momentche la caraterìstica complessìva a dventa simértica, contut che a sia pì nen la diferensa fra le doe caraterìstiche sutu ël camp dla tension ëd grija. Son as peul vëdde bin an figura 56, andova i l'oma confrontà, sempe për l'istéssa

Ia

0

-110 0

100

t

vg

0

100

Ia

vg

vg

-110

-110

Ia

0

100

vg

Ia

0

100

vg

-110

-110

0

100

Ia


302

vàlvola, doe situassion ëd polarisassion diferente con na dàita ampiëssa dël segnal an intrada, che i l'oma tnùcostanta.

La caraterìstica total a l'ha sempe doe variassion ëd pendensa passand da cola ed na vàlvola mentrel'àutra a l'é interdia a cand tute doe le vàlvole a son an condussion.

La rason ëd costa configurassion a l'é cola d'arduve la potensa dissipà da la corent contìnua al pont ëdtravaj, rispét a la potensa ùtil dla corent alternativa dël segnal.

Classe AB2An costa configurassion, rispét a la classe AB1 , as lassa andé la tension d'intrada fin-a a porté la grija

un pochét positiva, sfrutand ël fàit che quaich vàlvola, con un càrich bin dosà, a l'ha la caraterìstica mùtua che asmanten pitòst linear 'dcò për tension ëd grija positive, ma nen esagerà.

Coma figura indicativa i arportoma la caraterìstica mùtua ëd na vàlvola an coste condission, e sòn anfigura 57.

Figura 57 - Travaj an classe AB2 d'un tétrodo a fass (indicativ).

A venta noté che lë stadi ch'a precéd a venta, a sta mira, che a fornìssa un pòch ëd potensa (pitòst cita),e sòn a peul esse rason ëd n'àutra sors ëd distorsion.

Classe BI vardoma sta classe un pòch pì ant l'ancreus, comprèis coj aspét ch'i l'oma nen svilupà ant le classe

AB, ma che a son j'istéss ëdcò an classe B.Antant i disoma che an costa clàsse ògni vàlvola a l'é an condussion për metà dël ciclo, e interdià ant

l'àutra metà. Sta condission a l'é pì teòrica che pràtica, ma as peul avzinésse pitòst. A l'é ciàir che l'ideal a sarìa nacaraterìstica linear fin-a a l'interdission, mentre an sto pont as peul nen fé a meno d'avèj un racòrd pì ò manchmarcà fra condussion e interdission. Is arferima a figura 58, che a l'é indicativa e as arferìss nen a na particolarvàlvola.

I suponoma che la caraterìstica dle vàlvole a sia retilìnia fin-a a un pòch prima dl'interdission e che peuia sia racordà con ël tràit d'interdission. Se i polarisèisso le vàlvole al pont d'interdission dòp ël racòrd i l'avrìo nabela distorsion ant ël passé da na vàlvola a l'àutra. A conven donca, a l'autëssa dël racòrd, prolonghé 'l tràit retilinifin-a a zero, e ant ël pont intecetà an sl'ass dle tension ëd grìja, buté nòstra polarisassion. An costa manera, sempeche le doe vàlvole a sio istésse e a fonsion-o ant l'istéssa manera, ij doi racòrd a dovrìo compensésse, e lacaratreìstica total a dovrìa esse bin retilìnia.

0-10-20-30Vg

Ia

Corent an grija


303

AlimentassionLa magnetisassion dël nùcleo a dipend da la diferensa dle corent e donca a arzulta ant na caraterìstica

bin linear, mentre la corent d'alimentassion a l'é l'adission dle doe corent, e an sto cas a l'é bin diferenta da colache i l'avìo, quasi costanta, ant ël contra-fase ëd clàsse A. Sempe an figura 58 a l'é mostrà costa corent.

Figura 58 - Corent ant un contra-fase an clàsse B

Se a-i é nen segnal, la corent che a l'é fornìa da l'alimentator a val aaa III 0002 . Cand a-i é unsegnal aplicà, nen mach a-ié na fòrta component dë sconda armònica, ma 'dcò na component contìnua ch'asgionta a cola a l'arpòs, che a l'é anlià a l'ampiëssa média dël segnal.

Dal moment che l'alimentator a l'ha sempe na dàita resistensa interna Ri e na dàita impedensa interna

Zi , coste variassion ëd corent as traduvo an variassion ëd tension d'alimentassion. Për la component variàbil,sconda armònica dël segnal aplicà, as peul buté un gròss condensator, ma le variassion dël livél an contìnua, anliàa l'ampiëssa dël segnal, a peulo avèj variassion motobin longhe ant ël temp e a-i é nen condensator che a ten-a.

An pì a càpita che a-i é n'ardussion ëd tension pròpi cand ël segnal a và vers ël màssim. Sòn a compòrtana gionta 'd distorsion.L'unica a l'é ten-e la resistensa interna dl'amplificator la pì bassa possìbil.

PolarisassionL'istéss fenòmeno che as presenta an sl'alimentassion a-i sarìa 'dcò për la polarisassion dla grija se costa

as vorèissa oten-e con un grup RC d'autopolarisassion an sij càtodo. Mentre sòn as peul fé ant ël contra-fase ëdclasse A, ant le classe AB e B a porterìa na variassion dla polarisassion an fonsion dl'ampiëssa média dël segnalche a farìa cambié la caraterìstica mùtua, com i l'oma vist prima (an figura 56) spostand ël pont ëd polarisassion, esòn a porterìa a na bela distorsion.

I arcordoma che se le vàlvole a son pèntodo, a la corent anòdica as adission-a 'dcò la corent ëd grìjascherm, che a vària 'dcò chila al varié dla tension an sla grìja 'd contròl.

Për sto probléma la solussion che as peul dovré a l'é cola d'antivëdde n'alimentator separà che afornìssa la tension negativa ëd polarisassion. Ëdcò stàalimentator a venta, macassìa, ch'a l'abiua la resistensainterna la pì cita possìbil an manera 'd fornì na tension stàbil an tute le situassion.

Për evité sto problema, a son stàit fàit ëdcò trìodo con na particolar architetura, che a peulo fonsionécon polarisassion a zero e tension an grija positiva, avend na caraterìstica mùtua linear ant la part dle tensionpositive, e con ël tràit linear che, prolongà , a riva an sl'ass dle tension ant ël pont zero. Sì i stoma nen a vardé stotipo 'd vàlvola.

v’gI’ta

v’’g I’’ta

I’0a

I’’0a

I’0a

I’’0a

I’’a

I’a

Ib

2I0a


304

EcitassionI l'oma acenà a la clàsse AB2 , andova as seurt dal lìmit dla grija negativa, e as riva a mandéla an

condussion per un cit àngol dël perìod. Sòn a fà passé corent an sla grija, e donca as peulo pì nen trascuré lecaraterìstiche 'd resistensa dël generator che a forniss la tension d'intrada an contra-fase. An sto cas i podomadisegné ël sircuit echivalent d'intrada, e sì i consideroma na polarisassion fàita con na sors esterna 'd tension. Ëlsircuit a l'é arportà an figura 59.

Figura 59 - Sircuit echivalent e caraterìstiche an cas ëd corent an grija

La baterìa 'd polarisassion (alimentator) a l'ha na resistensa interna Ri , mentre ël sircuit che a génera

v'G e v''G a l'avrà, su ognidun-a dle doe tension, na resistensa Rg (an nòstr cas cola vista an sël secondari dëltrasformator). La corent che a passa an grija an fonsion dla soa tension a l'é arpresentà da la caraterìstica vërda anfigura. Su sta caraterìstica, a parte da la tension màssima v'G , a l'é disegnà la reta 'd càrich maròn relativa a la sériedle doe resistense Ri Rg . As treuva parèj ël pont màssim che la corent ëd grìja a toca (as peul disegné tuta laforma d'ónda)..

Sta corent a pròvoca na cascà 'd tension ansima a la série dle resistense, an manera che la tension angrija a l'é pì nen v'G ma a dventa v'g . Sòn a pròvoca na distorsion e n'ardussion dla crësta dla corent anòdica,com as peul vëdde an figura. La corent an grija a ciama che lë stadi prima a peussa fornì na dàita potensa (ëd sòlitpitòst cita).

Pilotagi sensa trasformatorUn-a dle rason ëd distorsion a l'é sovens pròpi ël trasformator ëd pilotàgi, che a l'ha nen na rispòsta

linear. Contut che 'l trasformator a sia la manera la pì sempia ëd pilotagi, a conven sovens fé un sircuit che a fasal'inversion an manera eletrònica. Ël problema an sto cas a l'é col d'avèj le doe tension an oposissioncon l'istéssaampiëssa e l'istéssa fàse për le diferente frequense.

