31
Wan Wik, Epril 21 - 27, 2005 Niuspepa bilong yumi ol PNG stret! NAMBA 1605 roc BLUE Rait teist yah! 1<1.00 long Mosbi tasol -Ausait Mosbi K1.30 MOM 18 L GIJTBAI * PNG kopi seisman bal wok long Amerika PES 25 * Stori bilong nupela Papa bilong Katolik Sios PES 2 * 01 pani stori bilong KANAGE PES 23 Or.. IIeStS. . Last! TeU2565OGJFt 3ZS3OZ . . .... Ie4725488Fat4fl38

wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

  • Upload
    others

  • View
    18

  • Download
    1

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

Wan Wik, Epril 21 - 27, 2005

Niuspepa bilong yumi ol PNG stret!NAMBA 1605

roc BLUE

Rait teistyah!

1<1.00 long Mosbi tasol -Ausait Mosbi K1.30

MOM18 LGIJTBAI

* PNG kopi seisman bal wok long Amerika PES 25* Stori bilong nupela Papa bilong Katolik Sios PES 2* 01 pani stori bilong KANAGE PES 23

Or.. IIeStS. . Last!

TeU2565OGJFt 3ZS3OZ. . ....

Ie4725488Fat4fl38

Page 2: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005

WestenHailans:of memba bilong polis Mobail Skwad 6Mobile Squad 6 husat I stap long WestenHailans Provins, I statim ol patrol bilong 01long Maunt Hagen Siti las wik Trinde. Long oldispela patrol we ol polisman I bal wokabautraun, I no ron long kar, 01 bai painim o putimai long ol lain husat i save kamapim 01 Iiklikraskol pasin olsem pulim bilum bilong 01manmeri long stil.

Gaip:Polls i holim pasim pinis wanpela man husat01 I bilip I bin stil long wanpela liklik supamaket o stua long Kerema long stat bilongdispela mun. Em i bin yusim hom meid ganlong pretim 01 lain insait long stua na stil.Polls i bin holim pasim em wanpela de bihainlong em i bin mekim dispela pasin.

MOSBI:Wanpela man husat I bin bagarapim wanpelahaus kai long Godens, Mosbi i bin wokabautfri long Mande taim Boroko Distrik kot irausim kot bilong em bilong wanem nogatman i bin stap long givim evidens. Kot i binharim olsem dispela man, Paul Ku I binbrukim masin bilong hatim kaikai na bagarapim olgeta kaikai insait. Em i bin go longautim kros bilong men bilong em i no kisimmap pinis pe bilong em bihain long bosmanbilong haus .kaikai i bin rausim em long wok.

r - - - - - - - - - - - I

TRAIN FOR II SUCCESS prona II accredited II *N £UU3 Certificate II Professional accredited or Diptoma,

." ... . . orDegree.I British Career Tratntng ... . ..- IICarnbridgeInternationals the keyto a .1Isuccessfulcareer.Invest in accredited Iqualificaonsandskills for agreatfuture.llntemationatDiplomasi3O or US$260J1* Accounting,Hotels,Tourism,ComputersI* Business,Management,Stores,EnglishI* Personnel,Markethg,Advertising, InsuranceI1 Economics, SecretaryPurchasing,Stores1Advanced & Honours Diplomas and MBAs1* Business,Marketing, Finance,Personnel1For your FREE Information book contact:1CAMBRIDGE INTERNATIONAL COLLEGE j

P 0 Box 53, Southampton,‘ 8014 OYP, England, Britain.1 Fax: +44.2380337200I Web: www.cambridgecollege.co.uk1I Email: infocambridgetraining.com IAccreditedBritish Training & Education I1registesiedwith the National TrainingCouncil i& Ministryof Labour of Papua New Guinea

- - .- - - - - - - - - - -.

Wolinu.p.ela

Neville Chol Iraitirfl

LONG bikmoning longTrinde long dispelawik, 01 kadinel bilong Rom I bin makimkadinel Joseph Ratzinger olsem namba 265Pop.

Nem em i kisim em Pop Benedict Vl16.

Kadinel bilong Chile, Kadinél Jorge ArturoMedina Estives i bin kamaut long verandabilong St Peter’s Basilica na tok, "Mi tokautlong gutpela nius bilong amamas. Habemuspapam! Mipela i gat nupela Pop!.

Sampela minit bihain, Pop Benedict XVI Ikamap long veranda wantaim klos bilongPop na toktok long 01 planti tausen manmerihusat i wok long singaut i stap.

Em i kamap namba wan Pop bilong kantriGermany gen bihain long 1000 yia.

Bihain em i givim blesing bilong em long01 manmeri i step long Rom.

Kadinel Ratinger I bin wok long taim truolsem prifek bilong Kongrikesen bilongDoktrin bilong Faith 0 wasman bilong bilip.Planti I bin kolim em was dok bilong Godbikos em i save sanap strong tru long ban-isim Katolik bilip.

Em yet I tôk pasin bilohg man i laikim arapela man o men i laikim arapela men em ibikpela pekato tumas na ol arapela 10th nostrong tumas.

Pikinini bilong polls manMama bin karim em long Epril 16, 1927

long Marktl Am Inn, Jemeni. Em i bin pikinini bilong wanpela polis man husat I kamlong wanpela famili long Lowa Bavaria. PIesBavaria em i wanpela .strongpela Katolikkantri.

Em i bin bikpela long Traunstein, klostulong boda bilong kantri Austria taim AdolfHitler na ami bilong em i bin bosimGermany.

Ratzinger yet i bin rait olsem ol skul opisabilong em i bin salim em I go long yutmuvmen bilong Hitler, maski em i no laiktaim em I bin 14 krismas tasol long 1941.

Tasol bihain taim em I stat long skul pater,01 I lusim em i go aut.

Long 1943 gavman I salim Ratzinger I golong ami na em I bin pait long wanpela antiekraf yunit long bihainirn 01 born balusbilong ol Arnerika na Gret Briten

Em I ronawe lusim ami long 1945 na gobek long Traunstein we 01 arni bilongAmerika i bin holim pasim em.

Long 1945 ol i lusim em i go fri. Long1946 i go nap 1951, em i skul pilosopi natioloji long Yunivesiti bilong Munik na wanpela arapela skul long Freising.

Em i kamap pater long 1951. Foapela yia

gatPop

* Pop Benedict 16 i kamaut nagivim blesing.bihain em I karnap wanpela tisa bilong yunivesiti na em i tisa long 4-pela yunivesiti longJemeni.

Long rnun Mas 1977, Ratzinger I karnapAsbisop bilong Munik em Pop Paul VI yet imakim em. Em i bin holim dispela wok mapNovemba 25, 1981 taim Pop John Paul 2 imakim em olsem hetman bilongKongrekesen bilong Doktrin bilong Bilip. EmI bin holim dispela posisen i kam map nau.

lleksen bilong man i senisim John Paul 2I bin kamap klia taim waitpela smok i kamapausait long Vatican - dispela toksave longbipo yet olsem I gat wanpela nupela poppinis. Bihain long en tasol, olgeta belobilong Vatiken I bin pairap insait long StPeters Skwe long toksave olsem I gatnupela pop.

Planti tausen manmeri husat i wok lôngwet i stap I bin singaut taim 01 I lukirn wait-pela smok I kamàp long smok paip longhaus lotu we 115 kadinel I bin sindaun longvotim nupela pop.

Sampela manmeri i bin holim ol flek nasingaut "Viva II Papa!" o "Longpela laipbilong Pop!"

lleksen bilong Pop Benedict XVI I kamaplong namba tu de bilong konklev. 01 i binmakim em bihain long tripela o 4-pela balOttasol. Sotpela taim bilong dispela balot Iwinim olgeta arapela ileksèn long histri.

Nau Pop Benedict bail mas tok klia saposem bai bihainim lekmak bilong. John Paullong raun lukim ol arapela kantri long wol.John Paul I bin mekim 104 raun olgeta longtaim bilong em olsem Pop;

PNG Nunslogivim Iuksave

MAUSMAN bilong Pop long PNGNunsio Asbisop Adolfo Tito Yllanataim em i tok amarnas long nupelaPop we 01 bin makim long bikmoningaste long Sistin Sapel long Vatiken Ibin wokim dispela toktok.

"Mi blImp olsem dispela em I gutpelalong makim Kadinel JosephRatzinger olsem nupela Pop bilongyumi husat bai karim nem PopBenedict 16.

"Dispela em i gutpela sapta longhistri bilong Katolik Sios long makimman olsem bikos em I sanap strongtru long bilip na em i wanpela strong-pela bilip man. Sios I laikirn dispelakàin man.

"Na ol gutpela wok bilong em longsanap strong long bilip na lukautimstrong 01 samting we sios I sanap longen I bin kamap long plesklia taim e mlstap olsem Asbisop bilong Munik longJemeni na long planti yia, taim em Ikarimaut wok long Vatiken olsem manI lukautirn 01 samting bilong sios na tu,bos bilong ol Kadinel.

"Dispela em I bikpela blesing we leitPop John Paul 2 I givim yumi long enna I no pinis yet. Mipela wantaim olKatolik sop bilong PNG na SolomonAllan i bin wokim tok tenkyu misa lotulong bikmoning long Don Bosco tairnmipela I harim nius olsem sios I gatnupela Pop," Nunsio I tok.

Katolik sios long PNG bai ofaim olspesel misa lotu long tok tenkyu longnupela Pop.

Fainens dipatmenlonsim intanet salt

Andrew Molen Iraitim

ROYAL Papua NiuginiKonstabulari RPNGC long dispelawik i lonsim nupela odit komiti bilongol.

Wok bilong dispela komitiem longlukautim na was long baset na ronbilong mani insait long RPNGC.

"Mi save olsem polls em I wanpeladipatmen bilong gavman we mipela Isave yusim planti mani bilong gay-man olsem na ml ting dispela komitibal helpim long lukautim mani bilongdipatmen," Polls Komisina SamInguba I tok.

Em I tok dispela komiti bai waslong 01 rot bilong dipatmen longyusim mani bai ol I, noken yusim plan-ti tumas na 01 I no map long paulim.

Long wankain taim Seketeri bilongDipatmen bilong Fainens na Tresarina siaman bilong dispela odit korniti,Thadeus Kambanel I tok dispelakomiti I kamap aninit long lo bilonggavman long we I karim toktok insaitlong Fainens Menesmen Ekt na I nokamap nating.

Page 3: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTOK NflIS EprII2l-21,2005 . Pe3

Momis tokgutbai* . .sanap longBogenvil lleksen

Neville Chol i raitim

BIHAIN long 33 yia insait long wok politiksbilong PNG, gavana bilong Bogenvil, JohnMomis I lusim na i go bek long ol pipel bilongem long Bogenvil.

Mista Momis, husat I bin go bek long Bogenvil aste I bin go na nominet long sanaplong namba wan Otonomas Bogenvil ileksenwe bail kamap neks mun.

NesenelPalamen Ibin luksave long wokbilong Mista Momis longTunde long dispelawiktaim em i gMm las toktok bilong em long toktenkyu long olgeta manmen husati bin helpimem long wok bilong em.

"Olsern wanpela man husat I bilip olsem olpipeli gat rait long makim bihain taim bilong 01long balot bokis na gutpela wok politiks, ml

lukim ileksen namba wan Otonomas Bogenvil Gavman ileksen olsem wanpela nupela salens.

"Dispela salens, ml pilim olsem ml mastraim.

"Olsem na ml risain long dispela bikpelahaus long gMm ml yetlong ol pipel bilong Bogenvilolsemwanpela kendidet bilong opis bilong presiden bilong Otonomas BogenvilGayman," Mists Momis I tok.

Praim Minista Sir Michael i givim bikpelaluksave long Mists Momis olsem wanpelaman husat I bin I gat driman na visin bilongkamapim gutpela demokratik PapuaNiugini.

Em i stori long palamen long taim em I binbungim Mists Momis long Wewak taim em Iwok long skul pater yet

Sir Michael i toktaim Mists Momis I bin skulpeter yet, em i bin gat tingting long kamapimPNG olsem wanpela demokratik kantil.

Gavana bilong Morobe, Luther Wenge Igivim luksave long Mists Momis natokolsemI nogat wanpela arapela memba I olsem

Mists Momis bilong wanem I nogatwanpelanem nogut long en insait long 33 yla em i binwokolsem wanpela memba bilong Palamen.

Em i tok Mists Momis olsem em Iwanpelamemba husat I bin skul pater na bihain tsimem I go long wok politiks, em I no lusim dispela pasin bilong sios.

"01 sampela lain i kamap long politiks nalusim pasin bilong pater. Sem bilong 01 dispela lain.

"Yu tasol yu soim pasin tru bilong pater. Yustsp memba bilong Bogenvil, yu no popaia.01 pipel bilong Bogenvil I makim lida tru.

"Long toktok na pasin, yu em trupela man,"Mists Wenge I tok

Bipo praim minista na memba bilong Nesenel Kapitel Distrik, Sir William Skate i luksave long wok bung Mists Momis na arapelaman husat bai resis long presiden long Bogenvil, Joseph Kabul i kamapim.

Tupela man wàntsim i tok klia pinis olsemmaski husat man iwin, tupela bai luksave nakisim arapela long wok bilong Bogenvil.

NARI tok olsern tapiok I oraitNESENEL Agrikalsarel Risets Institut

NARI I laik mekim tok klia long 01 manmeriinsait long kantri olsem I orait long kaikaimtsplok 01 I groim long gaden bilong ol.

NARI em I wanpela gavman opis I savekarimaut wok nsets long 01 kaikai, na animalna sekyuriti bilong ol.

Ekting DairektaJenerelbilong NARISergieBang i wokim dispels toktok bihain ol plantimanmeri I pret long kaikal tspiok bihainimripotolsem 27 pikinini long Filipins i bin dai biham long 01 i kaikaim tspiok. Na tu, samtlngolsem 100 manmeri I bin slip long haus sik biham long ol I bin kaikaim tapiok I gatwanpelaposin ol I kolim sainait cyanide long en.

"01 ripot I kamap nau i tok kIla olsem 01pikinini long Filipins I dal long wanpelamarasin istap insaitlong wanpela miks bilongtsplok keik na I no dispela sainalt I stsp insaitlong tspiok mipela I save rausim long gaden,"Mists Bang i tok.

Em I tok 01 tspiok we 01 manmerl I savegroim long gaden I orait long kaikai. Dispelatokoralti karamapim 9-pela nupela tapiokweNARI yet I tok I gutpela long ol fama longgroim.

Wok risets yeti soim olsem 01 tapiok i save

groa insait long PNG I gat liklik pipia bilongsainait insaitlong en, tasoldispela Isave pinistaim yu boilim o kukim tspiok.

"Em I tru dispela marasin I ken bagarapimman sapos em I kaikal tspiok I no tan o saposol I no kukim gut.

"01 dispela pipia sainait I save kamap longtaim mipela I dikim rausim tspiok long graun.

"Em i save kamap tsim wanpela kemikel olI kolim cyanogenic glucoside I bruk. Dispela Isave stap insaitlong 01 ruto tspiok yet," MistsBang i tok.

Tasol em i tok to olsem olgets tapiok insaitlong PNG em olswittspiok na I nogatdispelapipia bilong sainaiti stsp. Oltspiokwe I paitnaI gat bikpela mak bilong toksik sainait I savegroa long Afrika na Esia.

Stia tok I kamlong NARI I toksaposolmanmen I wan yet long dispela, ol I ken putimtspiok ol I rausim long graun insait long waramap long tripela de.

01 I mas senisim wara olgeta de na dispelsbai rausim sainait. Dispels wok em 01 man-men long Afrika I save mekim long rausimsainait insaitlong tspiok.

NARI I tok ol I painimaut tu olsem mak bIlong sainait insait long ol yangpela tspiok na

skin bilong 01 I winim mak bilong sainait insaitlong 01 bikpela tspiok. Olsem na ol I tok 01manmeri I mas rausim skin bilong tapiok pastsim naoli noken gMm olpipiaskin long ol p1ko animal bilong 01 long kaikal.

01 monki Wantoki bin soim kola bilong ol taimol i bin ron long kar bihainim wanpela stilmanhusat i bin pulim bilum bilong wanpela menlong Sir John Guise Stedium, long Mosbi, laswik Sarere. braiva I katim long ol liklik rotno abrusim ol narapela kar.

01 manki opim dua bilong ka pinis na lek ihangamap ausait. 01 1 bonisim rot bilong ron-awe bilong dispela stilman, tasol ol narapelalain i holim pasim em. 01 nipot i tok olsem taskfos bilong ol polis i bruk pinis. tasol I luk olsemol I stap yet.

Toktok long polis no, taim wonpelo wan wok, bilong i wanpela waitmon, I bin stat nupeki,em i bin ronim kor I go doun long wonpelo liklikrot long 6 Moilno bihain kisim bikpela rotno roni kern long opis.

Taimem I bin kamausoit long kor bilong em longopis em I bin guric long lukim wonpeki man, lukolsem em i no woswos, wontaim yunifom bilongpolis, I kom ausait long wonpelo norapela kar.

bispelo man i tokim em olsem em i wonpelopolisman no em i bin bihoinim em I kom long opisbikos em i bin brukim wanpela trafik lo toim emi bin bihoinim dispelo liklik rot long 6 Mail.

Polismon i bin tokim wan wok olsem dispela rotem i bin won we rot. Won wok i tok I no bin i gotwonpelo sam we i toksove long dispelo. Polismoni tok, i got, tosol long hopsoit mous bilong rot.Won wok i tok, em i no gutpelo bikos ol draiva ino mop save mop ol i komop long dispelo hop bilong rot.

Polisman i tok olsem won wok i rong yet, tosolem i lus tingting long korim trafik infninsmenbuk bilong em, o buk we ol polisman I save yusimlong sasim ol droivo i brukim ol lo bilong rot.

Long dispeki mak bilong won wok I save pinisolsem polisman bai giomon no oskim long mani.Horiap tru em i tok, yumi i go stretim dispelahevi long opis. Polisman askim, wanem opis? Nawan wok bekim, opis bilong Wantok Niuspepa,mi save wok long hap.

Man, taim polisman i harim dispela, pes bilongem hangamap, klostu pas long graun. Tasol taimem i bin bihain wan wok i go insait long opis nolukim bos bilong mipela no wanpelanarapela bodmemba, bikpela man bilong Katolik Sios, tru trupes i pos long graun, no olgeta strongpela toktok I pinis, no isi tasol em i toktok wantaimtraipela smail long pes bilong em long won wok

Pinis em i givim bek laisens bilong draiv we em ibin kisim long wan wok no wokabaut ron wan-taim i go long duo. I got planti gutpela polisman,tasol i got sampela ol nogut tu, husat i save giamanim ol manmeri. Was gut long ol dispelo koinlain, no save long ol rait bilong yupelo.

Lukoutim yupelo yet long pinis bilong dispelawik, wiken, no stat bilortg nupela wik. Wok naomamos, tasol mekim wantaim tingting. Laipem i bikpela samting.

Mosbi long amamasim dispela de.

Amamasim 50 yia bilong Bahal lotu long PNG..ol dispela likllk pikinini I putim gutpela stall bilas na wokim naispela tumbuna singsing na danis long amamasim bikpela de bilong ol na Gavana Jenerel Sir Pauhas Matane na Lady Kaludia I lukluk long ol selebresen. 01 bin askim ol long stap wantaim Bahal komyuniti long

* Tapiok hia long PNG em i oraitlong kaikai. Lusim long wara nakukim gut.

Page 4: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

hs4 [oril2l-21,2005 NIH NIUS WANTOKHap Hap

Nius

ENB SevingsBUNG bilong Is NuBriten Sevings naLons Sosaiti I tokautolsem bikpela maklong sevings em 01 binyusim long peim 01woklain bilong ol.Siaman bilong SosaitiMatalau Nakikus I bintokim Anuel Jenerelbung bilong ol olsemlong samting olsemKI .3 milien sosaiti I binyusim long wok bilongem, bikpela hap makem 01 bin yusim longpeim ol woklain. Tasoldispels manimak em Ino abrusim mak we 01I katim long karimautwok, Mista Nakikus ibin tokim bung ol binholim long KokopoSekenderi Skul longdispela mun.

Autim Wan01 lain i save sapotimwok bilong turis long IsNu Briten I singautlong 01 atoriti longlukim olsem i mas gatmap pabllk aweanesbipo 01 ovasis turis sipI kam insait longprovins na kantri.Siaman bilong turisimkomiti long Is NuBriten Meli Paivu I bintokaut long dispelasamting insait longwanpela bung wantaim Samba ov Komeslong Rabaul. Em i tokI kam map nau, tripelaturis sip I bin raun I golong Is Nu Briten tasolnogat pablik aweanes Ibin kamap long dispela wantaim ol lain irejista olsem ol turisopereta. Bung i binautim wan long pramsbilong bensin I goantap bikos dispels balkamapim hevi long 01pablik I talk go na Ikam namel longRabaul na Kokopo.

01 Bogenvil lida I bung longstretim ol aweanes kempen

Veronica Hatutasi Iraitim

OL BOGENVIL lida i bin bung longBuka aste nait na tok oraitim ol pablikaweanes kempen we ol bal kanimaut.

Dispela em Join Lidasip lntensivAweanes komiti na I kanamapim ollain I makim olgeta grup longBogenvil.

Opis bilong nau pinis BogenvilGavana John Momis I tok Igattupelahap bilong dispels aweanes kernpein. Wanpela em aweanes long olkendidet I sanap resis long presiden

Bogenvil

na namba tu em long 01 kendidet Isanap long 01 konstituensi, ol pastaim paitman na ol men.

Opis I tok kempein bilong resislong preside,n I bin stat long las wikFraide, bihain tasol long 01 bin opimrot bilong Bogenvil OtonomesGavman ileksen long Fonde, Epnil 14.01 bai statim kempein long namba tugrup long Anawa neks wik .Fnaide nalong Bum long Sarere.

Mista Momis I bin nisain longnesenel politiks na posisen olsemGavana long dispela wik Tunde long

OLSEM 01 wok redi, llektorel Komisin I wok longpninim 01 Komon Rol bilong jenerel ileksen bilongnamba wan Bogenvil Otonomes Gavman we balstat long Me 20.

Long las Fnaide, llektonel Komisina AndrewTrawen I bin kisim 01 nipot long ol wok go het longileksen na em I amamas long gutpela wok Ikamap. Em bin stap long Bogenvil wantaim komitiwe i raun long ol foapela rijen bilong kantri longkarimaut 01 wok rivyu long llektorel BaundanisKomisin.

"Dispels ilkesen I gat histri na llektorel Komisinbai kisim skul long dispels na redim em yet saposwankain ileksen map kamap bihain tsim," MistsTrawen I tok.

Em I tok bikpela senis i wok long kamap longsait bilong politiks insait long PNG na dispels

7NATU BAt Mt PASIM DISPELATRUKAI RAtSFAKTORI HIA LONG LAE NA SALIM OLGETA

AUSTRALIA I GO BEKLONG PLES BILONG OL

Palamen long ai bilong 01 Palamenmemba husat I bin staplong nambawan de long Epnil bung. Mists MomisI risain long nesenel politiks bihainlong 33 ylas em I sevim Bogenvil nakantni we em bin kamapim planti gutpela samting. 01 i save kolim Momis."papa bilong Nesenel Konstitusen".

Mista Momis I go bek aste longBogenvil bihain long em I givim risainpas long Praim Minista na PalamenSpika.

Nau em bai givim nem bilong emlong resis long posisen bilongPresiden long namba wan BogenvilOtonomes lleksen.

em e mol I kolim long ‘The NewBougamnville Panty". Em bal go paslong dispels pati.

I gat bilip olsem bikos Mista Momisbai lonsim pati bilong em, 01 i surikim01 aweanes kempein progrem I golong neks wik.

Ripot I kam long Buka I tok olgetalain ilaik sanap resis long pos bilongPresiden I ma stap taim ol I karimaut01 aweanes kempein.

Ripot I t Ok long wankain taim, 01arapela kempein long not, saut nasentnal distnik I stat long Mande longol kehdidet husat I laik sanap resis.

Nominesen bal 55 tumora FraideMists Momis bai lonsim pati bilong long 11 kilok.

***oI MekamuiBRA givim sapotnamba wan jenenel ilkesen bilong BogenvilOtonomes gavman I wanpela long 01.

Dispela I bin namba wan bung we Bogenvillleksen Stianing Komiti I bin holim long tokssvelong 01 atoniti long 01 wok go het I kamsp longpnovins I redi long holim namba wan ileksen longgsvmna bilong 01. Etministreta Peter Tsiamalili emI Siaman bilong dispels komiti. 01 arapela gavmanejensi is tap insait long komiti tu.

Bung .1 bin tokim ol atoriti olsem 01 I redim pinis01 komon Rot na wok bilong sekim na raitim nem

bloong ol pipel.Na sekyuniti long allan i gutpela tasol long sam-

pela hap bilong Siwai na No Go Zon ens we 01 lainbilong U-Vistrak papa Noah Musingku stap longen na ol Mekamul lain I stap

Tàsol bai gat strongpela sekyuniti long sampelaens we ol polis bal sambai long en. 01 bal makim01 pIes bilong vot long 01 mein senta long ol distnik.01 Meksmui na BRA.i givim tok promis bilong ololsem ol bal mo map long ksmapim baganap nameknais long taim bilong ileksen.

Planti manmenilong Bogenvil I laik ileksen longron gut na nogat trabel long kamap bal 01 map i gatgutpela gavman na pamnim gutpela sindaun gen.

- Aloysius Lauka!

01 nupela polls bilongBogenvil I gréduet

BOGENVIL I gat 50 nupela pollsmanmeni husat bal helpim longlukautim 10 na oda long allan.

Fifti 50 yangpela man na men Ibin pinisim 6-pela mun polls treningkos long Bomana Polls Trening Kolisausait long Pot Mosbi las Fonde.

Nua mak bilong ol nupela Bogenvilpolls aninit long trening I bin stat lasyia em i go long 100. Namba wangrup I bin greduet lông mun Julal lasyla na 01 Iwok pinis long ailannau.

Ints Gavman Rilesen na BogenvilAfeas Minista Sir Peter Barter i bintok ol I gat bikpela wok na salenslong mekim long lukautim lo na odabihain long planti yla bilong pait, trabel na hevi.

Na nau wantaim namba wan jenerel iteksen bilong Otonomes gavman,bikpela wok I stap long han bilong 01.

Sir Peter I bin tok long ol narapelataim, pablik I save lukluk long 01 polls

tsi ml gat hevi tasol em I narakainlong Bogenvil.

Em i tok bikos hevi Iwokim na I nobin gat 01 polls long lukautim lo naoda na gutpela sindaun, 01 I maskirapim bek wok bilong polis longallan.

01 bikman husat I bin lukim dispelsgreduesen em long Sir Peter,Maining Minista na Not Bogenvilmemba Sam Akoital, Bogenvil PollsMinista Hilary Masiria, Bogenvildeputi Edministreta Andrew Bisi,Bogenvil asisten Polls Komisina JoeBemu na 01 bikman bilong ol HalKomisin long Australia, Nu Silanhusat I givim mani helpim longBogenvil Polls projek na tu, PollsKomisina Sam Inguba.

Planti I bilip olsem sapos 10 ns heviI stret long Bogenvil, bai I gat gutpelasans long ol manmeri long sindaungut.

1’** **

-

S Lida Joseph Kabul i toktok long bung.

