1

Uniwersytet Łódzki

Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Studia podyplomowe „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro”

Volodymyr Bevz, Anna Sieńko

Perspektywy przystąpienie Szwecji do strefy euro

Praca dyplomowa napisana

pod kierunkiem naukowym dr hab. Małgorzaty Janickiej, prof. nadzw. UŁ

w Katedrze Międzynarodowych

Stosunków Gospodarczych

Łódź 2015

2

Spis treści

Wstęp………………………………….……………………………………………………….3

1. Szwecja – charakterystyka ……..……………………………………..…….…..….……..4

1.1. Charakterystyka geograficzna i demograficzna kraju....................................................4

1.2. System polityczny i prawny...........................................................................................5

1.3. System gospodarczy ......................................................................................................8

1.4. Polityka pieniężna........................................................................................................10

2. Szwecja w drodze do euro................................................................................................13

2.1. Wymagania stawiane Szwecji przez Unię Europejską................................................13

2.2. Raport Calmforsa.........................................................................................................13

2.3. Spełnienie kryterium konwergencji 2006 – 2008........................................................16

2.4. Spełnienie kryterium konwergencji 2009 – 2013……………………………………18

3. Przesłanki za i przeciw przystąpieniu Szwecji do strefy euro.…...………………......20

3.1. Zagrożenia i koszty związane z przyjęciem euro.........................................................20

3.2.Korzyści związane z uczestnictwem w strefy euro ……………………………..……21

3.3.Wyniki referendum w 2003 r. ....………………………………………………..……23

3.4.Szwecja na tle państw Europy Północnej ……………………………………………25

Zakończenie………………………………………………………………………………….28

Bibliografia…………………………………………………………………………………..29

3

WSTĘP

Królestwo Szwecji zaliczane jest do grupy państw skandynawskich. Od 1995 roku jest

członkiem Unii Europejskiej oraz Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Razem z Danią,

Norwegią i Finlandią tworzy grupę Wspólnoty Nordyckiej.

1 stycznia 2015 roku upłynęło 20 lat członkostwa Szwecji w Unii Europejskiej. We

wrześniu bieżącego roku minie natomiast dwanaście lat od momentu kiedy obywatele

Królestwa w zorganizowanym referendum stanęli przed pytaniem o członkostwo kraju w

strefie euro. Szwecja jest krajem członkowskim zobowiązanym do przyjęcia waluty

europejskiej, proces ten jednak trwa od niemal 20 lat.

Celem pracy jest analiza i ocena stanu gospodarki Królestwa Szwecji, zbadanie

możliwości przystąpienia do strefy euro oraz przedstawienie wyników referendum

przeprowadzonego w kraju. W końcowym etapie pracy pokazane zostaną wnioski wynikające

z zgromadzonych materiałów, ukazane zostaną korzyści jak i zagrożenia związane z

przyjęciem euro, pokazany zostanie także stosunek obywateli kraju do Unii Europejskiej oraz

euro po upływie 12 lat od referendum.

Praca ma charakter opisowo-analityczny i składa się z trzech rozdziałów. Część

pierwsza przedstawia charakterystykę Królestwa Szwecji. Ukazuje kraj pod kątem

geograficzno-demograficznym, polityczno-prawnym oraz gospodarczym a kończy się na

opisie prowadzonej polityki pieniężnej. W rozdziale drugim przedstawiona została Szwecja w

drodze do euro. Ukazane zostały wymagania jakie stawia kraju Unia Europejska, wyniki

raportu Calmforsa oraz spełnienie przez Szwecje kryterium konwergencji w okresie od 2006

do 2013 roku. Ostatni rozdział przedstawia przesłanki za i przeciw przystąpieniu Szwecji do

strefy euro, pokazuje zagrożenia jak i korzyści wiążące się ze zmianą dotychczasowej waluty

na euro.

4

1. Szwecja – charakterystyka kraju

1.1. Charakterystyka geograficzna i demograficzna kraju

Królestwo Szwecji to państwo położone w Europie Północnej, leżące na półwyspie

skandynawskim. Kraj zaliczany jest do grupy państw skandynawskich a jego bezpośrednimi

sąsiadami są Norwegia oraz Finlandia. Powierzchnia Królestwa wynosi 440 952 km2

z czego

411 942 km

2 stanowią lądy, pozostała część czyli 39 010 km

2 to

obszary

wodne.

Szwecja to

kraj o stosunkowo równinnych terenach, natomiast liczba jezior dochodzi do stu tysięcy.

Północno–zachodnia część państwa to Góry Skandynawskie, ich najwyższy szczyt to

Kebnekaise o wysokości 2 111 metrów nad poziomem morza1.

Południowa oraz południowo – wschodnia część kraju to silnie rozbudowane wybrzeże

składające się z szeregu wysp oraz wysepek. Dzięki ciepłemu prądowi

północnoatlantyckiemu w Szwecji panuje klimat umiarkowany o wiele łagodniejszy niż ten,

który występuje na pozostałych obszarach o tym samym położeniu geograficznym.

Szwecja to kraj o dużych zasobach terenów leśnych, energii wodnej, rudy żelaza, oraz

innych minerałów. Szwecja maksymalnie wykorzystuje posiadane zasoby naturalne.

Wydobywane w północnych częściach kraju pokłady rudy żelaza trafiają głównie na rynki

zagraniczne. Ogromne tereny lasów iglastych zostały wykorzystane jako surowiec w

przemyśle drzewnym oraz papierniczym natomiast energia wodna stanowi 15% udziału w

krajowych źródłach energetycznych. Około 40% posiadanej energii Szwecja uzyskuje dzięki

importowi węgla kamiennego i koksu natomiast 15% łącznego bilansu zasila dwanaście

reaktorów atomowych2.

Królestwo Szwecji zamieszkuje około 8,9 mln mieszkańców3. Strukturę narodową

stanowią Szwedzi (90,8%), Finowie (3,1%) oraz obywatele innych narodowości (6,1%).

Szwecja jest państwem ateistów oraz agnostyków, którzy stanowią 43% społeczeństwa, drugą

podobnie liczną grupą są protestanci 41%. 9% narodowości to przedstawiciele innych wyznań

chrześcijańskich, 4% stanowią wierzący w inne religie, 2% to katolicy natomiast 1%

prawosławni.

1 Kobus A., Kobus K., „Szwecja”, Wydawnictwo: G+J RBA, Warszawa cop. 2012, s. 20.

2 Ibidem, s. 45.

3 www.ec.europa.eu/eurostat

5

Oficjalnym językiem używanym przez obywateli jest język szwedzki, należący do

grupy skandynawskich języków germańskich. Szwedzki używany jest w całym kraju, a także

przez część społeczeństwa w sąsiedniej Finlandii.

1.2. System polityczny i prawny

Królestwo Szwecji jest monarchią konstytucyjną. System polityczny Szwecji opiera

się na konstytucji, jednak ze względu na swoją złożoność nie jest on aktem jednolitym. W

skład dokumentu wchodzą takie regulacje jak: „Akt o sukcesji tronu” z 1810 roku, „Akt o

formie rządów” z roku 1974, „Ustawa o wolności prasy” z 1948 roku oraz „Podstawowe

Prawo Swobody Wyrazu” z 1991 roku4. Oprócz wymienionych praw fundamentalnych

istnieje jeszcze „Akt o Riksdagu”, który choć na tle wskazanych wcześniej dokumentów

zajmuję niższą pozycję, odgrywa rolę pośrednika między prawami fundamentalnymi a

zwykłymi ustawami oraz aktami.

Choć dyskusje oraz prace nad stworzeniem konstytucji rozpoczęto już w 1954 roku,

obowiązujący obecnie zbiór dokumentów wszedł w życie dopiero 1 stycznia 1975 roku.

Głównym powodem tak długich prac była debata dotycząca władzy ustawodawczej. Zgodnie

z ówczesną konstytucją przewagę w rządach posiadał król, jednak Socjaldemokratyczna

Partia Robotnicza dążyła do przekazania tejże władzy parlamentowi. Szwecja jest krajem, w

którym wszelkiego rodzaju zmiany systemu politycznego zachodzą bardzo powoli, a

długoterminowe działania zazwyczaj kończą się akceptacją istniejącego w rzeczywistości

stanu5.