La manera la pì sempia e econòmica a l'é cola ëd dovré na vàlvola montà coma ant la prima part dlafigura 60, con doe resistense istésse, un-a an sl'ànodo e l'làutra an sël càtodo. Dal moment che la corent che atraversa le doe resistense a l'é l'istéssa, a saran istésse 'dcò le doe tension an oposission che as treuvo an sleresistense.

L'inconvenient a l'é che le doe impedense ëd seurtìa a son motobin diferente, e sòn a pròvoca 'dvariassion ëd comportament. Dàit l'efét d'inseguitor catòdich an 's na session, l'amplificassion a l'é pì cita chel'unità. La grija a peul esse cobià an manera direta con la vàlvola ch'a ven prima, ma as peul ëdcò stabilì la tensiond'arpòs con un partitor e coleghésse con un condensator a la valvola ch'a precéd. I podoma prové a dimensioné 'lsircuit dovrand le caraterìstiche. I suponoma ëd dovré un trìodo ëd na ECC83, (dont i arportoma lecaraterìstiche anòdiche an figura 61), e ëd vorej travajé con na diferensa 'd tension fra càtodo e grija antrorna ai

1 V, con na corent antorna a 1 mA. An coste condission, con 250 V d'alimentassion, da le caraterìstiche itrovoma che an série a la vàlvola a-i van 112 k , e che an sla vàlvola a casco 137 V. Sta resistensa, dividùa përdoi, a pòrta a avèj 56 k an sël càtodo. Sòn a dis che an sël càtodo a-i son 56 · 1 56 V e che an grija i l'oma da

Ri

Rg

Rg

Vg0

+

v’G

i’g

i’’g

v’’G

v’g

v’G

Vg

i’g

Rg + Ri i’

g

0

ia

i’a

ia

ia

Vg0

v’g

v’’g


305

manca ëd 55 V. Ël partitor a peul aprossimé sto valor pì ò manch bin, ma a venta che le còse a contìnuo afonsioné. I vardoma s'a l'é vèra.

Se i butoma un partitor ëd 820 k e 220 k i otnoma na tension ëd 55 V i podoma consideré chìavada bin parèj. A l'é ciàir che le toleranse an sij valor normalisà a peulo porté diferense bin pì gròsse. Se 'l partitora dèissa na tension che a pòrta la grija pì negativa as arduvrìa la corent e la tension dël càtodo a calerìa,compensand la variassion. Al contrari se 'l partitor a portèissa la tension pì positiva.

Figura 60 - Sircuit për pilotagi contra-fase

Figura 61 - Caraterìstiche d'arferiment

N'àutra manera 'd fé l'inversion eletrònica a l'é giusta ëd dovré na vàlvola për la prima onda, e n'àutravàlvola an cascà për la sconda, che parèj a l'ha na seurtìa an contra-fase con la prima (sconda part ëd figura 60).Ël segnal che a alimenta la sconda vàlvola a l'é prelevà da la seurtìa dla prima, mersì a un potensiòmeter, indicà anfigura 60 coma Rg1 . A l'é ciàir che le doe vàlvole as compòrto coma amplificatriss normaj, con sò quadagn, e sòna l'é sens'àutr un vantagi rispét a l'invertitor ëd prima. N'àutr vantagi a l'é che le doe seurtìe a peulo esse fàiteistésse al complét. L'ùnica còsa che a peul esse crìtica a l'é la regolassion dël potensòmeter Rg1 , për garantì unsegnal dl'ampiëssa giusta.

I presentoma 'ncora në schema d'invertitor ëd fase a doi trìodo cobià an sël càtodo, che a l'é mostrà anfigura 62. Ij doi trìodo a l'han ël càtodo colegà ansema, e ij doi càtodo a van a massa travers na resistensa. La grìjadël prim trìodo a l'é cobià an manera direta a l'ànodo dla vàlvola ch'a ven prima, an manera che, a l'arpòs, latension an grija a l'é cola anòdica dla vàlvola prima. Le doe grije a son colegà ansema travers na gròssa resistensa,e la sconda grìja a l'é mantnùa a massa, për lòn ch'a rësguarda le corent alternative, da un condensator bél gròss'dcò chièl. Le doe grije, parèj, a l'han l'istéss potensial an contìnua (le grije a van negative rispét ai càtodo e donca

Rk

Rg

Rg1

Rc

Rc

C

C

Rg

+Vcc

Rk

Rc

Rg R

gR

g

C

C

C

+Vcc

R’g

Ck

RkC

k

1

0

2

3

40

2

0,5 1

1,5

0 50 100 150 200 250 300

Va(V)

Ia(mA)

ECC83

2,5

3


306

a pòrto nen corent, ma mentre la prima a arsèiv ël segnal alternativ d'intrada, la sconda a stà a potensial fiss(massa për le corent alternative).

An sj'ànodo a-i son doe resistense che coma prinsìpi i consideroma istésse. A l'arpòs antlora ant le doevàlvole a passa l'istéssa corent e i podoma consideré, për lòn ch'a rësguarda corent e tension, le doe vàlvole anparalél.

Figura 62 - Invertitor ëd fase con cobiament catòdich.

Se an sla prima grija a riva un segnal, cost a fà fonsioné la vàlvola variand la corent e donca la tensionanòdica an oposission rispét a le variassion an sla grija. Ma ël segnal a ven ëdcò trasferì an sël càtodo, an fase concol an sla grìja, e lë scond triodo a fonsion-a coma amplificator con grija a massa, che a arpòrta an sl'ànodo unsegnal amplificà che a l'ha l'istéssa fase ëd col an sël càtodo. Donca an sij doi ànodo a-i é l'istéss segnal, ma anoposission l'un con l'àutr.

IJ valor sugerì dal costrutor për costa vàlvola an cost sircuit a son Rc 100 k ; Rk 70 k ; Rg1

Rg 1 M . Peui i l'oma ij condensator C e Cg tuti ëd 50 nF. L'alimentassion a l'é a 250 V.An costa manera, se la tension anòdica a l'arpòs dla vàlvola ch'a ven prima a l'é ëd 95 V, ël sircuit a

treuva sò pont ëd fonsionament con a-peu-pre 96 V an sij càtodo ; 180 V an sj'ànodo e pì o manch 85 V fraànodo e càtodo. Lë scond trìodo a dà na tension inferior përché an sël càtodo a-i é nen tuta la tension che a-i éan sla prima grìja. As peulò antlora aumenté un pòch la resistensa 'd càrich dlë scond trìodo.

Rk

Rg1

Rg

Rc

Rc

C

C

Rg

+Vcc

Cg

ECC83


307

CONTRA-REASSIONAn general as dis che a-i é un cobiament a reassion cand na part ëd la tension ëd segnal ëd seurtìa ëd

n'amplificator a ven arportà andarera an sl'intrada.Se 'l segnal arportà andarera a l'é an fase con col d'intrada, antlora a-i é na reassion positiva, che a tira a

fé aumenté l'amplificassion, ma a tira 'dcò a esalté le frequense che a son pì favorìe da l'amplificator, e sòn a peulrivé a inesché d'ossilassion an sla frequensa la pì favorìa.

Ant l'amplificassion seletiva sòn a peul vnì a taj, përchè, oltra a l'amplificassion, a fà chërse 'dcò laseletività. A l'é peui necessària la reassion positiva për produve ossilassion, com i vëddroma a sò temp.

Ant l'amplificassion uniform com i l'oma vist fin-a ambelessì, la reassion positiva, ëd sòlit, a fà mach ëddann. I l'oma già acenà a la reassion che as peul avèj travers ij sircuit d'alimentassion e che a và evità ëdcò përl'instabilità che a pròvoca.

La reassion negativa, ò contra-reassion, a peul vnì motobin a taj, dal moment che j'efét a son ël contrari'd coi dla reassion positiva, e donca a peul rende pì uniforma l'amplificassion, arduvend le frequense tròp esaltà.Per oten-e sòn a venta che la part ëd segnal che a ven arportà vers l'intrada a sia an oposission ëd fase al segnalche a-j ven adissionà.

Espression dl'amplificassionI partoma dal consideré un normal amplificator caraterisà da n'amplificassion A, con un segnal

d'intrada ein e un segnal ëd seurtìa E . La reassion a consist antlora ant ël prelevé na frassion dël segnal ëdseurtìa e portela andarera a adissionésse con ël segnal d'intrada. Is arferima a figura 63.