* Bung bilong ol Bogenvil pipelBuka. 0! poto:ALOYSIUS LAUKA!

wantaim ol lida bilong 01 long

I wok redi long ileksen

BIABIA EM PROTES LONG LAE.. EM LAIK OL AUSTRALIA MAS 10K SORI LONG P.M...

PRAIM MINISTAJOHN HOWARD-I MAS APOLOJAIS LONG CHIF

I BILONGYUMINAUII

f-i

I SAPOS MI PRAIM MINISTA, BAI SAT1M DAUNOPlSBILONG OL AUSSIE HAICOM LONG HIA NA SALIM

OLGETAJO BEK LONG PIES BILONG 01!!. iiF

_

14I-

JAPOW4Mc

-I

NAU WANPELA MAN ISINGAUT I GO LEM...

Ml EM BIABIAH TAIM

I MI 10K, VU MUV, VUMUV TASOL!!

ASOL MIPELA SAVEI OLSEM YU MAN BILONG

KAIKAI RAIS STRETipd,,p j YAH, RAIS NA STEW EM

- 1,. BUN BILQNGYU VAHH

Page 5: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTOK MOMASE NIUS Epril 21-27,2005

Nogat risos long Wil bilong wilwil helpim famakarimaut wok

Michael NovinguI raitim

OL POLlS longMadang pnovins I binholim kwatali o nambawan hap bilong bunglong dispels yia longlas wik Fraide.

Bosman bilong 01polls long MadangSupenintenden NemaMondial I tokim 01 pollsmanmeri olsem 01nogat map nisos o olsamting bilong helpim01 I karimaut wok bilong01.

"01 kar long ol autstesen I bagarap pinis natu, I nogat mani longstretim ol.

"I nogat mani bilongbalm bensin long karlmaut 01 wok bilong ol,"Mista Mondial I tok.

Em bin strongim 01polls manmeni longyusim gut ol samting Iwok i stap long helpimol long wok bilong 01.

Em i tok nsu yet, ol Ino map long go autlong helpim taim trabel Ikamap na tu, helpimkomyuniti long wokbilong ol bikos 01 Inogat bensin bilongkar.

"Yupela I mas tokim01 lain I kam putim komplen long balm bensinna yupela I ken helpim01," Mista Mondiai I bintokim 01 polls manmenibllong em.

I tru yumi sot long olsamting bilong karlmaut wok bilongmipela, tasol yupela olpolis manmeni bilong mlI bin wokim gutpela woklong dáunim hèvi bilong

10 na oda insait longprovins bilong mipels,Mists Mondis I bin tok.

Em i go mos na em Iaskim ol polls manmeribilong em long karl-maut gut wok bilong 01wantaim nispek o luksave na gutpela pasin.

"Taim yu gat nispek oluksave I ksm long pabIlk, ol pablik bal gatnispek long yu na balmekim wok bilong yu Iisi, bikos bal yupelawok bung wantaim," emI tok.

Mists Mondisi Iwokim singaut I go long01 bisnis haus na 01gavman atoriti insaitlong provins I kenhelpim 01 polls longkisim 01 nupela kar naol samting long helpim01 I kanimsut wok bilong01.

Wantok Niuspepa Ibin painimaut long 01sampela man i putim olkomplen long YombaPolls stesen olsem I tru01 polis I nogat bensinlong ka bilong 01 longhelpim ol lain I putimkomplen long balmbensin long kar bilongol, orait, ol bal helpim 01long go stretim ol hevibilong ol, wanpela manI gat komplen na i binkisim I go long polls Itok.

Em i tok dispels baikamapim planti heviinsait long ol komyunitibilong ol na gavman Imas wokim samtingkwiktaim long stretimdispela hevi, man husatI no laik bal nem bilongem I kamap long niuspepa I tok.

WANPELA nupela stall bilongpaitim rausim pipis na skinbilong rais I kirap nau.

01 agnikalsa opisa bilongMorobe Provins I bin guns longlukim ol rais fama long, MarkhamDistrik, I paitim rausim pipia naskin bilong rais wantaim 01 wilbilong 01 wilwil.

Man husat I bin kirapim dispelstingting bilong paitim rausimpipia na skin bilong rais wantaim01 wil bllong 01 wilwil na lusim rais

grein pikinini bilong rais tasol Istap, em John Umant, wanpelabikpela rais fama long Markham.

Las wik Tninde ol rsis fama Ibin amamas tru long helpimMists Umant kamautim ol raisbilong em na paitim rausim pipiana skin bilong rais wantsim ol wilbilong wilwil. I bin I gat 6-pelawilwil I stap long fam bilong MistsUmant long dispels taim.

Provinsel Edvaisa o manbilong givim tok stia bilong

01 DWU

Dipat,men bilong Agrikalsa naLaipstok DAL, Otto Gina, I tokamamas long 01 fama, moa yetMists Umant, long groim plantirais tru.

Em i givim gutpela tok long olnarapela fama long lainim longpiksa bilong Mists Umant na wokbung wantaim long kisim helpimlong gavman na ol non gavmanogenaisesen.

01 fama Isingaut long gavmanlong helpim ol groim moa rais.

sumatinwok long Hawaii

Bonnie Abola DWU sumatinI raitim

SIKSPELA Sumatin bilong Divain WodYunivesiti DWU long tvladang bsi go woklong Is Wes Senta long Honolulu, Hawaii.

Dispela 6-pela sumatin husat I skul longkamap 01 nius nipota bal wok na raitimnius bilong Pasifik Ailans Ripot PIR,wanpels niuspepa bilong Pasifik AilansDivelopmen Prognem long Is Wes Senta.

01 sumatin em Henry Yamo, lona Reto,Susan Oneape, Roline Likasbilong sekenyla na tupela namba tn yla sumstin,Yvonne Ngutlick na Evah Kuamin.

Is Wes Senta em i wanpela edukesenna nisets skul we US Kongres o gavmanbilong Amenika yet I sanapim. Intanetwebsait bilong 01 I gat planti manmeniausait long Pasifik I save nitim long lukimnius I, kamap insait long Pasifik.

Dispels wok progrem I kamap long wokbung namel long Bosmeni bilongKomyunikesen Ats Dipatmen DoktaEvangelia Papoutsaki na Peter Wagener,Edita bilong PIR taim tupela I bin bunglong wanpels bikpela kibung bilong oljenelisim tiss las yla long Fiji.

"Dispels bai stnongim nem bilongKomyunikesen Ats Dipatmen na

Yunivesiti insait long Pasifik nijon na Igivim sans long PNG long kanim toktokbilong kantni I go aut," Dokta Pàpoutsaki Itok.

"dispels em i gutpela sans long kanimraiting bilong mipela I go aut lông Pasifik.Mi amamas long dispels sans na ml balnaitim ol gutpela stoni," Yvonne I tok.

"Mi laik tok tenkyu long dipatmen long

Pes 5

bal

kamapim dispels sans. Dispela progrembal helpim mipela long wok bilong mipelalong bihain taim na bai mipela I ken savelong wok long arapela kantni. Mipela baiapim nem bilong kantni insait long ol stonimipela I raitim," Susan Orespe I tok.

Kontrak bilong ol sumatin map long 6-pels mun olgets. Bihain long en, ol I kenglasim na skruim i go mos yet.

Nupela AIDS Senta long Wewak TaunPaulus Tall I raitim

NUPELA sents bilong AIDS I op pinis nsu long Wewaktsun we bai I ken trenim 01 lain long helpim ol lain husatI gat dispels sik.

Dispels senta em Praim Minister Sir Michael Somareyet i bin kamap na opim las mun tasol.

Dispels opis I step long Wewak tasol em bal helpimolgeta lain long Momase nijon wantsim.

Dispels senta ol I kolim Arkfeld na em I stap klostulong we wanpela balus bilong misin I bin pundaun bipo.

Sists Tarcisia husait I luksutim dispels sents I tok

sents bal I helpim 01 lain long tnening na husat ol I gat sikAIDS tu.

Narspela wankain senta olsem bilong Katolik Sios weI stsp long Banz long Westen Hailans Provins 01 I kolimShalom, narápela long Sauten Hailans Provins long Tanna Mendi tsun na I gat wanpela gen long Kiunga,Westen Provins.

Kodineta long dispels senta, Misis Hunhoff I tok sentabal wok klostu long helpim 01 lain i gat sik na em i amamams long lukautim tu Momase rijon.

Em I tok tenkyu tu I go long Sir Michael long kamap naopim dispels senta.

01 surnatin wokimrabis raskol pasin

LAS wik, 5-pela yangpelamanki knismas bilong ol I stapnamel long 15 na 17 yla I kanimgan na go insait long HandyMart Sevis Stesen long Madangtaun ns 01 bin 151k traim stilimmani long dispels sevis stesen.

01 dispels manki em olsumatin bilong TusbabSekenderi Skul na Gut ShepedHal skul insait long Madangprovins.

Dispels plen bilong 01 longstilim mani I no kamap tru longwanem ol papa bilong dispelasevis stesen I bin stap nastopim ol.

01 dispels sumatin raskol Ipait bek wantaim ol papa bilongstos map polls i kam. Na ol Iyusim 01 strongpela gan longpsit wantaim ol polls. I nogatwanpela polls o ol raskol I binkisim bagarap.

01 manmeni we haus bilong 01I stap klostu long dispels sevisstesen I bin hsnim 01 psirspbilong ol gan. Taim ol samting Iwok long kamap long dispelshap, wanpela man we I no laiktokim nem bilong em longWantok I bin tok em i ting ol Ipait long Irak, tasol nogat, em

PNG I laik ékting Irak.01 dispels 5-pets sumatin nau

em polls i holim 01 I stap Ol Ibalm bell mani map long K200wan wan i kam ausait na wetimkot.

Long wankain taim, wanpelabilong 01 dispela sumatin Irausim klos long skin bilongwanpela men beksait longHandy Mart Sevis stesen na Ibagarapim em. Turangu dispelamen i singaut I go na nogat manI helpim em, maski planti man-men I stap long hap. Tasol wan-pela polisman I bin kam helpimem.

Namba wan bosman bilongPolls stesen long. MadangJimmy Namura I tok dispelskain pasin em I pasin bilong 01animal, em I tok.

Na em i singaut long 01 55bilong ol manki lông givim gut-pela stiatok long 01 pikininibilong ol. Dispels bal helpim ollong gutpela sindaun bilong 01long bihain taim, Mists NamoraI tok.

- Michael Novingu

Hap HapNius

Wara SaplaiMoa long 3000 man-men long 4-pela pIesinsait long Huon GaIpDistnik long Morobeprovins bal kisim gut-pela wars saplai.Dispels I kamap sninitlong wanpela projekbilong Huon GaIpMemba Sass Zibe.

* 4-pela long ol sumatin bilong Divain Wod husat bal go wok longHawaii map long 6-pela mun olgeta.

Raun LUkIUk...Membabilong Is Sepik na Ministabilong Nesenel Plening naRurel Divelopmen, ArthurSomare I bin go raun longSauten Hailans provins laswik bilong tokaut longbikpela rot mentenens pro-grem we bal I kamap longHailans Haiwe long saltbilong Sauten Hailans.

Minista Somare, TrenspotMinista Don Polye na SautenHailans Gavana Hami YawariI sanap long maus rot bilongSamberigi Gobe rot.

Page 6: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

Pes IiHap Hap

NiusDinan mani

I luk olsem bai PNG Ikisim moa mani I kamlong EsianDivelopmen BenkADB long mekim olapgreding projek insaitlong 5-pela Hailansprovins. Bai I gat wanpela arapela dinauprogrem tu long stnetim ol bikpela hapbilong haiwe. Ministabilong Woks naMemba bilong Mapnik,Gabriel Kapris I tokautlong dispela bihainlong em i kam beklong Manila, Filipins.Mists Kapnis I tok dispels i kamap bikosgavman I bin lukimolsem 01 I no map longgivim hap mani bilongol long kanimaut ol dispels sabprojek. Em Itok dispels paitim tokwantaim ADB longaskim long wanpelaarapels dinau bilonglukautim ol bikpelahap rot bilong HailansHaiwe namel longSimbu na Gonokaboda i go map longSauten Hailansprovins.

EprO 21-21,2005

OL MANMERI long 01 viles na hauslainwe i stap klostu long bikpela Okuk Haiwe oHailans Haiwe I gat wok tu long lukautimgut dispels rot we i save givim sevis I golong 01.

Bosman bilong AusAid, John Davidson imekim dispela toktok I no long taim I gopinis bihain long em lukluk naun long IstenHailans na non long kar I go daun long Lae.

Dispela naun bilong em I lukluk long olprojek AusAID I givim long sapotim woklong stretim not long Hailans Haiwe.

Em i tok tu olsem Au5AID I givim manimak olsem KIlO-milien bilong mekim gutHailens Haiwe.

01 I bin tokaut long dispela mani las ylana dispela mani em gavman. bal yusim longstretim dispels rot map tripela yla na lukirnolsem dispela haiwe I orait na 01 sevis I kengo gut long provins we i stap insait tru longHailans nijon, em i tok.

Nau yet planti wok i kamap long ol seksen bilong Hailans Haiwe em AusAid Iputim mani long stretim.

01 dispela wok i stat long seksen bilongnot long Isten Hailans, Chimbu na Westen

HAItAINS N1ig

Hailans na lukim ol konstnaksen kampaniwantaim ol trak na ol masin bilong wok istretim not I stap.

Hailans Haiwe em wanpela ‘ikonomiklaiplain’ bilong planti provmns insait long

WANTOK

Bilong wanem balus giong

I no pundaun. long sekim 01 dlnau

Pinero pies balus?James Kila Iraitim

OL WOKMANMERI long Yuro insait long KaramuiSaut-Nomano long Simbu provins I wok long putim51 na wet yet long wanem taim tru wanpela balus balI go pundaun long nupela pIes balus bilong 01 longPinero.

Dispels Pinero pies balus em ol manmeni napikinini yet i wokim. 01 I katim daun 01 bikpela diwallong bus, dikim graun ns klinim pIes na wok i go map01 I kamap wantsim dispels pIes balus. 01 I no kisimwanpela mani I ksm long wsnpela man o gavman.01 yet I ksmapim dispels bikos 01 I laikim sevis I masgo long pies bilong 01. 01 I tuhat na mekim fri wok.

Wanpela yut lids bilong Yuro, Wils Olape nau yet imekim bikpels singaut I go long Minista bilongKoreksenel Sevis na memba bilong Karamul Salt-Nomsne, P051 Menal tasol em I no mekim wanpelasamting long kisim balus sevis I go long ens bllongYuro , husat I bin hatwok tru long katim bus na stretim graun long wokim dispels nupela Pinero piesbalus.

Mists Olape I tok taim olgets wok i pinis longdispela nupela Pinero pIes balus long yia 2003, ol I nolukim wanpela balus olsem MAF o EtventisAviesen ool narapela balus kampani i go pundaun long hap.Olsem na oIl laikim memba bilong oil toktok wantaimol lain long Sivil Aviesen Atoniti CAA long go nakomisinim dispels pies balus na 01 balus I ken pundaun long hap na sevim ol rurel manmeni.

Em I tok nau em I kopi sisen long Karamul ens naol runel fama bal skin kirap tru long karim kopi bilong01 I go salim long Goroka na Kundiawa. Tasol nogatrot long mekim dispela bikos nogat balus I go longens bilong ol.

Tnangu 01 fama long Yuro I saved kanim kopi bekna wokabaut longpela rot I go long ol pIes balus Istap na wet map balus I go long hap na of I save balmbalus we i save karim kopi bilong 01 I go aut na salim.

"Nau yet prais bilong kopi I go antap na mipela olmanmeri I laik yusim dispels taim long salim kopibilong mipela na kisim gutpela mani tasol nogat balusI go pundaun yet long Pinero.

"Mista P051 menal I mas toksave stret long mipela01 pipel sapos em i toktok wantsim 01 balus kampanipinis 0 husat narapela lain I ken bningim balus sevis Igo long hap bilong mipela," Mists Olape I tok.

Bikpels tingting we I kirapim bel bilong 01 bilonglong Yuro em long wokim dispela Pinero pies baluis Ikamap bihain long Kopi lndsstni Koporesen I binkamapim Freit Sabsidi skim FSS bilong em long yia1999 na 2000.

Insait long dispels skim, CIC I bin peim 40 pesenlong pel bilong balus long ol fama I ken kanm kopibilong 01 I go aut long salim long maket.

Dispels skim em CIC I bin stopim bikos nogat sapotI bin kam long Nesenel na Provinsel gavman longhelpim 01 I kanimaut dispels gutpela sevis I go long 01runelfama.

Hailans rijon olsem Isten Hailans, Simbu,Westen Hailans, Sauten Hailans na Engaprovins.

Dispels bikpela not tu I save helpim longkanim 01 bikpela masin na ol wok samtingbilong 01 bikpela nisos pnojek olsem PorgeraMain na Kutubu na I save heipim tu longkanim kopi I go daun long Lae.

Mista Davidson I tok 01 manmeni I mas go.het long mekim volunteri wok nating na Inoken kisim mani taim 01 I kllanim 01 gras,katim bus arere long Hsilans Haiwe bikosdispels rot em I rot long kisim sevis long enna 01 Imas lukautim.

Em I mekim bikpela tok olsem tsim 01 voluntia I kllnim ol baret arere long rot,HailansHaiwe bal I stap gut na I no bsgarap.

PNG I gat envaironmen we I save lukimplanti ren na olsem, ol manmeri wok longstretim na digim ol baret bilong wars I kenron gut na noken bagarapim ol rot," MistsDavidson i tok.

Insait long dispels lukluk raun bilongMista Davidson, em bin go wantaimFainens na Treseni Minista Bait Philemonna Vais Minista bilong Woks Francis Kunsi.

Hevi bilong ol not I bagarap Ibikpela hevi

James Kila I raitim

KOPJ Indastri Koporesen CIC I kamapimwanpela gutpela progrem long Isten naWesten Hailans provins long sekim ol lainfama husat I kisim dinsu aninit long SmolholdaAgrikalsa Kredit Skim SACS progrem.

Dispela wok i kamap I lukim CIC I wok bungwantaim Rurel Divelopmen Benk RDB longyusim 01 11505 olsem ol kar na wokmàn long goaut na sekim 01 wan wan fama husat I kisim 01dinau mani na askim 01 long bekim.

Long las wik tasol, ol CIC opisa na Kodinetabilong Koporetiv Maketing, Brian Kuglamewantaim Provinsel Fama Trening naEkstensen Kodineta PFTEC Isaho Kohe I binpasim tok wantaim RDB Isten Hailans MenesaCathy Ruminta long dispela wok bung wan-taim.

Long dispels bung bilong ol, Mista Kohe Igivim wanpela wok progrem bilong CIC longkanimaut wok long SACS prognem I masmekimwok kopi, wanem tsim ol bal bung natoktok wantsim 01 opisa na 01 0PIS bal go nasekim ol gaden kopi bilong 01.

Dispels prognem I soim tu wanem taim 01fama aninit long SACS na CIC I lukautim balkisim trening long salt bilong wok na tu longsalt bilong lukautim mani bilong 01 na mekimgutpela wok.

CIC I givim dispels wok progrem long RDBtu bikos nau yet, benk I stopim long givimdinsu Igo long 01 fama.

Nau yet, ol fama I ken kisim dinau longmekim 01 wok bilong 01 bikos gavman tu Ihelpim long putim sampela mani long sapotimwok bilong RDB insait long kantni.

Mis Ruminta I tok amarnas long CIC longkamap wantsirn dispels gutpela tingting longwok bung wantaim.

Em I tok nau yet, planti ol fama I kisim oldinau I wok long halt na I no soim pes tumaslong benk. Olsem nà ol I kirapim pasmn bilongwok bung wantairn long sekim 01 fama husat Istap aninit long SACS progrem.

01 fama I save laik kisim ol dinau longkirapim ol likIlk wok bisnis long 01 hap bilong 01,planti tsim long 01 pIes.

01 dinau progrem em ol gutpela progrem weI ken helpim 01 fama helpim 01 yet.

Tasol I tru otsem planti taim ol fama husat Ikisim ol dispela dinau I no save bekim, na longdispels as, ol kain progrem olsem long dispelsstoni, I mas kirap long sekim ol na lukim olsem01 Imekim stret pasin na bekim mani.

* RDB Goroka Brens Menesa CathyRumints I kisim wok progrem long hanbilong dC PFTEC Isaho Kohe.

Polo: JAMES K/LA

AusAID bos laikim oP manmeri.

long lukautim Hailans HaiweJamesKila I raitim

‘Wok i go het long stretim HailansHaiwe I ron i go olsem long IstenHailans. Polo: JAMES K/LA

long PNG.

Page 7: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTONKerahu I no wanbelwantaim Oresi.

SIAMAN bilongPopondetta Oil, PalmGrowers AssociationPopondetta Wel PamGross Asosiesen,Clement Kerahu, I noamamas wantaim obekim em I kisim long olaskim bilong em i golong Memba bilongPalamen bilong SoheNoten Provins, PeterOresi, long lukluk longstretim ol rot long ilektoret bilong em.

Mists Kenahu I tokem I bel hat tru na semlong hanim olsem MistsOresi I tok olsem olmemba bilong wel pamasosiesen I wok longp1151 politiks na em Inogat mani long stretimol rot we I bagarap.

Mists Kerahu I tok 01rurel manmeni, plantibilong ol husat I binmakim Mists Oresi longmakim ol long NesenelPalamen, i save kisimmani long helpim sindaun bilong 01 long welpam.

Tasol olino wok longwok wel pam o produsim wet pam maplong lO-pela mun nau,bikos 01 not I baganapna mekim hat long ol Ikanim wel pam Igo long01 maket, em I tok.

Mists Kerahu I tokdispels I kamapim planti hevi olsem nogat mapmani long bairn skul fibilong ol pikinini.

Em I tok planti groa Iautim bel hevi bilong olI go long asosiesenpmnis long dispels hevina asosiesen I toktok tuwantaim miling kampani pmnis long helpimstnetim dispels 01 rot.

"Mipels I gatK100,000 pinis tasolmipela I mas gat K250,000 long stretim dispels 01 rot.

"Mi wok long askimMists Oresi long helpimwantaim K150,000 longkisim ol kontrakts ollain husat I bal stretimol rot I kam haniap," emI tok.

SAUTENNIUS ElirlI 21 - 21, 2005 Pes 7Strongim praimeriedukesen, Morol

Harlyne Joku iraitim

BESIK praimeni edukesen em Ibikpela samting long 01 nurel hapna 01 gavman I mas sapotim.

Gavana bilong SentralProvins, Alphonse Morol, I binmekim dispela toktok long 40 hettisa bilong Kainuku Distrik longNesenel Palamen las Fonde.

Mists Morol I tokim ol tisaolsem 01 I gat wanpela bikpelawok long mekim long ol rurelhap, long helpim ol papamama Iskulim ol pikmnini bilong ol.

Em I tok 01 tisa I mas lainim ollong ol besik samting o liklik tasolbikpela samting we bai helpim 01long sindaun gut, olsem webilong stap long ol rurel hap.

Mists Morol I tok olsem olnamba wan 9-pela knismasbilong edukesen o skul bilongpikinmni I bikpela samting.

Em I tok olsem ol I mas lainimtaim ol I yangpela yet long besikagnikalsa, maketing, na ol welong stap long ol rurel hap.

Mista Morol tok dispels I narapets skul, I no wankain olsemskul long kisim ol gutpela mak,we ol I mas lainim tu.

"01 pikinini long 01 rurel hap Imas lainim olsem ol ken I kambek long graun bilong ol longwok," em I tok.

Em I tok tu olsem agrikalsa Imas ‘I stsp insait long kinikulambilong edukesen olsem Midiern

MOSBI bai lukim mekim nastretim bilong 4-pets maket.

Dispels bai kamap bihainlong Nesenel Kapitel DistrikKomisin NCDC I bin sainimol kontrak wantaim tripelakarñpani long kamapim 01dispels wok.

Ekting Siti Menesa, IvaKola, I bin sainim 01 dispelspepa wantsim ol mausmanbilong ol dispels kampani,Caveman Constructions,Associate Builders and KanaKurngit.

EUropean Union YuropienYunion, EU I givim mani,mani mak map longK169,000 long mekim ol dispels wok.

Dispels I kam aninit longnamba tu hap bilong maketredivelopmen porgrem bilongEU bilong Nesenel Kapitel

Tern Divelopmen StretejiNesenel Gavman I tok.. Em i tok promis olsem em balgivim K10,000 I go long ol tisatong helpim 01 long in-sevis bungbilong ol long mun Julal.

Men husat i raitim stori IMidia Oplsa bilong Opis biongGavana bilong SentraL

Distrik.01 projek em:. Gerehu Stes 5 Wsikele

stretim maket. Kontrakta emCaveman Constructions namani mak em K41, 500.

. Tslai/Gorobe Badilimekim maket. Kontrakta emCavemen Constructions namani mak em K33, 600.

. Ranuguni Konedobumekim maket. Kontrakta emAssociate Builders na rnsnimak em K34,000.

Joyce Bay Kila Kilamekim maket. Kontrakta emKana Kumgit na mani makemK6l,000.

Wok bilong kamapim dispels ol maket I bihainim tingting bilong Infomel Sekta, Ektlong kamapirn ol gutpela hapwe ol .manmeri I ken salirn olsamting.

TOYOTA

Hap HapNius

RaskolRanaweTripela bikpela raskollong Kerema, GaIpProvins, I bin ranawelong ol polls las mun,na polls long Mande Ibin tokaut olsem ol Ipainim 01 yet. 01 dispela naskol em PeterEliss Wang Miva,Tako Akau na KiIaIaEvoavila.

BaganapWanpela man Rigolong Sehtral Provins Ilaki long stsp laip naubihain long ol strong-pels ren na win longMosbi na SautenRijon las wik Fraide.Evare Gani, 34, I binpundaun long antapbilong haus bilong emtaim em I wok longtraim ‘stretim .olkapana patang namellong dispels taimnogut long 5 kilok api-nun. Em I pundaunmap long 6-pets mitatasol I no kisimbikpela bagarap.

NokenWanWanpela Professbilong ‘ Maths,Kompyuta na Salenslong Yunivesiti bilongPapus NiugmniUPNG, ProfessAlanEaston, I tok olsem olmanmeri husat I savestap klostu long soIwana long Papus Imas hanim nedlo, nitimniuspepa 0 lukim T.V,tong save wanem Iwok long kamap bal01 I no map wan naguns taim strongpelawin na ren I kam bikos01 I ting sunami 01birua bilong solwarabal bihainim. Em I toktoksave long ol dispela senis save 1kamap long midistasol ol manmeni I nobin ritim, na bikoslong dispels ol I wanna guns.

NCDC stretim namekim ol maket

Fonde. Poto: HARLYNE JOKU* 01 Kairuku het tisa ausait long Nesenel Palamen las

bilong

Kokoda...l gat ol ripot olsem ol paitim toktok I wok long kamap longputim Kokoda Trek, Noten provins, long Australia’s National HeritageListing. Dispela em wanpela pepa we i makim ol pIes we Australia i savelukim olsem bikpela samting long histri bilong kantri bilong ol. Planti 01soldia bilong Australia i bin dai long dispela trek o rot long Wol Woa 2.Long poto, ol turis, I kalapim wanpela bris lông trek.

