2. Konferencja nauKowa

zmiany klimatyczne w przeszoci geologicznej

referaty i postery

warszawa, 2425 listopada 2015

Pastwowy Instytut GeoloGIcznyPastwowy Instytut Badawczy

warszawa 2015

Komitet naukowy: dr hab. Jacek Grabowski, prof. nadzw. PiG-Pib dr Ewa KrzemisKa (PiG-Pib) prof. dr hab. Leszek Marks (PiG-Pib) drhab.stanisawMikuLski, prof. nadzw. PiG-Pib prof. dr hab. Tadeusz PEryT (PiG-Pib) dr hab. Grzegorz PieKowsKi, prof. nadzw. PiG-Pib prof. dr hab. andrzej TaTur(wydziaGeologii,Uniwersytetwarszawski) dr Torsten uTEschEr (senckenberg research institute, Frankfurt

Main; steinmann institute, university of bonn)prof. dr Dimiter ivanov,Dsc(Div.PalaeobotanyandPalynology, instituteofBiodiversityandecosystemresearchBulgarianacademy of sciences)

Komitet organizacyjny: dr barbara soDKowsKa(przewodniczca) dr hanna winTEr mgr Marta hoDboD mgrizabelaoLczak-DussELDorP mgr anna BaGisKa mgr Joanna kaczMarzyk mgrPaweUrBasKi

akceptowadodrukudnia12.11.2015r.KierownikPastwowegoinstytutuGeologicznego PastwowegoinstytutuBadawczegomgr roman smKa

CopyrightbyPastwowyinstytutGeologicznyPastwowyinstytutBadawczy,warszawa2015

ISBN 978-83-7863-482-9

adresredakcj i : zakadPublikacjiPiG-PiB,ul.rakowiecka4,00-975warszawa;www.pgi.gov.pl

Projekt,opracowanietypograficzne,skadiamanie:michaJanik,annaKalinowska,ewelinaLeniak, Pawezawada

Projektlogakonferencji:JoannaKaczmarzykProjektokadki:izabelaolczak-Dusseldorpzdjcianaokadce:

istrona(odlewej)samotnagralodowanaoceaniePoudniowym,antarktyda (fot. S. Ostrowski);KrlewskiogrdBotanicznyPeradeniya,Kanda, sri Lanka (fot. W. Morawski); sahara, Tunezja (fot. W. Morawski); zatokaJal,albania(fot. M. Krzeczyska)

iVstrona(odlewej)Klifymoheru,irlandia(fot. D. Karmasz);wielkiszott,szottal-Derid, Tunezja (fot. W. Morawski);pwysepDingle,wtlewyspyskelling, irlandia(fot. D. Karmasz)

Nakad:130egz.Druk:2ms.c.,ul.makowska139/141,04-344warszawa

SpiS rzeczy

referaty

Teresa aDamCzaK-Biay, adam wJcickiCCsjakojednazmetodzapobieganiazmianomklimatycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11CCS as one of methods of preventing climate change

karina aPoLinarska, Mariusz PeeChatyzrnicowaniewartoci13Ci18owmuszlachwspczesnychmiczakwzJezioraLednica, zachodniaPolska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Shell 13C and 18O variability in recent snails from Lake Lednica, western Poland

karina aPoLinarska, Mariusz PeeChaty, annette kossLErzrnicowaniewartoci13Ci18owmuszlachsodkowodnychlimakworazoptymalna liczbamuszliwymaganadoanalizyizotopowejdanejwarstwyosadunaprzykadzie sekwencjiosadwjeziornychwPaddenluch,Niemcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Within-sample variability of 13C and 18O values of freshwater gastropod shells and the optimum number of shells to measure per sediment layer in the Paddenluch palaeolacustrine sequence, Germany

mirosawBaszKiewiCzzzespoemprojektuNCN(20011/01/B/st10/07367) orazprojektuiCLeainstytutuGeografiiiPrzestrzennegozagospodarowaniaPaN

Paleoklimatyczno-paleorodowiskowedanewysokiejrozdzielczocizapisane wlaminowanychosadachJezioraCzechowskiego(Pomorzewschodnie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16High-resolution paleoclimatic and environmental data recorded in laminated lacustrine sediments, Czechowskie Lake (Eastern Pomerania)

izabelaboJakowska,elbietatoKaNowiCzzmiennochemicznychwskanikwwietrzeniaorazzawartocipierwiastkwladowych wosadachtorfowiskaotalyno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Variability of chemical weathering indices and trace element contents in peat bog Otalyno

PaweBrasKimineralogicznyigeochemicznyzapiswarunkwklimatycznychirodowiskowych wewczesnympliensbachu(przykadyzdrobnoziarnistychosadwwbaseniepolskim) . . . . . . . . . . . . .19Mineralogical and geochemical record of the Early Pliensbachian climatic and environmental conditions (examples from the fine-grained deposits of Polish Basin)

Grzegorz czaPowski, hanna ToMassi-MorawiEczapiszmianklimatycznychwutworachsolnych(grnyperm,Polska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Climate changes record in salt deposits (Upper Permian, Poland)

annaFiJaKowsKa-maDerzapiskarnickiegozdarzeniapluwialnegowmikroflorzePolski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22A record of the carnian pluvial event in the microflora of Poland

ucjaFosTowicz-FrELikCzyzapiskopalnyzajczakw(Lagomorpha,mammalia)odzwierciedlazmianyklimatu? . . . . . . . . . 24Are climat changes reflected in the fossil record of Lagomorpha (Mammalia)?

Ewa GowNiaK, Jacek Grabowski, hubert wiErzbowski, Peter PErvEsLEr,michakarGEr

CorrelationoftheammoniteeventsintheCordatumzone(earlyoxfordian,LateJurassic) ofsouthernPolandwiththeoxygenandcarbonisotopecompositionofbelemniterostra, geochemistryandthemagneticsusceptibilityinthewrzosowasectionpreliminaryreport . . . . . . . . . 25Korelacja zdarze amonitowych w poziomie Cordatum (wczesny oksford, pna jura) poudniowej Polski ze skadem izotopowym tlenu i wgla rostrw belemnitw, geochemi i podatnoci magnetyczn w profilu Wrzosowej wstpne wyniki

Jacek Grabowski,PaweBrasKi,JzefMichaLik, andrzej PszCzKowsKi, katarzyna soBie

zmianyklimatycznezwizanezwydarzeniemizotopowym13Cwwalanynie(sukcesjepelagiczneihemipelagiczneKarpatzachodnich):podatnomagnetyczna,geochemiaiminerayilaste . . . . . . . . 27Climate changes related to isotope event 13C in the Valanginian (pelagic and hemipelagic successions of the Western Carpathians): magnetic susceptibility, geochemistry and clay minerals

Jacek Grabowski, katarzyna soBie, hubert wiErzbowski, andrzej wiErzbowski, wiktor robaczEwski

zmianypaleorodowiskowenaprzeomieoksforduikimerydu(wyynawieluska):migracjefaunyamonitowejazapispetromagnetycznyigeochemicznywosadachmegafacjigbkowej . . . . . . . . . . . . 29Palaeoenvironmental changes across the Oxfordian/Kimmeridgian transition (Upper Jurassic, Wielu Upland, Central Poland): ammonite faunas migrations and integrated rock magnetic geochemical record in the sponge megafacies

Jacek Grabowski, Patrycja wJcik-TaboL, Daria ivanova, iskra Lakova, silviyaPETrova, Petr schnabL, katarzyna soBie,KristalinasToykova

wskanikiwietrzeniachemicznego,zmianynatlenieniaistratygrafiaizotopowa13c: zapiswhemipelagicznychosadachgrnegoberiasu(najniszakreda)zachodniegoBakanu (profilBarlya,Bugaria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Weathering indicators, oxygenation fluctuations and isotope stratigraphy 13C: record in the hemipelagic sediments of the upper Berriasian (Lower Cretaceous) of the West Balkans (Barlya section, Bulgaria)

wojciech GranoszEwski, hanna winTEr, krzysztof UrBasKi, Dariusz ciszEkzmianyklimatuwinterglacjaachmis11imis1napodstawiebadapalinologicznych zzachodniejPolski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Interglacial climate changes in MIS 11 and MIS 1 in the light of pollen analysis studies from western Poland

Urszulaharachanges in the bryozoan communities throughout the cenozoic of antarctica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Zmienno kenozoicznych zespow fauny mszywioowej Antarktyki

Dimiter ivanovCenozoictaxonomicdiversity,climatechangeandplantfossilization:examples fromBulgarianfossilrecord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Zrnicowanie taksonomiczne kenozoiku, zmiany klimatu i fosylizacja rolin: przykady z zapisu kopalnego w Bugarii

magorzataJuGowiEc-nazarkiEwicz, andrzej szyDoKlimatirodowiskopnocnejtetydyzprzeomukredyipaleogenunapodstawie mikro-inanoskamieniaocizpolskichKarpatzewntrznych(strefalsko-podlska) . . . . . . . . . . . . 38Climate and environment of the northern Tethys during the Cretaceous-Paleogene transition based on nanno- and microfossils from the Polish Outer Carpathians (Silesian-Subsilesian zone)

mirosawt.karasiEwicz, Piotr huLisz, barbara woronko,ukaszMEnDyk2,52,8kyrseventjakoprzykadnagychzmianklimatycznychholocenu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40The 2.52.8 kyrs event as an example of abrupt climate changes in the Holocene

mirosawt.karasiEwicz, barbara woronko, Joanna rychEL, mirosawakuPryJanowicz,magdalenaFiJo

zmianyklimatycznevistulianuwpnocno-wschodniejPolscezapisanewgeochemiiosadw pnocnegoPodlasia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Climate change of Vistulian recorded in sediment geochemistry in Eastern Poland, the northern Podlasie

Jacek r. KasisKi, barbara soDKowsKaCzynnikiwarunkujceneogeskantrakogeneznaNiuPolskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Determinants of Neogene anthracogenesis on the Polish Lowlands

bartosz koTrysNowyzbirtestowyChironomidaejakopodstawadorekonstrukcjitemperaturypowietrza wpnymglacjaleiholocenieprzyzastosowaniumetodysztucznychsiecineuronowych wstpnewynikibada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46A new Polish Chironomidae calibration set for temperature reconstructions with use of Artificial Neural Network in Late Glacial and Holocene sedimentary records

michakrobicki, anna FELDMan-oLszEwska,JolantaiwaCzUK,oleghNyKoPnojurajsko-wczesnokredowywulkanizmwKarpatachpograniczaukraisko-rumuskiego (gryCzywczyskieimarmaroskie)paleoklimatycznekonsekwencje? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Late JuarssicEarly Cretaceous volcanism in the Ukrainian-Romanian transborder zone (Chyvchynian and Maramure mountains) palaeoclimatic consequences?