Figura 63 - Schema ablòch për la contra-reassion

Ël segnal d'intrada vér, antlora, a l'é l'adission ëd ein E , dal moment che la tension ëd seurtìa a l'éE, contut che a sia pì nen la E ëd prima, e che l'amplificassion a l'é sempe A che a l'é 'l rapòrt dël segnal ch'aseurt dividù për el segnal ch'a intra. I l'avroma che costa neuva tension d'intrada, moltiplicà për ël guadagn A, aventa che a sia ugual a E', neuva tension ëd seurtìa. I podoma donca scrive che :

EAEein

e arzolvend costa equassion për E'/ein i trovoma l'amplificassion A' an presensa ëd reassion.

AAA

AAAAAAAAAAeEA

eEeEAEe

inininin

1

1;;1

1

sìdae

dìavisomal' ipërdividend

I arcordoma che da's për chila, l'amplificassion a l'é positiva se ël segnal ëd seurtìa a l'ha l'istéssa fasedël segnal d'intrada (cas dël nùmer pàri dë stadi invertent) opura a l'é negativa se la seurtìa a l'é an oposissionrispét a l'intrada (cas dël nùmer dìspari dë stadi invertent). Se A a l'é negativ (opura se A a l'é positiv) antlorai l'oma na contra-reassion, dësnò la reassion a l'é positiva. Ël mòdul | A| a ven definì coma "fator ëd reassion"e a arpresenta l'ampiëssa dla tension ëd reassion comparà con l'efetiva tension aplicà an intrada. Pr'esempi, se A

A

B

C

D

A

b

ZVg

Vr

Vu

N

M

Vu


308

50 , për ògni mV an intrada dl'amplificator a ven-o arportà andarera 50 mV che as gavo da coj aplicà. Doncaa-i sarà 1 mV an intrada se as àplico 51 mV.

An realità a venta ch'i consìdero che A e a son operator vetoriaj, dal moment che a agisso nen machan sl'ampiëssa ma 'dcò an sla fàse dël segnal.

I notoma da l'espression dl'amplificassion con reassion che se 'l termo A a l'é motobin pì gròss che 1,

l'espression che a dà A' as arduv a : 1A

AA .

Se donca ël fator ëd reassion a l'é gròss, l'amplificassion a dipend mach pì dal coeficent ëd contra-reassion . Sòn a dipend dal fàit che con un fator ëd reassion gròss ël segnal efetiv aplicà a l'amplificator a l'égiusta na cita diferensa fra ël segnal butà da fòra e ël segnal arportà andarera. Se l'amplificassion A a diminuiss atorna andarera manch segnal, donca a passa na part pì àuta dël segnal aplicà e sòn a compensa l'ardussiondl'amplificassion. Ant ël cas ch'i l'oma vist, andova A a l'era 50, i l'avìo che con 1 mV an intrada dl'amplificatora-i era na tension ëd contra-reassion ëd 50 mV, e a-i era un dàit livél ëd seurtìa. Se për quàich rasonl'amplificassion a ven arduvùa dël 50%, për avèj l'istessa seurtìa a-i andran 2 mV e la tension ëd resaasion a saràsempe ëd 50 mV. Prima a-i andasìa 51 mV da fòra, adéss a-i van giusta 52 mV.

Sòn a dis ëdcò che se a dipend nen da la frequensa, ëdcò l'amplificassion total a dipendrà nen da lafrequensa.

Vantagi dla contra-reassionËl fàit che l'amplificassion a diminuissa con la contra-reassion, a l'é compensà da na pì àuta uniformità

dl'amplificassion, dal moment che le frequense che, ant l'amplificator, a vn-o amplificà 'd pì a produvo na tensionëd contra-reassion pì àuta.

Ma, an general, a-i é ël vantagi che tute le tension ëd segnal che a-i son nen an intrada ma a son generàant l'amplificator midem, coma pr'esempi romor e armòniche dàite da la distorsion, a ven-o atenuà rispét a lònch'a sarìo sensa contra-reassion.

Për valuté sto fàit i pijoma n'amplificator sensa contra-reassion che, con na dàita ecitassion an intrada,a l'àbia un dàit livél ëd seurtìa. Ansema a sto livél ùtil a-i sarà na dàita tension ëd disturb d, generà coma romor ecoma distorsion ant l'amplificator midem. I suponoma adéss d'antroduve na contra-reassion, portand l'ecitassionan intrada a tal livél d'avèj l'istéss livél ëd prima an seurtìa. La tension ëd disturb a sarà pì bassa ëd prima.

Con la contra-reassion ch'a sia D ël livél dla distorsion an seurtìa, costa a l'é dàita da la distorsion dgenerà ant l'amplificator pì la tension D arportà andarera e peui amplificà A vire . Donca an tut i l'avroma(coma prima) che D d DA e da sì i arcavoma che :

AdD

1

A l'é ciàir che costa a l'é 'dcò l'ardussion che a anteréssa l'amplificassion, ma mentre i podoma aumenté'l segnal d'intrada, ël disturb d a l'é col ch'a l'é, e ël rapòrt fra segnal ùtil e disturb a chërs.

Prinsìpi dë stabilità ëd NyquistI l'oma vist che l'amplificassion a dipend da la frequensa dël segnal, nen mach për lòn ch'a rësguarda

l'ampiëssa dël segnal an seurtìa, ma 'dcò për lòn ch'a rësguarda soa fase, contut che fin-a sì i sio nen ocupassevàire dla fase.

Për n'amplificator con cobiament a resistensa e capacità ògni stadi a introduv soa atenuassion an slefrequense lontan-e da cole sentraj e un relativ sfasament.

Ant la figura 64 i arportoma coste caraterìstiche e ij relativ diagràma polar, fàit për në stàdi sol, doi stadie tre stadi. As trata ëd diagrama che a comprendo tuti doi ij tipo 'd caraterìstiche, për ògni frequensa as disegna, aparte da un pont orìgin, un vetor che, rispét a un vetor d'intrada che a stà an sël mes-ass positiv, a l'é long coma 'lrelativ rapòrt |A|/A0 e a l'angol istéss a la diferensa 'd fase fra cola frequensa e la frequensa sentral.

Ant ël cas d'un sol stadi i l'oma vist che për le frequense estreme l'amplificassion a cala, mentre lësfasament rispét a l'intrada, che për le frequense sentraj a l'é a 180°, për sté frequense pì basse la seurtìa a tira aesse sfàsà an anticip rispét a la tension a le frequense sentraj e a và vers 90° për f che a tira a zero. Al contrari a


309

suced për le frequense àute, che a tiro a sfasésse an ritàrd fin-a a 90 ° për f che a tira a l'anfinì. Le curve dàite ason indicative , parèj coma ij diagrama polar, che a son disegnà për n'amplificator ipotétich (ma real), e a servo ailustré lòn chh'i diroma.

Figura 64 - Diagrama e diagrama polar dl'amplificassion.

As peul noté che, pr'esempi, ant ël cas ëd 3 stadi, a-i son frequense motobin basse e amtobin àute, dontlë sfasament a riva a 180°, mentre ël livél a lìé 'ncora àut e l'amplificassion a peu esse bin còmoda pì che l'unità.Coste a son condission che a peulo provoché l'inésch d'ossilassion su frequense motobin basse ò motobin àute(ëdcò fòra dël camp dle frequense acùstiche, che a peulo bloché l'amplificator.

Sòn për dì che a venta fé atension, sercand condission ëd contra-reassion su na dàita frequensa ò campëd frequense, ëd nen provoché d'inésch su d'àutre frequense , che a podrìo mandé andarera an sla rete 'd contra-reassion, frequense an fase con l'intrada.

1 10 102

1

0

0,5

A/A0

f103

104

105

106

90

0

f1 10 102

103

104

105

106

180

270

90

180

270

1 stadi

2 stadi

3 stadi

1 stadi

2 stadi

3 stadi

45°

10

102

104

10

105

0,707 Vu0

Vu0 Vin

4 · 104

20

0,707 Vu0

Vu0

20

4 · 104

0,707 Vu0

0,707 Vu0


310

A venta consideré che lë sfasament ch'a anteréssa a l'é dàit dal prodòt dij doi operator vetoriaj e A . eant l'espression dl'amplificassion A', ël termo A a peul cambié segn a le frequense setreme, an manera che lacontra-reassion a dventa reassion positiva.