Polo: PNGBD.COM

Page 8: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

NIUS N’BAUT WANTON

Solwaral woklong

WANPELA stadi o wok painim we ikamap long ol nambis bilong Papua rijon Isoim olsem mak bilong solwara Iwok longgo antap.

Profesa Allan Easton, disiplin lida bilongMetemetiks, stetistiks na komputa sainslong yunivesiti ov Papua Niugini I binmekim dispela stadi na em I tokaut long olsamting em I painim aut long wanpelasemina long UPNG we planti ol profesa naol sumatin bitong UPNG I bin kamap naharim.

Profesa Easton I tok planti manmeriinsait long Papua nijen I save stap longnambis o arene long soiwara, tasol nauplanti hap graun ol i save stap long en, emsolwara I karamapim pinis.

Em I tok wara I go antap olsem 2.9mpinis.

"Planti man i save katim ol mangro longmekim haus o rot na taim ol I rausim dispela oI diwal, em i save mekim spes bilongwara long kam insait," Pnofesa Easton Itok.

Tasoi em I tok as tnu bilong wana long goantap em globol woming o bikpela hat Ikamapim long graun bilong wanem I gatplanti ges nogut I stap long skai o win na imekim san i hat moa.

Narapela samting tu long wanem as nawara I go antap em long astronomikol foso wok bilong mun na san we i save pulimwars na mekim kamap ai wara na dralwara.

"Dispela tu I ken mekim bikpela wara I

u go antapkam na I go bek," Pnofesa Easton I tok.

Profesa Easton husat ‘I’ bilong Australia ibin wokim wankain wok long Yurop,Kenada na long Australia yet.

Em i singaut long ol lain I stap long 01nambis bilong Papua olsem Banakau na 01nanapela Motu pIes long 01 I mas lukluklong oI niuspepa, TV na nedlo bai ol I savelong wanem samting I wok long kamap naem I laikim bal 01 I toksave long em o longol midia na ol imejensi sevis sapos ol Ilukim sampela samting I kamap long wars0 pIes bilong ol.. Em I laikim planti awenes I’ mas kamaptu long skulim ol manmeni long samting Isave kamap long soiwara.

Tasol profesa I tok em i no ting bal sunaml o kirap bilong soiwana olsem I kamaptong Esia I ken i kamap long soiwara arerelong nambis bilong Papua.

Dispela em bilong wanem I nogat olsamting I stap insait tong graun we i savekamapim gunia I stap tong dispela ol pIes.

I no longtaim i go pinis i bin Igat bikpeiapnet long Mosbi taim taim mak bilong solwars I bin go daun tru. Dispela i bin mekimpianti manmeri husat I stap klostu long solwars I lusim ol haus bilong ol na ranawe Igo long pies i antap bikos ol I ting sunamio birua bilong solwara bai kam.

- Tallo Panao0! JenelisemYunivesiti biong

na Terence MoseSumatin biong

Papua Niugini

PAALIk .Nb±IHELPIM I GO LONG OL KASTOMA I

NOGAT INAP MANIEDA RANU I givim wanpela ‘amnesty’ o taim bilong malolo I gomap long namba 1 de bilong mun Ogas tasol bilong of kastoma insait Jong kantri long stretim olgeta akaun bilong 01bihainim stretpela rot bilong peim wara bil.

EDA RANU bai helpim of kastoma insait long kantri husat inogat map mani long stretim wara na suns o wara bilong toiletbilong of na rausim of bil bilong of I kam map long namba 31de bilong mun Desemba 2003. Tasol sapos ol kastoma i talkbihainim dispela progrem, of i mas stretim olgeta bit bilong ofbitong 2004 na of bit I kam map long tude.

TOKSAVE I GO LONG OL KASTOMA HUSAT IWOK LONG HAlT NA PULIM WARA

EDA RANU i save olsem sampela domestik kastoma i woklong hait na pulim wara long wara saplai sistem bilong EDARANU bilong wanem of I nogat map mani bilong bairn. SingautI go long ol dispela kastoma long karn anihit long dispela pro-grern bilong malolo long peirn bit. EDA RANU i wok longkarnapim of rot bilong helpim of dispela kain kastorna bai of Iken wok bung wantairn long stretirn of hevi bilong ol. 01 baigivim ol stia tok sevis long tok klia long stretpela rot bilongbihainirn bilong daunirn mak bilong wara bit we sampela taim

dispela hevi i save karnap tairn of paip wara I Ilk. As tingtingern long helpirn of dispela kastorna na givim of gutpela praisbilong stretpela wara koneksen.EDA RANU bai I redi long karimaut na strongirn of mekimsavelong of kastoma husat I no save peim wara bit bilong of nahusat i save halt na pufirn wara bai of I noken givirn rnoa hevilong of kastoma husat I save peirn gut bit bifong of.

of kastorna i ken kisim moa toksave long:

EDA RANU Enquiries OfficeGround Floor, AOPI CENTREWaigani,NCDTelephone: 3122104Fax: 3122190Email: [email protected]

Tok orait I kam long: Timothy Bonga, MBESiaman bilong EDA RANU

c.U’RV:AT ‘:‘ ER

Pes 8 Epril 21 - 21, 2005

Bisnis Gat KaIa..Aurm Jeffrey mekim ol liklik bisnis.Em i tok olsem planti 01 likIlk bis

nis we 01 manmeri bilong PNG yet imap long mekim, 01 manmeri bilongol narapela kantri I wok long kisimna mekim I stap.

Mista Modoval I kirapim dispelastua long strongim tingting bilongol narapela manmeri bilong PNGlong I go insait long wok bisnis.

I bairn wanpela paket biskit longLulu, wanpela wokrneri long CoolDown Snack Bar Kul Daun SnakBa, wanpeta likllk raun haus stua Istap long geit stret bilong On LaviHaus long Boroko, Mosbi.

Banis bilong dispela haus I gat olkain kain gutpela pen we I soim 01piksa bilong Papua Niugmni.

Papa bilong dispela stua, wanpelaman PNG, David Obed Madoval, Itok olsem em i kirapim dispela stuabikos em i lukim olsem ol rnanrneribilong PNG I mas I go insait long

Stori: PAULUS TALlPoto: NICKY BERNARD

Page 9: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

bilong sik kensaVeronicaHatutasi Iraitim

KENSA bilong susu na long bilum bilongbebi cervical cancer i kamap olsem wan-pela bikpela hevi long ol men bilong PapuaNiugini na I gutpela long ol men I lukim olhelt woka hariap taim ol I lukim han makbilong dispela sik long bodi bilong ol.

Namba long ol men i kisim sik kensa longbilum bilong bebi na ol helt woka I painimaut insait long PNG em 120 tasol planti isave go long haus sik taim em I leit pinis.

Dokta bilong ol men long Pot MosbiJenenel Haus Sik Dokta Apeawusu Amoa Itok.

Pot Mosbi Jenerel Haus Sik I lukim moamen wantaim dispela sik nau na wanpelalong ol.as em bikos kensa masin long haussik bilong ol manmeni I gat sik kensa longAngau Memoniel Haus Sik long Lae insaitlong Morobe provins I bin bagarap 5-pelayia I go pinis na ol lain wantaim dispels sikI wok long kam long Pot Mosbi JenerelHaus Sik.

Kensa masin em I kostim bikpela manitumas tasol kantni I mas gat dispela masinlong karimaut wok bilong em long helpim cimama, ol men na ci arapela pipel I gat sikkensa long PNG yet.

Dokta Amoa I tok I gat tupela we tasollong helpim ol men i gat kensa long bilumbilong bebi. Em long wokim kombainoperesen na redioterapi. 01 dokta i kenwokim dispela taim ol men i luksave longsik na go haniap long haus sik. Tasol olsemIwok long kamap planti taim, mak long 80pesen % long ol men i save go long haussik taim sik I bikpela pinis na I hat long daunim. Taim ol i go leit, ol i save salim ol I golongAustralia tasol mani em i bikpela samting gen. Sapos nogat, ol i save wokim redioterapi o salim ol i go long pies bikes ol baino map kamap orait. 01 i save givim ol

stnongpela marasin long kilim dai pen nasalim 01 i go long pies.

Wanpela long 01 mak we 01 meni I ken luksave long dispela sik em long iukim blutbihain long ol I slip wantaim patna o manbilong ol. Sapos ol I lukim sikmun klostukiostu na I no long taim stret bilong 01.

Dokta Amoa I tok stopim rot bilong kisimdispela ik em I bikpeia samting long tnaimdaunirn mak long ol men I kisirn bagaraplong dspela sik.

"Lusirn smok em wanpela rot. Narapelaem long pas wantaim wanpéla patna tasolbikes binatang ci I kolim long "HumanPapitloma I no HIV bmnatang vairus I savekamapim dispels sik I save kalap long narapela long pasin bilon9 slip wantaim narapela. Na sans I bikpela long kisim dispetasik we I save kalap long wanpela na I golong anapela taim men i slip wantaik kainkain man o sapos man i save gat plantimen. Narapela not tu em men i yangpelatumas na I stat long slip wantaim man,"Dokta Amos i tok.

Em i tok nau I gat ci masin we ol dokta Isekim ol men Igat komplen long dispela sikna sekap em ol I kolim long PAP Smear.

PNG i gat li-pela dokta bilong ol mentasol. Na em I tok bikos kantni i sot long oldokta bilong 01 men na tu, mani I sot bikoskantni I gat hevi long dispela, em i hat longdispela liklik lain dokta long lukim na helpimolgeta men husati gat dispela sik.

Long taim bilong Nesenel Helt Ekspo laswik long Mosbi, 50 men I bin kisim fri sevislong go sekap long kensa bilong susu nabilum bilong bebi I slip long em.

01 bin amamas stret bikos ol men doktatasol i bin stap na ol I tok em isi long toktoklong ol men dokta na okmeni dokta I sekimol long wanem planti taim, ol i save semlong ol man dokta.

Laspela hap longDomestik Vailensstori

BIHAIN long ml stap lohg hevi weman i paitim na wokim ml nogut tru long15 yia, ml bin go long Yunivesiti ovPNG UPNG na pinisim skul wantaimDiploma ov Komes. Papamama Ihelpim ml long skul. Nau mi wok i stapna ml pilim gut olsem ml stap amamasna ml lukautim ol pikinmni bilong mi tu.

Mi amamas tu olsem pikinini menbilong ml Iwokim gut tnu nau bikos bipomipela I stap long hevi, em no savewokim gut long skul. Mi tok tenkyu trulong mama na ol brats bilong ml husati givim ml gutpela sapot na komyunitiml stap long en.

01 I was long man bilong ml. Em iSave kam toktok long 01 pikinini bilong

em o mi, tasol em i no map wokimsamting bikos kot oda I stap. Toktok weml ken wokim long yupela ol anapelafamili em sapos man I paitim pikininimen bilong yupela, stopim.

Em na ol pikinini bilong em I laikimhélpim, I no ot tok baksait. Sapotim 01gut na sindaun bilong ol bai kamap gutbek. Man i save kam na askim ml longgo bek long em tasot ml les pinis. 15knismas long stap wantaim 01 hevi em iIongpeia taim tumas. 01 pikinmni I onaitna ol I no moa pret long stap insait longhaus bilong ol.

Nau ml senisim laip na givim Igo longGod husat I bosiong haus bilong ml.Bikos God bilong ml I ‘helpim ml longtaim ml stap long bikpela hevi, ml saveem bal heipim ml long lukautim olpikmnini na em bal i no map lusim ml.

Stori I bin kamap pinis long TokStret progrem we i save kamap long10 pas 8 map long 10 kilok olgetaTunde nait long Karai Redio.

Eon! 21-21,2005 Pes 9

Sotpela Tok LukautSkruim tok long HIV tes

Yu ken tingting long kisim HIV/AIDS tes sapos:1LU wan nogut yu gat binatang bilong AIDS pinis/EPatna bilong yu I gat binatang pinisu tingting long manit/EBipo yu tingting long gat bebi.Tasol tingim, yu yet bal wokim disisen long kisim

HIV tes. Nogat man i gat rait long fosim yu longksim HIV tes sàpos yu no redi long painimaut longdispela. Olsem na I moabeta long toktok long sam-pela lain pastaim long yu kisim tes. I moabeta longtokt9k long sampela lain gen bihain long tes.01 dispeta samting bai kamap taim yu go kisim HIVtes:IEKaunsela bal tokim yu wanem samting bal kamapna nisal bilong tes./EHeit woka bal kisim biut long yu/EBai kisim namel long 4 na 6 wiks bipo yu savelong nisal./ENogat narapela manmeri bai save long risal bikoshelt woks bal givim risat long yu tasol./El mas gat wanpela lain I stap wantaim yu longgivim sapot long helpim yu tingting long samtingbal yu wokim taim yu kisim risal.

0l toktok I kam long lIklik buk 01 1 kolim long"Living with HlVlAlDS A Guide for self careand positive Living" National AIDS Council iredim.

: Kuk KonawantaimMERI WANTOK

Quick Banana SconesYu mas I gat:2-pela kap flawsHap tispun sol3-pela tispun bekingpaudaKwata kap suga2-pela tispun bats Imelt pmnisHap kap mes potatowe I mekmek pinis1-pela kiau2-pela tispun milk osusu

We long Kukim:1- Putim 01 dnai ingnidiens 0 samtingolsem flaws, sol,suga na bekingpauda na seksekim

ol wantaim2-Putim I go wan-taim banana, bats,kiau, na susu natanim.3-Wokim hul longnamel bilong 01 dralingnidiens samtingna kapsaitim I go 01wars wars samtingyu miksim pinis.4-Miksim isi isi wan-taim fok.5-Gnisim beking tneina putim skon I go.6-Putim aven long400 dignis F makbilong hot long 15minit 0 map skon Ikuk.

Men %‘Vintok i laik savesaposyupelai save laikim ci stori mipela i saveprintim. Rait i kam long Men Wantok,Word PublishingCompany,lO l3ox 1982, l3oroko, NCD o ring i karn long telipon 325 2500 natoktok long VeronicaHatutasi.Yu ken salim ol stori tu long email: wordvglobai.net.pg

WANTOK MERI NIUSLó bilong

lukautim olpikinini

Skruim 01 toktok longCEDAW na rait bilong ol men

CEDAW em i Convention on the Elimination of allforms of Discrimination against Women o long TokPisin, Lo bilong rausim ol pasin bilong nabisim ol men.

01 Pasifk kantni we I sainim agnimen long nausim olpasin bilong nabisim ci men na Iukautim gut ol naitbilong ol men na pikinini em long Samoa Septemba1992, PNG Janueni 1995, Fiji Ogas 1995, VanuatuOktoba 1999na Tuvalu Oktoba 1996. Kuk Ailan,Tokelsu; Niue, Nu Kaledonia, Frens Polinesia na Wailsna Futuna I bihainim ol mama kantni Nu Silan na Franshusat I sanim dispela agnimen pinis.

Pat 6- Pat 1- Atikel I i karim strongpeia toktok olsemaninit long Konvensen, nabisim ol men i mm olsemwokim ol samting we i banisim na I no givim luksavelong ol men long go insait long ol samting bikos ol imen. Na dispela pasin I stopim ol meni long kisim uksave na amamas maski ol i manit, aninit long luksaveoisem oi I wankain tasol wantaim ol man na ol I gatwankain nait na fridom long sait bilong politiks,ikonomik, sosel, kalsenel, sivil na ol anapela enia.

OItoktok I kam long likilk buk ol I kolim CEDAWwe Pasifik Rijonel Human Raits Edukesen risosTim i redim.

Was long hanmak

Page 10: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

P0510

TOKTOK NATINGWantaim

Fr.Paul LiwunSVD

Wanpela moning -

man bilong pulim pis Itrausel I go long haus.

Likilk bol bilong em i lukluk strong longdispela trausel na em I painim nek na hetbilong em - na olsem wanem dispels trauselI ken wokabaut.

Em I sindaun, lukluk na wet i stap tasoltrausel I no muv likllk, em I slip tasol.

Olsem na em I kirap na painim wanpelastik na suvim I go long nek bilong trausel -

tasol hat wok bilong en I no bin karim kaikal.

Trausei I no kamautim nek bilong en.

Taim kandre man bilong em i lukim em,em i lap indai long dispela pikinini.

Em I bin tokim em olsem - "Nogat, I noolsem.

"Nogut bal yu kilim dispela trausel tasol.

"Yu no map opim nek na rausim het bilongtrausel wantaim hap diwal. Nogat tru."

Bihain kandre bilong em I kisim dispelatrausel, kanim I go insait long haus kuk, naputim em klostu long paia.

I no long taim na trausel i pilim hot bilongpala na em I suvim het i go aut na soim nekbilong em I go long dispeia bol.

Trausel tu I bin kamautim lek bilong em nawokbaut ronawe long pies paia.

Wankain pasin tu I kamap long manmeribilong dispela graun. Yu bal I no map fosimsamting i go long 01.

Mi no mm long hia - em pasin bilongbraibeni. Nogat.

Tasol sapos yu mekim ol pilim hat, yuhatim skin bilong 01 wantaim sampela gutpela samting, ol bal wokim wanem samtingyu askim ol long wokim - na sampela taimbikos yu bin mekim gut long ol, 01 bai wokimsampela samting yu no bin askim ol longwokim.

Eliril 21-21,2005

wanpela fisaman obin bringim wanpela

$10SNIIS WANTOK

01 Katolik Bisop bilongPNG na SI ibung

Veronica Hatutasi I raitim

OL KATOLIK Bisop bilong PNG naSolomon Allan i sindaun nau long anueljenerel bung bilong ol long Don BoskoTeknikel skul long Mosbi.

01 lain I go pas long ol wan wan Komisininsait long Katolik Bisops Konferens na olopis long sios.

Long dispela wanpela wik bung bilong

Lutera nSAPOS olgeta samting I go

gut, Lutenan 5105 long PapuaNiugini bai I gat yunivesitibilong em yet long yia 2007.

Lutenan Sios I amamas longsapot Gavans bilong Morobe,Luther Wenge, na 01 lainLutenan Lig long NesenelPalsmen I givim long kirapimdispela yunivesiti.

"Mi amamas long gutpelasapot bilong gavana na olLuteran memba I stap longNesenel Palamen.

"I gat tupela han bilongLuteran Sios long PNG. Emlong Evanjelikel Luteran Siosov PNG ELCIPNG we hetkwata I stap long Lao, MorobeProvins, na Gutnius LuteranSios we i stap long EngaProvins.

"Antap long 01 Luteran palamen memba bilong mipelalong Morobe na Madang,mipela I amamas long gutpelasapot bilong Gavana bilongEnga, Peter Ipatas, na 01 arapela lain Luteran memba longkirapim yunivesiti bilong sios

01, ol bisop I toktok long ol samting Ikaramapim laip bilong sios, witnes naedministresen bilong sios.

01 I toktok tu long long 01 samting Ikaramapim sios na sosaiti we sios I pilimolsem em i mas tokaut long en.

OIl toktok tu long 01 wok go het I kamapbihain long Jenerel Asembli bung ol binholim long mun Julal las yia longVunspope na tu, wokabaut bilong ol bisop

I go long Rom long mun Julsi long dispelsyla long stap insait long bung bilong ol.

01 I toktok tu long helpim mani weAusAlD I givim long ol sios long sapotimna ronirn 01 H1V/AIDS progrem, helt naedukesen progrem bilong ol.

Bung bal pinis long dispels Sarere nabal ol bisop I Wokim wanpela stetmen longol bikpels samting oIl toktok long em longdispels bung.

Sios lukiuk long kirapim nupela yunivesitiyet.

"Dispels nupela yunivesitibai kinap long Martin LutherSeminani long Lae, MorobePnovins," Luteran EdukesenSeketeri, Bnavy Towika, I tok.

Mists Towiks I tok tu olsem5105 I amamas long MistaWenge husat I strongpelaLuteran Sios memba longstrongim tingting bilongkirapim yunivesiti bilongLuteran Sios, hevi we sios Igat long en em long salt bilongmani na ol wokman bilongmekim wok.

"Fanding em wanpela heviwe sios I gat long. kirapim sios.yunivesiti.

"Tasol mlpela I amamas longsapot we gavana na ol arapelaLuteran Sios memba balgivim.

"Bai mipela I karimaut graunwok long painim mani longkirapim wok na kisim oI wok-man bilong yunivesiti.

"Mipela I wok long lukluklong ol dispela samting nau,"Mista Towika I tok.

Em I tok samting I stap naulong han bilong em longkirapim wanpela komiti longlukluk na toktok long kirapim 01wok long dispeta.

Em I tok komiti bilong em baitoktok wantaim 01 arapelaporoman sios yunivesti longkantri olsem Divain WodYunivesiti na Pasifik Etventis

Yunivesiti taim em I kanimaut 01graun wok long kirapim nupetasios yunivesiti bilong em.

Em I tok sios I gat plantisave woklain I wok i stap longol bikpela institusen long kantnina ol bai toktok wantaim ol tulong salt bilong helpim nakirapim wok long dispelsnupela yunivesiti.

01 Katolik skul na pens long kantriwokirn lotu long luksave long leit Pop

PLANTI Katolik penis na skul insait longkantri I bin wokim ol lotu bilong tingim leitPop John Paul 2, hetman bilong KatolikSios long wol husat I bin dal tupela wik Igo pinis.

Madang taun I bin lotu long Holi Spiritkatitrel long moning. Haus lotu i bin pulapkapsait na planti moa pipet I bin sanapausait.

01 skul I bin stap insait long lotu sevisem long Tusbab Sekendeni, Holi SpiritPraimeni, Madang Kristen Akademi,Jomba Praimeni, Lutenan Del Praimeni naKusbau Praimeni.

Long makim 01 skul na ol sumatin,Deputi Hetmasts bilong TusbabSekendeni Peter Kenjue I bin tok leit PopJohn Paul 2 I bin laikim 01 yangpela pipel.

bikpela wol lids.Em I tok leit Pop i bin plen long stap

long intanesenel bung bilong ol yut we balkamap long Allan long dispels yla tasolbal nogat nau.

Em bin tok long laip na wok bilong em,Pop I bin talk bningim gutpela sindaun nafnidom long dispels wol we I gat bikpelajeles na kros pasin. Na em bin laik stap nasapotim ol yangpela bikos em i lukim 01olsem 01 lida bilong tumors.

Long wankain tairn tu, Santu PeterSanel Praimeri skul long Nesenel KapitelDistnik I bin holim misa lotu long tingim natok tenkyu long laip na wok bilong leitPop.

Asbisop Sir Brian Barnes bilong PotMosbi Katolik Asdalosis I bin go pas longdispela lotu we 01 sumatin na tisa bilongSen Peter’s yet I bin plenim na go paslong Iotu long en.

Long ls.Nu Bniten ol bin holim 01 spesellotu long 01 Katolik pens na skul.

Santu Charles Borromeo Pens longKenabot long Kokopo i bin brukim tumbuna seimani bilong ol long givim luksavebliong 01 long leit Pop.

Long kastom pasin bilong ol Tolal pipel,01 I save wokim dispela taim 01 bikmanbilong ol I dal olsem mak bilong Iuksavelong 01. Bihain long lotu, 01 bin sindaunkaikai buai, ol anapela kaikai ol I kukim nasenim na brukim dispels 01 selmani.

Ekting siaman bilong penis LawrencePatto I bin tok long Jenerel Asembli bilong5105 las yla, leit Pop I bin singaut longstrongim kalsa na kisim kalsa I go insaitlong sios.

* 01 lida bilong sios, olsem het bilong sios long PNG,Bisop Wesley Kigasung lephan, na ol lain husat Isave lotu long sios, olsem ol dispela men long poto,bal amamas long lukim yunivesiti I kamap. FAIL POTO

Long wankain taim tu, olgeta Katolikejensi skul long kantni I bin malolo longskul las wik Fraide long taim miss bilongPop i bin ksmap.

Long Madang, olgeta skul we Ikanamapim 01 Katolik na 01 arapels skul tuI bin malolo long luksave long dispels bikman we wol I luksave long em olsem manbilong strongim pis o gutpela sindaun longwol, yuniti, jastis na sempion bilong 01 yut.

Mos long 3, 000 skul sumatin long

Na em bin tok tenkyu long ol skul, maskiol I no Katolik, long kam long lotu bikos olI givim luksave long em tu olsem wanpela

4Q4 NW

"Jisas i mekim onait wanpelaman I gat sik lepra"

Wanpela man i gat sik lepra I kam long Jisas nai askim em strong. "Sapos yu laik, yu map longmekim ml i kamap kIln long ai bilong God?" Jisas Ison tru long em, na I putim han long em, na I tokimem olsem, "Mi laik yu kamap kIm." Onait wantu siklepra I lusim dispela man, na em Igo haniap, na I tokstrong long em olsem, "Lukaut gut Yu no ken tokimwanpela man long dispela samting I bin kamap longyu. Nogat. Yu go soim skin bilong yu long pnis, namekim ofa bilong soim olsem skin bilong yu I kamapkiln pinis, olsem Moses i bin tok. Na bal 01 man I kensave, 51k bilong yu I pinis." Tasol dispela man I go,em I tokim 01 manmeni long olgeta dispela samting Ibin kamap. Em i autim dispela stoni long olgeta hap.Olsem na Jisas I no nap I go moa insait long wan-pela taun long ai bilong 01 manmeri. Nogat. Em istap autsait tasol, long ol hap I nogat man. Na olmanmeni bilong olgeta hap 01 I kam long em.

MAK 1: 40-45

r . . ,

-. .,

* Misa lotu bilong leit Pop John Paul 2 long Sen Mary’s katitrel longMosbi. Poto: PAUL ZUVANI

Page 11: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTOK SIOS NltJS .Epnll21-212005

1.1 bilien memba bilong katoliksios long wol i gat nupela Pop

LONG bikmoning asteTrinde bihain long tupela debung bilong 115 Kadinellong Vatiken, Rom, tok I binkamap olsem sios I gatnupela hetman.

Em long Kadinel JosephRstzinger I gat 78 knismas.Em i bilong Jemeni husat Ibin raithan man bilong PopJohn Paul 2 long planti knismas.

Nau ol I kolim em, PopBenedict 16.

Moa long 100,000 pilgrimhusat I bin pre na wet ausaitlong Sen Peter’s Skwealong Vatiken I bin hanim niuslong nupela Pop. 01 I amamas long nius na tu, ol I gatol wan wan tingting bilong ollong nupela Pop, bihain longPop John Paul 2 we woli bingivim bikpels luksave longen olsem wanpela strongpela na gutpelawol na sioslida.

His em ol ripot long olsamting i bin kamap bipo ol

Kadinel I makim nupela Pop.LONG dispela wik, wol I

bin wet long nupela hetmanbilong Katolik Sios.

01 Kadinel I kanimaut votinsait long bung 01 I kolim"conclave" long Sistinesapel long Vatiken, Rem.

Namba wan sam I kamaplong Tunde bihain ci KadinelI kisim namba wan vot nablekpela smok I kamaut longsmok paip bilong sapel we itoksave long ausait wololsem I nogat nupela popyet.

Tasol nsu, wol I hanimpinis nius bilong nupelaPop.

Stat long dispels wikTunde, ol 115 Kadinel weknismas bilong ol I stapaninit long 80 yia I stapinsait long Sistin sapel napre na wokim vot longnupela Pop husat bai kisimpIes bilong leit Pop JohnPaul 2 we wol I luksave longem olsem wanpela top Popinsait long histni bilong 01Katolik Sios Pop long woi.117 Kadinel i sapos long vettasol bikes tupela I sik, 115tasol I sindaun long "conclave" na votim nupela Pop

Long statim dispels sikretvet, ol Kadinel I bin wokimmiss lotu long prea long stiabilong Hell Spirit taim ol Iwokim dispels vet.