michakrobicki, Jan GoLonkaPaleorodowiskowereperkusjewulkanizmuemejszaskiegowietnamupnocnego (poudniowo-wschodniaazja) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49Palaeoenvironmental significance of Emeishan volcanism of Northern Vietnam (SE Asia)

michakrobicki, barbara sTuDEncka, hubert wiErzbowski, iwona czEPiEcmioceskiebudowleostrygoweeuropyiichznaczeniepaleorodowiskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Miocene oyster buildups of Europe and their palaeoenvironmental significance

Ewa KrzemisKa, zbigniew J. czuPyTsekwencyjneanalizyszkliwazbwnamikrosondziejonowejshrimPiie/mC odczytwieloletnichi/lubwielosezonowychfluktuacji18o i ich wykorzystanie wrekonstrukcjachpaleoklimatycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Sequential analyses of dental enamel by SHRIMP IIe/MC ion microprobe Reading a long-term seasonal 18O fluctuation and their application to palaeoclimate reconstructions

mirosawakuPryJanowicz, wojciech GranoszEwski, Dorota naLEPka, irena a. PiDEk, adam waLanus,zofiabaLwiErz,magdalenaFioC, Piotr KoaCzeK,aleksandraMaJEcka, magorzataMaLkiEwicz,magorzataniTa,BoenaNoryKiewiCz, hanna winTEr

NiestabilnoklimatupodkoniecinterglacjaueemskiegowwietlemapizopolowychPolski . . . . . . . 55Instability of the climate at the end of the Eemian Interglacial as illustrated by the isopollen maps for Poland

michaMakos , vincent rinTErknEchT zmianywarunkwklimatycznychpodczasdeglacjacjitatrPolskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Fluctuations of climatic conditions during deglaciation of the Tatra Mountains

Monika Masiak, Teresa PoDhaLasKa, Marzenna stemPie-saeKPrzebudowazespowpalinologicznychjakowskanikzmianklimatycznych naprzeomieordowikuisyluru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Rebuilding of palynological assemblages as an indicator of climatic changes on Ordovician/ Silurian boundary

Bronisawa.MaTyJa, Piotr ziKowsKiPaleoklimatwspczesnychmrz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Paleoclimate of recent seas

Joanna mirosaw-GraBowsKa, Monika niska,mirosawakuPryJanowicz reakcjarodowiskajeziornegonaochodzenieklimatycznenaprzykadzieosadwzinterglacjaueemskiegoiwczesnegovistulianuzprofilusolniki(NePolska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Reaction of lake environment on the climatic cooling on the basis of the Eemian Interglacial and Early Vistulian sediments from the Solniki profile (NE Poland)

anna MozEr,zoltnPcskayradiometricmethods(K-ar)inpaleoclimaticstudiesaKingGeorgeisland (west antarctica) case . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Metody radiometryczne (K-Ar) w badaniach paleoklimatycznych przykad z Wyspy Krla Jerzego, Antarktyka Zachodnia

adam naDachowski, Mateusz baca, Grzegorz LiPEcki ,PaweMackiEwicz , adrian Marciszak ,DanijelaPoPoVi,Pawesocha , krzysztof sTEFaniak , Piotr woJTaL

wpywzmianklimatycznychwpnymplejstocenienamigracjessakw wrodkowejeuropie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Influence of climatic changes in Late Pleistocene on migrations of mammals in Central Europe

Jerzy nawrocki, andriy boGucki, Maria aNCzoNt,olgarosowiEckaPaleomagnetyzmabadanialessowegoarchiwumzmianklimatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Paleomagnetism and study of climate archive enclosed in the loess

DanielokuPny, Jacek Forysiak, ryszard borwka, anna ForTuniak, Marek kLoss, milenaobrEMska,JulitaToMkowiak

Paleorodowiskowezmianywwietleanalizpaleobotanicznychigeochemicznych pnovistuliaskichiholoceskichosadwwglanowychwtorfowiskachokolicodzi . . . . . . . . . . . 67Palaeoenvironmental changes in light of the geochemical and palaeobotanical analyzes of Late-Vistulian and Holocene carbonateous formations in peatlands of the d region

Dominik PawowsKi, ryszard k. borwka, Grzegorz kowaLEwski, Tomi P. LuoTo, krystyna MiLEcka, Liisa nEvaLainEn,DanielokuPny, Mateusz PCieNNiK, JulitaToMkowiak, Tomasz zieLisKi

zapiszmianrodowiskowychwosadachtorfowiskazdolinyGrabi(centralnaPolska) . . . . . . . . . . . . 68Record of the palaeoenvironmental changes from the Grabia river valley mire (central Poland)

Grzegorz PieKowsKi, Marta hoDboD,ClemensV.uLLMannwczesnojurajskiefektcieplarnianybyprzyspieszanydestrukcjldowejmateriiorganicznej zapiszmarginalno-morskichutworwtoarkuPolski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69The Early Jurassic greenhouse event was accelerated by decomposition of terrestrial organic matter record from the Toarcian marginal-marine deposits from Poland

izabelaPLochBasenpolskijakoprzykadzapisuzmianpaleorodowiskawewczesnejkredzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Polish Basin as an example of Early Cretaceous paleoenvironment changes record

barbara soDKowsKa, Jacek r. KasisKiKlimatycznyirodowiskowywymiarwzmoonejrezynozy przyczynypowstaniabogatychzbursztynubatyckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Intense resinosis in the climatic and environmental record a reason of origin of abundant Baltic amber deposits

renata sTachowicz-rybka, irena a. PiDEk, Marcin arsKiNowedanepaleoklimatycznezprofiluFerdynandw2011nastanowiskustratotypowym . . . . . . . . . . 74New palaeoclimatic data from profile Ferdynandw 2011 of the stratotype site

Jan szEwczykGbokareliktowawiecznazmarzlinawrejoniesuwalskiegomasywuanortozytowego(sma) obszarwystpowaniaorazgeneza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76The deep-seated relict permafrost from the area of Suwalki anorthosite massif (SAM) spatial distribution and genesis

szymon UCiNowiCz, Grzegorz aDaMiEc, andrzej bLuszcz, wojciech JeGLisKi, Leszek Jurys, regina kraMarska,GraynaMioTk-szPiGanowicz,UrszulaPCzeK, NataliaPioTrowska, Grzegorz PorBa, Piotr PrzEzDziEcki

wiekosadwdeltglaciofluwialnychizastoiskowychzpoudniowegoBatyku wwietledatowaniametodosL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Age of glaciofluvial and proglacial lake deposits from southern Baltic Sea in the light of datings by OSL method

andrzejwierzBowsKi,Bronisawa.matyJa,JolantasmoLezmianyrodowiskowo-klimatycznewosadachmegafacjigbkowejprzygranicyoksfordu ikimerydunawyniewieluskiejnapodstawiedanychpaleobiologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Palaeobiogeological factors as a clue for recognition of the environmental/climatic changes at the Oxfordian/Kimmeridgian boundary in the sponge megafacies deposits of the Wielu Upland (central Poland)

hubert wiErzbowski,UlrikewackEr, Jens FiEbiGenvironmentalchangesatthemiddleLateJurassictransitionacomparisonof18o data offossilsfromeuropeanmarinebasinsandpreliminaryclumpedisotopedata fromtherussianPlatform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Zmiany rodowiskowe na przeomie jury rodkowej i pnej porwnanie wartoci 18O skamieniaoci z basenw morskich Europy i wstpnych danych o skadzie clumped isotopes z platformy rosyjskiej

andrzej wiLaMowski, Tomasz boskizastosowanie mikrosondy jonowej shriMP do badania mikrokonkrecji syderytowych . . . . . . . . . . . . 84Application of the ion microprobe SHRIMP for studying of siderite microconcretions

elbietaworoBieC,JoachimszULCPalinologicznyzapispaleorodowiskwpaleogeskichineogeskichosadachlejwkrasowych zokolicopola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86Palynological record of the palaeoenvironmental data in Paleogene and Neogene fillings of palaeosinkholes in the Opole region

antoni wJcik,rafasikoraProterozoicznezlodowaceniaiichdokumentacjawwychodniachskalnych natereniegrKhasaghtu(zachodniamongolia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Proterozoic glaciations and their documentations at outcrops in Khasght Mountain (Western Mongolia)

Marcin arsKi, adam naDachowski,mikoajurbanowski, hanna winTEr, krystyna kEniG, BogusawMarcinkowski, Ewa KrzemisKa, krzysztof sTEFaniak, adrian Marciszak

Paleorodowiskoczowiekaneandertalskiegozapisanewosadachjaskinistajnia (JuraKrakowsko-Czstochowska)wczasiemis3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Palaeoenvironment of Neanderthals recorded in sediments of Stajnia Cave (Jura Krakowsko-Czstochowska) during MIS 3

poStery

karina aPoLinarska, Piotr KoaCzeK, Mariusz GaKa, Monika KarPisKa-KoaCzeK, Mateusz PCieNNiK, stephen brooks,michaGsiorowsKi

Podobiestwairnicewwartociach13Ci18omidzymuszlamimiczakw imuemwglanowymnaprzykadziestanowiskauka,zachodniaUkraina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Similarities and differences in 13C and 18O values between mollusc shells and carbonate mud, an example from site uka, western Ukraine

bartosz koTryszapiszmianrodowiskaiklimatuodpnegoglacjaudoholocenuwprofiluosadwdennych jezioramorzyckonapodstawieanalizpalinologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Holocene environmental changes in Morzycko Lakeland (NW Poland) as reflected in the palaeobotanical proxies recorded in lacustrine and swampy sediments of the Morzycko lake

JarmilaKrzymisKa,hannawiNter,radosawPiKies,BartoszKotrys,PawesyDorzapiszmianpaleorodowiskapodczastransgresjimorzaeemskiego naobszarzeDolnegoPowilawstpnewynikibadazestanowiskaLinki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Record of palaeoenvironment changes during the Eemian sea transgression in the area of Lower Vistula preliminary study results from the Linki stand

aleksandraMaJEcka, Jacek Forysiak, anna tooCzKo-PaseK, Piotr MaJEcki, Leszek Marks

transformacjawododziawnaobszarzerzebystaroglacjalnejnawysoczyniedzkiej, CentralnaPolska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Transformation of watersheds in post-Saalian area of the d Upland, Central Poland

anna MozErLasydeszczoweklimatuumiarkowanegonaantarktydziezapiszwyspyKrlaJerzego . . . . . . . . . 100Antarctic temperate rain forest a fossil record from King George Island

