5/24/2018 Pathologie HC 6

1/4

PathologiePathologie: hoorcollege 6, tumoren

Een tumor is een gezwel dat voor kan komen bij een adaptatie (hypertrofie of hyperplasie) of

ontsteking. Een andere vorm van tumor is neoplasie (nieuwvorming) is waar meestal aan gedacht

wordt bij een tumor. Bij Neoplasie is er sprake van ongecontroleerde en autonome groei. Neoplasie

kan goedaardig (benigne) of kwaadaardig (maligne) zijn. Een kwaadaardige neoplasie heet kanker.

Het verschil tussen goedaardige en kwaadaardige tumoren kan macroscopisch en microscopisch

bekeken worden.

Macroscopisch

Een goedaardige tumor groeit exofytisch; het groeit

naar buiten in plaats van het weefsel in. Het

oppervlak van een goedaardige tumor is egaal en de

tumor is meestal goed omkapseld.

Een kwaadaardige tumor is sprieterig; het groeit de

weefsels in (infiltratie), ook wel endofytisch

genoemd. De tumor is niet homogeen maar

heterogeen (er is niet een gelijke verdeling van

weefsel). Ook zijn er bloedingen en necrose te zien.

Ook zie je dat er niet een mooi kapsel aanwezig is, dit

kan ook vaak samen gaat met een zweer.

Microscopisch

Een goedaardige tumor ziet er rustig uit, de kernen

zijn klein (de cellen bevatten veel cytoplasma), de

cellen zijn monomorf (de cellen lijken allemaal heel

erg op elkaar) en goed gedifferentieerd (normale

differentiatie, structuur van het oude weefsel) en

groeit expansief. Ook zie je dat er weinig mitose

plaats vindt en dat polariteit behouden wordt. Op

een microscopisch beeld van een goedaardige tumor

zie je ook vaak de goede begrenzing. Bij een

kwaadaardige tumor is dit niet het geval.

Een kwaadaardige tumor ziet er onrustig en woest

uit, de kernen zijn vergroot en donker, er zijn

necrotische cellen (geen kern), er zijn veel mitose-

figuren te zien (delingsfiguren), de nucleoli zijn groot,

de cellen zijn pleiomorf (veel variatie in de vorm en de

grootte van de cellen) en slecht gedifferentieerd (de

oude vorm van de cellen is niet meer te herkennen)

en de tumor groeit invasief of metastaserend. Ook zie

je dat de polariteit verloren gaat.

Naamgeving

De naamgeving van een tumor zegt iets over waar de tumor vandaan komt (histogenetische

oorsprong) en of deze goedaardig of kwaadaardig is (biologisch gedrag). Een goedaardige tumor in

het epitheel heet een adenoom (kleine buisjes), papilloom (papillairen, vingervormige uitstulpingen)

of cystadenoom (cysten, vochtholtes). Een goedaardige tumor van mesenchymale oorsprong noem

je naar het weefsel waar het is ontstaan, gevolgd dooroom.

Afbeelding 1 macroscopisch beeld van een

goedaardige en kwaadaardige tumor in de dikke darm

Afbeelding 2 microscopisch beeld van een

goedaardige en kwaadaardige tumor in de dikke

darm

Bij de goedaardige tumor zie je wel epitheelverandering, maar de tumor blijft beperkt tot het

epitheel. Bij de kwaadaardige tumor zie je dat heel het

weefsel verandert.

5/24/2018 Pathologie HC 6

2/4

Een kwaadaardige tumor van epitheliale oorsprong heet naar het type weefsel, gevolgd door

carcinoom. Ditzelfde geld voor tumoren van mesenchymale oorsprong, echter wordt hierbij het type

weefsel gevormd door sarcoom. De drie belangrijkste en meest voorkomende carcinomen zijn

adenocarcinoom (klierweefselbuizen), plaveiselcelcarcinoom (plaveisel/huid) en

urotheelcarcinoom (overgangsepitheel, vind je in de urinewegen). Een voorbeeld van een sarcoom iseen liposarcoom of een fibrosarcoom.

Carcinoom komt veel vaker voor dan een sarcoom. Een carcinoom gebruikt vaak de lymfevaten om

zich te verspreiden, een sarcoom de bloedvaten. Maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Carcinomen

hebben in tegenstelling tot sarcomen een in-situ-fase (dysplasie), een kwaadaardige tumor die nog

niet is gemetastaseerd. Patinten met carcinomen zijn meestal ouder.