Nau ol Kadinel bai stap

long pIes I 10k na 01 bai nomap go ausait. Nogat niusman bal toktok long ol, bsinogat redio o TV o telipon,ol i no map toktok long wanpela arapela long husat balol i vet long en. 01 bal stapolsem long pre na vet,bihainim kastom bilong sioslong bipo yet map eli makimwanpela long 01 I kamapPop. Wol bal wet i stap nataim tasol 01 I lukim waitpelasmok I kamaut long SistinSapel we ot Kadinel I bung Istap, em 1 toksave olsemKatolik Sios I gat nupela hetman.

Planti toktok I kamap longhusat tnu bai kamap Pep. 01midia ripot I kamap na toknupela Pop I gat bikpelasalens long traim kamapimnamba aninit long sedobliong wanpela long olbiknem Pop long histribileng Katolik Sios.

Long olgeta Kadinel longwet we mak Istap long 170,Leit Pop I bin makim 115Kadinel. Na long 115 husat Ivet I stap, tupela tasol emleit Pop I no makim 01.Kadinel Josef Ratzinger embos bilong el Kadinel Iwanpela long el.

I bin gat pianti toktok

olsem Kadinet Rstzinger emman we I gat bikpela maklong kisim pIes biiong Poptasol sampels nipot I tok I gatsampela lain we I no sapotim em long wanem ol I tokem I het strong long holimpasim el kastom bilong sioswe I mas traim long go insaitlong senis long sampelasamting bihainim 01 senislong dispels nupela wcil.

Sampela 01 nem I kamaplong resis bileng nupela Popinsait long tupeis wik I gopinis I kam map nau em:Kadinel Oscar RodniqüezMaradiagsa I gat . 62 knismas. Em I Kadinel bilongHonduras long SautAmenika, Francis Aninze Igat 72 knismas bilongNigeria long Afnika, AngeloScola I gat 63 knismasbileng Venice long Itali,Dienigi Tettamazi I gat 71knismas em Asbisep bilongMilan long Itali, JosephRatzinger I gat 78 knismasbilong Jemeni na I bosbileng bung bilong Kadinelna Bos long 01 Lo bilongSios, Giovanni Batisssta ReI gat 71 krismas bilong Itali,Jorg Mario Bergglio I gat 68krismas na I bisop bilongBuernois Aires . longArjentina, Caludlo Hunnes Igat 70 krismas husat Iasbisop bilong Sao Paulolong Brazil, Darlo CastrilonHoyos I gat 75 knismasbilong Kolombia long Saut

Ameriks na GodfiredDanneets I gat 71 knismasbilong Belgium.

Wanpela long ol dispelsKadinel bsi kamap Pop.Tasol nogat man i save

. Kadinel ChnistophSchoenborn.husat tru bikes olsem leitPop, i ken wanpela we Inogat bikpeta namba I kenkamap elsem lida bileng5105.

Olsem el Kadinel I tek, embai samting bilong Hell Spiritlong stiaim 01 Kadinel longmakirfi nupela Pop.

Tru tumas, wsitpela smokI bin kamaut long SistinSapel na 01 Katollk pilgrimhusat I bin bung ausait longSen. Peter’s .Skwea i binnamba wan long hanim nalukim nupels Pop.

Na bihain, wol i bin lukimlong TV taim nupela PopBenedict 16 1 givim blesingbilong em longol pipel antaplong windua bileng SenPeter’s Skwea. Ritim stonibilong em tong el arapelapes long dispels niuspepa.

Namba wan man PNG balgo pas long Salvesen AmiSios long Papua Niugini

SALVESEN Ami Sios long PNG baiI gat namba Wan asples lids bilongem taim Leftenen Kenel AndrewKalal na men bilong em LeftenenKenel Julie Kalai I kisim wok long goP55 long sios.

Nau tupela wantaim famili bileng 01I stap na wok wantaim Salvesen Amilong London, Yunaitgt KingdomTenitori.

01 bal kamap olsem namba wanasples PNG manmeni long kisimposisen olsem lids bilong SalvesenAmi Sios insait long 49 5105 I kirapimwok bileng em long PNG.

Leftenen Kenel Kalai na menbilong em i bin namba wan SalvesenAmi Sios woklain tu long go wok long

ovasis posisen long inglan.Senis I kamap long lidasip bileng

Salvesen Ami Sios long PNG bikeslids bilong sios long PNG I kisimnupela wok long Afnika. Em KenelTrevor na Memory Tuck husat ballusim PNG na go kisim nupela.pesisen elsem lids bileng SalvesenAmi long Saut Afnika Teniteni. 01 balstatim nupela wok long June 1.

Wantaim dispeia senis long lidasipbilong sios long PNG, Leftenen KenelAndrew na Julie Kalal bal kisim pIeslong go pas long Salvesen Ami Sioslong PNG.

01 bal kisim nupela taitel olsem 01ful Kenel taim ol I statim nupeis wokbilong ol.

Bagarapim ring olsem mak bilong pinisim lidasip"RING bileng Fisaman" I save kanim mak

bilong lidàsip long mea long 1.1 bilienKstolik pipel long wol we leit Pop John Paul2 I bin putim long han bilong em long 26 ylana planti milien pilgrim i save kisim elsemmak bilong luksave em ol bin nausim nabagarapim insait long wanpela seremonilong wiken.

01 I wokim dispels bileng pinisim makbilong lidasip bilong leit Pep na dispels Isave ksmsp long olgeta ring we el Pop isave wenim taim 01 I dal. Dispels i stopim tu01 arapela lain i yusim dispels ring long elsampela pepa bilong Pop.

01 Kadinel I bin bung long las wik Sarenelong pinis bilong 12-pels bung bihain longPop I bin dal na bipo ol I sindaun long wokimileksen bilong makim nupela Pop.

Sinia Kadinel ol I kolim tu long kamelengolong dispels taim I bin bagarapim ring na silwe 01 I yusim olsem 511 0 mak long ol opiselpepa. Mak long 143 Kadinel husat ol I kolimtu olsem "ol Pnins bileng Sios" I bin stap longdispels seremoni.

01 I save wokim nupela ring long olgetanupela Pop. Ring i gst het bilong SantuPeter, em Fisaman na namba wan lidsbileng Katolik Sios mos tong 2,000 yla I go

pinis. Long dispeta ring, ol I save raitim nembilong Pop long tokples Latin, em tokples5105 I yusim long 01 wok bilong em.

Long dispels taim, Ring bilong Fisaman Igat nupela mining tu bikes 01 pilgrim na olmemba bilong 5105 I save kis long em longsoim mak bilong luksave taim Pop i wokimnaun bilong em long wol.

Negat klia toktok I kamap long rot el Ibagarapim ring tasol long kastom bilong siosbitong bipo yet, kamalengo I save yusim silvahama long brukim pes long ring.

Man husat I bal putim dispels ring nau em

Pop Benedict 16, husat wanpela nait tasot Igo pinis, I bin Kadinel Josef Ratzinger.

Pop Benedict i gat 78 knismas. Em i bilongJemeni husat I bin raithan man bilong PopJohn Paul 2 long pianti krismas.

Moa long 100,000 pilgrim husat 1 bin pnena wet aussit long Sen Peter’s Skwea longVatiken I bin hanim nius long nupela Pop. 01I smamas long nius na tu, 01 I gat ol wan wantingting bilong 01 long nupela Pop, bihainlong Pop John Paul 2 we wol I bin givimbikpela luksave long en olsem wanpelastrongpela na gutpeiawoi nasies lida.

S Pop Benedict 16.

Sapel long 01 KadinelnupelaPop.

. Asbisop Piero Marini i pasim dua bitong SistinI statim ileksen bilong

Lotu Wantaim...Gavana Jenerel Sir Paulias Matane Iephan i lotu wantaim 01lain bilong Marimari Luteran Kongnikesen long Gordons, Nesenel Kapitel Distrik. EmI toktok wantaim Pasto Gundu Karl, Bisop Sommy Setu na Palamen memba bilongKeremaEkis Ropenau. Pete: OPIS B/LONG GAVANA JENEREL

Page 12: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

EnnIl 21-21.2005

Nius BilongHIV AIDS

TokLukaut

LONG yla 1987 eldokta I bin painimautlong namba wan 6-pela manmeni husat Igat binatang bilengHIV.

Long dispela yla2005 namba I bin goantap moa elsem long10,000 na abrusim. Mibin wokim wanpelawok painimaut longHIV/AIDS na tingtingbitong 01 yangpela nasampela bilong ol dispela yangpeia i bin toktok wantaim ml na el Itok olsem.

Long daunim nahelpim long abrusimHIV/AIDS planti yang-pela I bin singaut longgavman long kamapimplanti rot bilong plantihusat edukesen sistemI bin rausim ol long gohetim skul bilong 01.

Sampela singautlong gavman longwokim moa net I masop long ol yangpela Iken wok olsem longagnikalsä, pis indastni,kalsa ats na plantisamting we el yang-pela I ken wekim longtnaim helpim 01 yet.

Gavman masstrongim yut kaunselna sanapim dipatmenbilong yut yet. Na ImasI gat minista bilong yut.

01 sios mas wokbung wantaim gavmanlong kamapim retbilong helpim el yang-pela.

Singaut long niusgrup long kamapim olrot we ol yangpela kentoktok na kamautim 01tingting halt bilong 01.

Yes em ol sampelatingting bileng 01 yang-pela tasol sampela Inegat yet long 01 wan-lain bilong 01 yetolsem.

Sapos yu laikim gut-pela sindaun bihainmap long sutim toknabaut na traim lukimyet gut na kamapim rotlong helpim yu yet.Dispels em tru trusamting we 01 yUt Ilaikim.

Long lukluk bilongml, ml lukim olsemplanti 01 bikpela man-men I wok long ektingelsem yut.

Na ml laik singautlong el yangpela sapesyu laikim senis statimwantaim yu yet.

Long daunim naabnusim birua HIV, naol arapela samting we iwok long bagarapimlaip bilong yumi ol yut.

wan taimDavid

Ephraim

Yumi mas helpim yumiyet. Traim long wokbung wantaim.

Yes ml stap longhelpim kamapim el gut-pela rot- bilengstnongim kain manmenielsem yu.

Yu ken ningim mllong telepon: 323 01660 sapos yu gat emailrait I kam long ml longEphnaim.davidgmail.com

Tok LukautYES ml laik tokaut

likIlk long wanpelaaskim mi save hanimolgeta taim: "Wanemnot bal ml kamapimlong abnusimHIV/AIDS?"

Long abrusim dispela binatang em I stapwantaim yu yet. Mi bilipyumi olgeta man naplanti pasin traim I kenkamap na yu asua baiyu kisim bihatang HIV.

Bikpela samting yuken wokim em lainimplanti moa long dispelabinatang HIV/AIDS.

Taim yu lainim moatingting bilong yu baikIla na yu ken wokimgutpela disisen longtaim bilong manit e bel Ikirap long slipwantaimnanapela man o men.

Planti ol dokta Itekaut olsem karamapem wanpela not bilonghelpim long stopim 01kainkain bmnatangnogut bilong sik longslip wantaim, otsemgenorea, HIV na plantimoa. Em sapos yuyusim gut.

Bikpela samting em Istap wantaim yu yet.Sapos yu no lainimmoa nau nogut bai yukisim 0 kisim pinisbikes yu no kIla.

I gat 01 lain we Isavegivim skul bilonghelpim kain lain olsemyu long save longH1V/AIDS.

NCD Pnovinsei AIDSKaunsel em wanpelabileng ol ringim ol longtelepon 323 0166 okam lukim ol longBenoko insait longPNG Fire het kwataklostu tasol longWelfea opis 0 go lukimStep AIDS PNG longWaigani I stap baksait

Mobil SevislongStesin.

Go lukim NesenelAIDS Kaunsel ktostulong Lamana Hotel. 01I gat rises senta weelgeta nipot na bukbilong HIV/AIDS I stap.Go na lukim el nau.

IIELT na EDOKESEN

YUMI I mas save long raitbilong yumi insait longNesenel Kenstitusen eMama Lo bileng kantri nadispela bai helpim yumi longkamap 01 gutpels pipelbilong kantni.

Dispels em I as tingtingNesenel Kot Jas, CatherineDavani I givim insait longtoktok bilong em longnamba 50 greduesen bilongYunivesiti ov Papua NiuginiUPNG las wik Fraide.

Jas Davani I tok; "Yupela Ikisim pepa bileng yupelalong wan wan samtingyupela I skul long en tasolbal yupela olgeta I painimwok long dispela enia yupelaI gat save long en o negat?"

Em I wokim wankain tokolsem Vais-Sansela bilongUPNG, Pefesa Les Eastcottwe em I tok wanem bipe Igat planti wok tasol nau wokI no I nap long olgetasumatin husat I pinis longskul I ken kisim.

Jas Davani I tok olgeta I

WANTOK

Spakbrus kamapimbikpela mentel helt hevi

VeronicaHatutasi Iraitim

SPAKBRUS I as long planti mentel helthevi we Mentel Helt seksen bilong HeltDipatmen I luksave long en.

Na strongpela tektok I go long ol yang-pela pipel long neken kisim 01 spakbrustasel lukautim el yet gut na kamap el gut-pela manmeni bileng PNG.

Dispela toktok I kam yet long NesingSista Doris Pairuva husat I wok longLaloki Saikietnik Haus Sik, o haus sikbilong ol lain husat I gat sik long het,ausait long Mosbi elsem wanpela long 01nes I save lukautim el pipel I gat mentelhelt 51k 0 sik long tingting bileng 01.

Wantok Niuspepa I bin bungim SistaPainuva long Nesenel Helt Ekspo.

Pianti yangpela pipel na tu, 01 bikpelamanmeni na 01 manit I bin kisim helpimbilong 01 weklain bileng mentel helt taim 01bin toktok wantaim el woklain long el hevi01 I bungim. Na ol weklain I bin sindaunwantaim 01 na givim el tok klia na tok stialong 01 not we 01 I ken daunim ol hevi 01 Igat long en.

Nau em Iwok long kamap kIla olsem 01hevi long mentel helt ens I bikpela wan naI wok long kamap bikpela, winim el yiabipo. Na em I kamap olsem wanpela 51kwe 01 I mas lukluk long em olsem el arapela sik.

01 sik I sut long mentel helt I savekamap long manmeni taim ol I wan piantilong 01 hevi long famili, wok, manit laip, 01arapela hevi ns wan bilong komyuniti, 01sumatin I wan long skul na bihain tsim namea elsem.

Laloki Saikietnik Haus Sik ausait longMosbi em haus 51k we ol manmeri I gatmentel helt hevi I save go long en. Plantitu em ol yangpela man we spakbrus Ibagarapim ol. 01 helt woks na ol savewoklain long dispels hevi I save lukautim01 long 01 progrem 01 I gat long dispelskain sik na wantaim tu manasin map longol i kamap gut.

"Mipela I kisim planti lain wantaim olsosel hevi. Mak I go antap mos long ol

hevi mipela I kisim na lukim long dispelsens. Kisim mariwana e spakbrus na hevi Ikamap bikes dispels I moa yet," SistaPairuvs I tok.

Em I tok planti ysngpela we I go longLaloki Saikietnik Haus Sik em manlwana Ibagarapim ol. Na em Itok as long 01 yang-pela I kisim spakbrus em "peer pressure"0 ol I stap insait long grup na ol poromanna 01 I wokim wankain samting we grup iwokim na dispela I mm olsem 01 I kisimspàkbrus na ol arapela samting mos. 01arapela as we 01 yangpela i kisim spakbrus em tnaim abrusim wail long 01 hevi Ikamap long famili we papa I lusim familina narapela em long kisim strong longwokim stil pasin bikes 01 I sot long kaikalns msni, Sists Pairuva I tok.

Olsem na em I wokim strongpela toktokI go long ol yangpela olsem "laip bilong 01I stap long han bilong yupels tasol I moabeta long yupela I noken kisim spakbrus.Stap gut na groäp long kamap 01 gutpelamanmeri bilong dispela kantri."

01 me ri mas sekim ol yetlong kensa bilong susu

OL MERI I ken sekim susubilong ol yet olgeta mun longkensa bilong susu. Na 01 I kenwokim dispels bihain long 51kmun bilong ol, dokts bilong 01men em Grace Kaniwiga I tok.

Long dispels taim, yumi lukimplanti men i wok long kisim nadal long sik kensa bileng susu.

Dokta Kaniwiga I tok em i negatkIla mak long hamas men stretlong Papua Niugini I saVe kisimna dal long sik kensa bileng susubikes ol rekot I stap wantaim PotMesbi Jenerel Haus 51k. Taselem I tek long 01 rekot bilengPatoloji seksen, insait long I ,000men, 5-pets bileng 01 Igat kensabileng susu.

Em i tok planti long 01 men Igatsik long kensa bileng susu em 01dekta surgeon bileng katimman long haus 51k I save lukim01.

01 dekta long wel I no painimaut yet as long kensa bilengsusu I save kamap tasel longplanti, 51k I stap insait long famlilna em Isave kalap long nanapelabihainimfamili. Nanapela tingtingem sapes ei manmeni I kaikaimplanti gnis bilong animal, em bal151 long kisim dispels sik.

Dokta Kaniwiga I askim ol men

long go kwiktaim long haus siksapos 01 I wan olsem 01 I kisimdispels sik.

"Kensa bilong susu em I woklong kamap olsem wanpelabikpela hevi long 01 men PNG.Tasol planti I save kam leit longhaus sik na ol dokta bal mo maplong helpim 01 turnas.

I meabeta long 01 men I glasimgut susu bilong 01 na sekimsapos 01 I p11mm solap long susu.Sapos yes, go kwiktaim longhaus sik na dokta o nes balsekim yu. Na i moabeta longwokim sekap bihain tu long lukimsikmuns," Dekts Kaniwiga I tek.

Em I tek long dispels taim,moa men i wok long kamaut nasekap long dispels 51k na olsem,yumi luksave long 51k moa longdispels taim winim 01 anapelataim bipo.

Wantaim sik long bilum bilengbebi I slp long en cervical can-cer, kensa bilong susu em 01 51kbileng 01 men we i kamap longpIes kla long sotpela taim nau naI wok iong kamapim wan longplanti angpeIa men na 01 mamalong PNG.

- Veronica Hatutasi

pinis. Poto: VERONICA HATUTASISista Pairuva I tok Laloki I save kisim

pianti ysngpels man knismas bilong 01 Istap namel long 13 na 30 yia husat I gathevi long mariwana. 01 I save lukautim olna givim marasin na helpim 01 I kamaporait.

Em I tok insait long wanpela yla, haus51k I save kisim lO-pela nupels mentel 51k-lain. Na em I save lukautim namel long 12na20 mentel siklain long wan wan yla tu.Sampela bilong ol em 01 bin slip pinis longhaus 51k na 01 I go bek long pies tasol el Igo bek gen.

Long wankain taim tu, ol woklsin I luksave elsem masrum ti I ken stopim strong-pela laik bilong kisim spakbrus. Olsem nasenta Laleki I plen long wokim masrum tina givim long 01 yangpela husat I go longhaus sik wantaim spakbrus hevi.

"Masrum ti I ken stopim bikpels 151k longsmok na mipela I plen long kamapim masrum ti long senta na givim long 01 siklainlong stopim laik bilong ol long smok na isi151, ol bal lusim smok," Sista Pauline

mas bihainim Mama Lobilong kantni bai 01 I ken stapgut maski 01 I no painim gutwanpela wok yet.

Em I tok aninit long mama10 bilong kantni yumi olgeta Igat nait olsem sitisen o ollain husat I save stap longPapua Niugini long mekim oyusim save bilong 01 longhelpim ol yet na tu longdivelopmen bileng kantni.

Jas Davani I tok tu olsemdispels em namba 50 gre-duesen bilong UPNG na 01 Imas amamas olsem 01 Ikamaut long wanpelabikpela yunivesiti insait longkantni.

Mea long 1000 sumatin Ibin greduet we i lukim 01 Ikisim el diploma, digni na 01doktret pops bilong 01, tasololsem Jas Davani I tok,planti bilong 01 bal I painimhat yet long kisim ol wokbikes wok I set.

-AndréwMolen

. Sista Pairuva lephan wantairn 01 arapela woklain bilong Mentel Heltwoklain. Desk bilong ol i bin bisi stret long taim bilong Nesenel HeltEkspo so long Mosbi tupela wik i go

Bihainim MamaLo na stäp gut

. . . Nogat p/anti wok long 0/ greduet nau

Page 13: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

HELl na EDUIESEN EDTII21-21.2005 P0513

Bikpela Fomu-Eifo Men saintis stadi long

pait kirap genpipia wara bilbng kopi fektori

TUPELA lain wanpisin I redinau long kinapim wanpelabikpela pait wantaim 01 strong-pela gan insait long Onumegaens long Kainantu distnikbihain long 8-pela haus I binpals long las wik Sarere.

Dispels hevi I nedi long gobikpela nsu bihain long 01 lainFomu wanpisin I kUkim 8-petshaus bilong ol lain Elfo we ilukim 01 manmeni na pikinini Ironawe na slip halt nabautinsait long bus.

01 dispela haus I bin paialong wanpela likilk haus lainlong Kamagafaongka we ilukim 01 manmeni long hauslain i lusim olgeta samtingolsem 01 kios na plet, kapinsait long dispels pals. 01manmeni I ronawe na haltnabaut insait long bus.

Ripot I kam long 01 manmeniI iukim samting ya I kamaplong dispela enia I tek elsem 01lain Fomu paitman I karim olgan el I wokim long fektoni naol nanapela samting bilongpait wantaim olsem spia nabunane na wekabaut I go longdispela hauslain long bikpelamoning tru na kamapim dispela hevi.

Em itoknauyettupelasaiti

redi gen long kirapim bikpelapait long dispels enia.

Tupela lids bilong tupela saltem David Kanee bilong na 051Nane bilong Fomu, tupela I bingo long Gonoka long kisimIsten Hailans Polls Kemanda,Philip Selala, long go na stretim toktok wantaim tupela lainbirua na pait I ken pinis.

Insait long nipot WantekNiuspepa I kisim, em elsem ollain Femu I holim pas tnipelayangpela man bilong pies Elfo.

Wanpela man husat I gat kaem nem bleng em DominicOsin Nane wantaim bosknubileng em 01 lain Femu IhelimI stap.

Wanpela Seven De Etventispaste I mekim gutpela wokstap namel long lusim ol man-men I go fri. Tasol bel-hevinamel long dispels tupela lainbirua I stap yet. Olsem na 01Sarene pait I kirap gen.

Planti 01 gutpela saveman Istap insait long Keitu husat Igat 01 bikpela bisnis na 01 kopiblok na plentesen. Tasel dispela hevi bilong pait tasel Isave bagarapim ron bilongbisnis insait long dispela ens.

I gat tep-ap skul I stap long

Onemug na tu wanpela nesingskul na kemyuniti skul I staptasol tupela hauslain pait Iwoklong bagarapim sindaunbilong 01 pipel long dispelsenia.

Dispels pait I bin stat 1990stasol I stop gen. Tasel I no longtaim em kirap gen.

Insait long dispels pait longbipo moa long 30 manmeni Ibin dai long dispels birua.

01 lain husat I stap insaitlong dispels pait I mekimbikpela singaut nau long PPCbilong Isten Hailans na previnsel gavman long kwiktaim lukluk I go insait long dispela hevina traim stretim.

01 I askim el lain sios tu longyusim paws bilong ol longstretim toktok namel long dispela tupela lain birua.

Dispels em I bikes nau yetem kopi sisen long Hailans naol lain long Onemuga I laikkisim sevis na tu salim el kepibileng el na lukautim sindaunlong komyuniti na hauslain.

Tasol sapes dispela pait Ikirap gen em bal baganapim 01stret na sindaun bilong plantiarapela lain tu.

WANPELA yangpela men bilong IstenHailans provins i no long taim I go pinis Ibin gneduet long wanpela bikpels yunivesiti long kantri Inglan wantaim wanpelaMastas Digni long ens bilong WeisMenesmen.

Susan Oksap I bin go skul long Inglanlong Oktoba 2002 aninit long YuropienYunien EU skolasip we em bin stadilong Institut ev Balosaina na Teknolejilong 14 mun olgeta. Bikpela pepa o tisisem Mis Oksap I bin raitim em "Biobedsfor potential Treatment of Contaminantsin Coffee and other Waste Water". LongTek Pisin, dispels I mm olsern bet bilengstretim Ol hevi bilong kopi na el arapelarabis wars.

Insait long dispela 14 mun stadi bilong

em, Mis Oksap I bin stadi long 01 kain rotbileng yusim baiobeds long stetim olpipia kopi wars insait long kopi bisnislong PNG.

Mis Oksap i tok wanpela bikpela hevi Istap nau long ol rabis wars I kamaut longol kopi fektoni na I ron I go aut long longel liklik han-wars na niva sistem I gatbikpela nod 0 lukssve nau long divelopim e kanimaut wanpela teknoloji o rotbilong stretim dispels hevi.

Dispels sistem go gut o poroman wan-taim bus, graun o envaironmen na em Imas gUtpela long 01 bikpela sekta insaitlong kopi indastni em 01 bikpela blokholdana plantesen, em I tok. -

Dispels em bikes dispels hevi bilongpipia wara I save kamaut long wet fektoniwe i save presesim 01 kopi sen long en,emitok.

WANTOK

. Mis Oksap i wok i stap. Pete: JAMES K/LA

James Kila I raitim

PNG POWER LTD I LAIKTOKSAVE LONG OL PABLIK OLSEM EMI TAMBU TRULONG STILIM PAWA LONG OL DISPELA KAIN ROT:-

1. BAGARAPIM OL MITA

2. WOKIM OL KONEKSEN BILONG YU YET3. KISIM PAWA LONG EKSTENSEN KOD LONG

HAUS BILONG OL NARAPELA LAIN.

SAPOS OL PNG POWER WOKMAN i PAINIM YU OL BAI KISIMYU GO LONG KOTNA I GAT BIKPELA MEKIMSAVE LONG DISPELA KAIN STIL PASIN. SAPOS YUWOK LONG STILIM PAWAYU MAS STOPIM DISPELA PASIN NA BAlM BIL BILONGYu STRET 0 LUKIM PNG POWER NAAPLAI LONG KONEKTIM GUT.

Page 14: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

Pes

Dia Edita,Ml laik naitim pas I go

long Wantek Niuspepana tok amamas longNeville Chel bipo em iwok long IndependentNiuspepa na bihain emi wok olsem deputiedits long Wantokwe oli bin makim em pinisolsem nupela Editsbilong Wantok.

Tenkyu na tok ama-mas I go long 01 Bed namenesmen long luksave long Neville Cholna makim em olsem emI gat moa save naekspiniens bal emlukautim dispels tokpisin niuspepa bilongrnipela na 01 wan 501-wars ol pasifik tu.

Mi laik salim tok ama-mas I go long olpela

Dia Edita,OLSEM wanpela

eksekyutiv membabllong People’s ActionPanty PAP, ml laikputim aut sampelatingting bihainim presnilis bilong Yanks Kappalong 22/03/05 longmskim nupela lidsbileng PAP.