Monika niska, Jerzy Jonczak, Joanna GaDziszEwskaewolucjawarunkwrodowiskowychdolinywkrynawysokociBielawGouskichzapisana wosadachpaleomeandruwwietlepnoplejstoceskichiwczesnoholoceskich zmianklimatycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101The evolution of environmental conditions of the Wkra River valley near Bielawy Gouskie in the light of Late Pleistocene and Early Holocene climate changes as recorded in oxbow lake deposits

Marta oszczyPko-cLowEs, Patrycja wJcik-TaboLzapiswarunkwdeficytutlenowegowoligoceskchosadachjednostkigrybowskiej woknachtektonicznychGrybowa,ropyiszczawy(polskieKarpatyzewntrzne) analizananoplanktonuwapiennegoibadaniageochemiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Oxygen deficiency recorded in the Oligocene succession of the Grybw Unit (Grybw, Ropa and Szczawa tectonic windows, Polish Outer Carpathians) geochemical and calcareous nannoplankton analysis

Joanna rychEL, Marcin Morawski PaleogeografiaostatniejdeglacjacjinaobszarzewysoczyznyBiaostockiejiwzgrzsoklskichuwarunkowaniapaleoklimatyczneiglacidynamiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Paleogeography of last glaciation on Biaystok Upland and Sokka Hills palaeoclimatic and glaciodynamic conditions

katarzyna szczEPaniakinkluzjewbursztyniebatyckimwiadectwemzmianklimatycznychwpaleogenie . . . . . . . . . . . . . . 106Climatic change in the Paleogene on based inclusions in Baltic amber

marlenawioDiatomassemblagesfromcoastalsettingsofwestantarctica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Zespoy okrzemek z wybrzey Antarktyki Zachodniej

wiesawTrELa,ewelinaBKBentonitywprofilachordowikuisyluruGrwitokrzyskichkorelacjastratygraficzna izwizekzcyrkulacjatmosferycznwczesnegopaleozoiku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Bentonites in the Ordovician and Silurian sections from the Holy Cross Mountains stratigraphic correlation and relation to atmospheric circulation in the Early Paleozoic

wiesawTrELa, Teresa PoDhaLasKazmianyklimatyczno-eustatycznewzapisiesedymentacyjnymiizotopowym(13c) ordowikugrnegowschodniejczciobnieniabatyckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110Climatic and eustatic changes in the Upper Ordovician sedimentary and carbon isotope record from the eastern part of the Baltic Depression (NE Poland)

izabelazawiska, Thomas JEnsEn, Tomi LuoTo, Liisa nEvaLainEn,milenaobrEMska, Mimmi oksMan,michasowisKi, wojciech TyLMann,michawoszczyk, ann kristin scharTau, bjorn waLsEnG

zmianyklimatuwostatnimtysicleciuiichwpywnaekosystem jeziora atnsjen (norwegia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Climate changes during the last Millennium and their influence on the ecosystem of the Lake Atnsjen (Norway)

referaty

ccS jaKo jedna z metod zapobiegania zmianom Klimatycznym

ccs as onE oF METhoDs oF PrEvEnTinG cLiMaTE chanGE

Teresa aDamCzaK-Biay, adam wJcicki

PastwowyinstytutGeologicznyPastwowyinstytutBadawczy,ul.rakowiecka4,00-975warszawa; teresa.adamczak@pgi.gov.pl,adam.wojcicki@pgi.gov.pl.

obecnieprowadzisiwieledyskusjiirozwaanatematprzyczynzmianklimatuijakiwpywmanatodziaalnoczowieka.zasadnejestzatemrwniepytanie,cozrobiabyzmianyklimatycznenazieminiebyydueczydotkliwe.

Prowadzonenawieciebadaniawskazuj,esumarycznaemisjaantropogenicznegoCo2odpoczt-kueryprzemysowejstaasiprzyczynwzrostutemperaturyook.1C(iPCC,2014).wmodelachwizualizujcychscenariuszezmianklimatycznych,tworzonychnapodstawieznanychzdarzeklimatycz-nychzprzeszocigeologicznej(np.globalneociepleniewpnymtriasie;Piekowskiiin.,2014)prze-widujesiwzrosttemperaturywcigunajbliszegostulecianawetokilkastopniCelsjusza(iPCC,2014).

weduginformacjimidzynarodowejagencjienergetycznej(iea)zmarca2015r.globalnaemisjadwutlenkuwglazsektoraenergetycznegopozostaaw2014r.naniezmienionympoziomie32,3mldton.Brakwzrostuwielkociemisjigazwcieplarnianychporazpierwszyod40latniejestzwizanyzespowolnieniemgospodarczym.zatrzymaniepoziomuwzrostuemisjimonatymsamymuznazapo-twierdzenieskutecznocidziaaograniczaniazmianklimatycznychspowodowanychdziaalnociczo-wieka.obserwujesizwikszeniewytwarzaniaenergiizerdeodnawialnych,acozatymidziezmniejszeniespalaniawgla.ograniczenieemisjigazwcieplarnianychosigasitakedzikirealiza-cjiprojektwwychwytuipodziemnegoskadowaniadwutlenkuwglawstrukturachgeologicznych(Carbon Capture and Storage/ SequestrationCCs).

wikszoprojektwCCsnaduskalfunkcjonujewstanachzjednoczonychiKanadzie.wieleznichjestzwizanezwykorzystywaniemCo2wychwyconegozproceswprzemysowychdowspoma-gania wydobycia ropy naftowej (Enhanced Oil Recoveryeor).

elektrownienaskalkomercyjnzfunkcjonujcymCCsrozwijajsiwolniej,alewcisrealizo-wanelubrozpoczndziaalnownajbliszychlatach.Przykadamimogby:saskPowersBoundaryDam(saskatchewan,Kanada)imississippiPowersKemperiGCC(mississippi,stanyzjednoczone).ProjektyCCsmajzasadniczeznaczeniewdemonstrowaniugotowocitechnologicznejizmniejszeniukosztwszerszegokomercyjnegowdroeniawychwytuigeologicznegoskadowaniaCo2. w ramach Boundary Dam Integrated Carbon Capture and Sequestration Demonstration Project,ktryrozpoczsiw2014r.,rocznywychwytCo2jestplanowanyna1mlnton.Przyjmujesiwic,erocznaemisjaco2zelektrowniBoundaryDamzmniejszysiz1,1mlndook.0,1mlnton.wramachKemper Coun-ty IGCC Project,ktregopocztekdziaalnocikomercyjnejplanujesina2016r.,prognozujesiwy-chwyt co2napoziomie3,5mlnton.tymsamymbdzieskadowaneok.65%wytwarzanegoCo2. welektrownizostaniezastosowanatechnologiauzyskiwaniagazusyntezowegozwglabrunatnego(h2, co oraz n2, h2siinneskadniki).Gazsyntezowybdzieoczyszczanyistosowanyjakopaliwodopro-

12 referaty

dukcjienergiielektrycznej.Produktyuboczne(Co2,amoniak,kwassiarkowy)bdsprzedawane.Co2bdziekompresowanedopynuwstanienadkrytycznym,anastpnietransportowanerurocigamidooperatorwplnaftowychizataczanedogrotworuwceluwspomaganiawydobyciaropynaftowej(Eor). co2odzyskanewramachprojektuKemperzastpiobecnerdoCo2znaturalnegozbiornikaJackson Dome.

znaczcymprojektemograniczajcymemisjgazwcieplarnianychdoatmosferyjesttakeGreat Plains Synfuels and Weyburn-Midale Project.od2000r.ok.3mlntonCo2 rocznie jest wychwytywane przyprodukcjigazusyntetycznegowelektrowniGreatPlainswUsaitransportowanewceluzwik-szeniawydobycia(eor)napolachnaftowychweyburnimidalewKanadzie.od2000r.emisjCo2 welektrownizredukowanoo45%.

stanrealizacjiprojektwgeologicznegoskadowaniaCo2w2015r.to22dueprojektyCCsdzia-ajcelubwtrakcieuruchamiania.

literatura

GLobaL ccs insTiTuTE,2014theGlobalstatusofCCs:2014,melbourne,australia.iPCC,2014ClimateChange2014:synthesisreport.iPCC,Geneva,switzerland.PieKowsKi G.,NieDwieDzKiG.,BrasKiP.,2014specialpaperoftheGeologicalsocietyofamericasep-

tember2014.stronainternetowa:http://www.globalccsinstitute.com.stronainternetowa:http://www.iea.org.

13referaty

Zrnicowanie wartoci 13c i 18o w musZlach wspcZesnych micZakw Z JeZiora lednica, Zachodnia polska

shELL 13c anD 18o variabiLiTy in rEcEnT snaiLs FroM LakE LEDnica, wEsTErn PoLanD

karina aPoLinarska 1, Mariusz PeeChaty2

1Uniwersytetim.adamamickiewicza,wydziaNaukGeograficznychiGeologicznych,ul.makwPolnych16, 61-606Pozna;karinaap@amu.edu.pl.

2Uniwersytetim.adamamickiewicza,wydziaBiologii,ul.Umultowska89,61-614Pozna; marpel@amu.edu.pl.

analizyizotopwstabilnychwgla(13C)itlenu(18o)naledostandardowychmetodstosowanychwbadaniachdawnegorodowiska,wtymklimatu.wosadachjeziornychwartoci13Ci18omonamierzywdrobnejfrakcjiwglanowej(wmulewglanowym),winkrustacjachramienic,pancerzykachmaoraczkworazwmuszlachmiczakw.wceluzastosowaniaskaduizotopowegopowyszychwglanwwbadaniachpaleolimnologicznychniezbdnejestpoznanierelacjimidzywartociami13c i18owglanwa13c Dic (dissolved inorganic carbonrozpuszczonywgielnieorganiczny)i18o wody.

wniniejszejpracyprzedstawionowynikianalizyizotopowejmuszlinalecychdosiedmiugatunkwlimakwpobranychzomiustanowiskwobrbiestrefylitoralnejjezioraLednicawzachodniejPolsce.wwynikuprzeprowadzonychanalizrozpoznanomidzygatunkowernicewwartociach13Ci18o zapisanychwmuszlachBithynia tentaculata, Gyraulus albus, Gyraulus crista, Lymnaea sp., Physa fontinalis, Radix auricularia, Theodoxus fluviatilis i Valvata cristata (apolinarska,Peechaty,wrecen-zji).wszystkiewymienionegatunkisczstospotykaneweuropiezarwnowspczenie,jakiwczwar-torzdowychosadachjeziornych.