Prinsipi ëd NyquistAntant i notoma che nen sempe la rotassion ëd fase a le frequense estréme a peul rivé a ± 180°.

Pr'esempi un sol statdi e na rete d' contra-reassion resistiva a peulo nen provoche n'inésch, ma a venta macassìaten-e cont che ëdcò la rete 'd contra-reassion a peul avèj ëd capacità, magara mach parassìte,

Pì a-i son dë stadi d'amplificassion e pì a l'é fàcil rivé a sfasament pericolos, ma as peul, ant ël cas ëdvàire stadi, divide an doe ò pì part la rete 'd contra-reassion fasend, pr'esempi, na réte për stadi, opura un-a ògnidoi stadi, e fasend atension che la contra-reassion midema a gionta nen d'àutr sfasament.

Ël diagrama polar che i l'oma disegnà për l'amplificassion, a peul esse disegnà ëdcò për l'operatorvetorial e për ël prodòt dj'operator A. As peul arlevé an manera sperimental la tension ëd reassion Vr an

mòdul e fàse an fonsion dla tension Vg , ëd n'amplificator con soa rete ëd contra-reassion, second lë schema ëdfigura 65, con un generator d'ònde e n'ossiloscòpi.

Figura 65 - Arlev dle caraterìstiche dla tension Vr .

I l'oma che AVV gr . Se i arpijoma l'esempi ëd prima e i consideroma l'amplificator a tre stadi, isuponoma che i tre stadi a sio istéss e che l'amplificassion sentral ëd në stadi s a sia 10. I vëddoma che a 10 Hzël prim stadi a amplìfica A 7,07. Dòp tre stadi l'amplificassion a l'é A3 353 , donca 'ncora bin àuta e lësfasament a riva a 135°.

Se la rete ëd contra-reassion a gionta në sfasament ëd 45° la tension ëd reassion a cola frequensa astreuva an fàse precisa con la tension d'intrada. Se, a sta mira l'amplificassion total dl'anél a sùpera l'unità, antoraa-i é l'inésch d'ossilassion. A venta che a sia nen pì gross ëd 1/353.

Figura 66 - Diagrama ëd Nyquist

I podoma trassé ël diagrama polar relativ al prodòt A. Sto diagrama a l'é dit ëd Nyquist, se igiontoma un vetor unitàri d'arferiment a parte dal pòlo, coma an figura 66, e antorna a la ponta dël vetor unitari i

A

B

C

D

A ZVg

Vr

Vu

Vu

Generator

Ossiloscòpi

1 A

f0

fmax

fmin

A

1

f1


311

trassoma ël sercc ëd ragg unitari. Su sto diagrama as peul ëdcò arpresenté la grandëssa 1 A, deniminatordl'espression ëd A'.

Ël prinsìpi ëd Nyquist a dis che për tuti ij pont dël diagràma che a stan fòra dal sercc ëd raggunitari a-i é n'efetìva contra-reassion, mentre che për ij pont che a intro andrinta 'l sercc a-i é nareassion positiva.

An efét, për ij pont dël diagrama fòra dël sercc i l'avroma che AAA doncae11 . Fin-a ala frequensa f1 a-i é donca contra-reassion, a la frequensa f1 i l'oma che A' A, mentre për frequense superior,andrinta al sercc, a sarà AAA doncae11 e donca a-i sarà reassion positiva. Se peui ël diagrama apassa për ël pont 1 opura a lo includ, antlora l'amplificator a và an ossilassion.

Miliorament dla caraterìstica dl'amplificatorI l'oma vist che se ël fator A a l'é bin pì gròss che l'unità, antlora l'amplificassion A' a dventa

1A

, e se a l'é costant rispét a le variassion ëd frequensa, sòn a portrìa a un livelament dla caraterìsticadl'amplificator, ma a venta noté che a l'é mai vèra al complét che A' a sia pròpi l'invers ëd , e che a sia alcomplét indipendent da la frequensa. Për studié mej la situassion i podoma consideré la derivà dl'espressiondl'amplificassion A' rispét a la pulsassion . I l'oma:

dd

A

Ad

Ad

AddA

dAd

AA

AA

dd

dAd

2

2

211

11

che i podoma 'dcò scrive coma :

ddA

dAAd

AA

ddA

dAAd

A

Ad

Ad 222 11

e se i dividoma tut për A' i otnoma:

ddA

dAAd

AdAAd

11

I podoma interpreté costa espression disend che la variassion relativa dA'/A' dl'amplificassion concontra-reassion an fonsion dla frequensa a l'é ugual a la variassion relativa dA/A dl'amplificassion sensa contra-reassion, dividùa për 1 A adissionà a la variassion con la frequensa ëd moltiplicà për l'amplificassion A'.

Se i consideroma doi stadi d'amplificassion cobià a resistensa e capacità dël tipo 'd col ch'i l'omaconsiderà prima. contra-reassionà për le frequense sentraj, i podoma noté che cand lë sfasament a sùpera ij 90°,la reassion a dventa positiva e l'amplificassion a chërs vers le frequense estreme, fasend un màssim, për peui calépitòst ampréssa. Ëdcò la curva dlë sfasament a tira a esse pì piàta vers coste frequense, për peui dventé bin pìrìpida pì an là.

Se a n'amplificator dë sto tipo as gionta në stadi che anvece a aténua le frequense estreme, as peul oten-e un bon amplificator con na curva quàsi piata për un bon camp ëd frequense.

Tipo ëd contra-reassionA-i son vàire manere për oten-e la contra-reassion, che però a peulo esse dividùe an doe gròsse

categorìe, che a son "contra-reassion ëd tension", cand na frassion dla tension ëd seurtìa a ven arportà al'intrada, e "contra-reassion ëd corent", cand la tension ëd contra-reassion a l'é prelevà an 's na resistensapërcorùa da la corent ëd seurtìa.

Suponend un càrich Z che a tira a cambié con la frequensa (com a podrìa esse la bobin-a ëdn'altoparlant), ël prim tipo 'd contra-reassion a tira a mantn-e la tension costanta an sla seurtìa contùt che Z acàmbia e donca a cambia 'dcò la corent. Sto tipo 'd contra-reassion a pròvoca donca n'ardussion dla resistensadiferensial interna dla seurtìa dl'amplificator.


312

Ant j'istésse condission, lë scond tipo 'd contra-reassion a tira a manten-e costanta la corent, contut chela tension ëd seurtìa a peussa cambié al cambié dël valor Z. Sto tipo 'd contra-reassion a pròvoca doncan'aument dla resistensa diferensial interna dla seurtìa dl'amplificator.

Resistensa interna d'intrada e 'd seurtìaLa contra-reassion a modìfica j'impedense d'intrada e 'd seurtìa dl'amplificator, com i l'oma dësgià

acena sì dzora an termo qualitativ.

Resistensa 'd seurtìaI comensoma dal sircuit ëd seurtìa e i arpresentoma ij sircuit echivalent ant ël cas sensa contra-reassion

e ant ël cas con contra-reassion. Is arferima a figura 67.

Figura 67 - Contra-reassion ëd tension - Sircuit echivalent ëd seurtìa.

An figura i consideroma che R e Vu a sio la resistensa 'd càrich e la tension ed seurtìa che i

consideroma istésse ant ij doi cas. I consideroma peui , Vg e Ra ant l'órdin, coeficent d'amplificassion,

tension d'intrada e resistensa interna për l'amplificator nen contra-reassionà e ' , V'g e R'a j'istésse grandëssepër ël sircuit contra-reassionà. Ant ij doi cas l'amplificassion a val:

AA

RRRA

RRRA

aa 1;

e se i andoma a sosrituì ant l'ùltima espression ëd A' ël valor ëd A, i otnoma:

RRR

RRR

RRR

RRRR

RRRRR

R

Aaaaa

a

a

11

11

11

e sòn a dis che con la contra-reassion, ë coeficent d'amplificassion a dventa1

mentre la resistensa

interna a dventa1

aa

RR .

Se a-i é pì che në stadi sol, le còse a van ancora parèj, ma a venta consideré che a val A1 · 2 , andovaA1 a l'é l'ampliicassion djë stadi prima 'd l'ùltim e 2 a l'é ël coeficent d'amplificassion ëd l'ùltim stàdi. Laresistensa Ra a l'é sempe cola ëd l'ùltim stadi.