Mists Kappa i savekamapim planti samtingwe I no stret planti taim.Mipela i mas rausim emtaim mipels I bung longdispels mun Epnil.

Em I bin kisim Dlfensministni taim em i jomnimPAP. Em I bin stap wantaim indipenden grup.Bihain em yet I binwokim disisen na jomnimoposisen. Nau em i

Dia Edita,Ml LAIK naitim dis

pels pas i go longWantok Niuspepa nasingautim Membabileng Yangonu-Saussialong go long Haniyakviles na lukluk tong

rot bilongNamba I viles

long Hanlyak2 long Sepik

Planti ol mama, menna pikinini I save painirn

stretimHanlyaki goNambaHaiwe.

Epnil21 . 21 2005

edits Yakam Kelo longstap long taim nawokim planti wok longmaketing na pnomosenbilong dispels niuspepalong las lO-pela yis.

Planti ol pas bilongml tu em Yakam Kelo Isave putim long 01 niuspepa na ml wisim yugud lak long wanemwok yu kisim bihain.

Mi laik wok klostuwantaim nupela EditaNeville Choi na promo-tim Wantok long 01 pIeslong Is Sepik pnovinssapos Wantok kengivim ml sans.

JOHNKRIOSAKIWEWAKIs SEPIK PROVINS

kam bek na I 151k traimlong kamap pati lidsbilong PAR

Mi singaut long 01memba bilong eksekyutiv kaunsel long rausimem long pati taimmipela I bung long Epnil17, 2005, long gutpelabilong pati.

Dispels bai I givimMists Kappa sans longgo sut na kamapim patibilongem yet na kamapolsem palamentarl winglids.

Em I mas pinis longPeople’s Action Party.

REMA MANDAEKSEKYUTIV MEMBAENGA

Sapet Gren mani bilongem long pinisim dispelarot. I gat wanpela pasmipela raitim I go longopis bilong Memba naSeketeni bilong NesenelPlening, ValentineKambeni, long painimmani na stretim dispelsnot na nau 2005 olHanlyak pipel I wet yet.

Dispels pies HanlyakI gat planti saveman naeli masigatgutpela rotna gutpela sindaun.

hat tru long kanirn kaikal .

I kam aussit long JOHNKRIOSAKIbikpela not. Mi talk WEWAKaskim memba long s SEPIK PROVINSyusim EDF o Distnik . .

Nait kiab sOimpiksa nogut

Dia Edith,Ml GAT sampela belhevi ml laik autim

long pablik bai ol I mas save na lukim tu.Mi wanpela man i no save amamas

long lukim ol midia lain olsem EMTV,Pest Ceurier na Nationa!wantaim 01 arapela niuspepa tu we 01 I save soim piksaI save soim man na meni I nogat kloslong hap bodi bilong ol, olsem manmeriwenim bra na pens tasol I save kamaplong niuspeps na EMTV.

Pasin pamuk I kamap bikpela na pasinbilong neipim men tu em long wanemmidia lain I no save lukim gut ol advetaismen bilong ol.

Na dispela kain pasmn I mekim na sikAIDS I kamap bikpela, map bai ICCC na

gsvman i glasim gut 01 lain advetaismentu 0 nogat?

Mi lukim olsem gavmsn na ol donakantni na tu helt dipatmen I tromol bikpelamani tru na tu turangu 01 sampela NGO Ituhst na helpim long pait agensim dispela sik AIDS, tasol ol nait klab I woklong promotim sik AIDS long kilim 01planti manmeni insait long PNG

Olsem na ml autim tingting na bel hevibilong ml. PNG em I Kristen kantri. lnapbal PNG gavman na ICCC lukim dispelakain samting na pasim 01 dispels kainnait klab.JOHNM. AINAPOT MOSBINCD

Toksave:Sampelaol pas mipelai kisirn i longpelatumasnai no givirn spes longol arapelapas,pusraitim pasliklik. Natu putim nemna edresbilong yu long olgeta pasyu salim ikarn, tenkyu . -Edita

Nogat sevis insait long lalibu distrikDia Edits,

Ml WANPELA mankilong pIes Mambi Rakeinsait long lalibu Distniklong Sauten Haitansprovins.

Mi 151k tok olsem taimml lukluk tong distnikbilong ml lalibu, ml nogatpapa long lukautim dispels pies na kamapimnupela distnik olsem elarapela distnik.

Dia Edith,Ml WANPELA manki

Monobe tasol nau ml staplong Ksvieng, Nu Allanprovins. Na ml laik autimwanpela bel hevi bilengml i go long 01 kakao baiainsait long Kavieng, NuAllan provins.

Nau ml laik askimyupela 01 bais insait longNu Allan, dispels 80t nagot long wanpela kiloyupela I kisim long KakaoBed o yupela i kisim we?Mak bilong Kakao Bed Isanap olsem KI .50 longwan wan kilo na I goantap, 1 no 11.50 na I go

Dispels distrik em I stapolsem nogat papa longhelpirn na kirapim gen.Gavman I lus tingting nanogat sevis long en.

Memba bilong mipelalalibu/Pangia ilektonet emI lus tingting na em staplong Mosbi.

Em I ting pnovins bilongem long Mosbi na tustingting long ilektoretbilong em na I nogatsevis.

01 baià long Nu Ailan i no bairn gut kakao

Long yia 2007 ol man-men i mas sekim 01 gut-pela lida na makim gut-pela man we em bai kisimsevis I kam long kemyuniti na distnik bilong yumi.

Em tasol ml autim wanbilong ml wantaim 01manmeni long pies.

SAMSON KAIPUIALIBUSAUTEN HAILANSPRO VINS

yupela tnaim na balm gutkakao long mak weKakae Bodi makim longen. Dispels i luk olsemyupela I wok long bairn otkakae long talk bilengyupela yet. Yupela I noken kaikai ken tumas. Emtasol liklik bet hevi b.ilongml i kam map olsem.

Em tasol na yu husatbrats o susa o kandre yulaik sapotim 01 agensim,ml tok welkam tasol long

WANTOK

Yumi yet isave asua

DiaEdita,TENKYU tru long givim ml likIlk spes

long bekim pas bilong brats ya bilongSauten Hailans, em I tok stnong longrausim pokis na hos res masin long PNG.

Mi laik bekim pas bilong em olsem:Yu na ml, ml tupela I gat dispels pnesen

God yet i bin givim long tok inglis 01 I kolim"sens". Dispela samting em yu yet yulukautim bihain yu kisim narapela wantokbilong en em long "koman" na putim tupelawantaim bal kamap olsem "koman sens"na bihain kisim tnipels hap tok long inglis olI tok "stop and think". Sapos yu I gat dispela pinis, orait tingim yu yet, na kisim dispela hap tok 01 I kolim "self’ bihain kenputim anere long em hap tok 01 I kolim "ken-trol".

Nau yu mas yusim "komen sens" nabihain "stop and think". Tingim yu yet, menbilong yu, pikinini bilong yu, haus bilong yu,kaikal bilong yu, tambu bilong yu, papamama bilong yu, pawabil na wanà, na skinbilong yu, nau "control". Okel kontrolim albilong yu, han bilong yu, lek bilong yu, wokbilong yu, mani bilong yu, na las tru em yuyet sindaun na lukim 01 wantok ol I stepklostu long yu. 01 I kaikai gutpela kaikal, 01I putim gutpela klos, 01 pikinini bilong ol Igat gutpela samting olsem TV gems o ol Igat VCD long haus bilong 01. Papamama Iraun wantaim 01 long Els Bis o 01 I raunlong shoping, ol I balm gutpela 01 ssmtingna amamas, na yu? Bal yu pinis long hosres na pokis na disko, kirap long slip nalukluk long yu yet. 01 mani I pinis nau 01wantok I kern taim yu nogat mani. Yu askim01 wantek ol I no save go tong pokis long 20toes.

Em olsem yu fos nating tasol yu savewanem samting bal kamap? Em bal yusem pipia tnu. Bilong wanem? Bikes yunogat "self kontrol" na nogst "koman sens"olsem na longlong na yu ting em I rongbilong gavman; yu ting olsem em I rongbilong "Geming Bed" tasol em i rong bilongyu yet. Noken putirn sutim tek nating longGavman. Gavman em "yu na ml" elgetakantni long dispels graun 01 Iget dispels olsamting.bileng pulim 01 tunis na kisim likIlkwin mani profit bilong Gavmsn. Tasel yumiyet ol pipel yumi no kontrolim gut dispelstingting gift bilong yu,mi wan wan. 01 hevibilong dispels grsun I step. Tasol yu yet yubosim tingting na famili na sindaun o laipstall bilong yu.

Pokis I no nong, hos nes I no rong, yu yet.Yu nong nau bai yu sutim tok long husat?Olsem long busi, smok, maniwana, horn-bnu, horneid gan, em 01 I no kontnolim yu.Na yu wetirn husat long stretim sindaunbilong yu? Husat? Nick Kuman em ken-tnolim yu 0 husat? Membs yu votim longPaismen bal kontrolim yu? Husat, pater opaste o husat9 Rivaival sios bsi kontrolirnyu? .

Son tru bnata, yu na ml mitupela yet empapa gnaun na yu yet bosim famili, sin-daun, kaikai na mani bileng yu na ml tuolsern. Mi get famili bitong ml yet, ml papana men bilong ml em I mama bilong 01pikinini bilong mitupela. Mitupeta mas sin-daun, amamas stretim famili, kisirn manine skelim long bairn skut fi, bas pe, yunifern, pawa bil, wars bil, telepon o haus ren.

Na hap mani em bal go we? Tingting gutna putim I go bek long haus mani benkbilong sapotim yu long lus wik long bairnlikllk skél kaikal bilong 01 famili. I no bilongpokis o bual 0 smok 0 maniwana na hem-bnu e amarnas bileng gnaun. Tingting gutna yumi yetskelim gut sindaun 1 hevi o I nohevi skelim gut na kanim dispels hevi I gonau. Sampela taim bihain nau bal dispelahevi bai I pinis na 01 kain kain tingting balstnet gefl. Bal yu lus tingtihg long dispels 01samting na bal yu kamap gutpela manbikes yu yusim"komen sens" bileng yu nabal yu I gat "self kentrol" bikOs yu save"stop and think".

daun. Mak we Kakao BedI makim em I step nayupela ol bale yupelasave giamanim el kakaogroa long likilk mani nabihain yupela I save kisimbikpela mani. Mipela 01grea i save hanirn longnedie na lukim longNiuspepa olsem praisbilong kakao I go antap.Pnais bileng kakeo I winimolgeta kes krop inseitlong kantni. Olsem na mlleik tokirn yupela 01 bale Wantok Niuspepe.oisernyupei masbaim

AUGUSTINE VINARANGbningim i kam long

KAVIENGyupela. Yupela 01 balaNU AlLAN PROVINS * * - *

NCD -.

L

I,

I 1Salim ol pes I kern

F long WANTOKNIUSPEPA: P.O.

Box 1982, BorokoI N.C.D 111I Fax: 325 2579I Email:I__ .- . . ;.net.pg

Tok amarnas long nupelaedita bilong Wantok

Lida mas painimpati bilong em yet

Ya ngoru-Sa ussiamemba i mas stretim

rot bilong Haniyak

Page 15: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTOK7

TUPELAwIk i go pinis mi bin askimlongdispela kolom olsem "Bai yumi kisimwanem kain gutbai long John Momis."

Dispela wik Tunde, Mista Momis i bintokaut long ai bilong 01 arapela membabilong Nesenel Palamen olsem em i lusimsia bilong em olsem Rijonel Membabilong Not Solomons Provins.

Em i risain bipo olsem Gavana bilongBogenvil sampela wik I go pinis.

Mista Momis i tokim Palamen olsem embai resis long sia bilong presiden bilongnupela Bogenvil Otonomas Gavman.Dispela ileksen i op pinis na 01 ileksen bairon ananit long Nupela Mama Lo bilongBogenvil.

Mista Mornis bai tude I sainim 01 nominesen pepa bilong em long Bogenvil.

Mista Momis I tok gutbai long NesenelPalamen bihain long em i bin stap moalong 33-pela yia olgeta. Em i bin stat longmakim Not Solomons Provins long taimbilong Haus ovAsembi long 1972.

Dispela em wanpela hatpela disisenMista Momis I mekim. Mista Momis i gatlongpela histori bilong PNG politis. Em iwanpela man husat i go pas long raitimmama lo bilong PNG. Tu em I gat Iongpelahistori bilong Bogenvil potitiks. Olsem mlbin tok tupela wik i go pinis, olgeta bus na

SAMPELA lida i gatplanti wok tumas; Pol Istap lidana em I bin tok

olsem, "Planti taim mlwok nait na mi no slip"2 Korin 11:27; 1 Te 2:9

WANTOKPublished Weekly, Wednesday, for Word

Publishing Company, Ltd.P.O. Box 1982, Boroko, NCD

Papua New GuineaTelephone: 325 2500

Fax: 325 2579Email: word©globainet.pg

Pe bilong wanpela yia52 niuspepa

Pies:PNGAUSTRALIAASIA PACIFIC na JAPANAMERICA na EUROPE

General ManagerJustin Hansu Kili

EdftoiNeville Choi

Published by JeremyBurgess and printed byPacific Star-RO. Box 6817Boroko NCD at allotment13 section 38 Waiganidrive, Port Moresby

Air:K140.0OUS$100.00US$80.00US$150.00

TOK PISINwantaim

PETER MAIME

wara long Bogenvil I save long dispelanem John Momis.

Mista Momis em wanpela lida husat Isave bilip long pawa bilong 01 pipel. Em isave bilip long 01 plpel I mas stap longlukaut bilong disisen bilong ol yet.

Taim PNG I yangpela yet bihain longindependens, em I pait hat long NesenelGavman I mas serim pawa wantaim olprovins. Long diSpela as na ol provinselgavman I bin kirap long ol provinsBogenvil I bin go pas long kisim provinselgavman bilongem. Mista Momis em papabilong dispela sistem bitong ProvinselGavman

Lrkltk taim i go pinis aninit long hdasipbilong Mista Momis wantaim BogenvilPipels Kongres lids, Joseph Kabui na ôlarapela memba bilong Bougenvil lntenmAsembli, I bungim ol Bogenvil pipel longailan yet na ol arapela senta long kantrilong kisim tingting tong kirapim Bogenvit.

man i stap lids long wokbilong God na longmanmeri em bai I gatdispela hevi long sam-pela taim.

Taim yumi kamapstrongpeIa Lids, God ilukim yumi olsembikpela man. Olsem naem I no save mekimpasin long yumi otsemem i save mekimlong 01

, yangpela lids.Em i givirn wok long

yumi bilong karim hevibilong 01 pipel I step yetlong rot nogut. Olsemna sampela taim wok ibikpela tumas na lidspilim olsem lids no map.

Sampela taim lids sottong mani na lids sotlong ol wokman bilonghelpim em.

Arapela taim yumimas helpim manmeri ibin pundaun na sampela taim of manmeri Ino Wanbel long wokbilong lids.

Tasol yu lukim tokbiiong Pot long 2 KosIn47-18 Atingyutulnap

01 liriusIpol hIIonøgulpolaIhia

olseim I tru 01 tida map yupela I step long hankarim planti hevi, tasol bilong God, na ml laik.sampela taim hevi bai yupela i tingim tokbitong wok bilong em i bilong manman bdongsave kamap long famdt God Dispela manmanna 01 wantok bilong em em map strongim

Long wanem, ol i no yupeta..." Ap 20:32save tukim blessing Sapos yumi lids i nobilong God I kamap lukim tok bilong God,long wok bilong Lida na orait bai yumi i no map01 i no mekim wok long mekim gutpela wokai bilong ol pipel olsem olsem lids tru Hi &12-01 Lida. Nogat. 14.

01 I mas mekim wok Lida I mas lukiuk gutolsem wokman nating. long tok bilong GodTasol gutpela Lida bat i Buk Baibel olsem mantingting tong of na I wok m kaikai strongpela mitlong strongim bel bilong kaiki i tok bitongol long mekim wok God i ken stap strongbilong Lida. long tingting na laik

Taim P01 i bungim ot bitong em. Na em i maslida bilong manmeri bihainim dispela tokbilong Efesas em i tok long olgeta do long taipotsem,"Naumlputim bilongem.

wantaimEvangelist

OHARE JABERE

EDr1I 21 21, 2005

}

Bihain long Bogenvil KonstitutsenelKomiti I raun na kisim tingting, ol, Ikamapim Bogenvil Konstituten. Long dispela konstitusen, Bogenvil i toktok longwe em i laik lukautim em yet ananit longbikpela mama 10 bilong PNG. Aninit longdispela lo, olgeta pawa bai stap longBogenvml Otonomas Gavman. Foren Afesna Difens Fos tasol bai stap long lukautbilong Nesenel Gavman.

Planti provins nau I al gris long dispelanupela sistem bilong politiks bilongBogenvil. I no long taim bai ol i krai longNesenel Gavman long kisirn wankain 515-tern bitong gavman olsern ol I mekirn longtairn bilong Provinisel Gavman.

Wanpela provins long kantri Indonesia,Aech Provins, I was ktostu tru longBogenvil. 01 pipel long Aech i laikim wan-pela kain Otonomas Gavman long provinsbilong 01.

Mi bin pinisirn toktok bilong mi longtupela wik i go pinis wantaim dispelsaskim. Na ml laik holim pasim yet askimbilong ml. ;"Waflefll kain gutbai MistsMomis I mekim long Nesenel Palamen baiyumi save bihain long taim bilong en ikamap?

Tasol wanpela samting em i ken kitslong yurni nau em, Mists Momis bai stapP85 wantaim driman, tingting na talkbdong ol pipel bilong em long Bogenvil

4:..: WANTOKKOMENTRI

Momis Isoim rot.

JOHN Momis, man husat 1 risain lusimwok nesenel politiks nau bai i go bek longgivim save bilong em long strongim ol pipellong Bogenvil.

Na em I no go han nating. Em I go beklong stretim provins bilong em wantaimbikpela save em i kisim long moa long 33 yiainsait long wok politiks long kantri.

Mista Momis yet bai i ken tok klia longwanem rot em bai wokabaut bihainim longgo pas long 01 Bogenvil pipel. Em i gat savena tu, em I gat nem bilong mekim dispela.

Pastaim long kantri i kisim indipendenslong 1975, Momis I bin wanpela long olnamba wan PNG lids husat I bin sindaunlong Konstitusenel Plening Komiti. Dispelakomiti I bin makim rot long kamapim MamaLo bilong kantri.

"Momis, manhusati binskulpater, husati stapinsaitlongpolitiks map long 33 yia,na husati nogatwanpelanem

nogutinsait longkantri, isoimrot pinis Naumipelai

mas bihainim."

Long dispels taim yet Mista Momis i bin igat tingting long skelim pawa insait longkantn bat paws i mas L go daun long ol pipelinsalt long 01 tiklik pies.

Dispela tingtirig tasol I bin karirn ol provinsel gavman.

Taim em i givim las toktok bilong emolsem Gavana bilong Bogenvil insait longNesenel Palamen long Tunde long dispelswik, Mists Momis yet i tok olsem em i biliplong of manmeri yet i yusim rait bilong ollong makim gavman ol i ting bai i lukautim ol.

Dispela tingting i bin klia taim em i sanapolsem Gavana bitong Bogenvil long opimiIeksn wantaim opim bilong nominesen laswik Fonde.

Mists Momis I bin sanap wantaim lidsbilong Bogenvil Pipels Kongres, JosephKabul.

Tupela man wantaim i bin soim pasinbilong tingim sindaun bilong ol pipel bitOngBogenvil yet. Dispels tupela man bai i resislong sit bilong presiden bilong nupela otonomas gavman bilong Bogenvit.

Tasol tupeta yet I bin tokaut olsem maskihusat Long tupela i win, bai em I lukluk napainim pIes bilong arapela long wok bunginsait long dispels nupela gavmaA.

Dispela kain pasin tupela I mekim I soimkila otsem bel bilong tupela I stap wantaim 01pipet bilong Bogenvil tasol. .

Cl lida long Nesenel Palamen yet i binskruim dispela tuksave. Planti i tokaut olsemsapos wan wan manmerl insait long kantri ibihainim pasin dispels tupela man I mekim,bal kantri i muv i go het.

Dispels pasmn em bilong lus tingting longol kros name long yumi yet na wok bunglong karnapim gutpela sindaun bilong olgetamanmen, na kantri bilong mipela.

Momis man husat i bin skul pater husat istap insait long poiitiks map long 33 yia, nahusat I nogat wanpela nem nogut insait longkantri, I soim rOt pinis. Nau mipela i masbihainim

KOMENTHI

Momis bai go wantaim ol pipe!

Lida I mas bihainim tok bi!ong God o!geta de

JA

F’

WGni PuhhshrngCompany [imth4is owneti liv ffi tour major churches ttiPaiiua New Guinea- Cahohcs 55.Lutheran 25. lnqlican 1t1, UnilctlChurch 19. The cniiany reservesIhe rwht to accept or reicc any advertisement or other nlaierEai suhuililedtar puhlicaUori which it deems coutror5 to the publics interest a itsahsolute discretion. The Oshlishersgeneral term acceOtance are ovatiatileat Word Puhuistun Conian [UI andarc set out lull an the lisOlaS advertisma torni.

Page 16: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

PesiG EpriI2l-21,2005 WOL NIUS114S PASIFIK

NIUS

Solomon Ailans: Wanpela olpela mmista bilong gavman i singaut longPalamen long kisim wanpela indipendenodita, I no Pasifik Ailans Forum PacificIslands Forum long lukluk gen long 01wok bilong Rijonel Asistens Misin i golong Solomon Ailans RegionalAssistance Mission to Solomon Ailans,RAMSI

Olpela minista bilong agrikalsa, AlfredSasako, I tok olsem I tru olsem PasifikAilans Forum em i nambawa bikpela ogenaisesen long rijon, tasol sapos em i karl-maut dispela bikpela rijonel wok bilonglukluk gen, bai I givim sans long ol man-men long tubel o tingting kranki long ol.

Mista Sasako I tok olsem I moabetalong ol I noken mekim dispela wok, bai olI holim yet dispela rispek ol manmeri I gatlong ol.

Em I tok ru olsem bikos wanpela manAustralia i het bilong PasifikAilans Forum,dispela em wanpela as pinis we 01 man-men I bal tubel na tingting kranki long dispela wok 01 I laik mekim.

Vanuatu: 01 polls opisa husat I dringkava, wanpela kain spak dring, long taimbilong wok, bal kisim bikpela mekimsave.

Nupela Polls Sevis Komisin I woklongtraim long stretim polis fos.

Wantaim dispela tingting long mekimsave long ol polls opisa husat I dring kavalong taim bilong wok, I kam ol narapelatingting tu, olsem long makim wanpelaseketeri we bal stap map long 4-pela ylaolgeta, na long lukluk gen long ol webilong promotim ol opisa.

Siaman Leonard Bule I tokim ministaGeorge Well, olsem I gat bikpela laikimlong lukluk gen na mekim ol senis longPolis Ekt longhelpim nupela komisin longwok gut.

Mista Wells I tok strong long komisinlong wok gut, moayet long salt bilongedministresen, opisa trening na we bilongpromotim ol opisa.

Fiji: Ministri bilong Helt I tok olsem manol i save kolim Docter Death o Dokta DaiI no wanpela man husat I kisim treninglong Fiji olsem sampela nius ripot longAustralia i tok.

Sief Eksekyutiv Opisa CEO bilongMinistri bilong Helt, Dokta LepaniWaqatakirewa, I tok olsem dispela doktaI no bin kisim trening long Fiji na nogatwanpela hevi we dispela dokta I kamapimI mas bagarapim nem bilong Fiji.

01 nius ripot bilong Australia i tok olsemDokta Dal, husat ol polls I wok longmekim wok painimaut I go insait long enlong Australia, em Jayant Patel. 01 polis Iwok long mekim wok pain imaut I go insaitlong wok bilong em bikos moa 14 siklainhusat i go lukim em long kisim helpim Ikisim bagarap o I dal.

Patel I bin tren long kamap dokta longIndia, i bin wok long Yunaitet Stets bilongAmerika U.S.A pastaim long em I statwok long Australia.

WANTOK

Page 17: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTOK WIlL NIUS Epril 21-21,2005

1 volentia

fe i go antap I

posh

long 01 I

Page 18: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTOK Epril 21-21,2005P.

L AlL Pes

ames Kila I storilong kala bilongkalsa na wokNFl I mekimlong strongim.

Wok- bilong

nem bilong

NFl strongim

PNG kalsaWANPELA institusen long PNG we lainim ol samting gut na mipela i

: wok long mekim gutpela wok tru noken popaia long 01 wok bilong

: long prornotim kalsa na pasin tum- mipela," Mists Kafafi I tokaut.: buns bilong yumi I go aut long ol Chris Owen i stap moa long 30 kris: manmeri bilong 01 arapela kantri na 01 mas olgeta long PGN na em wanpela: saveman ovasis em Nesenel Filim sempion man tru long wokim planti ol: Institut NFl. kain dokumentari piksa bilong PNG: Dispela 01 gutpela wok bilong 01 kalsa na pasin tumbuna.: long wokim ol lokel piksa we i stori Sampela 01 piksa Chris Owen i: long. kalsa na 01 tumbuna pasin bilong mekim I bin winim ol intanesenel awot: PNG I save pulim tru ai bilong 01 man- long wol. Em yet Iwokim ol kain gut-: men bilong ol ovasis kantri na planti I pela piksa olsem ‘The Red Bowman’,

save amamas tru long lukim ol gut- ‘Man Without Pigs’ na i no long taim I: pela piksa long laipstail bilong yumi. go pinis wanpela piksa we i winim: PNG i gat moa long 800 tokples na intanesenel awot em Bridewealth for

planti kain kain kalsa bilong yumi we a Goddess’. 5

: planti lain long ol arapela kantri olsem Dispela muvi ‘Bridewealth for a: 01 antropolojis o saveman husat i Goddess’ em Chris Owen i mekim

olmanm:riilongwanpelak:ni:peseiseremoro * Lucas Kaima em dispela man i stap insait long piksa Betelnut

: long en. Em I wanpela sepsel kain dokumen- iSfl S . P0 0.