muszlewszystkichanalizowanychlimakwbyyzuboonew13Cwzgldemizotopowejrwnowa-gizDiC.zuboenietobyozaleneodgatunkuiwynosiorednioodok.3,5(Theodoxus fluviatilis) do 10,6(Physa fontinalis). mimobrakuizotopowejrwnowagimidzy13Cmuszlia13CDiC,staernicemidzywartociamiizotopwwglauposzczeglnychgatunkwa13CDiCpozwalajzasto-sowazmianywartoci13Cwmuszlachkopalnychlimakwsodkowodnychdorekonstrukcjirelatyw-nychzmianwartoci13CdawnegoDiC.wprzypadkukoniecznocipoddaniaanaliziedwchlubwi-cejgatunkw,zuwaginazmiennowystpowanialimakwwprofiluosadw,ichzapisizotopowypowiniensinakada,tak,abybyamoliwaweryfikacjarnicwwartociach13c.

midzygatunkowezrnicowaniewartoci18obyozdecydowaniemniejszewporwnaniuzezr-nicowaniemwartoci13C.wartociizotopwtlenuzapisanewmuszlachbyybliskiewartociomobli-czonymdlasodkowodnychlimakw,ktrychmuszlestworzonewrwnowadzeizotopowejzwod(whiteiin.,1999).JedynywyjtekstanowiywieczkaBithynia tentaculata,wprzypadkuktrychwar-tocizmierzoneiobliczonerniysirednioo3.relacjamidzywartociamiizotopowymizarw-no13C,jaki18owaragonitowychmuszlachikalcytowychwieczkachB. tentaculatarniasiodspodziewanejmidzyaragonitemakalcytem.Przyczynmogbyrnemechanizmypowstawaniamuszliiwieczka,odpowiedniozzewntrzpaszczowegopynuoraznatylnejpowierzchninogi.

Napodstawieprzeprowadzonychbadastwierdzonoponadto,enawetnabardzoniewielkimobsza-rzewobrbiestrefylitoralnejjeziora,zwyrwnanymicechamirodowiska,wartociizotopowemuszlimogrnisiznaczniemidzyosobnikamitegosamegogatunku.zuwaginawewntrzgatunkowezrnicowaniewartoci13Ci18owmuszlachwszystkichbadanychgatunkw,skadizotopowypoje-dynczejmuszliniemoebyuznawanyzareprezentatywnydlapopulacji.Dlategotewprzypadkuzastosowaniamuszlimiczakwsodkowodnychdorekonstrukcjidawnegorodowiskazalecasiprzy-gotowaniejednogatunkowychprb,zktrychkadajestzoonaconajmniejzkilkumuszli.Liczbamuszliuzalenionajestodzrnicowaniawartociizotopwwobrbiebadanejwarstwyosadw.

Badania finansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego w ramach programu Iuventus Plus numer IP2010 000670.

14 referaty

literatura

aPoLiNarsKaK.,PeeChatym.,2015shell13Cand18o in terms of species-to-species differences and intraspe-cificvariabilityinfreshwatersnailsfromLakeLednica,westernPoland[wrecenzji].

whiTE r.M.P., DEnnis P.F., aTkinson t.C.,1999experimentalcalibrationandfieldinvestigationoftheoxygenisoto-pic fractionation between biogenic aragonite and water. Rapid Commun Mass Spectrom, 13:12421247.

15referaty

Zrnicowanie wartoci 13c i 18o w musZlach sodkowodnych limakw oraZ optymalna licZba musZli wymagana do analiZy

iZotopoweJ daneJ warstwy osadu na prZykadZie sekwencJi osadw JeZiornych w paddenluch, niemcy

wiThin-saMPLE variabiLiTy oF 13c anD 18o vaLuEs oF FrEshwaTEr GasTroPoD shELLs anD ThE oPTiMuM nuMbEr oF shELLs To MEasurE PEr sEDiMEnT LayEr

in ThE PaDDEnLuch PaLaEoLacusTrinE sEquEncE, GErMany

karina aPoLinarska 1, Mariusz PeeChaty2, annette kossLEr 3

1Uniwersytetim.adamamickiewicza,wydziaNaukGeograficznychiGeologicznych,ul.makwPolnych16, 61-606Pozna;karinaap@amu.edu.pl.

2Uniwersytetim.adamamickiewicza,wydziaBiologii,ul.Umultowska89,61-614,Pozna; marpel@amu.edu.pl.

3FreieUniversittBerlin,BranchPalaeontology,malteserstr.74-100,12249Berlin,Germany; kossler@zedat.fu-berlin.de.

wprzypadkuzastosowaniawartociizotopwstabilnychwgla(13C)itlenu(18o)wszkieletachbezkrgowcwdorekonstrukcjidawnegorodowiskapojawiasipytanieoliczbmuszlipoddanychanalizieizotopowej,zapewniajcwartociizotopowereprezentatywnedlabadanejwarstwyosadu.

wzwizkuzpowyszym,gwneceleprojektubadawczego,przeprowadzonegonapodstawiemusz-lilimakwsodkowodnychpobranychzosadwjeziornychnastanowiskuPaddenluchwpnocno--zachodnichNiemczech,obejmoway:(i)zbadaniezrnicowaniawartociizotopowych(13Ci18o), mierzonychwpojedynczychmuszlachlimakw,pobranychzwarstwyosaduomiszoci1cmoraz(ii)okrelenieoptymalnejliczbypojedynczychmuszli,ktrychskadizotopowypowinienbyzbadany,abyuzyskaredniewartociizotopowereprezentatywnedlabadanejwarstwyosadu(apolinarskaiin.,2015).

Doanalizyizotopowejwytypowanogatunki,wprzypadkuktrychliczbamuszliwynosia>20sztuknaprb:Anisus (Disculifer) vortex (Linnaeus), Gyraulus (Armiger) crista (Linnaeus), Bathyomphalus contortus (Linnaeus), Gyraulus laevis(alder),Hippeutis complanatus (Linnaeus), Lymnaea sp., Valva-ta cristatao.F.mllerorazValvata piscinalis (o.F.mller).

analizyskaduizotopowegomuszlisodkowodnychlimakwpobranychzwarstwosaduomiszo-ci1cmpozwoliystwierdzi,ernicemidzymaksymalnymiaminimalnymiwartociami13Ci18o mierzonymiwmuszlachnalecychdojednegogatunkumogwynosikilkapromili.takznacznezrnicowaniewartocipozwalawnioskowa,ezapisizotopowyzpojedynczychmuszliniemoebytraktowanyjakoreprezentatywnydlawarstwyosadu.optymalnliczbmuszlipobranychzjednocen-tymetrowejwarstwyosadunastanowiskuPaddenluch,ktrapowinnabypoddanaanalizieizotopowej,abyuzyskawiarygodne,redniewartoci13Ci18o,oszacowanozapomocmetodylosowaniaiwy-niosan15.obserwowaneznacznezrnicowanieskaduizotopowegowmuszlachmiczakwwyni-kazkilkuczynnikw,doktrychnale:zrnicowanieskaduizotopowegowobrbiepopulacji,du-goyciaposzczeglnychgatunkw,miszowarstwyosadu,tempoakumulacjiosadworazzmia-nyklimatyczneirodowiskowepodczasdepozycjiosadu.

Prbkimuszlidoanalizyizotopowejpowinnyskadasizosobnikwnalecychdojednegogatun-ku,poniewawprzypadkubadanychlimakwredniewartociizotopowerniysimidzygatunka-mio>2,5dla13Ci>3,0dla18o.

Badania finansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego w ramach programu Iuventus Plus numer IP2011 000471.

literatura

aPoLinarska k., PeeChaty M., kossLEr a.,2015within-samplevariabilityof13Cand18ovaluesoffreshwa-tergastropodshellsandtheoptimumnumberofshellstomeasurepersedimentlayerinthePaddenluchpalaeolacustrinesequence,Germany.Doi:10.1007/s10933-015-9854-2.J. Paleolimnol., 54:305323.

16 referaty

paleoklimatycZno-paleorodowiskowe dane wysokieJ roZdZielcZoci Zapisane w laminowanych osadach JeZiora

cZechowskiego (pomorZe wschodnie)

hiGh-rEsoLuTion PaLEocLiMaTic anD EnvironMEnTaL DaTa rEcorDED in LaMinaTED LacusTrinE sEDiMEnTs, czEchowskiE LakE (EasTErn PoMErania)

mirosawBaszKiewiCzzzespoemprojektuNCN(20011/01/B/st10/07367) orazprojektuiCLeainstytutuGeografiiiPrzestrzennegozagospodarowaniaPaN

PolskaakademiaNauk,instytutGeografiiiPrzestrzennegozagospodarowania,ul.twarda51/55,00-818warszawa;mirek@geopan.torun.pl.

JezioroCzechowskieznajdujesiwpnocnejczciBorwtucholskich,nabezporednimprzed-polumaksymalnegozasiguldolodufazypomorskiej.misajeziorajestulokowanawobnieniuewor-syjnym,ktregogbokoprzyuwzgldnieniugbokocijeziora(33m)imiszociosadwjezior-nych(12m)przekracza70m.wtrakcierealizacjiarkuszastaraKiszewaszczegowejmapygeolo-gicznejPolskiwskali1:50000odkrytoiwstpnieudokumentowanowdniejeziorarocznielaminowa-neosadyjeziorneobejmujcepraktyczniecaypnyglacjaiholocen(Baszkiewicz,2005).staysioneprzedmiotemszczegowychbadainterdyscyplinarnegozespouwramachrealizacjiprojektuNCN(20011/01/B/st10/07367)orazprojektuiCLea,czcegopracownikwiGiPzPaN,Uam,iNGPaNorazGFzwPoczdamie.Chronologiokrelononapodstawiewarw,datowaC14ams,aktywno-ci 137Csipopiowwulkanicznych(tefrochronologia).Dobrakombinacjatychmetodpozwolianastwo-rzeniewiarygodnegomodeluwiekgboko,nawetdlanielaminowanychodcinkwprofilu.

zastosowanienowoczesnychtechnikbadawczych,wtymskanowaniaXrForazspecjalistycznychanalizmikrolitofacjalnych,umoliwiowykryciewobrbieprofiluwielumarkerwstratygraficznych,wrdktrychszczeglniewanrolodgrywajladymikrotefrykilkuznanycherupcjiwulkanicznych,wtymLaacherseetephrazmasywueifel,askjaaD1875,askjas,hsseldalenzislandiiorazNeapolitanyellowtuffzokolicNeapolu.soneniezwyklewanymnarzdziemsucymdosynchro-nizacjiodlegychodsiebiestanowiskidajmoliwoprowadzeniastudiwporwnawczychreakcjirodowiskawrnychstrefachmorfoklimatycznychnaglobalnezmianyklimatu,obardzoduej,cza-saminawetrocznej,rozdzielczoci.Przeprowadzonebadaniamikrolitofacjalne(parametrywarw,zmia-nyichwewntrznejstruktury),skadugeochemicznego(skaningXrF,analizywglanw),analizypy-kowe,wiolarek,okrzemek,umoliwiyrekonstrukcjewysokiejrozdzielczocipnoglacjalnychiho-loceskichprzemianklimatuirodowiskaprzyrodniczegowpnocnejPolsce.

zidentyfikowanokilkazasadniczychzmianwprzebiegusedymentacjijeziornejzaznaczonych:(a)przejciamimidzylaminowanymiinielaminowanymiodcinkamiprofiliok.11500,10500i7300latkalibrowanychBP(latcal.BP);(b)zmianamiwewzorzemikrolitofacjalnymposzczeglnychwarwok.6500i4200latcal.BPoraz(c)wyranymwzrostemmiszociwarwiwikszegozrnicowaniawobrbierocznychparlaminod2800latcal.BP.zmianyteodzwierciedlajcorazwikszewpywycyrkulacjiatlantyckiej,zachodzceodpocztkuholocenu.obecniesprowadzonetakezaawansowanebadaniapaleoekologicznepodktemokreleniawpywuczowiekanarodowisko.

literatura

BaszKiewiCzm.,2005PnoglacjalnaiwczesnoholoceskaewolucjaobniejeziornychnaPojezierzuKociewskim(wschodniaczPomorza).Pr. Geogr., 201.