Hieronder staat een lijstje van de weefselsoorten en de benaming die hierbij hoort voor een

goedaardige en een kwaadaardige tumor:

Weefselsoort Goedaardig Kwaadaardig

Bindweefsel Fibroom Fibrosarcoom

Botweefsel Osteoom Osteosarcoom

Kraakbeenweefsel Chondroom Chondrosarcoom

Vetweefsel Lipoom Liposarcoom

Glad spierweefsel Leiomyoom Leiomyosarcoom

Skeletspierweefsel Rhabdomyoom Rhabdomyosarcoom

Een teratoom is een tumor die ontstaat in het ovarium of in de testes. Deze tumor kan kwaadaardig

of goedaardig zijn. De stamcellen in de eicellen kunnen zich differentiren in heel veel verschillende

weefselstructuren die bij een tumor dan te

zien kunnen zijn. Een kwaadaardig teratoom

noem je een maligne teratoom (in plaats van

terasarcoom). Normale tumoren ontstaan uit

een kiemcellaag, een teratoom ontstaat uit

alledrie de kiemcellagen.

Hiernaast zijn er ook mixed tumors, waarvan

pleiomorf adenoom de bekendste is. Dit

komt voor in klierweefsel. De stamcellen

kunnen dan nog in een heleboel cellen

differentiren en hier krijg je dus een mix van

epitheliale tumoren (met buisjes) en

mesenchymale tumoren (bindweefsel of

kraakbeenweefsel).

Afbeelding 3 links: adenoom, midden: papilloom en rechts: cystadenoom

Adenoom is uitgaande van klieweefsel, een papilloom is uitgaande van wratten en een

cystadenoom is uitgaande van klierweefsel alleen dan met cystes.

5/24/2018 Pathologie HC 6

3/4

Van sommige tumoren is de origine niet goed te achterhalen omdat het heel slecht gedifferentieerd

is. Zon tumor heet anaplastisch en is per definitie kwaadaardig.

Uitzonderingen in de naamgeving zijn: een lymfoom is een tumor uitgaande van T en B lymfocyten

en is altijd kwaadaardig. Een melanoom is een kwaadaardige versie van een moedervlek. Een

mesothelioom is een tumor uitgaande van cellen die de holtes bekleden (borst, buik) en deze tumoris sterk geassocieerd met blootstelling aan asbest. Een seminoom is een kiemceltumor die in de

testes kunnen ontstaan.

Dysplasie

Dysplasie is het afwijken van de weefselstructuur. Dysplasie is vaak een teken van een voorstadium

van een maligne tumor, maar het betekend niet dat altijd kanker ontstaan. Het kan namelijk enige

tijd stil staan en vervolgens ook weer herstellen. Je ziet bij dysplasie dat er dedifferentiatie van het

weefsel plaatsvindt, maar het beperkt zich nog tot het epitheel. Het is dus nog geen invasief proces.

Geringe dysplasie betekent dat alleen de onderste laag is aangedaan en dat de bovenste laag nog

normaal is. Bij matige dysplasie is al een stukje erger. Ernstige dysplasie is wanneer alle lagen

aangedaan zijn. Het wordt nu carcinoma in situ genoemd. Al het weefsel is al wel aangedaan, maar eris nog steeds geen invasieve groei.

Tumoreigenschappen

De tumorgroei wordt bepaald door een balans van drie factoren: de verdubbelingstijd (hoe snel de

cellen de celcyclus doorgaan), de groeifractie (het deel van de cellen dat aan het groeien of delen is)

en de afname van het aantal cellen door celdood (necrose). Celdood komt doordat de bloedvatgroei

richting de tumor vaak wat achter loopt. Er kunnen dan dus niet genoeg voedingsstoffen e.d. worden

aangevoerd en dit uit zich tot een necrotische holte in het centrum van de tumor. De meeste

chemotherapien grijpt aan op het deel van de cellen die aan het groeien of delen is.

Invasie van tumoren worden gekenmerkt door carcinoma in situ, infiltratie en destructie en/of

mestase. Metastaseren kan door verspreiding door de bloedvaten of lymfevaten. Een

basaalcelcarcinoom is een vaak voorkomende tumor van de huid. Dit is een kwaadaardige tumor die

niet uitzaait, maar wel het omliggende weefsel infiltreert. Een glioom, een hersentumor, zaait ook

nooit uit maar is wel heel dodelijk door de plaatselijke groei.

Tumoren kunnen zich op verschillende manieren verspreiden: hematogeen (via het bloed),

lymfogeen (via de lymfevaten), via de lichaamsholten (ovarium carcinoom, dit kan in de buikholte

gaan metastaseren), implantatie na chirurgie (de chirurg verspreidt de tumorcellen in de wond

wanneer de tumor wordt verwijderd) en door locale invasie.

Tumoren zijn schadelijk en men krijgt er last van omdat ze het lokale weefsel aantasten (destructie

van weefsel), door de metabole activiteit (produceren van groeifactoren, overproductie van andere

Afbeelding 4 dysplasie in plaveisel epitheel

5/24/2018 Pathologie HC 6

4/4

factoren zoals hormonen of cytokines), metastasen (verschillende tumoren hebben een eigen

voorkeurslocatie om te metasataseren zoals bottumorendwarslaesie) en door de secundaire

infecten (zoals infecties bij longkanker).