Królestwo Szwecji to państwo na czele którego stoi monarcha. Król, mimo że zgodnie

z prawem jest głową państwa w rzeczywistości posiada niewielkie uprawnienia. Przyczyną

tego było systematyczne powierzanie przez wieki posiadanych obowiązków innym organom

państwowym takim jak parlament, rząd oraz inne urzędy centralne. Zgodnie z prawem król

stoi na czele władzy wykonawczej, jest informowany o stanie, w jakim znajduje się państwo

oraz o najważniejszych pracach rządu. Król nie pełni jednak już roli zwierzchnika sił

zbrojnych, nie wyznacza premiera oraz nie zatwierdza nominacji ministrów. Obecnie, od

4 tł. Dembiński K., Grzybowski M.; wstęp Grzybowski M.; Biblioteka Sejmowa, „Konstytucja Królestwa

Szwecji”, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2000, s. 6.

5 Dośpiał- Borysia K., „Polityka Szwecji i Finlandii w regionie Morza Bałtyckiego”, Wydawnictwo: Wiedza

Powszechna, Warszawa 2006, s. 50.

6

1973 roku, na tronie szwedzkim zasiada Karol VI Gustaw wywodzący się z dynastii

Bernadotte.

Parlament w Szwecji stanowi Riksdag składający się z 349 posłów wybieranych na

czteroletnią kadencję. Wybory do szwedzkiego parlamentu są powszechne, równe,

bezpośrednie oraz tajne. Skład parlamentu ustanawiany jest następująco: 310 mandatów

pochodzi z 29 okręgów wyborczych, a pozostałe 39 stanowią krajowe listy partyjne. Udział

zarówno czynny, jak i bierny w wyborach, posiada każdy obywatel po ukończeniu 18 roku

życia. Istotnym stanowiskiem w funkcjonowaniu szwedzkiego parlamentu jest rola

„varamena”, czyli zastępcy. Każdy poseł wybrany do parlamentu posiada własnego zastępcę,

co usprawnia pracę w momencie niezdolności do wykonywania zadań przez deputowanego.

Przyjęcie decyzji przez parlament odbywa się w drodze głosowania. Do zaakceptowania

wniosku wystarczy jedynie 1/10 ogółu posłów w celu zgłoszenia oraz w celu przyjęcia 1/3

głosów parlamentu. Inna funkcją pełnioną przez Riksdag jest rola talmana. Urzędnik

nazywany „talmanem” stoi na czele parlamentu i odpowiada za wyznaczanie premiera,

zlecanie premierowi zadania stworzenia rządu, interpretację procedur, ustalanie kolejności

zbierania głosów. Stanowisko to jest pełnione przez osobę bezstronną, która nie bierze

udziału w głosowaniu oraz nie reprezentuje swojej partii. Riksdag powołuje również cztery

osoby odpowiedzialne za sprawy sprawiedliwości, wojsko oraz ochronę konsumentów.

Kolejną funkcją obsadzoną przez parlament jest stanowisko gubernatora Banku Szwecji

odpowiedzialnego za kancelarię sekretarza Riksdagu oraz przewodniczącego komisji oraz

Doradczą Radę ds. Zagranicznych. Organ ten, jak wskazuje nazwa, odpowiada za doradztwo

oraz kontrolę nad podmiotami prowadzącymi politykę zagraniczną6.

Kolejnym organem wchodzącym w skład systemu politycznego Szwecji jest rząd

składający się z premiera i powołanych przez niego ministrów. Rząd sprawuje władzę

wykonawczą, na czele której stoi premier. Powołani ministrowie to grupa polityków

odpowiedzialnych za zarządzanie poszczególnymi ministrami oraz ministrowie bez teki,

czyli tak zwani radcy. Cały rząd realizując swoje zadania odpowiada przed Riksdagiem oraz

Komisją Konstytucyjną, która to sprawdza praworządność oraz czy w swoich działaniach

rząd dba o interesy państwa.

W Szwecji funkcjonuje system partyjny. W okresie powojennym w Królestwie dominowała

jedna partia: Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza, która sprawuje władzę z

okresami przerwy od 1932 roku. Partia to dominuje w życiu politycznym kraju, jej

6 Grzybowski M., „Rząd i administracja rządowa w monarchiach skandynawskich: (Dania, Norwegia,

Szwecja)”, Wydawnictwo: Abrys, Kraków 2001 s. 50.

7

członkowie są zwolennikami państwa opiekuńczego, popierają wpływ państwa na gospodarkę

oraz kwestie równości społecznej. Członkami SAP w większości są działacze związków

zawodowych, którzy są zwolennikami równouprawnienia kobiet. Drugą ważną partią jest

Partia Lewicy utworzona w 1990 roku. Partia ta słynie z swoich radykalnych poglądów,

dodatkowo sprzeciwia się prywatyzacji państwa, członkostwu Szwecji w Unii Europejskiej.

Istotnym elementem, na który zwraca uwagę, są kwestie ekologiczne oraz wspieranie

feminizmy i egalitaryzmu. Inną ważną partią jest Umiarkowana Partia Koalicyjna głosząca

wartości konserwatywne i liberalne. Członkowie tego ugrupowania politycznego popierają

monarchię, są jednak jednocześnie za zmniejszeniem zakresu oferowanych przez państwo

świadczeń socjalnych oraz obniżenia podatków. Kolejną partią jest socjalliberalna Ludowa

Partia Liberałów. Ugrupowanie to jest przeciwnikiem interwencjonizmu państwa oraz popiera

zmniejszenie systemu socjalnego. Partia Centrum to socjalliberalne ugrupowanie zajmujące

się tematyką środowiska naturalnego oraz obszarami wiejskimi. Przeciwstawia się ona energii

nuklearnej, zaś popiera decentralizację rządów. Wyborcami partii są mieszkańcy wsi oraz

przedsiębiorcy rolni. Ostatnie ugrupowanie to Chrześcijańscy Demokraci chadecka partia

powstała w roku 1964. Partia głosi wartości rodzinne, sprzeciwia się aborcji, prawu do

adopcji dzieci oraz zawieraniu związków małżeńskich przez osoby tej samej płci. Choć z roku

na rok szwedzki system partyjny powiększa się o kolejne ugrupowania, to dominującą rolę

odgrywa w nim SAP, partia która sprawuje władzę w prawie wszystkich kadencjach7.

System prawny obowiązujący w Królestwie Szwecji należy do grupy systemu

prawnego charakterystycznego dla państw skandynawskich. Prawo szwedzkie należy do

rodziny rzymsko – germańskiego systemu prawnego. Rozwój przepisów przebiegał odrębnie

od prawa w krajach środkowo europejskich. W związku z tym wpływ prawa rzymskiego na

system państw skandynawskich nie był aż tak silny jak w innych krajach. Szwedzki system

prawny charakteryzuje się jednak połączeniem systemu kontynentalnego oraz prawa

precedensowego charakterystycznego dla krajów anglosaskich. W systemie prawa

szwedzkiego wyróżniamy dwie grupy gałęzi: prawo konstytucyjne oraz pozostałe gałęzie.

Prawo konstytucyjne opiera się na aktach tworzących konstytucję Szwecji. System

charakteryzuje się naciskiem kładzionym na prawa i wolności obywatelskie. W związku z

tym utworzona została instytucja Ombudsmana, który to stoi na straży przestrzegania tych

7 Dośpiał- Borysia K., „Polityka Szwecji i Finlandii w regionie...”, op. cit. s.70.

8

zasad. Pozostałe gałęzie prawa to prawo na cywilne i handlowe oraz karnego. System gałęzi

prawa w Szwecji ma charakter rozporoszony, nie posiada jednolitego zbioru przepisów8.

System sądowniczy Szwecji składa się z dwóch hierarchii i obejmuje organy

dotyczące postępowania w kwestii cywilnej, handlowej oraz karnej, i sądy administracyjne.

Na szczycie hierarchii sądów orzekających w sprawach cywilnych stoi Sąd Najwyższy, pod

nim instytucje apelacyjne oraz rejonowe. W sprawach administracyjnych pierwszymi

instancjami są sądy wojewódzkie, dalej w kolejności organy apelacyjne i Najwyższy Sąd

Administracyjny. Poza przedstawiona hierarchią znajdują się takie sądy jak Sąd Pracy, Sąd

Rynkowy czy Sąd Spraw Patentowych.