17referaty

Zmienno chemicZnych wskanikw wietrZenia oraZ Zawartoci pierwiastkw ladowych

w osadach torFowiska otalyno

variabiLiTy oF chEMicaL wEaThErinG inDicEs anD TracE ELEMEnT CoNteNtsiNPeatBoGotaLyNo

izabelaboJakowska,elbietatoKaNowiCz

PastwowyinstytutGeologicznyPastwowyinstytutBadawczy,ul.rakowiecka4,00-975warszawa; izabela.bojakowska@pgi.gov.pl.

wosadachtorfowiskawysokiegootalynoBiaeBotozbadanozmiennoskaduchemicznegoorazgeochemicznychwskanikwwietrzenia,ktreswykorzystywanedoodtwarzaniazmianpaleokli-matycznych.torfowiskootalynojestpooonenaPojezierzuKaszubskim,ok.5kmnapnocodkartuz. w torfowisku wystpuj:torfsfangowy(warstwystropowe),weniankowy,weniankowo-sfa-gnowyorazdrzewny(warstwyspgowe).Badaniapalinologicznetorfuwykazay,eakumulacjaosadwwtorfowiskurozpoczasiuschykuzlodowaceniawisy.

Prbkidobadauzyskanoprzezpodzielenierdzeniawiertniczegoodugoci5,0mna10-centyme-trowewarstewki.wprbkach,popenymkwasowymichroztworzeniu,oznaczonozawarto:Li,Be,se,rb,ag,sb,Cs,tl,th,UorazreemetodiCP-ms,atakeal,as,Ba,Ca,Cd,Co,Cr,Cu,Fe,K,

0,01

0,10

1,00

10,00

CIA

V

CIW

WIP

ICV

5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

Czynn. 1

Czynn. 2

Czynn. 3

1

10

100

Cu

REE

Ba

0,1 0,5 0,9 1,3 1,7 2,1 2,5 3,0 3,4 3,8 4,3 4,7

0,1 0,5 0,9 1,3 1,7 2,1 2,5 3,0 3,4 3,8 4,3 4,7

0,1 0,5 0,9 1,3 1,7 2,1 2,5 3,0 3,4 3,8 4,3 4,7

Fig. 1. Zmienno wybranych parametrw w profilu pionowym torfowiska otalyno

18 referaty

mg,mn,mo,Na,Ni,P,Pb,sn,sr,ti,ViznmetodiCP-oesorazhgmetodtma.Dlawszystkichprbekobliczonowartoci5chemicznychindeksw:indeksuzwietrzeniaVogta(VVogts Residual Index),indeksuchemicznychzmianNesbittaiyounga(CiaChemical Index of Alternation), indeksu zwietrzeniaglinokrzemianwParkera(wiPWeathering Index of Parker),indeksuzmiennociskaduCoxaiLowea(iCVIndex of Compositional Variability) oraz chemicznego indeksu zwietrzenia har-nois(CiwChemical Index of Weathering)(fig.1).

zbadanetorfycharakteryzujsibardzoniskzawartocipierwiastkwladowych.redniageome-trycznazawarto:ag,as,Be,Cd,Co,Cs,sn,Li,mo,seitlbyaponiejgranicyoznaczalnoci,aredniageometrycznazawarto:hg,U,th,rbisbponiej1mg/kg.wwyszymsteniuobecnebyy:Ba,Cr,Cu,mn,Ni,Pb,sr,ti,Vizn,aleichredniageometrycznazawartonajczciejnieprzekraczaakilkumg/kg.wikszopierwiastkwladowych,atakepierwiastkwziemrzadkichorazUithwnieznaczniepodwyszonymsteniuwystpujewnajgbiejzalegajcychwarstwachtorfu,wtorfachdrzewnych.Jedyniesr,hg,Pbiznwyrniajsipodwyszonzawartocitakewgrnychwarstwach torfowiska.

analizachemicznychindekswwprofilupionowymwykazaazgodnzmiennoindekswV,CiaorazCiw.Charakteryzujesionapodwyszonymiwartociamiindeksw,wskazujcyminaintensyw-niejszyprzebiegprocesuwietrzenia,wtorfachpowstaychwpocztkowymokresieakumulacji,nag-bokociok.3,2m,1,9mi0,5morazwtorfachwspczesnych.zblionzmiennociwprofilupiono-wymcechujsitakewartociczynnikapierwszegowyrnionegowanalizieskadowychgwnych.CakowicieodmiennzmiennociwprofilupionowymcharakteryzujsiwartociindeksuiCw,ni-szymijegowartociamiwyrniajsiwarstwytorfudrzewnego,aznaczniewyszymitorfywenian-kowe,sfangowo-weniankoweisfangowe.analizadanychwykazaa,ezewzgldunastosunkowomaywpywrodzajutorfwnazmiennowartociindekswV,CiaorazCiw,mogonebyprzydatnedoledzeniazmianpaleoklimatuwosadachtorfowisk.

19referaty

mineralogicZny i geochemicZny Zapis warunkw klimatycZnych i rodowiskowych we wcZesnym pliensbachu (prZykady Z drobnoZiarnistych osadw w basenie polskim)

MinEraLoGicaL anD GEochEMicaL rEcorD oF ThE EarLy PLiEnsbachian cLiMaTic anD EnvironMEnTaL conDiTions

(ExaMPLEs FroM ThE FinE-GrainED DEPosiTs oF PoLish basin)

PaweBrasKi

PastwowyinstytutGeologicznyPastwowyinstytutBadawczy,ul.rakowiecka4,00-975warszawa; pawel.branski@pgi.gov.pl.

Badaniaprowadzonewostatnichlatachujawniyszeregistotnychzmianpaleoklimatuwokresiejurajskim(Deraiin.,2011).wieluautorwuwaaponadto,ewielkiewymieranienapograniczutriasuijuryorazzdarzenieanoksycznewczesnegotoarkuniebyyjedynymidramatycznymikryzysamiro-dowiskowymiiklimatycznymiwewczesnejjurze(Jenkynsiin.,2002;Korte,hesselbo,2011).ostatnio,wramachpracwasnychPiG-PiB(projektnr61.3608.1301.00.0),wykonanobadaniamineralogiczne(XrDskayifrakcjiilastej)igeochemiczne(XrF,toC)92prbekskailastych.Pobranojezrdzeniot-worwKaszewy1orazmechowoiG1,reprezentujcychnajwyszysynemuridolnypliensbachwku-jawskimipomorskimsegmenciedawnejbruzdyrdpolskiej.Badaneodcinkirdzeniszdominowaneprzezsilikoklastyczne,brakicznomorskieosadyprzybrzeaipytkiegoszelfu,awprzypadkumechowatakeprzezpenomorskiemuowcegbszegoszelfu.reprezentujoneiViczciowoVsekwencjdepozycyjnjurydolnej,ajakogranicsynemuruipliensbachuprzyjtopowierzchnitransgresjipo-ziomu jamesoni,wspguparasekwencjiiVb(Piekowski,2004;Braski,Piekowski,2014).

skaydrobnoziarnistezobubadanychodcinkwprofilicechujlicznepodobiestwamineralogiczneigeochemiczne.Uzyskanewynikiniewskazujnaistotndugookresowzmianklimatu.Powszechnewspwystpowanieillituzkaolinitemibardziejpodrzdnymchlorytem(przybrakulubpodrzdnymudzialesmektytw)odpowiadawarunkomklimatuumiarkowanegociepego,bezwyranychzmianse-zonowych.wniosektenpotwierdzajdanegeochemiczne(umiarkowaniewysokiewartociwskanikwwietrzenia,niskazawartoalkaliw,znaczcailobardziejodpornegonawietrzeniepotasu).agodnezmianyreimuwietrzeniabyyprzypuszczalniekontrolowaneprzezcykleastronomiczneiwahaniapoziomumorza.Nafluktuacjeskaduminerawilastychmgwpewnymstopniuwpywatakerecy-klingisortowaniehydrauliczneosadw.zaobserwowanywpliensbachudolnymniewielkiwzrostza-wartociillituichlorytukosztemkaolinitu,zostaprawdopodobniespowodowanyoddalaniemsiliniibrzegowejwnastpstwieekspansjiipogbieniazbiornikamorskiego,anieewolucjpaleoklimatu.