Figura 68 - Contra-reassion an corent - Sircuit echivalent an seurtìa

Lòn ch'i l'oma dit as àplica a la contra-reassion ëd tension. Adéss i vardoma la contra-reassion ëdcorent. Ëdcò an sto cas i podoma disegné un sircuit echivalent , che, sensa contra-reassion, a l'é col ëd figura 68,

Vg ’Ve

Ra

R’a

R RVuVu

Vg

Ra

RVu

Rr


313

andova a l'é mostrà, coma part ëd la resistensa interna Ra , la resistensa Rr che a serv a oten-e la contra-reassion,cand a l'é fàit ël relativ colegament. Tuti j'àutri sìmboj a manten-o ël significà che a l'avìo ant la tratassion sìdzora.

I l'oma che la resistensa interna total sensa contra-reassion a val R1 Ra Rr , mentre 'l coeficent ëd

contra-reassion a val Rr / R (i arcordoma che Rr a fà nen part dël càrich).

L'amplificassion sensa contra-reassion a valRR

RA1

. l'amplificassion con contra-reassion a sarà

sempeA

AA1

e donca, sostituend l'espression ëd A i l'oma:

vr RRRR

RRR

RR

RRR

A1

1

1

1

e dal moment che i l'oma 'dcòRR

RA1

a-i ven che ' , mentre R1' R1 Rr .

Resistensa d'intradaL'efét dla contra-reassion an sl'impedensa d'intrada a dipend da coma la tension ëd contra-reassion a

ven aplicà a l'intrada midema. Se sta tension a l'é aplicà an série a l'intrada, sòn a aumenta la resistensa d'intrada,còsa che 'd sòlit, a l'é un vantagi.

An efét, sensa contra-reassion i l'oma Rin = Vg / Ig . Con la contra-reassion l'istéssa vorent Ig a-i sarà

con l'istéssa tension Vg aplicà a la grija dla prima vàlvola e donca con na tension d'intrada Vin Vg (1 A).I l'avroma donca, con la contra-reassion, che :

AIV

IVR

g

g

g

inin 1

Se anvece la tension ëd contra-reassion a ven aplicà an derivassion an sl'intrada, antlora i l'oma chesensa contra-reassion a-i sarà na dàita Rin d'intrada, mentre colegand la contra-reassion, as buta an paralél al'intrada la resistensa R1 R.

La resistensa antlora a diminuiss e as arduv a:

RRRRRRR

in

inin

1

1

Realisassion dël sircuit ëd contra-reassionAnt lòn ch'i l'oma dit fin-a sì i l'oma sempe suponù che la rete 'd contra-reassion a portèissa an darera

na frassion dla tension ëd seurtìa (ò dla corent ëd seurtìa) che a fussa la precisa arprodussion dla seurtìa midema.A l'é però necessari che ant la rete 'd contra-reassion a-i sio nen distorsion, romor ò interferense,

përchè tut lòn che as produv an costa réte as artreuva an seurtìa amplificà për A'. A venta donca che a sia bincurà tant coma component, che a venta ch'a sio stàbij e precis, che coma cablagi che a venta ch'a sia protét dainterferense eletromagnétiche, e a sto propòsit a venta noté che i fij schermà, che a podrìo vnì a taj, a buto nacapacità vers massa, e donca a venta fé bin atension ai paràmeter parassìta che a peulo essie.

A peul esse difìcil fé na rete che a dipenda nen da la frequensa, an particolar cand l'amplificassion A' al'é motobin àuta. A-i é 'dcò la possibilità d'antivëdde na dàita rispòsta an frequensa për oten-e 'd coressionparticolar a la rispòsta dl'amplificator.


314

Contra-reassion catòdicaCosta a l'é la manera la pì sempia ëd generé na contra-reassion ëd corent, giusta gavand ël condensator

dal grup RC catòdich, dovrà për stabilisé la polarisassion dla grija. Sòn com a l'é mostrà an figura 69.

Figura 69 - Contra-reassion catòdica ëd corent

La corent che a passa ant la resistensa Rk a l'é l'istéssa corent anòdica Ia che a passa ant la resistensa

Rc ëd càrich, e doncac

sa R

VI e donca sc

kgk

c

sgkagin V

RRVR

RVVRIVV

Si i podoma apliché tut lòn ch'i l'oma vist për la contra-reassion an corent (figura 68) e i notoma che

c

kRR , e che R1 Ra Rr .

L'amplificassion a arzulta esseckka

cRRRR

RA e i l'oma che R'1 Ra Rr (1 ) .

A l'é ciàir che la resistensa an sël càtodo a peul nen avèj un valor qualonque, ma a l'é stabilìa da lapolarisassion d'arpòs che a serv an grija, macassìa ël pì dle vire a peul andé bin. A-i son ëd manere 'd rendeindipendente polarisassion e contra-reassion, che peui i vëddroma.

Se costa contra-reassion a l'é aplicà a un pèntodo ò a un tétrodo a fass, e antlora a venta 'dcò ten-e contdla grija scherm. An sto cas a l'é mej coleghe ël condensator dë stabilisassion dla grija scherm nen a massa ma alcàtodo, coma arpresentà an figura 70. An costa manera la component variàbil dla corent dë scherm a ven portàsùbit al càtodo, sensa che a passa për la resistensa Rk .

Figura 70 - Contra-reassion catòdica con un pèntodo

An costa manera la resistensa Rs dë scherm a ven a trovésse an paralél (për le component alternative) a

la resistensa Rk, e sòn travers ij condensator Cs e C (cost'ùltim giusta për dì che la tension Vcc a l'é un pont fiss

a bassa impedensa, che për le component alternative a echival a na massa). La resistensa Rs a l'é motobin pì

gròssa dla resistensa Rk e donca ël fator a càmbia pòch e a dventacsk

skRRR

RR .

Rk

Rc

+Vcc

Vg V

sV

in

Vr

Rk

Rc

+Vcc

Vs

Vin

Rs

Cs C


315

Se ël condensator Cs a fussa colegà a massa anvece che al càtodo la resistensa Rk a sarìa përcorùa da

la corent anòdica Ia e da la corent ëd grìja Is (i consideroma le part variàbij) mentre la resistensa 'd càrich Rc a

l'ha mach la corent Ia. Ël fator antlora a dventaa

sa

c

kI

IIRR

Ant l'amplificassion ëd potensa sto fàit che la corent ëd grija scherm a partécipoa a la contra-reassion apeul esse ëd dann, përchè corent anòdica e corent dë sherm a peulo esse nen proporsionaj cand ël càrich a l'ésernù për arduve la distorsion ëd nen linearità.

Ant jë stadi finaj a pèntodo, an general, la contra-reassion ëd corent a l'ha vàire inconvenient, comal'aument ëd l'impedensa ëd seurtìa, che a fan preferì la contra-reassion an tension, che i vëddroma dòp.

Inseguitor catòdichAn figura 71 i arportoma në schema d'inseguitor catòdich con l'indicassion dle capacità parassìte e 'l

relativ sircuit diferensial echivalent. I l'oma che l'ànodo a l'é colegà dirét a l'alimentassion Vcc (ël condensator amostra che sto pont a l'é fiss e echivalent a massa për le corent alternative). Ël carich as treuva an sël càtodo, chea l'avrà na tension che a va dapréss a la tension ëd grija. La tension ëd contra-reassion a l'é tuta la tension ëdseurtìa e donca 1. L'amplificassion a l'é quasi 1 ma sempe un pòch pi bassa.

Sto sircuit a l'ha ël vantagi d'avèj na gròssa impedensa d'intrada e na cita impedensa ëd seurtìa. A vadonca bin coma adatator d'impedensa che, rispét a un trasformator, a l'ha 'l vantagi ëd nen arduve an maneraapressiàbil la tension.

Figura 71 - Inseguitor catòdich

An figura le capacità parassite a son stàite colegà con lìnie rosse. La tension a ven nen amplificà e ansi.a ven un pòch arduvùa, ma a-i é na bon-a amplificassion an potensa. An efét, se l'mpedensa an seurtìa Zc a l'é

giusta istessa a na Rc , i l'avroma, për le potense:

c

in

in

sains

in

inin

c

ss R

RPP

VVR

VP

RV

P doncama2

;2

22

andova i l'oma considerà ij valor màssim dle tension.

La resistensa 'd càrich dinàmica R' a l'é 'l paralél dla Rk con la Rc e doncakc

kcRR

RRR . Se i

aplichèisso la tension d'intrada fra grija e càtodo, anvece che tra grija e massa, l'amplificassion sensa contra-

reassion a sarìa :RR

RAa

.