: Na wanpela gutpela rot long soim tan tru we i stori long las taim tru ol save tumas, na narapela sarnting tu i mekim i save putim kantri bilong: na karim ol dispels samting i go long pipel bilong dispela eria i wokim dis em 01 pikinini bilong yumi tude em yumi PNG antap tru long 01 ovasts

: 01 manmeri ausait long kantri em 01 pela kain kastom na Owen i rekotim planti i no save tumas long 01 pasin lain husat I save lukim ol kain smat: dokumentsri o piksa I save glasim long filim olsem wanpela dokumen- kastom bilong papamama bilong 01 pela wok 01 I mekim long Goroka.: bihainim 01 tru tru samting tart yet Olsem na kain ol gutpela wok I no long taim i go pinis Owen wan-: Dispela opis em bipo ol i save kolim Dispela dokumentari i winim NFl I mekim em long holim ol dispela taim ol lain bilong NFl i bin lonsim: Skul bilong Wokim Piksa na em i intanesenel awot long kantri Frens piksa olsem rekot long soim 01 lain wanpela nupela dokumentari filim: save stap long Goroka taun long insait long wanpela bikpela filim fes- pikui bilong yumi long bihain taim long Goroka em ‘Betelnut Bisnis’.: Isten Hailans provins tivel long Yurop long pasin kastom bilong yumi Dispela nupela muvi Betelnut: NFl i save kisim sapot mani i kam Narapela piksa Man Without Pigs i Insait long 01 yia i go pinis Owen i Bisnis stori gut tru long kain bisnis: long Nesenel Kalsarel Komisin bilong salim bual na kisim mani long: NCC long karimaut 01 wok bilong lukautim sindaun bilong ol wantaimI en. familibilong ol. Dispela piksa I stori: Stori bllong NFl em wanpela son long ol hatwok bikpela karekta o ekta: stori tru bilong wanem long yia I 998 long piksa, Lucas Kaima wantaim: wanpela bikpela paia I bin kukim opis men bilong em i save salim buai long: na filim studio bilong 01 long Not- liklik maket bilong ol long Goroka 01 1: Goroka. Dispela hevi I lukim dispela kolim ‘Sanap Maket’.: i lusim planti 01 samting bilong en Dispels muvi I stori gut tru long 01: tru we kos bilong en Iantap tru. Planti kain pasin 01 Hailans pipel I save

ol filim bilong bipo i bin paia long dis mekim long buai bisnis na ol wok: pets bikpela birua I bin kamap. abaut bilong ol long painim buai long: Dispela paia I no daunim wok I nambis na karim I go bek long: bilong NFl 0 long dispela taim ol I Hailans na salim long kisim mani.: save kolim ol yet olsem ‘Skul bilong Wanpela bikpela lain long kantri: Wokim Piksa’. Amerika ol I kolim 01 Filmmakers: Planti 01 ovasis lain i save mangal- Libraiv Incorporated i bin lukim

im tru ol kain prodaksen o wok bilong * Buai bisnus em i stap long as bilong dispela piksa Chris Owen Betelnut Bisnis na i amamas tru longNFl long sait bilong 01 dokumentari i mekim. wok prodaksen bilong en.

I filim ol I wokim. Dispels em bikos skul . . . . bin wok olsem dairekt b’l Sue Oscar bilong FLI long Nu Yok Ina trening Chris Owen i save kisim bilong

Nesenel Filim Institut NFl long tok olsem Mipela i lukim dispeta

: long ol dispela lokel lain filim meikasbilong em bipo wantaim ol lainfarnili Goroka na em i wanpela gutpela man piksa na mipela i skin kirap stret long

I em i gutpela tru. . . . tru Ion ivim ut Ia t nn gutpela kala tru long sait bilong pro-Wanpela kameraman o man husat bdongemlong Binandere

long ol as pIes anrneri bilong PNG daksen bilong dlspela piksa".

: i save kisim 01 piksa long kamera ,..g p * .

long kisim piksana kamapim olsem "0ri bilong dispela piksa em i gut-

I Hillary Kafafi bilong Yangoru long Is ispela piksa i stori long laipstail na dokumenta. pela na i gat moa intares. Mipela 01Sepik provins I bin wok longpela taim trubilong ol lain Binandere

Gavmàn bilong PNG I mas luksave Amerika i save tasol oisem dispels

: Iiklik long NFl na I save gut longfilim.

e i ru onglong dispeJa kain man Chris Owen samting betelnut i stap long wanpela

: wanem kain olwok isave kamap long ,.,. . . . . husat I givim bikpela hat wok tru long singsing bilong Saut Pasifik, tasolI hap na em i stori olsem dairekta Iispa ol piksa Owen i mekim i rutim les klia na soim tru I t I mipela i no save olsem em i wanpela: bilong NFl. save winim tru lewa bilong 01 intane- ‘iksa bilon kalsa na lai sta r n kain drak. Em olsem wanpela lain we

"Chris em wanpela man husat I senel saveman husat I save skul long iksa bilongem 01 I yusim long Midel Is na lain olsemI save laikim wok i mas kamap gut sait bilong kalsana pasin tumbuna At* .

koko lip em 01 lain bilong kanri Peruolgeta taim. Em i save givim moa bilong ol lain indijines pipel long wol.

luks nänau gavrnan i mas na Kolombia I save kaikai," Sue

taim long skulim mipela gut tru longStapWeplanfiOl lainino long dispela man husat emsempion bilong FLI i tok.

bI man tru long promotim PNG long wol P m 0 sin i ong i gaI long ol muvi bilong em. gutpela save long wokim ol piksa

: Planti ol wokman bilong NFl em ol bilcng PNG we 01 manmeri i ken: sepion lain long wokim piksa stret. lu,kim na skelirn Iaipstail na sindaun

: Narapela 01 wokman long NFl em bilong yumi yet insait long kantri.

: Ignatius Talania, Freddy Isasar, Insait long wanpela eksklusiv o tok: Robert Buleka, Jane Tamas na Bike hait tasol, Chris Owen i tokim Wantok: Johnson. Niuspepa olsem em bai kamapim: Mista Talania em bilong Cape nup!Ia lukana 2 muvi disp!la: Gloucesta long Wes Nu Briten Isasar muvi L5i karamapim ston bilong dis

em bilong Makam, Buleka em wan-pela bikpela siknogut HIV/AIDS long

: pela ‘Tarito’ Manam Allan long PapuaNiugini. . .

: Madang, men Jane Tamas em hap 01 lain wok manmeri bilong NFl bai

: Madang na Nu Allan na Johnson em stap baksait long Owenlong mekimI bilong Kainantu long Isten Hailans. dispels piksa em mi bilip bai karirn: . . . . .

kaikai na winim tru lewa bilong plantiI Mi yet mi bin raun i go long opis manmeri insait Ion PNG: bilong NFl we I stap insait long NBC .

oçis long namel long Goroka taun na

: mi lukim 01 karamap bilong ol wok em planti manmeri long Bogenvil I bin: .

Chris Owen wantsim ol wok manmen laikirn tru dispelá piksa Tukana na* Long taim man bilong NFl Chris Owen em I man husat i mekim bilong NFl i mekim na mi guns stret nau 01 i wet tasol long lukim namba tu

: dlspelaplksa bllongbual . ‘ :., :: . :. : - EItsave step isi,tasol kainwókoi .

tic’

Page 19: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

Pes 20 EprIl 21-21,2005

Titi painim piesbilong rnaioioTIll na Toto em tupela Leatherbackletabek trausel. Wanpela familibilong trausel wenambabilong ol i wok long go daunbilongwanemolman i save stilim ol kiau bilongol na tu, planti i save pas long ol umbenbilong ol man bilong pulimpis. Tupelai klia long dispelahevi na olgetade nanait ol i save stori long en. Tupelai bin bung taimol i bin stap longwanpelagutpela gadeni staplong saut bilong Kwinslen,Australia natupelai stap wantaimi kam map nau.Planti letabektrauseli staplong ol wararaunimAustraliai saverauni golong ol arapelakantri i stap klostu olsem PapuaNiugini na SolomonAilans long karimkiau bilong ol. Janueri naFebruariemol mun bilong olletabektrauselolsemTiti long mekim longpelawokabauti go long plesmamai bin karimemlongkarim kiaubilong en.Toto i wok long warlongem. Embaigo gut long nambiso nogat? Nogutembaipasinsait long olumbenbilong sampelapising bot? Klostu naubai Titi i statimwokabautbilong em. Toto iwok long helpim em long redi long longpelarot bilongem.

"Titi, lewabilong mi. Saposmi map kam wantaimyu bai mi lukautim yunakarimyu go stretlong plesbilong yu long karimkiau.Yu maswasgut.Yu mas haittaim yu lukim ol kain kainsamtingi drip antaplong solwara.Putimyaulong ol kain kain pairapna nokenabrusnapaslong ol umbenbilong ol. Yu maskaikai gut tasolnokenabrusnalukimol plastik beknating olsem emol jeli pis. Nogut emi paslong nek bilongyu nabai yu nomappulim win. Yu na mi i gatwok long skruim famili bilong mipela."

Titi i bekim, "Toto, lewabilong mi, mi baitingim olgetahaptoktok bilongyu na mi no mappaslong umben.Saposbirua i painim mi, mi bai salimtok long ol poromanbilong mipelainsait long solwara.Mi masgo nau, miken lukim lait bilong san, gutbai Toto, mi mas wokabautnaunogut miabrusimtaim."

Titi i tanimna swim i go. Toto iwan long en,tasolem i saveembailukimemgen.Wanpelasamtingi paul lildik em ol letabekem ol bikpelatrausellong soiwara, tasolwanpelamen trausel-i saveporomanwantaimwan-pela man trauseltasol.

Titi i pasim tingting pinis long kamaplong Kamiali Nambislong HuonGalpbilong PapuaNiugini, pleswe mamai karim em samtingolsem20yia i go pinis.01 trauseli savego bek long pieswe mamai karimol longkarimkiau biiong ol gen.Em i tokim emyetolsem emi kengo daunlongbik solwaralong painim sampelajeli pis bilong kaikai.

01 ietabektrauseli kenswim hariaptru na ol i savewokabautmaplong70 kilomita long wanpelade.01 wok painim i soimolsemol trauseli saveyusim ol magneticfil bilong graunlong makim rotbilong ol. 01 i kensaveol i staplong wanemhapna bihainimsavebilongollong rot i go stretlongnambisbilong ol. Titi i saveolsem emi bihainim stretrot. 01wara raunimdispelahap i klia long ai bilong emna em i saveolsem emi kamaplongKamiali pinis.ani wok long go daun.Em i makim 10 kilok long nait olsemtaim bilongemlong kamantaplong nambisbilong karimoi kiau bilongem.01 trauseli savelaik karim kiau long nait baiol i kenhait. Longsampelahap, em isavehot tru long sannasani kenkukim emsaposemi go antaplong san.Em i bin makim wanpelagutpelahap, tasolem i masklinim sampelahapbipo longem i makim wanpeiagutpelahap.Em i masdikim hul i go daun gutlong putim oi kiau bilong em. Emyet imakim olsem em baikarimol kiau bilong emmap long wanpelaauanawanpelaauatripelatenminit longnambis,dikim hul nagobekinsait longwara. Em i tingting, embai karim hamas kiaustret.Em i tingim ol toklukaut olsemol mani savepainim ol kiau bilong trauselbilong kaikai naem i amamasolsemnambisemi staplong eni stapkiostu long wanpelapiestambu.Bai ol kiau bilong eni kenstapgut na bruk bthain.Bthainnaubai ol i stapol yet, wankaintasololsem em yettaim emi bin bungim Toto.

,‘. . .78, 79, 80 kiau olgeta."Nauem i karamapimgut. Em baikambeklongdispelahapsamtingolsem7-pelataim moa maplong olgetatenpelademapem i karim olgetakiau bilong em. Emi tromoi sampelamoa waisanantaplong oi kiau na em i pinis.Skin bilong em i tait nogut tru bihain long dispelahatwok map longtupelaauaolgeta.Nauem i maspainim kaikai. Em i driman longnaispeiajeli pis na em i mas swim i go autmap iooo mita samting longpainim.Bihain long taim bilong emlong karimkiau i pinis,em i tingting long stapraunlong lukim ol pikinini bilong em.Em bai samtingolsem45 map 50 depastaimlong ol kiau i bruk, ol baidikim waisan naron i go longsolwaralong statimlaip bilong oiyet.

LAIPSTAIL . WANTOK

PNG Institut kisim ololpela musik rekotingbilong Sepik long Amerika

Don Niles I raitim

INSTITUT bilong PNG StadiMusik Dipatmen I kisim bek pinisol olpela rekoting long ol sings-ing, 01 poto na 01 arapela rot i sutlong kalsa bilong 01 provinsbilong Sepik na Morobe we I binkamap long 1937 yet.

Ol dispela samting I bin kamolsem wanpela presen I kamlong Metropoliten Musium bilongAts long Nu Yok siti longAmerika.

Dipatmen I bin kisim 01 dijitelkopi o CD long 01 musik rekotingbilong Iowa Sepik eria na sam-pela hap bilong Morobe.

Dispels em ol musik rekotingwe wanpela grup bilong ol save-man bilong Amerika i bin wokimlong 1937, klostu 70 yia I go pinislong wanpela sotpela raun bilongol long Saut Pasifik we PNG Ibinwanpela long ol.

Nem bilong dispela grupbilong Amerika em,"CranePeabody Museum Expedition".

Crane famili bilong Chicagoem bin wanpela famili husat Igatplanti hap mani na husat I binlaik painimaut ol nupela samtingna go long ol nupela pies.

Olsem na taim CorneliusCrane I bin kisim wanpela liklikbot olsem presen, em bin kisim8-pela pren grup long ol save-man na poroman long Fil Musiunlong Chicago na HarvardYunivesiti na 01 i kalap tong sipna raun i kam long Saut Pasifik.01 i raun raun long Polinesiapastaim na bihain, ol I kamolsem long Melanesia na sualong Rabaul long Epril 1929.Bihain, ol i raun I go olsem longSepik map long Wara May.

Don Niles husat I go pas longMusik Dipatmen bilong Institutbilong PNG Stadis I tok

Institut i laki stret long kisim oldispela rekoting we wanpelagrup bilong Amerika i bin wokimlong bipo taim yet. Musium ov Atlong Nu Yok I bin wok bung wan-taim Peabody Musium bilong 01lain long Akioloji na Musik Stadibilong Harvard Yunivesiti longAmerika yet na givim olsem wan-pela presen i kam long Institut ofPNG Stadis..

Tru I gat ol arapela rekotingwe ol Jemen na Britis lain i binraun i kam long kantri bipo yet iwokim tasol dispela em i nambawan taim wanpela risets grupbilong Amerika i bin wokim longol tumbuna samting bilong PNG.

Em i tok dispela I soim olsemlong bipo taim yet, ol intanesenellain i lukim PNG olsem wanpelagutpela pIes bilong karimautrisets na I no bilong ol pipelbilong ol mama kantri kolonielpawa long dispela taim, tasolbilong ol pipel long ol arapelakantri tu.

Musik Dipatmen bai stretim 01dispela rekoting na ol arapelasamting wantaim ol nupela dijitelmasin.

Nau skruim stori bilong dispela

grup bilong Amerika na wok 01bin mekim long sotpela taim longyia 1937.

Wanpela SVD pater i bin stappinis long Sepik na i bin helpimgut tru dispels grup. Em PaterFranz Kirschbaum 1882-1939na em bin sindaun longMarienberg Misin stesen we embin statim long 1913. Em istap20 yia pinis taim dispela grupbilong Amerika I go kamap longSepik.

Dispela lain I bin kisim plantiripot long histri, 01 atifek we i stapnau long 01 musium longAmerika, kisim planti piksa, muvina raitim ol stori. Maski 01 i norekotim sampela singsing, raunbilong ol I bin gutpela stret. Tasolnarapela raun long 1937 i no bin

gutpela tumas.Intres bilong dispela grup long

kam bek long PNG I bin bikpelatru na long 1937, ol bin kam bek.Pater Kirschbaum I bin mausman bilong grup long PNG. GrupI bin kisim tupela nupela lainwantaim na em long AntropolojiaDokta Douglas Oliver bilongHarvard na Pater Georg Holtkerbilong Viena musik trening skul.

Namel long Novemba naDisemba 1937, grup i bung longWau na go olsem long Sepik. 01i wokim ol rekoting na ci dispelanau em ol I mekim gut na putimol long CD. I gat 34 CD olgetalong dispela 01 musik bilong 01tumbuna singsing bilong Sepik.

I go moa long pes 21

MAN, GRAUN NA SOLWARA

* Pater Franz Kirschbaum I wokim 01 rekoting longMarineberg long 1937. Lukim maikrofon kebol I go olsemlong rekota na ol i yusim tu garamut long sampela rekoting.

* Pater rait wantaim grup i wokim rekoting na disk longwokim rekoting long en long Marienberg long 1937.

* 01 asples lain bilong Marienberg eria I wokim singsingna paitim kundu long 1937.0! Poto: INSTITUTE OF PNG STUb/ES.

Page 20: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTOK LAIPSTAIL EprH 21-21,2005

Nupela kwin bilong Paradais taunL IKLIK paradais

taun bilongAlotau I bin

kirap long wiken I gopinis taim ol manmeri ilukim makim bilongMis Milen Be.

Planti manmeri i binwokabaut aninit long renlong kamap longMasurina Lodge longlukim krauning bilongnupela Kwin bilong ol. 01i bin skelim 7-pela menhusat i kisim Juksavebilong ol bikpela bisnisbilong Alotau.

Na Alotau I bin amamas tru long dispela yiabilong wanem dispelaMilen Be Red CrossBrens resis i savekamap olgeta tupela yia.

Ogenaising Komitihusat i bin go pas longdispela so em Siameri,Betty Andrew na HelenEvennett, Mary Louise,Graham Kabe, BobbyFerdinandez, NielsonGari, Veronica na Helen

Steven yet husat i bin toktok long ol wok iholim nem Mis Milen Be. kamap long salt bilong ol

Progrem bilong nait HIV/AIDS kempen, Fesbin stat wantaim Ed Trening, Wok redi

__________________________

bilong ol bikpelabagarap, ol

JeremiahDiscoveredBenjamin na

Ice2004 naB37 Studio

ben i singsing longNesenel Antem. Bihainlong en, Red CrossBrens Presiden, WilsonEphraim, Taun Meya,Kaunsel Ila Puka na MisPNG 2004, AshwinSamson i bin tokaut longgutpela wok bilong RedCross na wok brensbilong em long Alotau Iwok long mekim. 01 Igivim gutpela luksave na

Progrem bilong olYut, ol raun luklukbilongol Disebol olain turangu, volantia bilong kisim blutna ol arapelabikpela wok.Mis PNG 2004 I binkisim luksave long

givim sapot long 7-pelamen husat i resis longtaitel Mis Milen Be na miyet ml kamap ‘hal profailPNG saveman’ longkamap MC.

01 ogenaisa yet i nobisi long kisim ol biknemmusik atis long kampilal. Nogat. 01 I kisimwanpela nupela musikgrup "T" Squad, ol yangpela manki Alotau yethusat i wok long mekimBrekdens. HelenStephen yet i bin go pas

PNG Institut kisim ol olpela musik rekoting bilongSepik long Amerika

I kam longpes 20

Pater Kirscbaum I bin stretim olgetasamting long kisim na bungim 01 asplespipel long kam singsing na 01 lainAmerika I rekotim long MarienbergMisin stesen yet.

01 bin karimaut ol rekoting long 01pies kiostu olsem Buns, Masan naImbuando. 01 singsing I bin gat kunduna garamut I pairap long go wantaim.

Grup I bin wokim ol rekoting longKairiru Allan, pies Darapap long MurikLeik ens em pies bilong Praim MinistaSir Michael Somare.

Mama i bin karim Sir Michael wan-pela yia pastaim tásol. Long planti olrekoting, ol i bloim paipa na paterKirscbaun i mekim klia singsing ya Ibilong wanem grup. Narapela man emDokta Murray Fairbank bilong HarvardI bin lukautim ol teknikel sait na wokimtu 01 rekoding. Em bin kisim ol piksa weI kamap long dispela pies. Long stapbilong grup long Manienberg na wokimol rekoting, ol bin kisim ol nipot longwok we Katolik sios I bin wokim longhap.

Päter Kirschbaum yet I bin rekotimstori biiong Adam na Eve na wanpelaasples men i singim wanpela lotusingsing long Tok Pisin.

Long 01 singsing tu, yumi ken nauluksave long ol senis i kamap long TokPisin na wanpela tok piksa em wan-pela lain long singsing em ol I singimlong dispela taim I go olsem, "yu stapnau end oltaim" na long singsing lotubuk hymn book bilong tude em Istapolsem " Yu stap nau na oltaim."

Long Krismas 1 937,ol memba bilongCrane Peabody Museum New GuineaExpedition CPMNGE I bin muv I golong BuloIo tasol Paten Kirschbaum ino go wantaim ol bikos ol toksave longol rekoting long dispels hap em narapela man i wokim.

Long dispels taim, ol I wokim olrekoting long 01 pipel bilong pIesBangalum klostu long Mumeng na olsampela arapela pIes long Yabim.

Tasol namel long ol rekoting hia, I gat01 flut musik bilong Midel Sepik na kraisingsing bilong 01 Aitape I kamap tu.

Tok klia em ol pipel bilong ol dispelaeria husat I bin wok long Wau-BuloloGol Main Iwokim rekoting wantaim dispela lain bilong Amenika.

Bihain long dispels, i nogat ripottumaslong wanem samting I kamaplong dispels grup crane Expeditiongrup bilong Amerika. Tasol PaterKirschbaum i bin skruim wok misinbilong em na Holtker tu I go hetim wokrisets bilong em.

01 arapela i bin go bek long Amerika.I luk olsem em bin hat long grup i kisimol tok orait pepa long wokim raunbilong ol na tu, sampela bilong 01 I nowok gut wantaim 01 arapela bikos ol igat ol wan wan tingting na grup I binbruk.

Tru ol saun rekoding bilong ol I stap,

sampela poto, sampela muvi piksa na01 ripot long stat bilong wokabautbilong ol tasol nogat ripot I kamap longwatpo grup I bruk bihain long sotpelataim tasol.

Long yia 1938, ol bin lusim ol diskwantaim 01 rekoding long PeabodyMusium. Taim 01 memba bilong grup Ilusim PNG, ol I no bin kisim Igo ol nipotwe Pater Kirschbaum I wokim long wokna rekoding bilong ol. 01 bin salimplanti pas long pater long givim olinfomesen long dispels tasol ol I nokisim wanpela bekim. Bihain taim grupI harim olsem pater ya I bin dai long1939 long Alexishafen taim balus I pun-daun, 01 lain long Musium I bin salimtok long painirn 01 ripot namel long olpepa bilong Pater Kirschbaum, tasol olno bin painim wanpela samting. Olsemna 01 dokumen bilong ol rekoting ya Istap long 01 saun, ol toksave we olmemba bilong grup I wokim na moayet, ol singsing we ol pipel I putimkamap long en. Nau yet, ol membabilong PNG Stadi I wok long stretim oldispels samting. Long 1943, ol binsalim ol disk i go long Kongres laibrerilong Wasington, Nu Yok insait longAmerika long wokim kopi long ol. I lukolsem I kam map nau, ol i no wokim olnarapela kopi moa long ol dispelsrekoting bilong ol singsing na ol arapela samting moa bilong kiostu 70 krismas Igo pinis bilong PNG na moa yet,Sepik na Morobe.

5-pela yia bihain long grup na pater Iwokim ol rekoting, Wol Wo 2 I binkamap long PNG na ol rekoting longdispela taim ol I gat rekot long ol em olpropaganda o 01 toktok I sut long pait 01I wokim long ol tokples. Tasol bihainlong pait I pinis, ol arapela risets lain ibin kam bek long PNG tasol ol I karim01 tep rekot na I no 01 masin biiongwokim rekot I go long silinda o diskolsem grup bilong Amerika I wokimlong 1937. Long 01 tep rekoting I wok,01 Imas gat maikrofon na paws saplaibilong ol yet we Crane rises lain bilongAmerika i bin kamapim pastaim longPNG.

Olsem na dispela sotpela wokbautna wok risets we Crane Peabody grupIwokim I bin pinisim wanpela kain taimlong wok bilong rekoding long PNG nakamap bilong nupela wan.

"Bikpela samting, ating, ol dispelarekoting em namba wan taim we 01 imekim long hap bilong Iowa Sepik nalong lukautim I stap bilong yusim longbihain taim na ol yia na taim bihain. Nalong wokim dokumen long musik nakalsa bilong ol pipel olsem Ibin stap 68krismas Igo pinis. 01 dispela musik emol olpela 0 nupela. Na ol I soim olsemkain kalsa I bin stap long bipo taim emol wankain we ol pipel I skruim nau yet0 I wok long lus na liklik lain tasol Itingim yet wantaim ol nupela senis ikamap? Bai mipela I painimaut," MistaNiles I tok.

long ol. Helen I bin MisMilen Be long 2003 MisPNG Red Cross resis.

Komiti i bin kisim tuKaluabu Ben na DJhusat I soim stall bilong01 taimdrama bilong ol Ipaitim drams antap longkibot. Bihain ol BoleSisters i bin mekim hulahula danis bilong olbihainim musik bilongNew Generation benbilong Tahiti. 01 I gattupela reps tu ol I kolimol yet Shipsank Knothusat I bin kirapim skinbilong ol manmeri taim01 I pairapim tupelasingsing bilong 01.

Maski ol dispsla lain Inogat nem insait longkantri yet, ol I bin kirapimmusik na danis I go na olmanmeri I amamas trulong ol.

Lydia Mascord,bosmeri bilong StudioB37 I bin givim olgetamusik masin na sevisbilong ol fri i go longMilen Be Red CrossBrens bilong dispelanait.

01 lain men husat Iresis long dispela MisMilen Be taitel em MisAlotau Stevedoring naTrenspot Reivie Enemas,Marian Diudi husat I ronaninit long nem MisBwanabwana, MisHeavy Equipment &Repairs, Belinda Ale,Mis Jemaima Dickson Ikisim sapot longMasurina Ltd, yangpeiamen I kisim luksavebilong Tiripu Tupagogo& Sons Ltd, MisMimousa BayagauMark, na men bilongWalter’s Workshop, MisAida Emogana na MisYato’o Furnitures, MaryRoy.

01 I bin statim resisbilong ol na ol I blIsslong tumbuna bliss.Olgeta 7-pela men 1bilasmakim ol kain kain kalsainsait long Milen Be yetna ol manmeri I ai opstret. Olgeta men i soimstret pasin kalsa bilongol na ol pen long skinbilong ol I bin bihainim 01pasin kalsa long liklikpIes bilong em.

Taim ol men I statsoim tumbuna blissbilong ol, Misis MesetaGima, wanpela skul tisa

long Cameron Hal Skul Igivim stori bilong 01 grassket, stori bilong ol penlong pes bilong 01, tumbuna stori baksait tongsenisim ol presen naKula Tred na I go yet.

Mi yet ml skelim olsemSwim We pared em Inamba wan tru, taim olmenil wokabaut I go kamlong ol klos bilong raunlong nambis. Stall bilongMiien Be I winim stretstall bilong ol men I savewokabaut long saltbilong swimming pullong Olimpik gems.

Tasol taim 01 itromolol naispela kios bilongsoim stall bilong 01 stret,01 I luk oisem ol angelostret. Olgeta men I luknais tru bikos 01 I gat raitsais stret long werim oldispela klos. Na smallbilong 01 mekim oi Isamnoguttru.

Mi yet ml nap longjasim oi long nek bilong01 na naispela swim kiosbilong ol, tasol I no wokbliong ml. Dispels resis Igat 5-pela hap bilong em- Mis Milen BeTradisinel, Frensip,Sariti Kwin Rana Ap,Sariti Kwin na Mis MilenBe 2005.

Yu ken ritim ol stori blong PNG musikman/men long What’s On with Raitmaninsait long Post Courier tasol, Trinde,olgeta wik

jasim ol men bikos olgeta yet I bin stall tru. TasolI gat 5-pela hap tasol ol Ibin skelim 01 long en."