Pojawianiesi(zwaszczawnajniszympliensbachu)warstwsilniekaolinitowychskailastychsu-gerujenatomiastepizodyintensywnegowietrzeniachemicznegonaobszarachrdowych,wwarunkachklimatutropikalnegolubsubtropikalnegowilgotnego.raptownewahaniawspczynnikwkaolinit/illitikaolinit/illit+chlorytwskazujnadestabilizacjwarunkwklimatycznych.ostrezmianyskadumi-nerawilastychmogbyrwniewynikiemwzmoonejerozjinaobszarachalimentacyjnych(spowo-dowanejprzypieszeniemcykluhydrologicznegoiodsaniajcejstrefyornymstopniuwietrzenia),anastpniezmywaniamateriauosadowegodobasenu.obecnotakichwarstwsugerujewicepizodycieplarniane,mogcepowodowawyranezaburzeniacykluwglowego,ktrezapisaysiwprofilachreferencyjnych(gwniepoziomu jamesoni)izostayokrelonejakosinemurianPliensbachianBoun-daryeventsPBe(Jenkynsiin.,2002;Korte,hesselbo,2011;Franceschiiin.,2014).oglndesta-bilizacjwarunkwrodowiskowychstwierdzonoprzezwikszowczesnegopliensbachu.zdrugiejstrony,badaniaizotopwtlenuwprofilachzobszaruzachodniejeuropyniedostarczyyjakdotddo-wodwnaociepleniewtymczasie.wartotepodkreli,ewramachgrantuNarodowegoCentrumNauki(nr51.3608.1301.03.1.)sprowadzoneinterdyscyplinarnebadaniapograniczasynemuruipliens-bachu,ktrychwynikimogposzerzyiewentualnieskorygowapowyszewnioski.

20 referaty

literatura

BrasKiP.,PieKowsKiG.,2014zmianypaleoklimatyczneipaleorodowiskowenapograniczusynemuruipliensba-chuwprofiluotworuKaszewy-1(wstpnewynikibada).W:JUrassiCaXi,Jurajskieutworysynklinytomaszowskiej,Przewodnikwycieczekterenowychabstraktyiartykuy,spaa,911.10.2014(red.a.Feldman-olszewska,a.wierzbow-ski),str.37/38.Pastw.inst.Geol.PiB,warszawa.

DEra G., briGauD b., Monna F., LaFFonT r., PucEaT E., DEconinck J.F., PELLEnarD P., JoachiMski M.M., DUrLetC.,2011ClimaticupsanddownsinadisturbedJurassicworld.Geology, 39:215218.

FraNCesChim.,DaLCorsoJ.,PoseNator.,roGhiG.,masettiD.,JeNKyNsh.,2014earlyPliensbachian(earlyJurassic)C-isotopeperturbationandthediffusionoftheLithiotis Fauna: insights from the western Tethys. Palaeo-geogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 410:255263.

JeNKyNsh.C.,JoNesC.e.,GrCKeD.r.,hesseLBos.P.,ParKiNsoND.N.,2002ChemostratigraphyoftheJu-rassicsystem:applications,limitationsandimplicationsforpalaeoceanography.J. Geol. Soc., 159:351378.

KorteC.,hesseLBos.P.,2011shallowmarinecarbonandoxygenisotopeandelementalrecordsindicateicehouse-greenhousecyclesduringtheearlyJurassic.Paleoceanography, 26,Pa4219,doi:10.1029/2011Pa002160.

PieKowsKiG.,2004theepicontinentalLowerJurassicofPoland.Pol. Geol. Inst. Sp. Pap., 12:1154.

21referaty

Zapis Zmian klimatycZnych w utworach solnych (grny perm, polska)

cLiMaTE chanGEs rEcorD in saLT DEPosiTs (uPPEr PErMian, PoLanD)

Grzegorz czaPowski, hanna ToMassi-MorawiEc

PastwowyinstytutGeologicznyPastwowyinstytutBadawczy,ul.rakowiecka4,00-975warszawa; grzegorz.czapowski@pgi.gov.pl,hanna.tomassi-morawiec@pgi.gov.pl.

osadysolneszazwyczajkojarzonezwarunkamiklimatusuchegoiciepego.Badaniazawartocibromu,jakowskanikastopniakoncentracjisolanekmacierzystych,wutworachsolnych(solecykliPz1,Pz2iPz3)pnegopermu(cechsztyn)wPolsce(Czapowski,tomassi-morawiec,2013)pozwoliywychwyciregionalneilokalnezmianystesolanekwkolejnychbasenachewaporacyjnych(rozwi-nitychwpermskimepikontynentalnymmorzusuperkontynetuPangei),interpretowanejakoregionalneiglobalne(eustatyczne)wahaniapoziomuwdbasenwlubefektwzrostuilociopadw(zmianakli-matyczna).

wpytkowodnychutworachsolnychspadkisteniasolanek(efektrozcieczenia)zarejestrowayokresyintensywnychopadwispitrzesztormowych,ktrychkumulacjasugerujeoglnywzrostudzia-uopadwiniestabilnoukadwatmosferycznych,wizanezprzejciemodklimatusuchegodobar-dziejwilgotnego.takiezmianyodnotowanowkadymztrzechbadanychcyklotemwsolnych(fig.1),codowodzi,enawetwrdkontynentalnymbaseniePangeipodczasosadzaniaewaporatwpojawiaysiduszeokresybardziejwilgotne,obniajcetempoakumulacjisoli.

Fluktuacjestepierwotnychsolanek,zarejestrowanewgbokowodnychosadachsolnych,odpo-wiadajregionalnymzmianomkoncentracjiwdbasenwewaporacyjnych.snimidopywymaswie-ychwdzotwartegooceanudobasenusolnegowskutekeustatycznegopodniesieniapoziomumorza(podwawydarzeniawcyklachPz1iPz3)iwzrostkoncentracjisolanekwbasenie(prowadzcydopowstaniasoliK-mg)wskutektektonicznegoograniczenia/zamkniciapoczeniazoceanem(jednowydarzeniewcykluPz2fig.1).

literatura

czaPowski G., ToMassi-MorawiEch.,2013Paleogeographicandclimatefactorsofsalinityfluctuationsintheeuropeanzechsteinchloridebasins:thecasestudyfromPoland.Geol. Soc. London, Sp. Publ., 376:457474.

Pitra globalne Regionalne pitrazachodnioeuropejskie

Cyklotemy(podzia

niemiecki)

Na3t

Na3 B

Na3+K3 & K3

changhsing PZ3 (Z3)

Na3 A

Na2r

Na2+K2 & K2PZ2 (Z2)

Na2

wuchiapinggrny

PZ1 (Z1) Na1

suchy

KlimatWydzielenialitostratygraficzne bardziej

wilgotny

Wahaniapoziomumorza

turyng

spadek poziomu morza w wynikuzamknicia tektonicznego cienin

eustatyczne podniesieniepoziomu morza

Fig. 1. Zmiany klimatyczne i wahania poziomu morza podczas osadzania utworw solnych pnego permu (cechsztyn) w polskim basenie permskim

22 referaty

Zapis karnickiego ZdarZenia pluwialnego w mikroFlorZe polski

a rEcorD oF ThE carnian PLuviaL EvEnT in ThE MicroFLora oF PoLanD

annaFiJaKowsKa-maDer PastwowyinstytutGeologicznyPastwowyinstytutBadawczy,oddziawitokrzyski,ul.zgoda21,25-953Kielce;anna.mader@pgi.gov.pl.

wykorzystaniewynikwanalizysporowo-pykowejdointerpretacjipaleoklimatycznychipaleoro-dowiskowychjestpowszechniestosowanymnarzdziembadawczym.metodtopracowaliVisscheriVanderzwan(1981)napodstawieanalizyzespowmikroflorystycznychstwierdzonychwpnotria-sowych(karnickich)osadachzrnychobszarweuropy.Napodstawieprzynalenocimiospordorolinmacierzystychorazzastosowaniazasadyaktualizmudookreleniapaleoekologiitychrolinpo-dzielilionisporyiziarnapykunaelementyhigrofilne,charakteryzujceklimatwilgotny,orazkserofil-ne,typowedlaklimatusuchego.zaawansowanebadaniadotyczcezarwnobotanicznejprzynalenocisporiziarenpyku,jakiichpreferencjirodowiskowych(abbink,1998;abbinkiin.,2004a,b)umo-liwiydoprecyzowanietejmetody,ktrautorkanazwaamodelempalino-paleoklimatycznym(wskr-ciePPC)(Fijakowska-mader,2015).Przyinterpretacjipaleoklimatuwykorzystanotakewskanikwilgotnociklimatuabbinkaw/d,czylistosunekudziauprocentowegowilgotnychdosuchychtak-sonwwobrbieekogrupynizinnejirzecznej.

Przeanalizowanozespoymikroflorystyczneopisanewosadachdolnychwarstwgipsowychipias-kowcatrzcinowegoznastpujcychotworwwiertniczych:PoskiG2,KsiiG2,odra3,onoiG2,sulechwiG1,wgrowieciG1,mniszkwiG1,BoawolaiG1iwonikilskieK1przezorow-sk-zwolisk(1972,1983,1988)orazautork(Fijakowska,1988;Fijakowska-maderiin.,2015).zespoysporowo-pykowewystpujcewosadachdolnychwarstwgipsowychreprezentujwczesno-karnicki poziom longdonensis, ktregogrnaczstanowipodpoziomverrucata (orowska-zwoliska,1983,1985).spektrategopodpoziomuskadajsiprawiewyczniezpykukserofilnychdrzewiglastych.wartowskanikaw/djestbardzoniskaiwynosiponiej0,5(Fijakowska-maderiin.,2015).

zespoymikroflorystycznestwierdzonewosadachpiaskowcatrzcinowegonaledorodkowo-karnickiego(jul)poziomuastigmosus (orowska-zwoliska,1983,1985).sonesilniezdominowaneprzezelementyhigrofilnesporyskrzypw,paprocizarodnikowychorazwidakw,ktrychzawartowynosirednioponad80%spektrum. wskanikw/djestwysoki,ajegowartoprzekracza70.

Pookresiesuchego,ciepegoklimatuwewczesnymkarnikunastpigwatownyrozwjwilgotnolubnejfloryzwizanyztzw.karnickimwydarzeniempluwialnym(Fijakowska-maderiin.,2015).

literatura

aBBiNKo.a.,1998PalynologicalinvestigationsintheJurassicoftheNorthsearegion.Laboratory of Palaeobotany and Palynology Contribution Series, 8,LaboratoryofPalaeobotanyandPalynologyFoundation,Utrecht.

aBBiNKo.a.,VaNKoNiJNeNBUrG-VaNCittertJ.h.a.,VissCherh.,2004aasporomorphecogroupmodelforthenorthwesteuropeanJurassicLowerCretaceousi:Conceptsandframework.Netherl. J. Geosc. Geol. en Mijnbouw, 83:1731.

aBBiNKo.a.,VaNKoNiJNeNBUrG-VaNCittertJ.h.a.,VissCherh.,2004basporomorphecogroupmodelforthenorthwesteuropeanJurassicLowerCretaceousii:applicationtoanexplorationwellfromtheDutchNorthsea.Netherl. J. Geosc. Geol. en Mijnbouw, 83:8191.

FiJaKowsKaa.,1988wynikibadasporowo-pykowychwotworzemniszkwiG1. Kwart. Geol., 32:751.FiJaKowsKa-maDera.,2015arecordofclimaticchangesinthetriassicpalynologicalspectraformPoland.Geol.