Se i consideroma un fator ëd contra-reassion , i l'avroma n'amplificassion A' che a val:

RR

R

RRR

RRRR

RRRRR

R

AAA

aaaa

a

1

1)1(11

e se i butoma che11

aa

RRchee i podoma scrive che :RR

RVVA

ain

s

Vg

Cgk

Cga

Ckf

Cak

Rk

Vin

Rg

ZcV

s

+Vcc

Vg

Ra

RkRg Cga ZcCkfCak

VsVin

Cgk


316

Impedense d'intrada e 'd seurtìaËl sircuit echivalent a peul esse semplificà com arpresentà an figura 72, andova 'l generator a deuvra

l'espression ëd ' e soa resistensa interna a val Ra'.

Figura 72 - Sircuit echivalent semplificà dl'inseguitor catòdich

Se i tajoma ai doi pont K e A (che an pràtica a son ël càtodo e l'ànodo considerà a massa) e i vardomala resistensa interna Rint dël sircuit, i trovoma ël paralél ëd Ra' e Rk :

11

1int

ka

ka

ka

ka

ka

kaRR

RR

RR

RR

RRRRR

I vardoma, adéss, ël sircuit d'intrada. I notoma che la sussetansa d'intrada Yin a lé dàita da le corent

che a traverso le capacità parassite (figura 71) Cga e Cgk . I l'oma che:

ACCVVCC

VVVC

VVC

VIY gkga

in

sgkga

in

singk

in

inga

in

inin 11

e se i ciamoma Cech l'espression ACCC gkgaech 1 , i podoma dì che gaech CC , dal moment che A' al'é quasi ugual a 1.

A costa sussetansa a và giontà la condutansa d'intrada, ressìproch dla resistensa Rg. Ël sircuitechivalent d'intrada a dventa donca col ëd figura 73.

Figura 73 - Sirsuit echivalent d'intrada

Polarisassion dla grìjaSe la sors dla rension d'intrada a l'ha continuità òhmica vers massa ò, macassìa, a-i é na resistensa Rg

che a pòrta la grìja a la tension zero ëd massa, për avèj na polarisassion giusta an sla grija a ventrìa dovré naresistensa an sël càtodo che a l'avrìa un valor tròp cit. Sòn a portrìa, an efét a na cita resistensa 'd càrich dinàmicae a n'amplificassion bin pì cita che 1. Për sté ant ij lìmit dàit da l'interdission e la condussion dla gija, ëdcò laescursion dla tension d'intrada a venta che a sia limità. Tut sòn a lìmita 'dcò la potensa an seurtìa.

Për superé sto inconvenient as peul dovré un sircuit coma col arpresentà an figura 74, che a përmëtt ëdpolarisé la grìja an manera nen dipendenta dal càrich an sël càtodo.

La part Rk dla resistensa fra càtodo e massa a l'é cola che a produv la giusta polarisassion, e la part R a

l'é cola ëd càrich. La resistensa Rg ëd grìja a và, natural, colegà fra le doe. A-i son doe possibilità: un-a a l'é cola 'd

buté un condensator dë stabilisassion an paralél a la Rk , l'àutra a l'é cola ëd nen butélo.

Rc Vs1

gg

VV

1a

aRR

Rk

A

K

Rgv

e

A

G

Cech


317

Ant ël prim cas la seurtìa a l'é pijà dal dal pont fra le doe resistense, mentre ant lë scond cas la seurtìa al'é pijà direta dal càtodo.

Figura 74 - Polarisassion ëd n'inseguitor catòdich

An sto cas l'ametensa d'intrada a dventa l'adission dla condutansaeR

1 , andovaA

RR g

e 1e la

susettansa echC

Solussion gràficaPër serne le resistense Rk e R as peulo dovré le caraterìstiche anòdiche dla vàlvola e disegné la reta 'd

càrich dl'adission dle resistense Rk R coma se as tratèissa dël càrich an sl'ànodo, e d'autra part as trata semped'un valor ëd resistensa an série a la vàlvola. Se i vardoma figura 75 i podoma serne ij valor dle resistense anmanera d'avèj nòstr pont ëd fonsionament a l'arpòs con na resistensa total ëd 10 k e na tension fra grija ecàtodo ëd 4 V. Sò a pòrta a na corent ëd 8,9 mA e donca a la necessità ëd na resistensa Rk ëd 450 . Laresistensa R a dventa ëd 9,55 k .

Figura 75 - Pont ëd fonsionament dl'inseguitor catòdich

Se i l'oma un càrich, colegòà travers un condensator, cost as gionta an paralél për le corent alternative.Se i suponoma che sto càrich a sia ed 15 k , la resistensa dinàmica total ëd càrich a arzulta ëd 6,666 k La reta'd costa resistensa a passrà për ël pont ëd fonsionament trovà. A sta mira as peulo apliché le fòrmule ch'i l'omavist prima, ma a-i é 'dcò na manera tuta gràfica d'arzòlve 'l problema.

Rk

Rg

R

C

Ck

+Vcc

vin

vs

Rk

Rg

R

C

+Vcc

vin

vs

5

0

10

15

200

10

2

12

4 68

0 50 100 150 200 250 300

Va(V)

Ia(mA)

ECC82

14

16

450Rg

C+Vcc

vin v

s

C

10 k

6,66 k

9,55 k

15 k8,9 mA


318

Për fé sòn a conven dovré n'àutr tipo ëd caraterìstiche, che a peulo esse derivà da le sòlite caraterìsticheanòdiche. I pijoma coma esempi le caraterìstiche dël dobi trìodo 6BX7 che i arportoma an figura 76.

Figura 76 - Caraterìstiche anòdiche për vga = cost.

I notoma che la tension fra ànodo e càtodo vak a val gkagak vvv . Dàita antlora na tension vagqualonque, costanta, për ògni tension ëd grìja i podoma trové na tension anòdica. I podoma donca trassé lacaraterìstica che a dà la corent anòdica për ògni tension anòdica cand a vària la tension ëd grija con tension graànodo e grija costanta. As treuva na caraterìstica për ògni tension vag fra ànodo e grìja. I podoma disegné na

prima caraterìstica për vag 50 V. Costa a l'ha sens'àutr un pont a la crosiera fra Va 50 e Vgk 0. An sla

caraterìstica Vg 2,5 V ël pont a càsca a la tension anòdica vak 50 2,5 47,5 V. Për vag 75 V i l'oma 'l

pont a va 75 V e vg 0 V peui, an sla carateristica vg 2,5 V ël pont a l'é a va 75 2,5 72,5 V e peui, an

sla caraterìstica vg 5 V ël pont a casca a Va 75 5 70 V. Peui i podoma passé a trassé la caraterìstica për

Vag 100 V, e via fòrt.

An figura le sòlite caraterìstiche anòdiche a son disegnà an verd, mentre le caraterìstiche a tension vagcostanta a son disegnà an bleu. Codste caraterìstiche as deuvro coma se a fusso le caraterìstiche a tension fra grijae catodo costanta dël cas con càtodo a massa. I provoma a dovré, coma esempi, ël sircuit ëd figura 75 con però ëltrìodo 6BX7 e dovré costa solussion gràfica, an figura 77.

Figura 77 - Solussion gràfica

I sernoma na resistensa total ëd càrich an corent contìnua R Rk 10 k , e na tension a l'arpòs ëd

grija V0g 12 V , an manera che i l'oma I0a 11,5 mA ; V0a 137 V ; V0g 12 V ; V0ag 150 V. La

resistensa Rk a dventa , antlora Rk V0g / I0a 1043 ; e la resistensa R a dventa R 10000 1043 8957

va = v

ak

vag

vg = v

gk

vk

vin

+Vcc

0 100 200 300 4000

10

20

30

40

50

60

-30

-20

-40

-100

-12,550

75 100

125 15

0

200

300

Va

Ia

+Vcc0 -12

100

200

450Rg

C+Vcc

vin v

s

C

9,55 k

15 k

225

0 100 2000

10

20

30

-20

50

75 150

-24P

10 k

6 k

Va

Ia

11,8 mA

137 V

M

N


319

Con na tension d'intrada ëd 75 V la tension fra grìja e ànodo a riva a la caraterìstica bleu trassà për+75 V, con la tension d'intrada da l'àutra part dl'elongassion, a 75 V la tension fra grìja e ànodo a riva a lacaraterìstica bleu trassà për 225 V. Se i consideroma che për le corent alternà (sircuit dinàmich) an sla seurtìa a-ié n'utilisator Rc 15 k , la resistensa total ëd càrich a dventa Rtot 6 k , e donca as peul disegné la relatìvaréta 'd càrich che a passa për ël pont P ëd fonsionament. I l'oma vist che l'elongassion negativa an sl'intrada ëd

75 V a pòrta a la caraterìstica bleuva relativa a +225 V fra grija e ànodo e sòn a corispond al pont indicà anfigura coma N, che a l'é 'dcò la màssima escursion dël segnal për nen andé an interdission. La corispondentaescursion positiva a pòrta al pont M an sla caraterìstica ëd tenson fra grija e ànodo relativa a +75 V.