Misis Seta I givim mllong nem bilong 01 wina.Mimousa Bayagau Markna sponsa bilong emTiripu Tupagogo & SonsI bungim namba 3bikpela hap mani maplong K16,181.13. Em Ikisim Mis Traditional.Em I winim wanpelakaikal tiket bilong tupelamanmeri long AlotauInternational Hotel, wan-pela liklik CD steno Ikam long Timbencorp Ltdna kes mani map longK500. Miss Friendshiptaitel I bin go long MisAida Emogana husat Iwinim wanpela ais bokisI kam long Milen BeHadwe, wanpela basketkosmetiks na plaua Ikam long D.N.Douglasna K500 kes mani. Em Ibin bungim K6,000.

Mis Bwanabwana, MisHeavy Equipment &Repairs, Belinda Ale Iwinim Mis CharityRunner-up na praisbilong em map longKI ,500 kes mani I kamlong Mis Milen BeKomiti, wanpela CD sterio pilaia I kam longAlotau Enterprises naK50 tiket bilong sopinglong Chemcare Aiotau.

Mis Relvie Eremas,Alotau Stevedoning &Transport I winim taitelMiss Milen Be Charity2005 bilong wanem em Ibungim map longK29,180.58. Em I winimkes mani map longK3,000 na wanpelabalus tiket I go long PotMosbi long resis longMis PNG Red Cross. EmMis Milen Be Komiti yet Igivim wantaim wanpelabalus tiket bilong tupelamanmeri long go raunlong Pot Mosbi weAirlines of PNG yet igivim. Relvie I kisim tulaplap wantaim nembilong em long en,kraun, wanpela poto naol plaua.

Pes 21

Bayagau Mark husat Ibin winim tu MisTraditional. Bikpela praisbilong en em winim emsans bilong makim MilenBe Provins long MisPNG Quest 2005,K1,000 kes mani nawanpela llektnik Kukawantaim kaikal tiketbilong tupela man I kamlong Napatana Lodge.

Gavana bilong MilenBe, Tim Neville I bingivim K10,000 longmakim maus bilong gay-man na pipel bilongMilen Be long statimwokfanresing bilong MisMimousa Bayagau Markbilong resis long MisPNG2005.

Namba tu bikpela hapmani I bin kam long MisBelinda Ale na ol sponsabilong em HeavyEquipment Repairs. EmI bin winim K500 kesmani na basket wantaimol samting olsem wan-pela am bilong klos,wanpela tosta masin,wanpela ilektnik jak, potona ol plaua.

01 arapela men husat Ino winim prais em MisYato’o Furnitures, MaryRoy husat I bin bungimK9,914.76 na MisManian Diudi weBwanabwana rurelkomyuniti I bin sponsaim. Tupela men wan-taim I kisim likllk praislong ogenaising komiti.

Siameri BettyAndrew Itok tenkyu long olgetamen na ol sponsa bilongol na tok, "Mi blImp olsemdispela resis I no givimsans long yu na sponsabilong yu long helpimRed Cross tasol I helpimyu long strongim divelopmen bilong yu yet nastrongim bihain taim wokbilong yupela."

Resis long dispels yiaI kisim bikpela nambabilong ol men tru naolgeta yet I bin bungim

‘Mis Milen Be 2005,Mimousa BayagauMark, husat i bin kisim sponsa long TiripuTupagogo & Sons Ltd. Poto: STUDIO B37

Bihain long 45 minitsamting, Misis Sets,Mists Jamil Yaganegi,Benjamin Agreado, K96,276.47. DispelaMisis Anthea Seeto na mani mak Iwinim olgetaMis Cecilia John I tokautolsem, "em i hat tru long

Tasol Mis Milên Be2005 I bin go yet longMis Tiripu TupagogO &Sons, Mimousa

arapelamani mak bilongMis Milen Be resis.

* Olgeta 7-pela men husat I resis I sanap kisim poto.Poto: STUDIO B37

Page 21: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

Pes22

t

Epril 21 - 21, 2005

EMTV GAID

5.30 JOYCE MEYER MINISTRY6.00 NINE EARLY MORNING

NEWS9.00 CREFFLO DOLLAR9.30 DR PHIL10.20 EM1V PRIME TIME UNE UP4.57 EM1V TOKSAVE5.00 THE PRICE IS RIGHT

$100,000 SUPER SHOWCASE6.00 NATIONAL EM1V NEWS6.30 A CURRENTAFFAIR6.59 LOTTODRAW7.00 CHM SUPER SOUND7.57 EMTVTOKSAVE8.00 SPORT SCENE9.30 NRL FOOTY SHOW11.00 AFLFOOTYSHOW12.00 NIGHTLINE0.30 STATION CLOSE::

I_4

4.59 STATION OPEN5.30 JOYCE MEYER MINISTRY6.00 NATIONAL NINE NEWS9.00 MALOLO CLUB11.00 CREFLO DOLLAR

KIDS KONA2.30 EMTV PRIME LINE UP

4.57 EMTVTOKSAVE5.00 THE PRICE IS RIGHT

$100,000 SUPER SHOWCASE6.00 NATIONAL EMTV NEWS6.30 A CURRENT AFFAIR6.58 NEWS UPDATE TOK PISIN6.59 LOTTO DRAW7.00 TOK PIKSA7.30 SURVIVOR PALAU8. 27 EM1V TOKSAVE8.30 FRIDAY NIGHT FOOTBALL

AIZ DAYTEST MATCH:AUSTRALIAVSNEW ZEALAND

10.30 AFLOO.3OAM STATION CLOSE

8.00 PLANET FANTA9.30 DOWNLOAD10.00 SO FRESH11.30 WORLD OFWILDLIFE12.00 SPECiAL: ThE PACIFIC WAY1 .00 EMTVWIDE WORLD OF

SPORTS3.00 THE CAR SHOW3.30 THE BOAT SHOW4.00 ESCAPE WITH ET5.00 MOROBE GOLF OPEN HIGH

LIGHTS4. 30 FISHING AUSTRALIA6.00 NATIONAL EMTV NEWS6.30 AUSTRALIA’S FUNNIEST

HOME ViDEO7.00 AIRLINE8.30 SOUTH PACIFIC MUSIC8.57 EMTV TOKSAVE9.00 PREMIER SPECIAL EVENT:

COLOUR OF WAR10.30 HECULES11.00 EMIV NEWS REPLAY11.30 LEGEND OF THE HIDDEN

CITY00.00 CLOSE

729 STATION OPEN7.27 EMIVTOKSAVE7.30 BUSiNESS SUCCESS8.00 BUSINESS SUNDAY9.00 SUNDAY11.00 SUNDAY ROAST11.30 SUNDAY FOOTY SHOW12.30 BOOTS N’ALL1 .00 SPORTS SPECIAL: WILD

ABOUT GOLF1.00 AFLGAME2.00 SUNDAYAFTERNOON

MOVIE: MAJOR LEAGUE:BACK TO THE MINORS

4.00 SUNDAYAFTERNOON FOOTBALL

6.00 NATIONAL EMil! NEWS6:30 SEVENTH HAVEN7.30 60 MINUTE8.30 SUNDAY NIGHT MOVIE:

COLOURS OF WAR:CHILDREN OF THE EMPIRE

10:30 EMTV NEWS REPLAY11.00 PRAISE.GOSPEL SONGS00.30 STAI1ON CLOSE

4.29 STATION OPEN

5.29 JOYCE MEYERMINISTRY6.00 NATIONAL NINE NEWS7.30 TODAY SHOW9.00 CREFLO DOLLAR9.30 DR PHIL10.30 NOBLE PEACE PRIZE11 .00 WAR IN THE PACIFIC11.30 GAME FISHING NATIONAL

TITLES12.30 PNG OPEN GOLF2.30 ANZDAYAFL4.57 EM1VTOKSAVE5.30 SNOBS6.00 NATIONAL EMTV NEWS6.30 A CURRENT AFFAIR6.58 TOK PISIN NEWS UPDATE7.00 LOTTO DRAW7.01 PRAISE8.00 TOK PIKSA MONDAY

EDITION8.27 EM1V TOKSAVE8.30 WHO WANTS TO BE A

MILLIONAIRE9.30 PREMIER SPECIAL:

COLOURS OF WAk THEANZACS. THE WAR THATNEVER ENDED

11 .00 EM1V NEWS REPLAY11 .30 CHM SUPERSOUND00.00 NIGHTLINE1.OOAMCLOSE

5.29 STATION OPEN5.30 JOYCE MEYER MINISTRY6.00 NATiONAL NINE NEWS7,00 TODAY SHOW9.00 MALOLO CLUB11 .00 CREFFLO DOLLAR11 .30 CLOSE2.30 KIDS KONA4.57 EMTVTOKSAVE5:00 THE PRICE IS RIGHT5:30 CRICKET CONTINUES6.00 NATIONAL EMTV NEWS6.30 ACURRENTAFFAIR6.58 TOK PiSIN NEWS UPDATE6.59 LOTTO DRAW7.00 HAUS& HOME8.00 CHANGING ROOMS8.27 EMTVTOKSAVE8.30 THE APPRENTICE9.30 ThiRD WATCH10.30 EMTV NEWS REPLAY11.00 ER00.00 NIGHTLiNE00.30 STATION CLOSE

-6.29 STATION OPEN5.30 JOYCE MEYER MINISTRY6.00 NATIONAL NINE EARLY

NEWS9.00 CREFLO DOLLAR930 CLASSROOM BROADCAST2.30 KIDS KONA4.57 EMTVTOKSAVE5.00 THE PRICE IS RIGHT6.00 NATIONAL EM1V NEWS6.30 A CURRENTAFFAIR6.57 TOK PISIN NEWS UPDATE6.59 LOTTO DRAW7.00 iCC CRICKET7.300 MCLEOD’S DAUGHTERS8.27 EM1VTOKSAVE8.30 WEDNESDAY NIGHT MOVIE:

STARWARSITHE RETURNOF THE JEDI

11.00 SOUTH PACIFIC MUSIC11.30 EMTV NEWS REPLAY12.00 NIGHTLINE12.30 STATION CLOSE

TRINDENAITMUVI:

STARWARS-

THERETURN OF

THE JEDI

OL POTO,’W-’

Men Wantok Sharzy 14Six Pocket Pikinini Black BokIsl5

Sigi Mangi Grumo Masalal 16l Bayama Armstrong 17

Dimugura Bfts & Pieces 18Orokolo Bay Bay Cruisers 19

The Way Soul Harmony 20

WANTOK

CATHOLIC RADIO103.5FM

6:6 -

7:. -

7:15 -

7: -

aw -

9 -

95 -

-

1o -

11:a -

12w-1Z05-12O-1240 -

1: -

2W -

3:co -

a -

4:D -

4:3D -

s, -

6:W -

6.06 -

6:10 -

6.3 -

7:5 -

7, -

aw -

&15 -

a -

9. -

1 -

ANGUSPITATION1NSPIRATONALI’JcVk1tCN RADIOWOLD PENS11JIGUSH PROGRMIpGowEYHOEWThVA11 RACIOWOf.D11CANENGUSH PROGRM!KDS SINGWNGCATHOUCJLEEBOXGOSPMUSCopANGUSVAI1CANWORI.D WSVA1RN ENGLiSH PROGRAJ4RER1ONLMBS SUPPER MflIDRSDHOTTHAHN

D*PLEOFDMP RCYoPTHOCJKEBOX ENO4ENOSTOPGOCNEYHOEMGELUSM4WO LOCAL NVSVATICAN ENGUSH PROGRNdILNIS SUPPER WITH DRscHoir *i*HOLY RO&R’CATHOUCIN{M11CN4WORLD P&WSMA LC WSkT1N ENGLISH PROGRNwITOKSTRETLONG IWMDSVA11CM ENGLISH PROGRAM

6:5 - ANGEI.US-

MUC7:W - 1CN4WORLD &WS7.15 - VA11CN4 ENGUSHPROGRAM7. . NON STOPGOSPELIVSICaa - RADIO S1JOSEPH PRESENTS9. - VA11CANWORL.DNEWS9.15 - ENGliSH PROGRAM9. - KIDS NG.ALONG1 - CATHOLICJJKEBOS1O.3 - NON STOPGOSPELIJSIC1 - ANGELUS12:05 - VARCANWORLD EWS1220 . acAM ENGLiSH PROGRAM12:40 - REFLECTION MUSIC1_a - OIM FATHER*S PLAN1.3 - AFTERNOON GOSPELMUSICac - GRApLErOFDlwERcYa - NONTOPGOSPELMUSiC4:W - THOUCJtJE8OXWTI4:33 - NON.STGPGOSPELMUSICs - W#VEFACTORWTt6 - ANGELUS6:05 - WTICANENGUSHPROGRAM63 -

7:O - HOLYROSARY7_ . SIA*nONSOFThEcROSSa - VA1JCAMWORLD PEWS815 - GRNLOCALEWSa - AT1CANENGLISH PROGRAM9.w - TOKS1TLONGIIVIAIDS1O_ - THOUC.iESIOX1o. - VATiCAN ENGUSH PROGRAM11.w - NONEOPGOSPELMUSIC

6:W - ANGEI..U$- MEDItATIONINSMRATIOItAL

MUSIC7:W - OURFATHERSPLAN7: - cRSSRDSwTTaco - LATICANWORLD&15 - VA1JlPROGRAI1i& - MUSIC9.3D - BADKSTAGE WT!’1o. - WAVETOR11:W - NON-STOPGOSPELMUSIC12.G - ANGELUS125 - A1LAMWORLD &WS1220 - 4kTICANENGUSH

12A0 - GOSPELMUSICaw - cItApLETOFDMtIRcYa - GOSPELMUSIC4, . BACKSTAGE4. NON-SmPGOSPELMUSIC5.W - RLD OVER PEWS&a - ANGELUS6: - ccrICAN ENGLiSH

PROGRAME&3 - MRAcLESOFTHEcROSS7:W - HOLYROS.ARY7:3 - GROSSRDSa - AThANWOD NEWSa15 - AI1CN4ENGLiSIPROGR*

- RLDic - 4KSTAGE1 - A11CANENGUSH

1Eo . NOPSTOPGOSPELMUSIC

-UI6.a - ANGELUS6 - PEDITATIONINSPIRATIONAL

MUSICaw - IATICANWORLD PEWSa15 - VAT1CANENGUSHPROGRAM& - NON-STOPGOSPELMJSIC9: - SUPYB.ICHAJSTLNE1&3O - NON-S:TOPMUSIC11:W - INThELORIISWEYARD12G - ANGELUS12:05 - VAThANWORLDNEWS12:20 - VATICANENGUSHPROGRAM1240 - GOSPEI.MUSIC3D - cKAPLETOFDIWENERCY

- GOSPELMUSIC5D - SIGNS OFTHE1lPEST14

-

6.05 - SUIYEUcHAMsr7 . HOLYROSARY7: - ThOUCINSIGHT8: - VA11CANWOf.D NEWSals . WLflCANENGUSHPROGRAMaio - INTHELORIYSWEYARD1cG - NON-STOPOOSPELMUSIC

a - ANGELUS65 - MESITATIONIINSPIRATIONAL

MUSIC7 - VATICANWORLD NEWS7:15 - VARCANENGUSH PROGRAM7:35 - NON.STOPMUSICOo . BESTOFJOURNEYHOAE9: - VA11CANWORLDNEWSp.15 - VATICAN ENGLISH PROGRAM95 - IGOSSINGALONG1GE * CATHOLIC.AJKEBOX WTNia: - NON-SrOPGOSPELMUS1Cic - ANGELUS1205 - VATICANNGRLD NEWS1220 - VATiCANENGUSH PROGRAM1240 - AFTERNOON REFLECTION

MUSIC1 - THEWYTOFOU.OWJESUS1.3 - GOSPELMJSICa - NAPLETOF DMPE%ERCY3.20 - NONSTOPGOSPELMUSIC4.00 - ThOUCJtEBOX WTh4.33 - NON STOPGOSPELMUSIC

- MESSAGE INMUSIC6W - ANGEI.USo5 - VATICAN ENGUSII PROGRAM6.3 - MANYFAES OFMARY7. - HOLYROSARY7:3 - BENEDICTION8:c - VATICANWORLO NEWS815 GRNLOCALPEWSa:IC - VA11CANENGUSHPROGRAMG - BEST OFJOUNEYHONE1G - CATHOLICJUKEBOX WIN1o - VATICAN ENGUSH PROGRAM11 - NON.STOPGOSPELMUSIC

6 -ANGELUS65 - MEDTAT1ONiNSMRATIONAL

MUSIC7 - VATICANNORLD NEWS7:15 - VA11AN ENGUSH PROGRAM7.35 NONSTOPMJSICa-a - RADIO STJOSEPH PRESENTS9:G - VATICAN RAIONGRLDNEWS915 - VATICAN ENGUSHPROGR.AM4O - KIDSSINGALONG1G - CATHOUCJ.MEBOX1OIC - GOSPSI.MUSICizm - ANGELUS1205 - VATCANWORLDNEWS1220 - kTICANENGUSHPROGRAM1240 - REFLECTIONMJSIC1o - $LERSAJNTStTO - GOSPELMUSICaw - KAPLEF OFDMNEPERCY320 - NONSTOPGOSPELMUSIC4 - NOUCJ.EEBOX4:TO - NON.STOPGOSPELMUSICa - RADIOST. JOSEPH PRESENTS6O - MGEUS6G5 - MTAPELOCAI_NEWS610 - VATICAN ENGUSH PROGRAM6:33 - MOTHEROFREDEBIER7 - HOLYROSARY7. - SLEERSAINTS& - VATICANWORLD NEWS515 - AiTAPE LOCALPEWS520 . - VATICAN ENGUSHPROGRAM9 - TOKSTRETABOUTHMMDS

WIN FREENGJSI-U1o - CATHOIJCJJEBOX1G3D - VATICAN ENGLISH

PROGRAAEIGEO - NON-STOPGOSPELMUSIC

St - ANGEI.US65 - MEDITATIONINSRRARONAL

MUSIC7X - VATICANWORLD NEWS7:15 - VATiCAN ENGLISH PROGRAM7:35 - NON-STOPGOSPLMUCaG - SPflMENAUERSWIH

DR. SGHOT HAJIN WTt-w - VATICANNGRLD NEWS915 - VATICAN ENGLISH PROGRAM95 - KIOSSINGALONG1OB - CATHOLJC.LEEBOXia - NON-STOPGOSPEI. MUSIC12 - AMGELUS1205 - VATICANNGRLD NEWS1220 - WFICNIENGIJSHPROGRAM1240 - REFLECTIONNEISICtw - flRSTCOSLOVE DR

SGHOT RAJIN WTh1 - AFRNOONGOSPELMUSICaw - QIAPLETOFDMNENERDY2O - NON-STOPGOWELMUSC4 . CATHOUC.LEEBOX4 . NOP4$IOPGOSPELMUSICSG - SGRIPflMATTERSSIB - ANGEI.US65 - VAJiO LOCALNEWS610 - SLTICAMthGUSHPROGRAM6: - RI1MA, HEAVENSPEAcEPI.AN7iXl HOLYROSARY7:3 - DOCTORSOFTHEHURGH8: - TICMMORW NEWSE15 - VAMMOLOGALNEWS&20 - VATICAN ENGLISH PROGRAM9:t - TOKSTRETABOUTHMAIDS

WIN FRJJDEiaw - cmouc.uxsox1&3 - VA11CANENGLJSH PROGRAM1 - NO4STOPGOSPELMUSC

WIKENPOTO..

. Man o wanemsamting? Em hetbilong man ol Iwokim wantaimpangal bilongkokonas na olplaua.

bikpela de bilong ol Bahai lotu.. Dispela tupela man Oro I redi long samsam long makim

I Em ol turis nau ya. 01 sumatin bilong wanpela skul long BukaI sindaun na lukim ol turis I go raun long skul bilong ol.

Singeing

YUMI FM NATIONAL WEEKLY HTPARADESarere Februari 23, 2OO5Twsties Isponsa

MusikMs Dispela Wik

RosieMarara Sharzy ILalatora Sebeats of Sepoe 2Mi Nao Sharzy 3Promise ltambu 4Poroman Lewa George Telek 5

Towescop Itambu 6Mi No 81k SotYetDadiiGii 7Mi No Bin bk DadliGil 8Kande DadiiGii 9Emsi DadiiGii 10Uli Itambu 11

Jnbie Kunex New Palnim Wok 12

Tropical Fine Oshen 13

In

Out

OrokoloBayCruisers

VeuakuPune Kapa

Page 22: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

LAIPS1IIL EonI 21-21,2005 Pes 2

Tok pilaf wantaftn Kanage olgeta wfki/0! tru tru poro o wantok bilong gutpela raitman Kanage I laikim tru sapos yupela I ken salim sampela tokpilai bilong

yupela I kam na mipela putim long tok pilal kona bilong Kanage. Salim I kam long TOK PILAI KA NAGE P.O. Box 1982,Boroko, NCD o kam long opis klostu long BSP Waigani klostu long Mondo Sekanhan klos stua.

Mipela stap long las opis. Sapotim raitman bilong yumi, Kanage!!10 Mail long

Nik nem bilong bos ya em Pita. Em savepultaim tru long 10 Mail maket. Wanpelataim em salim daka i step na wanpela 4 kopi

- bllong Banz I go daun long balm daka.Men Banz ya lukluk raun Igo pinis na kam

kamap long Kanage na askim. ‘Boso ama-mas bilong niu yla I pundaun long yu nahamas long 01 longpela samting ya?’

Man, Kanage kisim traipela filings tru longhap tok ya na bekim olsem ‘el anti yu savepmnis ol lonigpela ya biloñg salim ya Wanpelalongpela em bilong ol 10 Mail yet tasol 01narapela I bilong yupela Banz na Hagen’.

Man, 4 kopi ya I kirap na tok olsem ‘mapml holim wanpela tasol?’ Man, Kanage kiraptok ‘holim tru tru em bai wars Makam tait yaso holim long arere bilong 10 Mail. Aiyo,men Banz ya kisim taim.

01 kandre bilong Kanage i dai na kiraplong lap na kambang i kukim maus bilong ol.

MAU DEDEBOH HOLEYAHBANZWESTEN HAILANS PROVINS

Kanage em bilong Manus na em I no bingo long skul bipo.

Nau wait gras i kamap pinis na wanpelataim em go sindaun wantaim ol elementriskul pikinini na traim tainim sampela nupelasamting.

01 lain long elementri I wok long skul long

tok pies na Kanage em skin les long wanemem I laikim lainim sampela inglis.

Em nau em putim han I go antap na tisa Iaskim em. ‘Yes Kanage yu laikim wanem?’Kanage I sanap na bekim olsem ‘tok piesno, English only’.

Orait tisa I kisim sampela drowing wan-taim nem aninit na stat askim ol pikinini, emwanem?

Wanpela pikinini I putim han i go antap natok, b-o-y boy. Tisa I tok ‘very good’ na emsoim nanapela piksa na wanpela pikinini geni sanap na spelim g-i-n-l girl.

Tisa I tok ‘very good’. Tisa nau I soimwanpela drowing na haniap tru Kanage iputim han I go antap na tok p-o-t sosopen.

Tisa I sanap lukluk long Kanage na sakimhet. Kanage em i no bisi em sanap tu kisimpiksa long tisa na askim 01 pikinini olsem,kuan yupela tok, sapos i no sosopen emwanem a? Wanpela pikinini kinap na tok p-ot pot.

Kanage lukluk long tisa na tisa i tok ‘verygood’. Kanage kinap tokim ol pikinini, emorait tude yupela winim bal yumi lukim tumora. Kanage I go long haus na I no moa gobek long skul.

IROS NAUNAPLORENGAUMANUS PROVINS

KANAGE em bilong 0.5 long Sigiri pIes,Banz yet. Em I tusim pies na I go step longGonoka kolples long Genoka blok. Wanpela

Sanere em i go lukim piksa bilong Van Damekikboksing.

Insait long piksa Van Dame tnomoi teklong birua bilong en na Kanage ting VanDame paitim em so em poret na tromoi hanlong wanpela bol Siane na boiros belhat natupeia pait insait long haus piksa.

01 Siane wilwilim Kanage na em krainogut tru na tok "ml go bek long 0.5 bai mlkarim hauslain long poket I kam" na ol SianeI ting Kanage I bilong Bomai so 01 I poretlong posin na das nambaut. Kain stail bilongmangi 0.5 long Banz wes ya.

MATr DEDEBOH HOLEYAHBANZISTEN HAILANS PROVINS

KANAGE em bilong pies Sumul insaitlong Drekikir enia na em wanpela fada manbiiong kaikal saksak.

Bagaros nogut ya em save pnenim wan-pela pukpuk men bilong pies Sahik.Wanpela taim bags nogut salim tok I go longgel bilong em na tupela I go naun logn warsAmuk.

Kanage I tokim pren men bilong,"Angkastua yu luk laik daa korokodite bilongfu Sipik Ripe". Gel bilong em I tokim em "yuneva go tu Sande skul.

Baga nogut sekim het na tokim em, "yulukluk laik daa Sande sukul tlksa laik ml."Pren men tromol huk arere long wara nawanpela bikpela pis hangamap long huk.

Kanage danis arere long wars na tokim

pren men "its luk laik doropin bilong bik bluwara." Na tupela wokim bikpela pati longWalau komyuniti skul.

Kanage spak long pis wantaim saksak,bun bilong pis I pas long hul nek bilongKanae na em tokim pren men bilong em "tryto put your hands in my hul nek na removedaut of this things." Inglis em Kanage ya.

BEN NAHWASDREKIKIR -

IS SEPIK PROVINS

KANAGE em mangi Pomio na em I savestap long Kimbe. Em wanpela musik pesolsem na wanpela taim em singautirn 01 boisbilong em na ol I wokim demo aninit longhaus bilong em.

Taim ol pairapim musik, planti ol man ikam sanap na lukluk I stap. Kanage na olmangi bilong em I kisim bikpela filings nagivirn sam i stap.

I no long taim tupela mangi kawas I kamklostu long long Kanage na tokim Kanageolsem "mipera 01 ro puka mipela I no saveraikim demo drams, mipela I save raikimraip drams.

Dispera demo drams em birong 01 rokeniken ya." Man, Kanage I nogat tok emsmail tasol long tupela tasot 01 bois bilongKanage I no wanbei na klostu tru pait kiraplong hap.

WANTOK

-

__

Kanage em bilongLae, Morobe yet.

I Kanago save birua tru wantaim wanpelaI bilakpela dok..Olgeta taim bal dok I kamRau n wa n - pekpepirere long haus bilong Kanage...

MELLIE PETERKIMBEWES NU BRITEN PROVINS

Page 23: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

Pes 24 EurO 21-21.2005

Nem: Tasua SparksKrismas: 22 manAdres: Amek Bakery, P0 Box 242, Mendi,Sauten Highlands ProvinceSave laikim: Ritim buk, raitim pas na go lotu.

Nem: Angeline DamienKrismas: 16 menAdres: Sol Primary School, P0 Box 643,Mendi, Southern Highlands ProvinceSave laikim: Pilai basketbol, raitim pas nawokim fani.

Nem: Roslyn TiporaKnismas: 16 menAdres: 501 Primary School, P0 Box 643,Mendi, Southern Highlands ProvinceSave laikim: Lukim TV, pilal basketbol nawokim bilum.

Nem: Steven MondaKrismas: 19 manAdres: Galevale Village, Cl- HoskinsOffice, West New Britain ProvinceSave laikim: Pilai musik na ritimsenisim ol poto na presen.

Nem: Vincent KaiapKnismas: 20 manAdres: Frontier Holdings Ltd Purani Camp,P0 Box .102, Port Moresby, NCDSave laikim: Lukim muvi, pilai soka, volibol nabungim 01 nupela pren na go long wok.