Quart. (w druku).FiJaKowsKa-maDera.,heUNisChC.,szULCJ.,2015PalynostratigraphyandpalynofaciesoftheUppersilesian

Keuper(southernPoland).Ann. Soc. Geol. Pol. (w druku).orowsKa-zwoLiKat.,1972stratygrafiaosadwkajpruwotworzewiertniczymBoawolanapodstawiebada

sporowo-pykowych.Kwart. Geol., 16:301313.

23referaty

orowsKa-zwoLisKat.,1983PalinostratygrafiaepikontynentalnychosadwwyszegotriasuwPolsce.Pr. Inst. Geol., 104:189.

orowsKa-zwoLisKat.,1985Palynologicalzonesof thePolishepicontinentaltriassic.Bull. Acad. Sci., Earth Sci., 33:107119.

orowsKa-zwoLisKat.,1988PalinostratygrafiautworwtriasuwokolicachBrzegu(seczmonoklinyprzed-sudeckiej). Kwart. Geol., 32:349366.

VissCherh.,VaNDerzwaNC.J.,1981PalynologyoftheCircummediterraneantriassic:phytogeographicalandpalaeoclimatologicalimplications.Geologische Rundschau, 70:625634.

24 referaty

cZy Zapis kopalny ZaJcZakw (lagomorpha, mammalia) odZwierciedla Zmiany klimatu?

arE cLiMaT chanGEs rEFLEcTED in ThE FossiL rEcorD oFLaGomorPha(mammaLia)?

ucjaFosTowicz-FrELik

PolskaakademiaNauk,instytutPaleobiologii,ul.twarda51/55,00-818warszawa; lfost@twarda.pan.pl.

zajczaki(Lagomorpha),grupassakwoyskowychzaliczanarazemzgryzoniami(rodentia)dosiekaczowcw(Glires),powstaypodkoniecwczesnegoeocenuwazjiijuodrodkowegoeocenustaysiistotnymskadnikiemzespowmaychssakwnaobszarzeholarktyki.Podobniejakwprzy-padkugryzoni,wzapisiekopalnymnajczciejznajdowanymiszcztkamizajczakwszby.Dwazespoycechzbowychsszczeglniewanedlaodtwarzaniapaleoekologiitejgrupy:stopiehipso-dontyzmu(wysokokoronowozbwtrzonowychiprzedtrzonowcw)orazukadfadwszkliwanapowierzchniujcejzbw(Fostowicz-Frelik,2013).oilejednakrozwjhipsodontyzmuussakwrolinoernychwedugnajnowszychbadaniekonieczniejestzwizanyztwardocisamegopokarmu,alemoebyzalenyodegzogennegopyukrzemionkowego(np.pochodzeniawulkanicznego)pobie-ranegoprzezzwierzwrazzpoywieniem(Damuth,Janis,2011),torodzajfadwszkliwaistopieichkomplikacjicilejodzwierciedlacharakterspoywanejrolinnoci.

wprzeciwiestwiedogryzonizajczakiswysocekonserwatywnemorfologicznieiwzwizkuztymprezentujmniejszrnorodnotypwprzystosowawczych(zasadniczodwa:zajcowyiszcze-kuszkowy),codopewnegostopniapozwalaatwiejledzizmianyadaptacyjnewywoaneprzezzmie-niajcesiwarunkiklimatyczne.PnoeoceskiChadrolaguszamerykiPnocnej(Fostowicz-Frelik2013)jestprzykademreakcjizajczakwnanaprzemienneepizodyociepleiochodze,stanowicewstpdodugotrwaegoglobalnegoochodzeniaklimatuodgranicyeocen/oligocen(Doriaiin.,2011:fig.1).zkoleimioceskiEurolaguszeuropy,jedenznajszerzejrozprzestrzenionychinajduejrepre-zentowanychamfilagidw,grupymorfologiczniezblionychzajczakwniekonieczniecilepowiza-nychfilogenetycznie,jestdobrymwskanikiemrodowisklenychnaobszarachostosunkowowysokichopadachrocznych(Fostowicz-Frelikiin.,2012).wreszcie,znanaodnajwczeniejszegoplejstocenudodziszczekuszkamalutka(Ochotona pusilla)jestjednymzdobrychgatunkwwskanikowychstano-wiskstepowychrozwijajcychsiwrazzochadzaniemklimatu.weuropiejejpojawieniesinagrani-cypliocen/plejstocen(Fostowicz-Frelik,Frelik,2010)sygnalizujerozwjsuchegokontynentalnegoklimatuzwizanegoznadchodzcymizlodowaceniami.

Podsumowujc,zapiskopalnyzajczakwodzwierciedlazmianyklimatyczneprzejawiajcesiprze-mianszatyrolinnej.zmianymorfologicznewuzbieniuiszkieleciesjednakwyraonesabiejniwniektrychliniachgryzonii,jaksiwydaje,silniejskorelowanezwilgotnocirodowiskanired-niorocznymi temperaturami.

literatura

DaMuTh J., JanisC.m.,2011ontherelationshipbetweenhypsodontyandfeedingecologyinungulatemammals,anditsutilityinpalaeoecology.Biol. Rev., 86:733758.

Doria G., royEr D.L., woLFE a.P., Fox a., wEsTGaTE J.a., bEErLinG D.J.,2011DecliningatmosphericCo2 duringthelatemiddleeoceneclimatetransition.Amer. J. Sci., 311:6375.

FosTowicz-FrELik.,2013reassessmentofChadrolagus and Litolagus(mammalia:Lagomorpha)andanewgenusof north american Eocene Lagomorpha from wyoming. American Museum Novitates, 3773:176.

FostowiCz-FreLiK.,FreLiKG.,2010theearliestoccurrenceofthesteppepika(Ochotona pusilla) in Europe near thePliocene/Pleistoceneboundary.Naturwissenschaften, 97:325329.

FostowiCz-FreLiK.,NaDaChowsKia.,KowaLewsKa-GroszKowsKam.,2012Newdataonthemio-cenestemlagomorphEurolagus fontannesi, and its northernmost record. Acta Palaeont. Pol., 57:120.

25referaty

correlation oF the ammonite events in the cordatum Zone (early oxFordian, late Jurassic) oF southern poland

with the oxygen and carbon isotope composition oF belemnite rostra, geochemistry

and the magnetic susceptibility in the wrZosowa section preliminary report

KoreLaCJazDarzeamoNitowyChwPoziomieCorDatUm (wCzesNyoKsForD,PNaJUra)PoUDNioweJPoLsKi

zesKaDemizotoPowymtLeNUiwGLarostrwBeLemNitw,GeoChemiiPoDatNoCimaGNetyCzNwProFiLUwrzosoweJwstPNewyNiKi

Ewa GowNiaK1, Jacek Grabowski 2, hubert wiErzbowski 2, Peter PErvEsLEr 3,michakarGEr 1

1Uniwersytetwarszawski,wydziaGeologii, ul.wirkiiwigury93,02-089warszawa; eglownia@uw.edu.pl,m.karger@uw.edu.pl.

2 PastwowyinstytutGeologicznyPastwowyinstytutBadawczy,ul.rakowiecka4,00-975warszawa; jgra@pgi.gov.pl,hubert.wierzbowski@pgi.gov.pl.

3UniversityofVienna,DepartmentofPalaeontology,althanstrasse14,a-1090Vienna,austria; peter.pervesler@univie.ac.at.

intheearlyoxfordianmarinebasinoftheNortheuropeancontinentprevailedconditionsofhigh-stand,whichresultedfromtheLateCallovianglobalsea-levelrise(wierzbowskiiin.,2009).thesecircumstanceshadapossiblepalaeoecologicalimpactonthemarinebiota,evidencedbythepercentagefluctuationsofthe(sub)mediterraneanand(sub)BorealammonitefamiliesinthesectionsofsouthernPoland(Gowniak,2006,2012).ontheotherhand,globalgeotectoniceventscouldtriggerachangeinoceaniccirculationandcausetheappearanceofupwellinginthenorthernpartofthetethysocean(wierzbowski,2002;raisiin.,2007;wierzbowskiiin.,2013).toexaminethepossiblerelationshipbetweenmigrationofammonitefauna,environmentandwaterchemistrywehaveperformedthefollow-ingtests:a)oxygenandcarbonisotopeanalysesofcalciticbelemniterostra,b)measurmentsofmag-neticsusceptibility(ms);analysesofthemain,secondaryandtraceelementsaswellastoCandCaCo3contentintheBukowskiiandCosticardiasubzones(Cordatumzone,Loweroxfordian)inthewrzo-sowasectionnearCzestochowatown.msisthoughttoreflectaccuratelytherhythmofterrigenousmaterialsupply,correlatingpositivelywithal,ti,th,zr,Kandotherlithophilechemicalelements,andnegativelywithCaCo3.theratioth/Uindicatesagenerallyverygoodbottom-wateroxygenationthroughoutthestudiedstratigraphicinterval.the18oand13Cvaluesofbelemniterostradonotcor-relatewitheachother.thedistinctiveammoniteassemblagedominatedby(sub)mediterraneanammo-nites of the genus Prososphinctes inthemiddleCosticardiasubzone,referredtoasthePrososphinctes acmehorizon(abbreviatedPah),isalsocharacterizedbyalowpercentageofthesubmediterraneangenus PerisphinctesandBorealcardioceratidammonits.inPahthebio-productivityindicators(P/al,Ba/al,Ni/alratiosandother)showparticularlylowvalues,indicatingshort-termoligotrophicconditionsandsuggestinghigherecologicaltoleranceofthegenusPrososphinctes(generalists)ascomparedtootherperisphinctidandcardioceratidammonites.DirectlyabovePahahorizonwithanincreased18o valuesofbelemniterostraoccurs,providingevidenceofatemperaturedrop.thishorizoncorrelateswiththeonsetofchangesinammoniteassemblages,showing,amongothers,thedeclineofPrososphinctes (untilitsalmosttotaldisappearanceatthetopoftheCosticardiasubzone)andanincreaseinthenumberofotherperisphinctidsandcardioceratids.Changesintheammoniteassemblagesoccursimultaneouslywithanincreaseinbiogenicphosphorus(P/al)andbiogeniccarbon(toC)contents,andwiththefallof13Cvaluesofbelemniterostraupthesection,towardsthetopoftheCosticardiasubzone.thelattertrendmaybeassociatedwithanincreasedintensityofupwellingcarryingfromthetethysoceanwatersrichinorganicmatterandcharacterizedbylow13CvaluesofDiC(dissolvedinorganiccarbon,wierz-bowski,2002).