1.3. System gospodarczy

Istotnym elementem szwedzkiego systemu gospodarczego są wspomniane we

wcześniejszym podrozdziale, bogactwa naturalne. W XVII oraz XVIII wieku Królestwo

Szwecji było źródłem połowy europejskich zasobów stali, głównie poprzez dostęp do czystej

rudy żelaza oraz zasobów drewna niezbędnych do jego produkcji. Dzięki temu w XX wieku

Szwecja stała się największym eksporterem rudy, a rekordowe wydobycia surowca sięgały 40

mln ton rocznie. Drugą ważną gałęzią szwedzkiej gospodarki jest produkcja drewna, dzięki

czemu kraj jest największym na świecie eksporterem celulozy. Poza wymienionymi

surowcami Szwecja posiada również zasoby cynku, ołowiu, miedzi, tytanu oraz uranu. Tereny

rolne stanowią jedynie 7% powierzchni kraju, jednak prowadzone rolnictwo jest wysoce

zmechanizowane i wydajne. Innymi ważnymi gałęziami gospodarki Szwecji jest hutnictwo,

przemysł maszynowy, środki transportu, chemia oraz elektrotechnika. Szwecja jest jednym z

największych eksporterów produkujących broń oraz inne technologie wojskowe.

Produkowany sprzęt trafia między innymi do Pakistanu, Chin czy Arabii Saudyjskiej.

W Szwecji mają również siedziby firmy, których wyroby znane są na całym świecie. Wśród

przedsiębiorstw możemy wyróżnić takie marki jak: Volvo, Saab, Scania, Ericsson, Electrolux,

Husqvarna, Skanska AB, Nordea Bank, Tetra Pak, H&M oraz IKEA9.

Szwecja to kraj, w którym 30% obywateli zamieszkuje trzy największe ośrodki

aglomeracyjne: stolicę - Sztokholm, Göteborg oraz Malmö. Miasta te spełniają rolę głównych

8 Grzybowski M., „Rząd i administracja rządowa w monarchiach skandynawskich : (Dania, Norwegia,

Szwecja)”, Wydawnictwo: Abrys, Kraków 2001, s. 60.

9 Dośpiał- Borysia K., „Polityka Szwecji i Finlandii w regionie…” op. cit. s.120.

9

centrów gospodarczych państwa, są siedzibami największych przedsiębiorstw krajowych i

międzynarodowych oraz miejscami podejmowania najważniejszych decyzji gospodarczych.

Rynek wewnętrzny państwa jest typowym rynkiem nabywcy z jednocześnie bardzo silną

pozycją importu, hurtu oraz detalu10

.

Konsumpcja oraz reklama w Szwecji to branża gospodarki krajowej jest szeroko

rozwinięta. Młoda i średnia część społeczeństwa kraju uważana jest za najbardziej

wymagającą w Europie przy jednoczesnym najwyższym poziomie zamożności oraz

otwartości na wchodzące na rynek nowości. W związku z tym wiele międzynarodowych

koncernów traktuje rynek Szwecji jako grupę testową dla swoich nowych produktów przed

wprowadzeniem oferty na pozostałe rynki europejskie. Jako kryterium w wyborze

oferowanych produktów Szwedzi kierują się takimi kryteriami jak: jakość, bezpieczeństwo,

wpływ na środowisko oraz patriotyzm konsumencki. Szwedzi są zdania, że ich własne

produkty posiadają najwyższą jakość. Rynek szwedzki jest najbardziej atrakcyjnym rynkiem

dla producentów i eksporterów, którzy widzą w nim wysoki potencjał nabywczy. Dodatkowo

średnio i długoterminowe prognozy makroekonomiczne wskazują wzrost konsumpcji

prywatnej w kraju co również staje się czynnikiem zachęcającym do ekspansji.

Handel zagraniczny jest jednym z najważniejszych elementów gospodarki

szwedzkiej. Wieloletnie obserwacje wykazały, że bilans handlowy kraju uwidacznia dodatnie

saldo na poziomie kilku miliardów euro rocznie. Przemysł szwedzki jest dostawcą głównie

produktów o wysokim stopniu przetwarzania co oznacza, że kraj jest w dużym stopniu

uzależniony od importu zarówno surowców i podzespołów, jak i produktów konsumpcyjnych.

Od dnia 1 stycznia 1995 roku Szwecja jako członek Unii Europejskiej została objęta

szeregiem taryf, zasad oraz regulacji unijnych w realizacji obrotów towarami z krajami nie

będącymi w UE. Import do Szwecji z państw nienależącymi do Unii reguluje zintegrowana

taryfa celna UE- TARIC uwzględniająca wszystkie zasady oraz porozumienia11

.

Kolejnym elementem gospodarki kraju jest zatrudnienie i praca w Szwecji. W

Królestwie Szwedzkim czynnym zawodowo jest około 4 mln osób. Kraj prowadzi politykę

pełnego zatrudnienia, ogólny wskaźnik zatrudnienia sięga 77%, zaś wysokość zatrudnionych

osób starszych wynosi 69%. Oba te indeksy są najwyższymi jakie występują w Unii. Poziom

bezrobocia na tle pozostałych państw europejskich jest stosunkowo niski. Główną przyczyną

tego stanu jest rozwinięta polityka rynku pracy, silny sektor prywatny oraz rozmiar sektora

10 www.eurostat.com.

11 Dośpiał- Borysia K., „Polityka Szwecji i Finlandii w regionie…” op. cit. s.250.

10

publicznego. Poziom bezrobocia według aktualnych danych sięga wysokości ok 8% (7,9%

dane styczeń 2015). Na szwedzkim rynku pracy występują sektory z niedoborem

pracowników, są nimi między innymi: służba zdrowia, opieka, praca rolnicza, usługi

remontowe oraz oczyszczanie. Szwedzki rynek pracy charakteryzuje się przede wszystkim

wysokim poziomem zorganizowania zarówno po stronie pracodawców jak i po stronie osób

poszukujących zatrudnienia. Relacje obu stron reguluje prawo oraz szereg ustaw. Istotnym

elementem jest fakt, iż po wejściu do Unii Szwecja nie wprowadziła ograniczenia w

zatrudnianiu dla obywateli innych państw członkowskich. Mimo swobody w podejmowaniu

pracy obcokrajowcom nie jest łatwo znaleźć zatrudnienie między innymi poprzez wysokie

wymagania stawiane przez szwedzkich pracodawców12

.

1.4. Polityka pieniężna

Narodowy Bank Szwedzki, czyli Sveriges Riksbank, pełni funkcję banku centralnego.

Sveriges Riksbank odpowiedzialny jest za szwedzką politykę pieniężną oraz nadzorowanie

ogólnej polityki gospodarczej. Celem Banku jest osiągnięcie zrównoważonego wzrostu oraz

utrzymanie i pogłębienie wysokiego poziomu zatrudnienia, emisja banknotów i monet oraz

monitorowanie ich wartości w celu utrzymania inflacji na niskim poziomie. Walutą krajową

Królestwa Szwecji jest korona szwedzka13

.

Zarząd Narodowego Banku Szwedzkiego składa się z 6 członków powoływanych na

okres 5 bądź 6 letniej kadencji przez Radę Generalną. Każdy z wyznaczonych członków jest

przedstawicielem odmiennego środowiska, posiada inne doświadczenie oraz wiedzę.

Podejmowane decyzje uchwalane są na posiedzeniach kolegialnie, przy obecności minimum

połowy członków. Podejmowanie istotnych decyzji dotyczcących polityki pieniężnej wiąże

się z informacją rządu o planowanych działaniach. Zarząd Banku dwa razy do roku składa

również na ręce Komisji Finansów Parlamentu sprawozdanie na temat krajowej polityki

pieniężnej. Każda podjęta decyzja dotycząca stopy repo (papiery wartościowe) ogłaszana jest

w komunikacie prasowym do wiadomości publicznej. W wydanej informacji podane są

również szczegółowe dane o głosach poszczególnych członków. Otwarta komunikacja

12

Prystrom J. E., „Innowacyjne determinanty funkcjonowania rynku pracy na przykładzie gospodarki

szwedzkiej”, Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2012, s.50.

13 http://www.riksbank.se/en/The-Riksbank/The-Riksbanks-role-in-the-economy/.