A l'arpòs, fra ànodo e càtodo a-i son 137 V e donca an sël càtodo a-i son 113 V rispét a massa. Ant ëlpont M a-i son 71 V fra càtodo e ànodo, e donca 179 V fra càtodo e massa, con n'elongassion positiva ëd 66 V.

Ant ël pont N la tension fra càtodo e ànodo a val 202 V con 48 V fra càtodo e massa conn'escursion ëd 65 V.

L'amplificassion a l'é dàita da la tension ëd seurtìa dividùa për la tension d'intrada (i adissionoma le doemesonde) e donca i l'òma:

873,0752

6566

in

sVVA

Amplificator tipo "MU"A l'é un particolar amplificator che a riva a sfruté motobin bin l'àut coeficent d'amplificassion d'un

pèntodo ch'a sia seguì da n'inseguitor catòdich colegà an manera particolar. Un-a dle possibilità ëd realisassion al'é arportà an figura 78.

Figura 78 - Amplificator tipo "MU"

I stoma nen a ilustré tut ël sircuit, ma i vardoma giusta cola ch'a l'é soa particolarità. La resistensainterna motobin àuta che a l'ha un pèntodo, bin pì àuta dla resistensa che as peul buté coma càrich, a përmëtt nend'utilisé bin ël gròss coeficent d'amplificassion.

Ël càrich an corent contìnua dla prima vàlvola a l'é dàit da la série dle resistense R1 e R2 , che a servo astabilì ël pont ëd fonsionament (ël tubo a l'é autopolarisà da le resistense an sël càtodo).

Ël colegament con lë scond ëstadi, che a l'é n'inseguitor catòdich, a l'é fàit an manera direta da ànodo agrija, mentre la part R1 dla resistensa ëd càrich a l'é colegà, për lòn ch'a rësguarda le corent alternative, travers ëlcondensator C1 , al càtodo dl'inseguitor an manera ëd trovesse, për la situassion dinàmica, colegà fra grijae càtodo dl'inseguitor midem. Ma fra grija e càtodo dl'inseguitor a-i é na diferensa 'd potensial motobin cita, esòn a fà an manera che la corent alternativa assurbìa da R1 a sia motobin cita. La resistensa dinàmicacorispondenta a arzulta donca motobin àuta.

I suponoma che a sia sempe verificà la relassion 112 CR , se Va a l'é la tension anòdica variàbil dël

prim pèntodo, i podoma supon-e che l'amplificassion A2 dl'inseguitor a sia dàita da 12a

sVVA , coma dì quàsi

ugual a 1. ma un pòch ëd meno.

+Vcc

Vin

Cs

Cs

VsCk

C1 CR1

R2


320

La tension alternativa an sla resistensa R1 a sarà dàita da 211 AVVVV asaR mentre la corent

alternativa anòdica ant la prima vàlvola a sarà

2

11

2

11

111

ARV

RAV

RV

I aaRR .

Sòn a dis che la resistensa anòdica dinàmica a dventa2

11 1 A

RR . Se antlora i scrivoma l'espression

dl'amplificassion dla prima vàlvola i l'oma che121

11

11

111 1 RAR

RRR

RAaa

, e se i disoma che A2 1

antlora A1 1.

Contra-reassion ëd tensionI doma giusta n'esempi ëd costa contra-reassion, dont i l'oma già parlà bastansa prima. Ël sircuit a l'é

arpresentà an figura 79, e a supon doi stadi a pèntodo, cobià con resistensa-capacità. An sto cas as peul oten-e nacontra-reassion an tension an colegand ij doi ànodo fra 'd lor con na resistensa Rag , che a l'é 'dcò colegà a lagrija dlë scond pèntodo travers ël condensator C.

Figura 79 - Contrareassion ëd tension për stadi RC.

An efét, an derivassion al càrich dlë scond pèntodo as treuva adéss un partitor fàit da Rag e na

resistensa Rp fàita dal paralél dle tre resistense R , Ra1 e Rg . Ël partitor a pòrta andarera da l'ànodo a la grìja la

frassionpag

p

RRR

dla tension ëd seurtìa. As peul noté che la resistensa interna dël prim pèntodo a l'é

motobin àuta, parèj coma la resistensa ëd grija dlë scond pèntodo. Ëdcò la resistensa R a l'é ëd na senten-a 'd k ,e donca, për unh fator ant l'órdin ëd 0,1 , i l'oma che Rag a l'é ant l'órdin dij M . La corent che a la traversa al'é tant cita da nen essie da manca ëd fërméla con un condensator.

+Vcc

Rag

C

R Rg

Ra1


321

REGOLASSION E FILTRAGI DL'AMPLIFICASSIONI vardoma coj ch'a son ij contròj për n'amplificator e ij tipo ëd filter necessàri an fonsion ëd lòn che

l'amplificator a venta ch'a amplìfica.

Contròl volum e ton sempiI comensoma a consideré 'd regolassion che as treuvo su tuti j'amplificator, su segnaj che a ciamo nen

un particolar filtragi (i suponoma che i filtragi a sio già stàit aplicà, opura che as trata ëd na bassa frequensaarseivùa da na trasmission radio). Na regolassion che as treuva sempe ant ògni amplificator a l'é cola dël"volum", vis-a-dì dël livél dël segnal mandà a l'utilisator, che 'd sòlit a l'é n'altoparlant ò n'ansema d'altoparlant.

Sto contròl a l'é motobin sempi, e a ven fàit con un potensiòmeter che a peul esse linear opuralogarìtmich. L'efét a l'é istéss, përchè as trata sempe ëd prelevé na part ëd la tension che as ëstabiliss ai cavion dëlpotensiòmeter midem, second lòn ch'i l'oma arpresentà an figura 80. La diferensa a l'é che, dal moment che lesensassion dël sente a son logarìtmiche, pròpi coma ij décibel, un potensiòmeter logarìtmich a dà la sensassion ëdna regolassion linear con l'àngol ëd rotassion.

Ël potensiòmeter P1 a và a sostituì la resistensa dla grija 'd contròl, e 'l cursor a ven colegà a la grija.Sòn as fà ëd sòlit a l'intrada dl'amplificator. Ël potensiòmeter a l'à ël valor che a l'avrìa la resistensa Rg . I notomache cand ël volum a l'é al màssim, lë schema a dventa col sensa regolassion, Con ël volum al mìnim la grìja a l'hapi gnun segnaj e a l'é colegà a massa. Ël contròl ëd volum a l'é, an pràtica, sempe fàit parèj an tuti ij cas.

Figura 80 - Controj ëd volum e ton.

Ant l'istéssa figura 80 i l'oma 'dcò disegnà un sempi contròl ëd "ton", che 'd còlit as deuvra ant le radioarseivente. An derivassion a la seurtìa dla prima vàlvola amplificatriss ëd bassa frequensa a-i é la série d'incondensator C1 e na resistensa variàbil P2 (un potensiòmeter colegà coma reòstato).

Un contròl ëd ton fàit parèj a l'é giusta un fìlter "passa-bass" che a taja le frequense àute, tant ëd pìquant pì bassa a l'é la resistensa dël potensiòmeter P2 . Sòn as fà përchè sovens ij disturb pì fastidios a càpito ansle frequense àute. La capacità C1 a peul esse ant l'órdin ëd 5 nF mentre la resistensa màssima ëd P2 a peul esseda 500 k a 1 M .

Un contròl ed ton pì precis a peul esse fàit con la combinassion ëd pì che un fìlter, su diferente bandeëd frequensa.

Ton àut e bassCosta a l'é l'arfinassion la pì comun-a che as fà ant j'amplificator an sël contròl dël ton. As trata, an

pràtica, ëd doi fìlter, un passa-àut e l'àutr passa-bass, regolàbij an manera indipendenta. An figura 81 iarpresentoma na manera bastansa comun-a ëd fé sti doi fìlter.