26 referaty

literatura

GowNiaKe.,2006thePlatysphinctes immigrationevent:biostratigraphicandpaleobiogeographic implications forthemiddleoxfordian(LateJurassic)seasofcentraleurope(NwGermanyandPoland).Neues Jahrb. Geol. und Palont Abh., 241,2:155201.

GowNiaKe.,2012theperisphinctidgenusPrososphinctesschindewolf(ammonoidea,subfamilyPrososphinctinaenov.):anindicatorofpalaeoecologicalchangesintheearlyoxfordiansubmediterraneanseaofsouthernPoland.Neues Jahrb. Geol. und Palont Abh., 264,2:117179.

rais P., Louis-schMiD b., bErnasconi s.M., wEissErTh.,2007Palaeoceanographicandpalaeoclimaticreorga-nizationaroundthemiddleLateJurassictransition.Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 251:527546.

wiErzbowskih.,2002DetailedoxygenandcarbonisotopestratigraphyoftheoxfordianinCentralPoland.Int. J. Earth Sci. (Geol. Rundschau), 91:304314.

wiErzbowski h., DEMbicz k., PraszkiEr t.,2009oxygenandcarbonisotopecompositionofCallovianLoweroxfordian(middleUpperJurassic)belemniterostrafromcentralPoland:arecordofaLateCallovianglobalsea-levelrise?Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 283:182194

wiErzbowski h., roGov M.a., MaTyJa b.a., kisELEv D., iPPoLiTov a.,2013middleUpperJurassic(UpperCallovianLowerKimmeridgian)stableisotopeandelementalrecordsoftherussianPlatform:indicesofoceanographicandclimaticchanges.Global and Planetary Change, 107:196212.

27referaty

Zmiany klimatycZne ZwiZane Z wydarZeniem iZotopowym 13c w walanynie (sukcesJe pelagicZne i hemipelagicZne

karpat Zachodnich): podatno magnetycZna, geochemia i mineray ilaste

cLiMaTE chanGEs rELaTED To isoToPE EvEnT 13c in ThE vaLanGinian (PELaGic anD hEMiPELaGic succEssions oF ThE wEsTErn carPaThians):

MaGnETic suscEPTibiLiTy, GEochEMisTry anD cLay MinEraLs

Jacek Grabowski 1,PaweBrasKi1,JzefMichaLik 2, andrzej PszCzKowsKi3, katarzyna soBie1

1 PastwowyinstytutGeologicznyPastwowyinstytutBadawczy,ul.rakowiecka4,00-975warszawa; jacek.grabowski@pgi.gov.pl,pawel.branski@pgi.gov.pl,katarzyna.sobien@pgi.gov.pl.

2 slovakacademyofsciences,instituteofearthsciences,Dbravskcesta9,84226Bratislava,slovakia.3 PolskaakademiaNauk,instytutNaukGeologicznych,twarda51/55,00-818warszawa.

scenariuszawydarzeniaizotopowego13Cwwalanynie(tzw.wydarzenieweisserta,ang.Weissert event)nierozpoznanojeszczedokadnieiwstpnemodeleopierajsiniemalwycznienaprofilachzbasenuwokontyjskiego(seFrancja)zob.Fllmi(2012iliteraturatame).Daneuzyskanezmine-rawilastychorazdotyczce18ozbelemnitwzgodniewskazuj,einterwawydarzeniaizotopowegobyokresemciepymistosunkowowilgotnym.zaburzeniaobieguizotopwwgla(cykluwglowego)swzajemniepowizanezreimemwietrzeniachemicznego,czyliporedniozpanujcymiwarunkamiklimatycznymi.wKarpatachzachodnichwydarzenieweissertazostaoudokumentowanewprofiluDolinyKrytej(tatryzachodnie,sukcesjareglowadolna;Pszczkowski,2003;Kuhniin.,2005)orazwprofiluButkovwjednostcemaniskiej(michalkiin.,2012).

Dotejporynieprowadzonosystematyczniebadapodatnocimagnetycznej(ms)wobrbieinter-wauwydarzeniaweisserta,tymczasemtenparametrmoebybardzodobrymwskanikiemzmianwilgotnociklimatu(wzrostmszwikszonaintensywnowietrzeniachemicznegonakontynenciezwikszonawilgotno).interpretacjasamychtrendwmsniejestoczywicietakjednoznacznanaleywzipoduwagefektyruchweustatycznych,lokalnejtektoniki,atakepierwotnosamegozapisu Ms.

Badaniamsorazgeochemiiiminerawilastychprzeprowadzonowtrzechdobrzeopracowanychbiostratygraficznie(atakeczciowo,magnetostratygraficznie)profilachwapienipelagicznychihemi-pelagicznychzrnychczciKarpat:Kapunica(pieniskipasskakowy,sukcesjabraniska;Pszcz-kowski,myczyski,2004),DolinaKryta(tatryzachodnie,sukcesjareglowadolna;Pszczkowski,2003)orazstrovce(rodkowasowacja,Grystraowskie,sukcesjareglowadolna;michalkiin.,1995).

analizymswykazay,epocztekwydarzeniaweissertawewszystkichtrzechprofilachwiesizezwikszeniemdopywumateriauterygenicznego.wprofilachKapunicaistrovceinterwapod-wyszonegowietrzeniachemicznegowprzyblieniupokrywasizgwnanomalinakrzywych13c (wydarzenieweisserta).wzrostintensywnociwietrzeniazapisujesitam,gdziezaznaczasipocztekwydarzeniaizotopowegolubniecowczeniej.wiadczyotymwikszogeochemicznychwskanikwwietrzeniachemicznegoorazzawartociniektrychpierwiastkwirelacjemidzynimi,wszczeglno-ci(chonietylko):Cia,CiX,Ciw,iCV,rb/sr,th/U,mg/al,ree,Lree,[La/yb]n(wprofilustrovcetakeCi(clay index),rb/K2o,Cs/K2o,Ba/sr).NaleytepodkrelipojawieniesinatymodcinkukaolinituwprofiluKapunica.

wprofiluDolinyKrytejwspomnianetrendyssabowidocznelubwcalesiniezaznaczaj.monatunatomiastzaobserwowapowtarzajcesikilkakrotnieimpulsyzapisanezwaszczanakrzywych:D,Di,Ci,rb/sr,th/U,th/K2oorazree,Lree,[La/yb]n,najprawdopodobniejzwizanezkrtko-

28 referaty

trwaymiepizodamidostawymateriauterygenicznegodobasenu.moetobyefektwahaklimatycz-nychwywoanychcyklamiastronomicznymi(przyspieszeniecykluhydrologicznegoizwikszenieero-zjinaobszarachalimentacyjnych),aletakeskutekmajcychtammiejsceepizodwtektonicznych(sejsmicznych).

Prace badawcze przeprowadzono w ramach bada statutowych PIG-PIB, projekt nr 61.2301.1305.00.0.

literatura

FLLMiK.B.,2012earlyCretaceouslife,climateandanoxia.Cretaceous Research, 35:230257.kuhn o., wEissErT h., FLLMi k.b., hEnniG s.,2005alteredcarboncyclingandtrace-metalenrichmentduringthe

lateValanginianandearlyhauterivian.Eclogae Geol. Helv., 98:333344.MichaLk J., rEhkov D., hLaDikov J., LinTnErov o.,1995Lithologicalandbiologicalindicatorsofor-

bitalchangesintithonianandLowerCretaceoussequences,westernCarpathians,slovakia.Geol. Carpath., 46:161174.MichaLk J., LinTnErov o., rEhkov D., boorov D., iMo v., 2012earlyCretaceoussedimentaryevolu-

tionofapelagicbasinmargin(themannUnit,centralwesternCarpathians,slovakia).Cretaceous Research, 38:6879.PszCzKowsKia.,2003KocieliskamarlFormation (LowerCretaceous) in thePolishwesterntatramountains:

lithostratigraphyandmicrofossilzones.Stud. Geol. Pol., 121:750.PszCzKowsKia.,myCzysKir., 2004ammonite-supportedmicrofossil and nannoconid stratigraphy of the

tithonianhauterivianlimestonesinselectedsectionsoftheBraniskosuccession,PieninyKlippenBelt(Poland).Stud. Geol. Pol., 123:133197.

29referaty

Zmiany paleorodowiskowe na prZeomie oksFordu i kimerydu (wyyna wieluska): migracJe Fauny amonitoweJ

a Zapis petromagnetycZny i geochemicZny w osadach megaFacJi gbkoweJ

PaLaeoeNViroNmeNtaLChaNGesaCrosstheoXForDiaN/KimmeriDGiaNtraNsitioN(UPPerJUrassiC,wieLUUPLaND,CeNtraLPoLaND): ammoNiteFaUNasmiGratioNsaNDiNteGrateDroCKmaGNetiC

GEochEMicaL rEcorD in ThE sPonGE MEGaFaciEs

Jacek Grabowski 1, katarzyna soBie1, hubert wiErzbowski 1, andrzej wiErzbowski 1, wiktor robaczEwski 2

1 PastwowyinstytutGeologicznyPastwowyinstytutBadawczy,ul.rakowiecka4,00-975warszawa; jacek.grabowski@pgi.gov.pl,katarzyna.sobien@pgi.gov.pl,hubert.wierzbowski@pgi.gov.pl, andrzej.wierzbowski@pgi.gov.pl.

2UniwersytetGdaski,wydziaoceanografiiiGeografii,ul.Bayskiego4,80-952Gdask; wiktor-robaczewski@wp.pl.

zintegrowanebadaniapetromagnetyczneigeochemiczneprzeprowadzonowwapienno-marglistychprofilachKatarowejGryiBobrownikw(wyynawieluska)wpobliugranicyoksford/kimeryd(pograniczesubmedyteraskichpoziomwamonitowychhypselumiBimammatum).Gwnymcelembadabyaprbainterpretacjipaleorodowiskowejzwizanejzkrtko-idugookresowymitrendamizmianzespowamonitowych,polegajcyminazmianachproporcjitaksonwborealnychisubboreal-nychwstosunkudomedyteraskichisubmedyteraskich.wcaejsukcesji,omiszoci24m,wyko-nanowysokorozdzielczepomiarypodatnocimagnetycznej(ms),bezhisterezowejpozostaocimagne-tycznej(arm)orazizotermicznejpozostaocimagnetycznej(irm).Dodatkowowykonanopomiaryzawartocipierwiastkwgwnychiladowych,ziemrzadkichorazanalizyskaduizotopowegotlenuiwglaprbskalnych.

zawartomateriauterygenicznegowbadanychskaachwglanowychjestbardzoniska(np.0,04%