11

między Zarządem a obywatelami stwarza politykę monetarną łatwiejszą do zrozumienia,

przewidzenia oraz oceny. Dzięki takiemu działaniu wszystkie przedsiębiorstwa, zarówno

firmy jak i gospodarstwa domowe mają możliwość przystosowania się do zachodzących w

gospodarce zmian oraz podejmowania właściwych ekonomicznie decyzji14

Według Ustawy o Narodowym Banku Szwedzkim z 1999 roku podstawowym

zadaniem nałożonym na instytucje Riksbanku jest utrzymanie stabilności cen. Bank Centralny

realizuje to zadanie poprzez kontrolę produkcji oraz popytu. W związku z tym polityka

pieniężna przyjęła cel inflacyjny, według którego maksymalne zmiany indeksu CPI mogą

wynosić rocznie 2%. Zarząd banku podczas sześciu spotkań w ciągu roku podejmuje decyzję

dotyczącą stopy repo oraz prognozuje, jaką wartość może osiągnąć w najbliższych 3 latach.

Stopa repo to narzędzie, dzięki któremu Bank Centralny oddziałuje na inflację, oraz rozwój

gospodarczy. Wysokość współczynnika wpływa na wartość stóp procentowych głównie

poprzez operacje banków oraz instytucji. Dlatego stopa repo jest głównym narzędziem

kształtującym politykę pieniężną kraju. Ostatnie posiedzenie Narodowego Banku Szwecji

zakończyło się decyzją o utrzymaniu obecnej stopy na niemienionym poziomie 0,75%.

Decyzja taka zapadła na podstawie obserwowanego umocnienia się gospodarki kraju i

jednoczesnego niskiego poziomu inflacji. Polityka pieniężna Szwecji przyjmuje charakter

ekspansywny dla inflacji ze względu na potrzebę wzrostu wartości do celu inflacyjnego.

Decyzja ta podyktowana jest prognozami dotyczącymi kształtowania się PKB w

najważniejszych dla Szwecji państwach Europy. Według przewidywań opartych na

monitorowanych wartościach, inflacja wzrośnie z 2% w 2014 roku do 3% w 2016. Decyzją

banku centralnego rozpoczęcie procesu podnoszenia stopy repo nastąpi dopiero, gdy wartość

inflacji osiągnie oczekiwaną wielkość15

.

Zadaniem Riksbaku jest takie kierowanie polityką monetarną, by przy osiąganiu celu

inflacyjnego jednocześnie wspierana była polityka gospodarcza kraju, co z kolei zaowocuje

zrównoważonym wzrostem oraz wysokim poziomem zatrudnienia. W tym celu, według

przyjętych ustaw, Bank Centralny jest zobowiązany tak sterować stopą repo i kształtować jej

przyszłą wartość, aby w ciągu 2 lat inflacja była na stabilnym poziomie, a jej wartość zbliżyła

się do 2%.

Innym zadaniem Sveriges Riksbank jest kontrolowanie gospodarki oraz monitorowanie

popytu na pieniądz poprzez ustalanie stopy procentowej tzn. overnight według której banki

14 http://www.riksbank.se/en/The-Riksbank/Economics-prize/.

15 http://www.riksbank.se/en/Monetary-policy/.

12

udzielają pożyczek oraz wpłacają środki na noc do banku centralnego. Każda zmiana

zachodząca w omawianej stopie wpływa na krótkoterminowe wskaźniki procentowe a w

konsekwencji na popyt oraz podaż. Bank centralny posiada kilka narzędzi, dzięki którym

sterują stopą overnight16

.

16 http://www.riksbank.se/en/Monetary-policy/Forecasts-and-interest-rate-decisions/How-changes-in-the-repo-

rate-affect-inflation/.

13

2. Szwecja w drodze do strefy euro

2.1. Wymagania stawiane Szwecji przez Unię Europejską

Przed omówieniem możliwości przystąpienia Szwecji do strefy euro, należy

przeanalizować spełnienie przez kraj kryteriów konwergencji stawionych wszystkim

państwom. Wśród wymogów wyznaczonych przez Unię wyróżnić można te, które są

wymienione w Raporcie o Konwergencji, a mianowicie17

:

zapewnienie zgodności ustawodawstwa krajowego, w tym statutu krajowego

banku centralnego, z art. 108 i 109 Traktatu i Statutem ESBC/EBC;

ocena kryterium stabilności cen dokonywana jest na podstawie przestrzegania,

w okresie jednego roku poprzedzającym analizę, średniej stopy inflacji nie

przekraczającej o więcej niż 1,5 punktu procentowego stopy trzech Państw

Członkowskich o najlepszych wynikach pod względem stabilności cen.

Wartość referencyjną obliczono w sierpniu 2014 roku na 2,4 %

kryterium sytuacji budżetowej związane jest z decyzjami podejmowanymi

zgodnie z procedurą stwierdzenia nadmiernego deficytu wynikającą z art. 104

Traktatu;

kryterium kursu walutowego wymaga przestrzegania mechanizmu normalnych

granic wahań kursu walutowego (ERM II) przez co najmniej dwa lata bez

poważnych napięć;

kryterium długoterminowych stóp procentowych polega na przestrzeganiu

przez okres jednego roku przed analizą średniej nominalnej stopy procentowej

nie przekraczającej o więcej niż 2 punkty procentowe maksymalnie stopy

trzech Państw Członkowskich o najlepszych wynikach pod względem

stabilności cen. Wartość referencyjną obliczono w sierpniu 2014 roku na 6,4 %.

2.2. Raport Calmforsa

W październiku 1995 r. rząd Szwecji powołał komisję, której najważniejszym

zadaniem było zbadanie skutków dla krajowej gospodarki spowodowanych przystąpieniem

17 Raport o konwergencji: http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/406/231-

240.pdf?sequence=1

14

państwa do strefy euro. W skład komisji weszło 5 ekonomistów oraz 3 politologów, a na jej

czele stanął profesor Lars Calmfors z Uniwersytetu Sztokholmskiego.

Według J.J. Read’a przedstawiony w październiku 1996 roku raport zakładał, iż

przystąpienie kraju do strefy euro może wiązać się zarówno z korzyściami jak i kosztami, jego

zdaniem w przypadku Szwecji koszty które mogłyby wyniknąć z decyzji o zmianie waluty są

znacznie większe. Podstawowym argumentem przemawiającym za przystąpieniem kraju do

strefy euro było obniżenie kosztów transakcyjnych, redukcja ryzyka związanego z kursem oraz

poprawa konkurencyjności gospodarki kraju. Przedstawiony raport pokazał jednocześnie

negatywy skutek zmiany waluty a mianowicie utratę autonomii polityki monetarnej, które sjest

narzędziem łagodzącym szok asymetryczny”18

.

Główny wniosek opracowany przez zespół tworzący Raport Calmforsa brziało:

„Nasza ogólna ocena zarówno gospodarczych, jak i politycznych argumentów jest taka, że

czynniki przemawiające przeciw szwedzkiemu udziałowi w unii monetarnej już od 1999 r. są

silniejsze od czynników przemawiających za takim udziałem”19

. Między innymi dlatego

zdaniem autorów Szwecja powinna wstrzymać się od zmiany waluty i obserwować sytuacje

panującą w gospodarce oraz UE dzięki czemu możliwe będzie dokonanie oceny funkcjonowania

euro od momentu powstania oraz odłożenie decyzji o członkostwie do odpowiedniego momentu.

Autorzy Raportu Calmforsa w swojej pracy wskazali cztery powody, które ich

zdaniem stały się podstawą do sformułowania ostatecznego wniosku opracowanego przez

Komisję20

:

Uczestnictwo kraju w UGiW jest niezmiernie ryzykownym posunięciem dla

szwedzkiej gospodarki w warunkach panującego w kraju wysokiego bezrobocia,

ryzyko wystąpienia zjawiska wstrząsu mającego charakter asymetryczny, które nie

mogłoby zostać skutecznie zneutralizowane dzięki dostosowaniom na rynku pracy

oraz dotychczasowym mechanizmom.

Sytuacja fiskalna jest źródłem ryzyka związanego z członkostwem, ze względu na

niestabilność oraz ciężar stabilizacji gospodarki dotkniętej zjawiskiem, kiedy to

18 Reade J.J. ,Volz U. , “Too Much to Lose, or More to Gain? Should Sweden Join the Euro?”, Discussion Paper

Series No. 442, Departament of Economisc, University of Oxford, August 2009, s. 4.

19 Czech S., Eurooutsider z wyboru. „Przyczyny i następstwa odrzucenia euro przez Szwecji”. [w:] Swadba S.

(red.), „Systemy gospodarcze i ich ewolucja. W kierunku europejskiego jednolitego obszaru walutowego”,

Akademia Ekonomiczna w Katowicach 2008, s. 323–335.