Ambelessì i suponoma d'esse an seurtìa ëd la vàlvola preamplificatriss ëd n' arseivitor radio (che 'dsòlit a l'é un trìodo) giusta për "dé n'ambient" a la ciaciarada. A-i son peui ëd sircuit motobin pì complicà, con

Intrada B.F

Contròl ëdvolum

P1 P

2 Contròl ëdton

C1

Seurtìa B.F

+Vcc


322

contròj ëdcò an sle frequense intermédie, fin-a a rivé a sircuit che a peulo imposté la curva 'd rispòstadl'amplificator su vàire pont ëd la banda acùstica. Sòn për amplificator particolar. A venta macassìa tnì presentche costi fìlter, che a son passiv, a pòrto sempe n'atenuassion dël segnal, che peui a venta ch'a sia torna amplificà.

Figura 81 - Contròl ëd ton

Ël tipo 'd fìlter arpresentà an figura a le dit ëd Baxandall, dal nòm ëd chi a l'ha proponùlo për prim. A-ison vàire version, e an orìgin a l'era stàit dovrà ant na rète ëd contra-reassion.

Butà parèj a venta dì che sto filter a pròvoca na bela atenuassion, che peui a venta arcuperé con levàlvole dòp. Për rendse cont dël fonsionament i podoma prima consideré ij doi cursor dij potensiòmeter butà almàssim, e peui i podoma consideréje butà al mìnim, com a l'é arpresentà an figura 82.

Figura 82 - Esempi 'd regolassion

Antant a venta ch'i nòto che la rispòsta a l'é bon-a se l'impedensa dël sircuit ch'a manda 'l segnal a l'épitòst cita, mentre a venta che l'impedensa dël sircuit che a arsèiv la seurtìa a sìa la pì àuta possìbil.

Ant la part A ëd figura ij doi potensiòmeter a son butà an manera d'esalté tant ij ton bass coma coj àut.I consideroma che 'l condensator C a sia tant àut da podèj esse trascurà. Ij doi potensiòmeter, che a l'han naresistensa bin gròssa rispét a j'àutre resistense an gieugh, an costa situassion as compòrto coma se a l'avèissoresisrensa infinìa. Ij ton àut a passo diret travers ël condensator da 750 pF. An efét i consideroma che stocondensator a l'ha n'impedensa ëd 42,44 k a 5000 Hz e 14,15 k a 15000 Hz, ma che a 100 Hz a l'haimpedensa ëd pì che 2 M a 100 Hz. Le frequense basse as treuvo la strà dij 150 k e peui , da na part ij 33 kvers la seurtìa e da l'àutra ij 15 nF an série a 27 k vers massa. Për na frequensa ëd 100 Hz. l'impedensa dë stocondensator a val 106 k , e donca le basse frequense a van vers la seurtia travers ij 33 k . Sta resistensa a l'ha ëlbut ëd separé ij doi contròj, mentre la resistensa da 27 k a l'ha 'l but ëd nen atenué tròp le frequense a metà dlabanda, che dësnò a sarìo tròp tajà travers ël condensator da 15 nF.

Seurtìa

+Vcc

C

Rg

Rc

P1 P2

Ton àutTon bass

100 nF

500 k

220 k

27 k

33 k 500 k 820 k1,8 nF

18 nF

330 pF

3,3 nF

Seurtìa

C

RgP1 P2

Ton àutTon bass

100 nF

500 k

150 k

27 k

33 k500 k

820 k3,3 nF

15 nF

750 pF

3,3 nF

A

C

Seurtìa

RgP1P2

Ton àutTon bass

100 nF

500 k

150 k

27 k

33 k500 k

820 k3,3 nF

15 nF

750 pF

3,3 nF

B


323

Ant la part B dla figura ij doi potensiòmetro a son anvéce da la part opòsta, an posission d'atenué tantij ton àut coma coj bass. An costa posission la strà dj'àute frequense travers ël condensator da 750 pF a l'é tajàda la resistensa dël potensiòmetro P2 . Tut ël segnal a pija la strà dla resistensa da 150 k . Dòp la resistensa astreuva ël condensator da 3,3 nF, che a arpresenta n'impedensa àuta per ij ton bass, e an efét, a 100 Hzst'impedensa a val 482 k . Donca le frequense basse a treuvo n'impedensa àuta e a ven-o motobin atenuà,mentre le frequense pì àute a passo, ma dòp ël condensator a treuvo doe strà, dont la prima a pòrta a la seurtìatravers la resistensa da 33 k , mentre l'àutra a và vers massa travers ël condensator da 15 nF e la resistensa da27 k , sòn a pòrta a na cita atenuassion dle frequense medie le frequense àute che a passo travers la resistensada 33 k a ven-o cort-sircuità a massa dal condensator da 3,3 nF .

Ant le posission antramés dij potensiòmetero ël comportament a l'é, natural, antramés a coj estrem.

Equalisator RIAAI l'oma già acenà a costa equalisassion, necessària për l'arprodussion ëd disco vinìlich për compensé

l'ardussion dle basse frequense , necessària an gravura për podèj registré an manera convenienta. I l'oma parlane apag. 254 ëd costa part, andova i l'oma 'dcò arportà le curve d'equalisassion doivrà an gravura e an arprodussion,tale che un-a a compensa l'àutra.

Ambelessì i vardoma com a peul esse realisà n'equalisator RIAA con na rete passìva ëd component.St'equalisator a l'é tant pì eficent quant pì a l'é bassa l'impedensa dla sors ëd segnal e quant pì a l'é àutal'impedensa dl'utilisator. Ambelessì i consideroma na rete RIAA fàita giusta da doe resistense e doe capacità, btàfra doi stadi preamplificator a trìodo. I dovroma na vàlvola ECC83, che i portoma al pont ëd fonsionament conVg 1 V che a porta a Ia 0,8 mA con Va 126 V e resistensa interna dinàmica Ra 62 k . Ël fatord'amplificassion a val 100. Is arferima a figura 83. I valor indicà a ven-o dai càlcoj e a corispondo nen a cojnormalisà. A venta componje con diferen component an série ò an paralél. Pì ij valor a son precis e pì ël filtragi al'é bon. A l'é ciàir che an nòstr but a basta parèj.

Figura 83 - Equalisator RIAA

I provoma a fé un sircuit echivalent për vëdde che rispòsta a dà sta rete. Da le caraterìstiche dla vàlvolai arcavoma che a l'ha na resistensa dinàmica interna Ra ëd 62 k . Tajand. con ël teorema 'd Thevenin, a

l'intrada dël fìlter RIAA i l'oma un generator ëd tension ëd valor Vg , con na resisrensa interna che a l'é 'l

paralél dla Ra e dla Rc ëd càrich, e donca a l'avrà un valor ëd 38,27 k .Ël condensator separator dla corent contìnua da 100 nF a l'ha na reatansa bassa a basta da podèj esse

trascurà mentre, an seurtìa, i vardoma la tension che as estabiliss ai cavion dla resistensa da 1 M . I consideromana tension qualonque d'arferiment a l'intrada. e i consideroma coma livél a 0 dB la tension an seurtìa a lafrequensa ëd 1000 Hz, an manera da podèj paragoné l'arzultà con la curva RIAA ufissial.

VCC

vin

½ ECC83½ ECC83

Rk

Ck

Rc

Rin

Rg

100 k

39 k

330 k

2,76 nF

8,2 nF

100 nF

1 M

100

RIAA


324

An figura 84 i l'oma arportà ël sircuit echivalent e la corispondenta curva 'd rispòsta, che a smija dadavzin a cola che a deuv esse la curva për na bon-a arprodussion.

Figura 84 - Sircuit echivalent për rete RIAA

La curva RIAA ufissial, che i l'oma arportà an figura 5 dë sta part, a ven da l'equassion che a anlìa ij dBa la frequensadàita da:

23

22102

122102

22210 41log10

411log10

411log10 f

ffdB

andova 1 a l'é na costant ëd temp socià a le frequense basse e a val s31801

2 a l'é na costant ëd temp socià a le frequense antramés e a val s3181

3 a l'é na costant ëd temp socià a le frequense àute e a val s751

A-i é 'dcò na curva RIAA/IEC proponùa con na quarta costant për ij son motobin bass, che però al'é nen stàita dovrà vàire.

20

0

10

20

10

dB

Hz20 200 2000 20000

38,27k

330 k

1 M

2,76 nF 39 k

8,2 nFVg = 100 Vg

Vs

Documents

Part set - Amplificator a vàlvole 1 - Libero Communitydigilander.libero.it/dotor43/sientifich/radio7.pdf · Amplificator a vàlvole 250 Figura 41 - Stadi final con 6L6 an classe