20 Soderstrom U., “Re-Evaluating Swedish Membership in EMU: Evidence from an Estimated Model”, Sveriges

Riksbank, Working Paper Series 227, December 2008, s. 4–5.

15

kompetencje do prowadzenia polityki monetarnej zostaną przekazane Europejskiemu

Banku Centralnemu (EBC).

Przed podjęciem decyzji w sprawie członkostwa w strefie euro powinna zostać

przeprowadzona debata publiczną wśród obywateli. Zgoda na przystąpienie do

kolejnego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej powinna znaleźć poparcie wśród

społeczeństwa kraju.

Ze względu na fakt, że członkami strefy euro są tylko niektóre kraje Unii Europejskiej,

natomiast część państw takich jak Wielka Brytania czy Dania posiadają klauzulę opt-

out, dzięki której mogą pozostać poza unią walutową Królestwo Szwecji nie powinno

odnieść kosztów politycznych związanych z nieprzyjęciem euro.

Analiza podanych powyżej przyczyn opiera się na sytuacji gospodarczej panującej w

kraju w chwili pracy Komisji. Na początku lat 90. XX w. Szwecja spotkała się z poważnym

kryzysem gospodarczym. W okresie od 1995 do 1996 roku dług publiczny kraju sięgał 75%

PKB, deficyt budżetowy wniósł natomiast w latach 1994 i 1995 - 9% oraz 7% PKB21

.

S. Czech w swojej publikacji zwraca uwagę na fakt, że spełnienie warunków nakładanych na

państwa w traktacie z Maastricht oraz Pakt Stabilności i Wzrostu wiąże się z wysokimi

cięciami dotykającymi sferę finansów publicznych natomiast recesja doprowadziła do

wzrostu bezrobocia o 8% w badanym okresie. Taka sytuacja jest niemożliwa do

zaakceptowania przez państwo, dla którego kwestia zatrudnienia jest jednym z kluczowych

tematów. Ryzyko wzrostu bezrobocia stało się dla Komisji istotnym argumentem

przemawiającym na rzecz odstąpienia od zmiany waluty”22

.

Kolejnym ważnym momentem, który nie mógł zostać zlekceważyć był spadek

bezrobocia w kraju oraz opanowanie sytuacji fiskalnej. Rekomendacja Komisji, związana z

odłożeniem w czasie przyjęcie nowej waluty stała się oficjalnym stanowiskiem rządu oraz

parlamentu Szwecji.

Według L.Orsiaka w 2002 r. opublikowany został raport przedstawiający pracę drugiej

komisji rządowej. Ponownie podkreślono, że członkostwo Szwecji w UGiW wiąże się z

utratą przez kraj autonomii polityki monetarnej, a konsekwencją tego będzie zmiana polityki

stabilizacyjnej. Raport przedstawił listę działań opracowanych przez Komisję, które ich

zdaniem powinny zostać wprowadzone a dzięki którym instrumenty ukierunkowane na

rynek pracy oraz krajową politykę fiskalną będą skuteczne. Zaoferowane przez Komisję

21 www.imf.org oraz Soderstrom U., “Re-Evaluating Swedish Membership in EMU: Evidence from an

Estimated Model”, op. cit., s. 4

22 Czech S. , „Eurooutsider z wyboru. Przyczyny i następstwa odrzucenia euro przez Szwecję”., op. cit., s. 325.

16

działania obejmowały utworzenie tzn. „funduszy buforowych”. Zadaniem narzędzi byłoby

ustabilizowanie zatrudnienia w chwili wystąpienia recesji gospodarczej23

. Fundusze

buforowe miałby być wykorzystywane przez związki zawodowe w momencie wystąpienia

wysokiego wstrząsu gospodarczego. Innym narzędziem proponowanym przez Komisję było

utworzenie specjalnej rady ds. polityki fiskalnej (the fiscal policy council), której głównym

zadaniem byłoby nadzorowanie oraz monitorowanie wskaźników makroekonomicznych

kraju oraz panującej sytuacji i podjęcie odpowiednich działań fiskalnych”24

. Rada ta miałaby

ściśle współpracować z rządem i parlamentem.

2.3. Spełnienie kryteriów konwergencji 2007 – 2011

Zgodnie z przedstawionym Raportem o konwergencji w okresie od kwietnia 2007 r.

do marca 2008 r.25

12-miesięczna średnia stopa inflacji HICP w Królestwie Szwecji

wyniosła 2,0%, oznacza to że, wskaźnik osiągnął poziom poniżej wartości referencyjnej

3,2% przewidzianej przez Traktat.

Tabela 1. Zestawienie wskaźników konwergencji gospodarczej

Rok Stabilność

cen Sytuacja budżetowa Kurs walutowy

Długotermin

owa stopa

procentowa

Inflacja

HICP

Nadmierny

deficyt

Nadwyżka (+)/

deficyt (-)

sektora

instytucji

rządowych i

samorządowych

Dług

publiczny

brutto

Uczestnictw

o waluty w

ERM II

Kurs

wymiany

względem

euro

Długotermin

owa stopa

procentowa

2007 1,7 Nie 3,5 40,6 Nie 0,0 4,2

2008 2,0 Nie 2,7 35,5 Nie -1,6 4,2

2009 1,9 Nie -0,5 42,3 Nie -10,4 3,3

2010 2,1 Nie -2,1 42,6 Nie 6,8 3,3

Źródło: https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201205pl.pdf

23 Orzeziak L. , „Euro nowy pieniądz”, PWN, Warszawa 2003, s 149.

24 “Stabilisation policy in the monetary union- a summary of the Swedish Government Official Report 2002:16”,

s. 18–19.

25 Raport o konwergencji: https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201205pl.pdf

17

Dane za 2007 r. wskazują jednak, że średnia 12-miesięczna stopa rocznej inflacji

HICP wzrosła.

Tabela 1. przedstawia wartości podstawowych współczynników makroekonomicznych

Szwecji w okresie od 2007 do 2010 roku. Na podstawie przedstawionych wartości widzimy,

że w przedstawionym okresie inflacja HICP w Szwecji jest na niskim poziomie, z tendencją

do sporadycznego podlegania wpływom czynników okresowych. Procesy związane z

inflacją w ostatnich dziesięciu latach postrzegane są w kontekście dużego wzrostu realnego

PKB w ujęciu średnim. Mimo to warunki na rynku pracy kształtowały się niekorzystnie do

2007 roku. Zmiana nastąpiła dzięki przeprowadzeniu reform na rynku pracy.

Umiarkowane wzrosty płac oraz znaczny wzrost wydajności pracy zminimalizowały

wzrost jednostkowych kosztów pracy do 2007 r., kiedy to wartość ta zaczęła się ponownie

zwiększać. Z analizy wartości wynika, że roczna stopa inflacji HICP szacowała wokół

poziomu 1,5% w pierwszej połowie 2007 r., następnie zaczęła rosnąć, osiągając poziom

3,2% w marcu 2008 r. Wskazany wzrost inflacji podyktowany był przez gwałtowny

wzrostu cen żywności i energii oraz rosnących presji kosztowych.

Prognozy inflacji osiągane przez najważniejsze instytucje międzynarodowe wahały

się od 2,4% do 3,1% w 2008 r. i od 1,9% do 2,6% w 2009 r. Wzrost inflacji, który znalazł

odzwierciedlenie w wyższych oczekiwaniach inflacyjnych, wynikał głównie z ograniczeń

mocy produkcyjnych oraz wysokich cenach żywności i energii.

W takcie trwania okresu referencyjnego, który rozpoczął się w 19 kwietnia 2007 roku

a trwał do 18 kwietnia 2009 korona szwedzka nie uczestniczyła w systemie ERM II. W tym

okresie kształtowała się według płynnego kursu walutowego. W związku z tym do połowy

grudnia 2007 waluta nie uległa aprecjacji względem euro wywołanej wzrostem

gospodarczym oraz silną pozycją zewnętrzną.

„W okresie referencyjnym od kwietnia 2007 r. do marca 20011 r. poziom

długoterminowych stóp procentowych wyniósł 4,2%, oznacza to że, znalazł się poniżej

wartości referencyjnej dla kryterium stopy procentowej. Od połowy 2007 r. rozpiętości

między długoterminowymi stopami procentowymi w Szwecji a rentownościami obligacji w

strefie euro były ujemne, zaś na początku 20010 r. wyniosły ok. -0,1 punktu procentowego,

odzwierciedlając konsolidację fiskalną i ogólnie dość niskie presje inflacyjne” 26

.

Analizując przedstawione współczynniki w badanym okresie nasuwają się wnioski

zbieżne z opinią twórców Raportów o konwergencji, w których to zdaniem autorów w celu

26 Raport o konwergencji: https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201205pl.pdf

18

utrzymania warunków sprzyjających trwałej konwergencji Szwecja powinna prowadzić

odpowiednią politykę budżetową w średnim okresie czasowym27

.

2.4. Spełnienie kryteriów konwergencji 2011 – 2015

Zgodnie z corocznym „Raportem o konwergencji”28

przedstawionym za badany okres –

od maja 2013 r. do kwietnia 2014 r. – średnia 12-miesięczna stopa inflacji HICP w

Królestwie Szwecji wynosiła 0,3%. Poziom ten był zdecydowanie niższy od wartości

referencyjnej 1,7% przyjętej dla kryterium stabilności cen. Inflacja w Szwecji kształtowała

się na stabilnym poziomie, przez ostatnie 10 lat wynosiła średnio 1,5%. Wartość ta jest

dowodem na wiarygodność szwedzkiej polityki pieniężnej.

Według Raportów o Konwergencji w okresie 2013-2015 r. średnioroczna inflacja

HICP przekroczyła 2,0% jedynie w 2008 r., zaś w 2013 r. wyniosła 0,4%. W

przedstawionym okresie roczna stopa inflacji HICP kształtowała się na umiarkowanym

poziomie, dodatkowo była wyraźnie niższa od celu inflacyjnego szwedzkiego banku

centralnego (Sveriges Riksbank). Przedstawiona sytuacja wynikała przede wszystkim z

malejących cen energii oraz łagodnych podwyżek cen usług. Spadek udziałów w zyskach

w branżach usługowych i wytwórczych wskazywał na wciąż trudną sytuację

przedsiębiorstw, które wzrost kosztów wyrównywały wyższymi cenami.

Źródłem niepewności związanej z prognozą inflacji są wahania kursu walutowego.

Poziom cen w Szwecji kształtuje się na stosunkowo wysokim poziomie w porównaniu ze

średnią dla strefy euro, co potwierdza że dalsza integracja handlu i zwiększona

konkurencja mogą działać w kierunku obniżenia dynamiki cen. Szwecja nie jest objęta

decyzją Rady UE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu. W roku 2014 saldo sektora

instytucji rządowych i samorządowych wykazało deficyt w wysokości 1,1% PKB, czyli

wyraźnie poniżej 3-procentowej wartości referencyjnej. Wskaźnik długu publicznego

brutto do PKB wyniósł 40,6%, czyli był niższy od 60-procentowej wartości referencyjnej.

W 2014 r. wskaźnik deficytu EBC Raport o Konwergencji Czerwiec 2014 100 publicznego

ma według prognoz Komisji Europejskiej wzrosnąć do 1,8% PKB, zaś wskaźnik długu

publicznego – do 41,6%.

27 https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201406pl.pdf

28 https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201406pl.pdf

19

Tabela 2. Zestawienie wskaźników konwergencji gospodarczej

Rok

Stabilność

cen Sytuacja budżetowa Kurs walutowy

Długoterminowa

stopa

procentowa

Inflacja

HICP

Nadmierny

deficyt

Nadwyżka (+) /

deficyt (-)

sektora

instytucji

rządowych i

samorządowych

Dług

publiczny

brutto

Uczestnictwo

waluty w

ERM II

Kurs

względem

euro

Długoterminowa

stopa

procentowa

2011 1,4 Nie 0,3 38,4 Nie 5,3 2,6

2012 1,3 Nie -0,3 35,6 Nie 1,9 2,2

2013 0,4 Nie -1,1 40,6 Nie 0,6 2,1

2014 0,3 Nie -1,8 41,6 Nie -0,3 2,2

Źródło: https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201406pl.pdf

Przedstawiona tabela 2 pokazuje zestawienie wskaźników konwergencji w okresie od

2011 roku do 2014. Na podstawie danych możemy zaobserwować że inflacja kształtowała się

na poziomie od 1,2 w 2011roku do 0,3 na koniec 2014. W badanym okresie nie wystąpił

nadmierny deficyt budżetowy. Długoterminowa stopa procentowa kształtowała się natomiast

na poziomie 2,6 w 2011 roku do 2,2 w 2014.

Analizując przedstawione współczynniki dochodzimy do wniosku, że wskaźnik

deficytu publicznego w 2013 r. nie przewyższył relacji inwestycji publicznych do PKB29

.

29 https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201406pl.pdf

20

3. Przesłanki za i przeciw przystąpieniu Szwecji do Unii Walutowej

Przystąpienie państwa do Unii Walutowej jest jednym z elementów procesu

współpracy w ramach wspólnoty. Założeniem procesu jest utworzenie wspólnej waluty

europejskiej, przeniesienie polityki pieniężnej na szczebel wspólnotowy oraz integracja

państw członkowskich. Mimo tak wysokich celów jakie stawiane są jednolitemu rynkowi

walutowemu, każde państwo rozpatruje kwestie przystąpienia indywidualnie. W

przedstawionym rozdziale ukazane zostaną zagrożenia i koszty jakie ciągnie za sobą wspólna

waluta oraz korzyści jakie mogą czerpać państwa z uczestnictwa w Unii Walutowej.

3.1. Zagrożenia i koszty związane z przyjęciem euro

Stojąc przed decyzją przystąpienia do Unii Europejskiej każde z państw analizuje jak

sytuacja kraju zmieni się po przystąpieniu do Wspólnoty, jakie wiążą się z tym straty, a jakie

korzyści. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy kraj decyduje się na zmianę rodzimej waluty na

euro. Decyzja o przyjęciu wspólnej waluty jest zestawieniem zysków i strat a punktu

widzenia państwa członkowskiego ważne jest aby korzyści przewyższały straty30

.

Przystąpienie kraju do strefy euro wiąże się z ryzykiem, czy pozbawienie państwa

możliwości samodzielnego kształtowania polityki stopy procentowej, a przyjęcie wspólnej dla

wszystkich członków polityki pieniężnej będzie dla danego kraju właściwe. Pozbawienie

państwa niezależności polityki pieniężnej wiąże się z utratą mechanizmu łagodzącego

wahania produkcji oraz zatrudnienia w kraju. Jednocześnie przyjęcie wspólnej waluty nie daje

gwarancji, że polityka prowadzona przez Europejski Bank Centralny (EBC) będzie sprzyjał

neutralizowaniu wstrząsów, które mogą pojawić się w krajowej gospodarce. Analizując

gospodarkę Szwecji oraz prowadzoną przez kraj politykę można dojść do wniosku, że mimo

obserwowanych słabości na rynku ryzyko niedostosowania się gospodarki kraju do polityki

EBC po przystąpieniu do strefy euro jest niewielkie. Argumentami, które przemawiają za taką

tezą jest między innymi fakt, że w warunkach swobodnego przepływu kapitału stabilizująca

funkcja kursu walutowego jest ograniczona. Płynny kurs jest jednocześnie mechanizmem

łagodzącym fluktuacje gospodarczą oraz źródłem wstrząsów. W związku z tym koszt

30 Reade J.J. ,Volz U. , Too Much to Lose, or More to Gain? Should Sweden Join the Euro?, Discussion Paper

Series No. 442, Departament of Economisc, University of Oxford, August 2009, s. 45.

21

rezygnacji państwa z autonomii jest w dużym stopniu mniejszy niż stanowi teoria integracji

monetarnej31

.

W wyniku przystąpienia Szwecji zarówno do Unii Europejskiej jak i strefy walutowej

struktura gospodarcza może ulec zmianom prowadząc do ograniczenia kosztu utraty

niezależnej polityki pieniężnej. Uczestnictwo w unii monetarnej może przyczynić się do

zwiększenia się w kraju elastyczności płac co w dalszym efekcie może przyczynić się do

ograniczenia wahania się zatrudnienia w warunkach wstrząsów gospodarczych. Analizując

jednak gospodarkę zatrudnienia Szwecji można zaobserwować, że prowadzona przez kraj

dotychczasowa polityka zatrudnienia jest ukształtowana na wysokim poziomie, przez co

argument, dotyczący stabilizacji tej części gospodarki kraju nie jest argumentem

wystarczająco silnym.

Przystąpienie kraju do strefy euro dla przeciwników unii walutowej jest powodem osłabienia

pozycji Narodowego Banku Krajowego oraz możliwość kontrolowania przez niego

wysokości inflacji.

3.2. Korzyści związane z uczestnictwem w Unii Walutowej

Przystąpienie kraju do Unii Walutowej wiąże się również z zyskami dla państwa.

Przedstawiając bilans korzyści i strat z włączenia się do jednolitego systemu polityki

pieniężnej warto zastanowić się co zyskują państwa w zamian za oddanie autonomii polityki

pieniężnej. Argumenty za przestąpieniem kraju do strefy euro można podzielić na dwie grupy

pierwszą z nich stanowią krótkoterminowe zyski, drugą zaś te długoterminowe. Schemat

korzyści przystąpienia kraju do strefy euro przedstawia rysunek 1. W przestawionej części

pracy przeanalizowane zostaną poszczególne efekty32

.

31

Reade J.J. ,Volz U. , Too Much to Lose, or More to Gain? Should Sweden Join the Euro?, Discussion Paper

Series No. 442, Departament of Economisc, University of Oxford, August 2009, s. 50.

32 Czech S. ,” Eurooutsider z wyboru. Przyczyny i następstwa odrzucenia euro ...”, op. cit., s. 350.

22

Rysunek 1. Schemat korzyści przystąpienia kraju do strefy euro

Źródło 1. Raport Narodowego Banku Polskiego na temat korzyści i kosztów przystąpienia kraju do strefy

euro

Pierwszym efektem bezpośrednim wywołanym przystąpieniem kraju do unii

walutowej jest eliminacja kosztów transakcji. Bezpośrednie korzyści wywołane przez

członkostwo to efekty, które ujawniają się w krótkim okresie od przyjęcia wspólnej waluty.

Bezpośrednią konsekwencją wejścia kraju do wspólnego obszaru jest zniesienie kursu

wymiany walutowej, a w efekcie eliminacja kosztów ponoszonych podczas transakcji

finansowych oraz ryzyka kursowego w obrębie wspólnego obszaru. Po przez eliminację

23

ryzyka kursowego oraz premii za to ryzyko przyczyniamy się do obniżenia stóp

procentowych33

.

Oczywistym efektem związanym z przyjęciem wspólnej waluty jest eliminacja

ponoszonych przez gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa kosztów transakcji

podyktowanych kursem walutowym między koroną szwedzką a euro. Dodatkowo na skutek

eliminacji premii za ryzyko kursowe i obniżenie stóp procentowych możliwe jest

zaobserwowanie wzrostu inwestycji krajowych. Przyjęcie jednolitej waluty zwiększy napływ

zagranicznych inwestycji bezpośrednich za sprawą eliminacji ryzyka kursowego oraz

wzrostem makroekonomicznej wiarygodności kraju. Na skutek ujednolicenia waluty nastąpi

wzrost wymiany handlowej między Szwecją a pozostałymi krajami Unii Walutowej oraz

zwiększenie konkurencyjności kraju na rynku dóbr i usług, która w długoterminowym okresie

wpłynie na poprawę wydajności pracy oraz kapitału. Z perspektywy rodzimych

przedsiębiorstw działających na terenie Szwecji jednolita polityka pieniężna zaowocuje

poprawą warunków finansowania dzięki pogłębieniu integracji finansowej.

Analizując przedstawione argumenty z perspektywy Królestwa Szwecji w licznych

debatach zwolennicy euro podkreślali, że członkostwo Szwecji w strefie euro spowoduje

wzrost handlu zagranicznego i poprawi konkurencyjność gospodarki. Konsekwencją tego w

perspektywie kilkuletniej będzie wzrost gospodarczy oraz spadek bezrobocia. Dodatkowo

uczestnictwo kraju w unii walutowej uchroni kraj przed izolacją i poprawi pozycję kraju w

Brukseli.

3.3. Wyniki referendum w 2003 r.

Pod koniec lat 90. XX wieku w Szwecji nastąpiła zmiana sytuacji gospodarczej.

Odnotowano zarówno spadek bezrobocia, jak i pojawienie się nadwyżki budżetowej, na

skutek czego zniknęły argumenty przemawiające za przystąpieniem kraju do strefy

walutowej. Ze względu na ponownie pojawienie się pytania dotyczącego członkostwa

Szwecji w strefie euro władze zdecydowały, że odpowiedzi na to pytanie udzielą obywatele w

powszechnym referendum.

Referendum odbyło się 14 września 2003 roku. Przed obywatelami uczestniczącymi w

wyborach postawiono pytanie „czy uważasz, że Szwecja powinna wprowadzić euro jako

33 Czech S. ,” Eurooutsider z wyboru. Przyczyny i następstwa odrzucenia euro ...”, op. cit., s. 205

24

oficjalną walutę?” w ramach odpowiedzi możliwe było zaznaczenie jednej z trzech opcji: tak,

nie lub głos pusty.

Problem uczestnictwa kraju w strefie walutowej okazał się istotnym problemem dla

społeczeństwa szwedzkiego, o czym świadczy wysoka frekwencja. W głosowaniu udział

wzięło 82,6% obywateli, za niewprowadzeniem euro opowiedziało się 55,9% zaś za

wprowadzeniem nowej waluty 42,0 %. Tabela 1 przedstawia najistotniejsze kwestie

przesądzające o wyborach referendum34

.

Tabela 3. Najistotniejsze kwestie, które wpłynęły na decyzję głosujących w referendum 2003 r.

Głosujący na „TAK” % Głosujący na „NIE” %

Możliwość wpływu na politykę UE 57 Demokracja 67

Pokój w Europie 56 Suwerenność i niezależność 62

Gospodarka 53 Autonomia polityki stopy procentowej 60

Demokracja 47 Dobrobyt społeczny 58

Warunki dla biznesu 40 Gospodarka 56

Zatrudnienie 40 Ceny 51

Dobrobyt społeczny 36 Zatrudnienie 47

Równość 29 Równość 43

Ceny 28 Pokój w Europie 40

Suwerenność i niezależność 22 Możliwość wpływu na politykę UE 28

Autonomia polityki stopy procentowej 18 Warunki dla biznesu 19

Uchodźcy/Integracja 15 Uchodźcy/Integracja 18

Źródło. Opracowanie własne na podstawie L. Jonung, To be or not to be in the euro? Benefit and costs of

monetary unification as perveived by voters in the Swedish euro referendum 2003.

34 L. Jonung, To be or not to be in the euro? Benefit and costs of monetary unification as perveived by voters in

the Swedish euro referendum 2003, European Commission, No 2005, Brussels 2004, s. 27

25

Jak wynika z tabeli 3 preferencje uczestników referendum w obu stanowiskach różnią się od

siebie znacząco35

. Różnorodność odpowiedzi przemawia za głębokimi oraz obiektywnymi

wnioskami obywateli. Zwolennicy przystąpienia do strefy euro wskazali na znacznie

czynników wpływających na rozwój gospodarki szwedzkiej oraz europejskiej, przeciwnicy

natomiast postawili na czynniki wewnętrzne. Duża część społeczeństwa szwedzkiego

obawiała się zmniejszenia przywilejów socjalnych spowodowanego konicznością

przestrzegania dyscypliny narzuconej przez Unię.

3.4. Szwecja na tle państw Europy Północnej

Kraje północne to grupa państwa położonych w północnej części Europy nazywam

również krajami nordyckimi. Termin ten obejmuje kraje członkowskie w Radzie Nordyckiej

czyli Danię, Szwecję, Finlandię oraz Norwegię i Islandię. Do Unii Europejskiej należą trzy

pierwsze wymienione kraje. Na tle przedstawionych państw jedynie Królestwo Finlandii

zdecydowało się na zmianę rodzimej waluty i przystąpienie do strefy euro36

.

Królestwo Dani jako jedno z państw nordyckich położone jest w Europie Północnej.

Jest najmniejszym z przedstawicieli omawianej grupy państw. W jej skład wchodzą

Grenlandia oraz Wyspy Owcze. Wspólnotowe Królestwo Dani graniczny z Niemcami oraz

Szwecją. Stolicą kraju jest Kopenhaga, językiem duński a walutą korona duńska. Dania jest

monarchią konstytucyjną a na czele państwa stoi królowa Małgorzata II. Władza

ustawodawcza sprawowana jest przez jednoizbowy parlament.

Gospodarka Danii jak na wysokim poziomie rozwinięcia. Spośród krajów Unii Europejskiej

zajmuje miejsce w pierwszej dziesiątce państw o najlepszych wskaźnikach wolności, również

na tle państw światowych. Dania jest jednocześnie krajem gdzie podatki są jednymi z

najwyższych i stanowią oną 49% PKB. Obywatele państwa zatrudnienie znajdują głównie w

sektorze usług37

.

Istotnym elementem gospodarki duńskiej jest wydobycie surowców energetycznych. Pod tym

względem Dania jest państwem samowystarczalnym a wydobywane ropa naftowa oraz gaz

ziemny przekroczyły dwukrotnie potrzeby kraju. Dzięki temu powstała nadwyżka jest

eksportowana.

35 https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201406pl.pdf

36 Czech S. ,” Eurooutsider z wyboru. Przyczyny i następstwa odrzucenia euro ...”, op. cit., s.150.

37 Ibidem s.270.

26

Rolnictwo duńskie jest gałęzią wysoce rozwiniętą, zmechanizowaną oraz nowoczesną.

Głównym jej cechami jest intensywność oraz wydajność. Również tutaj wytwarzana ilość

dóbr przewyższa zapotrzebowanie dlatego nadwyżka stanowi towar eksportowy.

Eksport jest ważnym elementem gospodarki krajowej. Ok. 1/3 PKB królestwa pochodzi z

eksportu. Najważniejszymi partnerami handlowymi kraju są Niemcy, Szwecja, Wielka

Brytania oraz USA.

Królestwo Duńskie pozostaje przy dotychczasowej walucie głownie po przez decyzje

społeczeństwa w referendum, w którym to 53% społeczeństwa opowiedziało się przeciw euro.

Republika Finlandii to kolejne państw nordyckie powstałe w 1917 roku po odłączeniu

od Rosji. Stolicą państwa są Helsinki, językiem fiński a walutą euro. Na czele państwa stoi

prezydent ( od 2012 roku Sauli Niinistö).

Gospodarka Finlandii do XX wieku nieznacznie odstawała od sąsiadujących państw. Z

czasem dzięki Szwecji i Norwegii, stała się krajem o wysokim systemie socjalnym oraz

wysokich podatkach sięgającymi 45% PKB. Finlandia jest źródłem rudy miedzi, cynku,

żelaza, chromu i niklu przez co podstawowymi gałęziami przemysłu krajowego jest przemysł

drzewny, metalowy, maszynowy oraz hutniczy. Rolnictwo fińskie to w głównej mierze

hodowla bydła oraz reniferów38

.

Finlandia jako jedyny kraj skandynawski zdecydowało się zmienić rodzimą walutę.

Przystąpienie kraju do strefy euro nastąpiło 1 stycznia 2002 roku, wraz z grupą 11 innych

państw.

Dwa ostatnie państwa rady nordyckiej Norwegia oraz Islandia nie należą do Unii

Europejskiej. Norwegia dwukrotnie podejmowała próbę przystąpienia do UE w 1972 i 1992

roku, jednak bezskutecznie. Przyczynami niepowodzenia w przystąpieniu było m.in.:

niechęć do poddania kontroli przez Unię posiadanych bogactw naturalnych kraju ryb,

ropy naftowej oraz gazu ziemnego;

w związku z wysokim poziomem PKB wkład państwa środków do unijnego budżetu

przewyższałby kwotę otrzymywanych środków39

.

Pomimo nieprzystąpienia Norwegii do Unii istnienie silna współpraca gospodarcza między

krajem w Wspólnotą. Wiąże się to między innymi z importem przez kraj 90% produktów

38

Reade J.J. ,Volz U. , Too Much to Lose, or More to Gain? Should Sweden Join the Euro?, Discussion Paper

Series No. 442, Departament of Economisc, University of Oxford, August 2009, s. 20.

39 https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201406pl.pdf

27

unijnych. Dodatkowo Norwegia należy do Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz

Schengen.

Kolejnym państwem z grupy nordyckich nienależącym do Unii Europejskiej jest Islandia.

Mimo pracy nad przystąpieniem do Wspólnoty kraj nie zdecydował się na ten krok. Islandia

jest jednak państwem będącym stroną układów i porozumień z UE.

Zarówno w przypadku Norwegii jak i Islandii kluczowym elementem decydującym o

przystąpieniu państw do Unii jest kwestia dotycząca surowych limitów połowów ryb

narzuconych przez UE na swoich członków. Istotnym elementem w przypadku Norwegii jest

dwuwalutowy system. Oficjalną walutą jest korona, jednak główny filar gospodarki czyli

handel surowcami opiera się wyłącznie na transakcji dolarami.

28

Zakończenie

Przedstawiona praca ukazuje sytuację Królestwa Szwecji oraz jego pozycję w

integracji z Unią Walutową. Szwecja na dzień dzisiejszy pozostaje poza strefą euro. Choć

Królestwo spełniło wymagania stawiane przez Unię Europejską, a udział kraju w strefie euro

wiąże się z wieloma korzyściami to kraj pozostaje w grupie państw niechcących przyjąć

walutę europejską. Sytuacja ta podyktowana jest decyzją obywateli kraju, którzy w

organizowanym referendum sprzeciwili się wprowadzeniu euro. Na przestrzeni lat stosunek

Szwedów do integracji monetarnej nie uległ zmianie. Przeprowadzone w Szwecji w 2003

roku ogólnonarodowe referendum pokazało niechęć społeczeństwa do przystąpienia kraju do

strefy euro. Po 12 latach wyniki te nadal nie uległy zmianie. W przeprowadzonych wśród

opinii społecznej badaniach nadal wykazuje się wysoka tendencję pokazująca niechęć

Szwedów do zmiany waluty oraz negatywny stosunek do euro.

Chodź od pierwszej pracy Komisji poświęconej korzyściom wstąpienia kraju do strefy

euro upłynęło już prawie 20 lat na dzień dzisiejszy ciężko wskazać jak wiele traci Królestwo

Szwecji pozostając poza strefą euro.

29

Bibliografia:

1. Czech S., Eurooutsider z wyboru. Przyczyny i następstwa odrzucenia euro przez

Szwecji. [w:] Swadba S. (red.), Systemy gospodarcze i ich ewolucja. W kierunku

europejskiego jednolitego obszaru walutowego, Akademia Ekonomiczna w

Katowicach 2008.

2. Dośpiał- Borysia K., „Polityka Szwecji i Finlandii w regionie Morza Bałtyckiego”,

Wydawnictwo: Wiedza Powszechna, Warszawa 2006.

3. Kobus A., Kobus K., „Szwecja”, Wydawnictwo: G+J RBA, Warszawa cop. 2012.

4. Grzybowski M., „Rząd i administracja rządowa w monarchiach skandynawskich:

(Dania, Norwegia, Szwecja)”, Wydawnictwo: Abrys, Kraków 2001.

5. L. Jonung, „To be or not to be in the euro? Benefit and costs of monetary unification

as perveived by voters in the Swedish euro referendum 2003“, European Commission,

No 2005, Brussels 2004.

6. Orzeziak L. , „Euro nowy pieniądz”, Wydawnictwo: PWN, Warszawa 2003.

7. Prystrom J. E., „Innowacyjne determinanty funkcjonowania rynku pracy na

przykładzie gospodarki szwedzkiej”, Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza

Politechniki Białostockiej, Białystok 2012.

8. Soderstrom U., “Re-Evaluating Swedish Membership in EMU: Evidence from an

Estimated Model”, Sveriges Riksbank, Working Paper Series 227, December 2008.

9. “Stabilisation policy in the monetary union- a summary of the Swedish Government”

Official Report 2002:16.

10. Reade J.J. ,Volz U. , “Too Much to Lose, or More to Gain? Should Sweden Join the

Euro?”, Discussion Paper Series No. 442, Departament of Economisc, University of

Oxford, August 2009.

11. tł. Dembiński K., Grzybowski M.; wstęp Grzybowski M.; Biblioteka Sejmowa,

„Konstytucja Królestwa Szwecji”, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2000.

30

Strony internetowe:

www.ec.europa.eu/eurostat

http://www.riksbank.se/en/The-Riksbank/The-Riksbanks-role-in-the-economy/.

http://www.riksbank.se/en/The-Riksbank/Economics-prize/.

http://www.riksbank.se/en/Monetary-policy/.

http://www.riksbank.se/en/Monetary-policy/Forecasts-and-interest-rate-decisions/How-

changes-in-the-repo-rate-affect-inflation/.

http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/406/231-240.pdf?sequence=1

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr201205pl.pdf