Nem: Regina KakenKnismas: 15 menAdnes: Cl- Gavien Church,Wewak, East Sepik ProvinceSave laikim: Pilal volibol, basketbol, soka, soft-bol, stoni wantaim ol pren, hanim musik na golotu long Sande.

Nem: Andrew ToreaKnismas: 34 manAdnes: P0 Box 554, Kimbe, West New BritainProvinceSave laikim: Go wokim haus bilong ol kampani, go long maket, kukim kaikai na lukautimbodi bilong ml.

Nem: Betshiba GiwankunKnismas: 17 menAdres: Mercy Secondary School, P0 Box 580,Wewak, East Sepik ProvinceSave laikim: Tok pilai, hanim musik, pilai gemolsem volibol na lukim TV.

Nem: Sally WangaKnismas: 17 menAdres: Kimbe Secondary School, P0 Box 225,Kimbé, West New Britain ProvinceSave laikim: Hanim musik, lukim TV, waswaslong nambis, tok pilai, pilal volibol, nitim buk nago lotu.

Nem: Elizabeth BaahKnismas: 26 menAdres: P0 Boxz NK 181, Agona Nyakrom,C/R, West AfricaSave laikim: Raun lukim pIes na harim musik.

Nem: Mosknii MaynumKnismas: 19 manAdres: Kokun Primary School, P0 Box 897,Trans Gogol, MadangSave laikim: Go lotu, pilai soka, tok pilal wantaim ol ponoman, waswas tnipela taim insaitlong wanpela de, harim gospel musik namekimpren. *:

Post

buk na

P0 Box 175,

Orait nanapela de em kinap kukim kaikaina em kaikai pinis long moning taim truem kinap i go i go na long apinun tru emkamap long pIes bilong pati. Dispela piesol man i mekim pati bilong en nem bilongem Hiyama.

Lemeyan em i go kamap na em slipbung wantaim ol planti man ol bilong nanapela pies nambaut ol i kam na ol slip bunglong wanpela haus man tasol. Orait longnanapela de olgeta man i kinap long moning na ol lain i. stap. Onait ol lain manbilong mekim pati ol i iainim planti p1k tru.Olgeta ol lain man bilong narapela pies cii kam lukim pati long en, ol I lukluk I stap.

Na ol man biiong mekim pati long en olskelim tu p1k long wanwan man bilong olanapela pies ol I kam lukim pati long en.Orait ci i mekim olsem pinis orait olgeta olbikpela pik long en olgeta ol kilim.

Olsem nau Lemeyan em i katim wan-pela pik I stap. Na wanpela pisin i kam nasindaun antap long lek bilong en, naLemeyan Igunia iiklik na em i lukim olsemdispela pisin I wanpela hap purpur wan-taim lip kaukau i gat wana long en.

Em iukim na Lemeyan em plum pinisolsem, wana i kam na pulap pinis na daunim haus gaden bilong en. Orait em kiraptokim olgeta man, wara i baganapimgaden na haus na pies bilong mi pinis naml bai I go na yupeia I stap.

Onait em I kinap kisim bilum bilong en naem kanim na kirap i go. Em i non tasol Ikam na em i kam I stap long wanpelamaunten na em lukiuk i go na em lukimpies bilong en i wait na blu na i pnet olgeta.

Orait em haniap tasol em I go na em

DIA LAIPLAIN,Ml GAT bikpeia disisen long

wokim namel long mama nawok bilong mi.

Papa bilong ml i bin dal taimmama i kanim ml tasol na mlbikpela aninit long lukaut longmama bilong ml. Mamabilong ml I bin hatwok longlukautim ml long skul. I nolongpeia taim Igo pinis ml statskul long yunivesiti.

Mama i lapun nau na em iiaikim ml long kisim wok nalukautim em. Em i les long mlskul. Mi wanpela pikinini tasolbiiong em na em i laikim balml mas manit pastaim nalukautim em bipo em Idai.

Tasol ml laik pinisim skulbilong ml pastaim bipo mikisim wok. Mi wok long tingting tu long kamap pater bihainml wok long sampela yla pastaim.

DIFFFICULT CHOICES

Dia Pren,YU GAT bikpela disisen

long wokim. Laik long mamabilong yu i tokim yu longsamting em i laikim tasol pien

Wara

holim wanpela stik kanda bilong en I kam.Em i kam i kam na kamap long wana Ipulap F stap long en, onait em paitim wanalong stik kanda bilong en, orait wana i go igo nambaut nambaut.

Em mekim olsem na em i kam I kam naem kamap long haus bilong en. Na emlukim men biiong en Lakeyam wantaimp1k bilong en i no i stap. Onait em i goantap long pies em i save go kisim wanalong en. Na em i lukim tupela Istap antaptru long mauten na iukluk I kam daun.

Onait em i go antap na tokim Lakeyam"Olsem wanem na wana I baganapimpies?"

Lakeyam I tokim em, "Mi painim wanàna ml bihainim not we yu save i kampulapim wana long en. Onait, ml i kam naml nedi long puilmapim wara na mi pulim

WANTOK

ikam

stik yu save pasim long en, na ml pulapimpinis na ml pasim gen, nogat. Wana i sutolgeta na strong moa na ml lusim. Em nauwara I non i go na pies I kamap waratasol."

Lemeyan I knos nogut tru na em tokimLakeyam, "Yu wantaim p1k yu tupela I kensindaun I stap long maunten, na ml i godaun na stretim wana gen na ml koiim nembilong ol wara. Na bihain tnu bal olgetaman bai save long nembilong ol wara."

Em nau em kolim nem bilong Kaiya nanarapela em Komaiya.

Em dispela tupela wana em I kam longdispela pies Tipinini nau em I kam yet.

Na dispela wana Lakeyam hapim long entu em i kam ausait long ston na menLakeyam wantaim p1k tupela I stap anerelong ston maunten.

Mi wan bikos ml mas wokim disisen namel long mama na wok biong ml

bilong yu I nanakain.Watpo mama bilong yu I no

laik bal yu stadi? Bikos em Ilaikim yu kiostu long em o emI laik makim wanpela menlong pies bal yu manitim obikos em i laikim bai yu wokna kisim mani.

Sapos yu save wanemsamting tru em i laikim, i masgat sampela not long yu kengivim em samting em I laikimna yu no map long lusim skul.

Yu tok yu wok long tingtinglong kamap pater. Yu wanpelaKatolik 0 Anglikien Siosmemba? Sapos yu wnapelaKatolik, na yu manit, yu saveolsem bai yu no map kamappaten.

Hevi bilong yu I luk olsem,"Bai ml bihainim talk bilong

mama o hanim singaut biiongGod na kamap paten?" Bal yugat tignting olsem ml masharim singaut bilong God namaski long man.

Tasol yu mas tingting nabeten planti pastaim long yukila olsen, God I laikim yu longkamap pater sapos em i mmolsem yu mo map wokimsamting mama bilong yu Ilaikim. map yu pamnim sam-pela lain long sios we yu kentoktok wantaim long dispelasamting.

Knistieniti I skulim yumi longhanim tok na luksave longpapamama piksa, Mark 10:19 na Efeses 6:1-2 na lukautim ol sapos taim bilong oi Ikam Timoti 5:8

JIsas-i bin toktok strongagensim ci Tisa bilong 01 Jiubikos ol I mekim ol pipei I toklong givim mani I go long Godtaim ol I ken yusim mani longhelpim ol papamama biiongol. Mak7: 9-13

01 nanapela askim yu kenaskim em, "mama i gatbikpela nit stnet long ml o mlken wokini samting em i laikimtaim ml skul yet". map yu toktok long em long dispela samt

ing? Em I save tu long laikbliong yu long kamap paten? Imoabeta long yu I go lukim em0 rait I go long em na tokim emci samting yu wokim.

Yu save, 01 mama i saveamamas long ol pikinini bliongci na oi I save laik tokim 01nanapela long ci.

I gat ci anapela hauslalnhusat I ken lukautirn mamataim yu pinisim skul bilong yuna bihain long dispela, yu kengo het long lukautim em?

Nanapela askim em mamabilong yu I laikim bal yu gobek long pies na kamap wan-pela fama 0 em i iaikim yulong wok na kisim mani?Sapos em I laikim yu long wokna kisim mani, em i no gutpelalong lusim skul. Em I hat longpainim wok long dispela taimna sapos yu pinisim skul longyuni, bal yu gat gutpeia sanslong kisim gutpela wok.

I moabeta long toktok longnanapela man olsem bnatabilong mama na askim emlong tingting bilong em longdispela samting.

LA/PLAIN

LAIPSTA1L

Laikim PenPrenlong

STORITUMBUNA

ston

Page 24: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTOK

Nem bilong en: cashewkesiu

PIes diwai I kam long en:Saut na Sentral Amerika

Wanem kain diwai: Taim emI bikpeia, longpela bilong emmap long 12 mita. Bikpelanamel han diwai bilong me i sot,het bilong em i op na em I savegrin tasol na stap.

Pies we em I save groa:Diwai I save gnoa long pies we isave kisim namel long 500 na3500 milimita ren. Tempnetsa ohot na kol bilong pies I masnamel long 22 na 25 digrissentigred. Em I mas groa longpies I stap 0 I go map 1200 mitaantap long mak bilong solwara.Diwal em i strongpeia diwaitasol em I ken bagarap longtaim bilong fros o ais long en.Kesiu diwai i save laikim graun Igat planti waisan we i no saveholim pasim wara. Ph makbilong em i mas namel long 4.5na 5. Em i mas kisim planti san

Strong bllong em: Strong

Bisnis bilong Groim Diwalinsait long PNG

- Planim diwai longol renfores eria

bllong keslu diwai I stap long 01galip em i save karim we I gut-pela long kaikal. Dispela galipnau em I kamap wanpela keskrop. Em I ken groa long pIes isave drain a i save groa gutlong gutpeIa graun i gat waisanlong en.

01 prodak na karim bilongen:

Diwai I save karim ol galipmap long 45 kilogrem/wanpeladiwai/olgeta yia. Diwal yet ol Isave yusim olsem palawut.

01 yanpela kru bilong kesiudiwai em ol I save kaikal olsemkumu.

Wara bilong sel bilong keslu igat planti wok bilong em long olsamting olsem 01 pen na olsamting olsem ol kiats pedbilong kar. Prut bilong en ol isave yusim long mekim jem navinega.

Rot bilong groim: Dispeladiwal I save groa long 01 sidling.

Sid tritmen: 01 sid yu masyusim em ol dispela sid we I golong as bilong wara I gat sugalong en. Sapos ol sid I tripantap, oI I no gutpela longgroim. Yu mas brukim tu skinbilong ol sid.

Menesmen: Yu mas planim 01sidling 8 mita bal 8 mita na yuken daunim han diwai bilong ollong bihain taim.

Yu mas rausim ol gras nogutlong namba wan tripela yia. 01liklik hap han diwai I groa map imita samting yu mas rausim baidiwai i groa gut bihainim laikbilong yu yet.

Sampela taim, ol I save yusimdispela diwai insait long 01intakropim sistem bilongkamapim ol kain samting olsem01 painap.

McCARTHY & ASSOCIATES FORESTRY PlY. LTD.National & International Forest Consultants

mccafdatec.net.pgI[ Idsim tdc sd 1a o]:a dc i"

BISNIS NIUS

GomaEuro 21 - 21. 2005

kamapnambawankopi seisma n.1Man PNG bai wok long Amerika

JamesKila I raitim

Wanpela kampani long Las Vegas, Nevada,Yunaitet Stets bilong Amenika U.S.A, I tokaut i nolongtaim Igo pinis, olsem ol I makim pinis wanpelaman Papua Niugini, Bernard Goma, long wokolsem vais presiden bilong Global Sels opis bilongen.

Dispela wok Mista Goma I kisim I mekim histniolsem namba wan man tru bilong PNG yet longstap ovasis na maketim grin bin kopi bilong PNGlong ol ovasis baiya.

Mista Goma bal wok olsem vais presiden bilongCoffee Pacifica Inc. Kopi Pasifika long LasVegas, tasol 01 wok bilong em olsem PNG grin binkopi seisman bai kanamapim Amenika na Kanada.

Goma I gat moa long 40 knismas na em I bilongKenowagi Distnik long Simbu Pnovins. Goma I savewok olsem wanpela opisa bilong Kopi indastniKopenesen CIC bipo na i nisain o bin pinis woklong mum Mas long dispela yia tasol long kisimdispela bikpeia wok long U.S.A.

Dispela wok bilong Goma em oi I kamapim longstrongim wok bilong Coffee Pacifica Inc long balmkopi stret long ol fama long PNG na kanim i gosalim long ol bikpeia baiya long Amenika.

Goma yet em wanpela kopi groa na em i bin skuloisem koporetiv opisa na I save gut long fil longsalt bliong lo na openesen bilong koponetiv sosaitilong PNG. Em I bin wok koponetiv opisa bihainlong em i pinis long olpela Koponetiv Koles long1984. Bihain long em i pinis skul em i wok olsemwanpela koponetiv opisa long Simbu Provins wan-taim Simbu Provinsel Gavman na bihain ol Imakimem olsem menesing dainekta bilong SimbuHoldings. Dispela em wanpela sabsidani kampani0 hap han kampani bilong Simbu ProvinselGavman.

Long 1994 Goma I joinim CIC olsem wanpelatrena. na kopi kadet opisa. Wok bilong em I staplong helpim ol kopi groa long salt bilong freit sabsidi na suniti prognem. Long 2003 Goma I bin gopas long kinapim kopi gnoas koponetiv insait longPNG na tu em I sanapim dispela gnoas kampaniem ol I kolim PNG Kopi Groas Federesen LimitetPNGCGF.

Minista bilong Agnikalsa na Laipstok, MathewSiune, long wanpela pas bilong em I tok olsem emi amamas tnu olsem Coffee Pacifica I makim wan-

pela lokel PNG man long holim kain wok longAmenika.

Mi amamas long wok Bernard Goma I kisimlong kanimaut wok bilong salim PNG kopi longAmenika na Kanada. Dispela em I wanpela bikpeiaposisen tnu long salim ol kopi bilong 01 liklik man-men bilong yumi long PNG long ovasis, em I tok.

Mista Siune I tok, oisem Minista bilong Agnikalsana Laipstok, wanpela bikpela p01151 bilong em Ibliong divelopim Ekspot Driven Ikonomi longbningim gutpela mani I kam insait long sapotimikonomi bilong kantni.

Wanpela samting we i opim tru al bilong ml emolsem Nesenel Gavman I kamapim dispela p01151na CIC I kamapim 8 Poin Plen bilong en naPNGCGF I go het na kanimaut wok we I non gut,em I tok.

lnsait long wanpela nipot Wantok Niuspepa Ikisim, Coffee Pacifica wantaim PNGCGF I goinsait long wanpela agnimen 0 wanbel long Mas 7,2005, we bal lukim PNGCGF I kanimaut wok bilongkopi kwaliti kontrol insaitlong 24 mun. Long karl-maut dispela wok PNGCGF bai kisim 2 milien siaaninit long 144 nistriktet sia.

PNGCGF em wanpela patna bilong CoffeePacifica. tu em i stap olsem sia holda long kampani.

Coffee Pacifica Inc i wok olsem wanpela distnibuta na lain bilong maketim kopi biiong 01 groasbilong PNG long 01 maket long Amenika, Kanda naYunop.

PORT MORESBY LAE TABUBIL RABAULPhone: 300 8300 Phone: 472 2355 Phone: 548 9045 Phone: 982 1244

Fax: 325 0141 Fax: 472 1477 Fax: 548 9155 Fax: 982 1129

Anacardium occidentalis

Lip na prut bilong kesiu.

Mista Goma rait wantaim wanpelalida bilong Henganofi, Sir Bono Azanifa,na bos bilong CIC, Ricky Mitlo.

Poto: JAMES K/LA

Cat® 428DBackboeLoader

More than a machine. A Partner.The4281benefitsfromincreasedhydraulicperformanceandoperatorcomfort,whilst maintaining the high levelsofvisibility, durability and reliability thatCaterpillaf BackhoeLoadershave long establishedin the industry.. EngineandHydraulics - TheCaterpillar® 3054 turbocharged engine is designedfor

strength,performanceandversatility. Theloadsensing,closedcentrehydraulicssystemprovidespower whereyou needit, whenyou needit.

0 Operator Station- Style,comfort, superbvisibility arid easeof operationmaximiseoperator comfortandproductivity.

. Serviceability- Excellentaccessandfewer maintenancerequirementsaddup tounparalleledeaseof service.

Raisingthestandardsfor

c performance,versatilityoperator

comfort.

- Hastings Deering

Page 25: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

rPS 26 Eril 21 - 27, 2005 RADIO-AUSTRALIA TOKPISItI NEWS - WANTOK

PACIFIC BEAT01.

Tiriman: Mi save long pIesOL AGRIKALSA atoriti long bilong ml long Papua Niugmni ol

Fiji I wok long amamas long kapiak diwai I save groa nabautgroa bilong ol ovasis maket long bus na sampela famili ilong wanpela long oi bikpela save groim nabaut ausait longprut kaikai biiong en - kapiak. haus bilong ol. Tasol planti I

Nau 01 I wok long askim 01 save lusim I groa nating insaitfama insait long Fiji yet long long bus. Bai yu askim ol man-groim ol na strongim kwolati men long yusim 01 dispela tu?bilong en. Tiriman: Kapiak em i wan-

01 ripot i kam long Fiji I tok pela sisinel .i save groa wan- McGregor: Yes, ol i masolsem las yla 10.5 tan kapiak I wan taim tasol long wanpela planim insait long wanpelabin go aut long kantri. Dispela yia prut. Em I tru? gaden. Em nau mipela I savenamba I go antap moa long 35 McGregor: Em i tru, tasol mekim olsem long Fiji. Em ipesen. Bipo mak bilong em I Mipela I save olsern mipela i long Fiji em I save karim planti groa nabaut long bus na em Ibin sanap long 6.8 tan long ken yusim sip long karim I go taim. Long Samoa, i no tumas. save bihainim 01 longpela2003. Dispela kapiak em planti aut long kantri. Mipela i mas Yu go klostu moa long ikweta diwai, tasol ol manmeri I savelong ol Pasifik manmeri I stap strongim 01 sistem, tasol long em i no save kanim planti taim. go antap yet tong kisim kapiak.long ol arapela kantri oisem taim bihain, sapos mipela I ken Tasol nau em i wok long karimAustralia, Nu Silan na Amerika stretim, mipela bai map putim I 90 long taim tru. Em I wanpela wok we I kenI save laikim tru. 01 kapiak long sip na salim I go givim hevi long ol manmeri tu

Redio Australia i bin kisim aut. Tasol em bai long bihain Taim bilong karim I wok long ya.tingting bilong ol save man taim yet. seuis. Tasol long dispela yialong Fiji long dispels indastri 01 I save mekim olsem long bai mipela I gat longpela karim Tiriman: Em nau.we I wok long groa nau. Carribean. Sampela likiik allan taim. Nau em I wok long kanim

long Is long Carribean I save gen. l4l sindaun nau na ml ken McGregor: Em nau mipela IHusat I askim: Caroline salim bikpela hap kapiak I go lukim 01 nupela prut i wok long stap olsem. Samting mipela I

Tiriman long sip I go long Inglan na kamap gen. Na mipela I ting laik strongim insait long indastriHusat i givim bekim: Holen, olsem na I no nupela taim biiong karim i pinis. em long planim 01 liklik gaden. I

Andrew McGregor, samting. Em i nupela samting no 01 bikpela plantesen, tasol olDiveiopmen Projek Kodineta, long Pasifik bikos mipela I get Olsem na nau em I longpela iiklik gaden I nap long 10 o 20Fiji Breadfruit Indastri. bikpela hevi bilong ol prut taim tru bilong karim. Mipela i kapiak diwal samting.

binatang na dispela I ken givim makim kapiak I save karimMcGregor: Mipela I apim bikpela hevi long kantri olsem tupela na tripela mun long Em nau bai yu ken kisim 01

mak bilong ol ekspot long 10 Nu Silan. kanim. Em mipela I laik traim likilk na bal ol I ken karim hantan las yia - we mipela i karim i mekim long bihain taim. ap.go aut long balus - na dispela Long liklik taim mipela i laik Sapos yu planim olgeta longyia mipela I ting bai mipela I salim I go long Australia maket Mipela I save kisim kapiak wanpela hap, em bai isi bilongsalim 35 tan I go aut. Maket na wes kos Amèrika. long ol diwai I groa long olgeta wanem hevi bilong ol prutbilong em i bikpeia moa long Tasol mipela I mas kamapim hap. Mipela i mas I gat 01 likllk binatang I stap yet.dispels mak, tasol sapos ol gutpela rot long mekim. hap gaden. Tenpela o 20 diwai Maski 01 kworentin wokmipela I stretim rot bilong Dispels i save kaikaim bikpela na ol fama long ol liklik pies i bilong mipela I wok long kilim olskruim laik na strong bilong en, taim tru na ol kworentin opisa ken planim ol na kisim ol kain binatang, ol kantri olsem Nubai mipela i ken salim moa. bilong mipela I mas paitim tok- kain kapiak, bai ol i ken groa Silan I no save laikim ol kiau

tok wantaim 01 kantni I save long kain kain taim na mipela I bilong binatang I stap insait.Tasol mipela I ken mekim. bairn dispela samting; ken skruim kanirn taim bilong Maski ol I dai pinis.

i

__ __ __ __

WOLNIUS01 i pasim kot blong Sharpelle Corby

LONG Indonesia, 01 I larim pastaim kot kes agensimSharpelie Corby, wanpela men bilong Australia husat ol Ikotim long karim hait 01 drak I go insait long kantni.

01 I larim pastaim kot kes bihain long Mis Corby i bin tokem i no plum gut na I bin pundaun silip antap long menhusat I tanim tok bilong em.

Pastaim long dispels, em I bin pundaun taim wanpela kalabus oi I hankafim han blong en long en I bin pundaun taimtupela I wokabaut I go antap long polls ka.

01 I bin sasim Mis Corby, wanpela sumatin bilongAustralia, long karim halt 4 kilogrem maniwana 0 spak brusi go insait long Bali.

Kot I laikim bai ol I mas

long em redi long taim ol I go bek long kot long wik bihain.Long namel taim, Australian Jastis Minista, Chris Ellison, I

tok gavman bilong em i mekim olgeta samting em ikenpinis blong helpim Scharpelle Corby.

RADIO 10K P1SIN PROGRAMTUNE1N:101.9FM

Radio Australia bk Plain Program . stat long munMu 2005

MANDEMoning6AM Stesen Op - Nius na Karen Afeas630AM 01 HeUain - Musik na Chat655AM Heftain na Musik7AM Stesen PasNail7PM Stesen Op701PM 01 Hetlain na Program Priviu715PM Spots730PM Nus na Karen Afeas8PM Helt815PM Musik830PM NIUS840PM Spots Riplei855PM Musik9PM Stesen Pas

TUNDEMoning6AM Stesen Op - Nius na Karen Afeas630AM NiusHedain - Musik na Chat655AM Heflain na Musik7AM Stesen PasNail7PM Stesen Op701PM 01 Heflain na Program Pnviu715PM Musik na Chit-Chat730PM Nius na Karen Afeas8PM Mama Graun815PM MusikiSpots830PM NIUS840PM Helt Riplei855PM Musik9PM Stesen Pas

TRINDEMoning6AM Stesen Op -Nius na Karen Afeas630AM 01 Hetlain - Musik na Chat655AM Hetlain na Musik7AM Stesen PasNail7PM Stesen Op701PM 01 Hetlain na Progrem P,iviu715PM Musik na Chit-Chat730PM Nius na Karen Afeas8PM Focus815PM MusiklSpots830PM NIUS840PM Mama Graun plei855PM Musik9PM Stesen Pas

FONDEMoning6AM Stesen Op - Nius na Karen Afeas630AM 01 Hedain - Musik na Chat655AM Heain na Musik7AM Stesen PasNail7PM Stesen Op701PM 01 Hetlain na Prorern Pviu715PM Musik na Chit-Chat730PM Nius na Karen Afeas8PM Youth815PM Musik/Spots830PM NIUS840PM Focus Riplei855PM Musik9PM Stesen Pas

FRAIDEMoning6AM StesenOp - Nius na Karen Afeas630AM 01 Hetlain - Musik na Chat655AM Heain na Musik7AM Stesen PasNail7PM Stesen Op701PM 01 Hedain na Prorem Priviu715PM Musik na Chit-Chat730PM Nius naKaien Afeas8PM Wantok815PM Musik830PM NIUS840PM Youth Riplei855PM Musik9PM Stesen Pan

SAREREMoningSotwev i pan long san na long nait i save kamap 2 minitpastaim long wanwan aua. Bihain i gat musik na promo igo nap long olgeta aua na lusim FM siknel.Nail7PM Stesen Op701PM Cl Hetlain na Progrem Priviu715PM Musik na Chit-Chat730PM Nius I Wantok Riplei8PM Sarah Famili bilong Serah815PM Musik830PM NIUS840PM Musik na Chit-Chat855PM Musik9PM Stesen Pan

SANDEMoningSotwev I pan long san na long nait i save kamap 2 minitpastaim long wanwan aua. Bihain i gat musik na promo Igo nap long olgeta aua na lusim FM siknel.Nail7PM7.01 PM715PM730PM8PM830PM8:40PM8.55PM9PM

Maket bilong kapiakekspot long Fiji I groa

01 Vanuatu polisman I dring kava bai kisim mekimsaveLONG Vanuatu, ol bai stat sasim nau ol polls opisa husat

I save dring kava long taim bilong wok.Dispela tingting I hap long wok bilong Polls Sevis Komisin

blong kllnim polis fos.Komisin I givim pinis tu wanpela tingting olsem, bai gut-

pela sapos ol i makim wanpela pemenen seketeri, I masgat 4-pela yia long wok, na long ol I mas giasim gut kenlo bilong promotim 01 opisa.

Stesen Opci Heflain na Prorem PviuMusik na Chit-ChatNius I Serah RiplelRiviuNIUSMusik na Chit-ChatMusikStesen Pan

Page 26: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

lAITOK WIKEt1PTDStN ‘i

Epril 21 - 21 2005 Pes

* Kennedy Won namba 8 bilong Souths I sutim bal I go insait long umben * Kiteni Saleau bilong Rapatona i traim long rausim bal long Tiani Tapobilong Cosmos long Mosbi soka tasol banis bilong Cosmos i strong tumas. bilong United insait long Mosbi prisisen hoki long Sir John Guise Stedium.Polo: ANDREW MOLEN Poto: ANDREW MOLEN

* 01 pilaia bilong Exodus i traim long pasim we bilong wanpela Chariots * Tupela pilaia long tim I na tim 2 I resis long kisim bal long fainel bilongpilaia bihain long em i kisim bal long ribaun long Mosbi basketbol piliai long makim Binatang skwat long Colts Pak. 01 Binatang i go long Cairns,Hohola Kots. Poto: ANDREW MOLEN Australia, long Tunde dispela wik. Poto: PAUL ZUVANI

* AFL F . . J Binatang tim I. Long lephan kona em menesa Joe Maggio na * Tupela olpela Mosbi birua Hawks na Paga Panthers. Hia ol pilaia bilonglong rait em tim kosa Paul Sioni. I gat Binatang tim 2 we tupela bai bung na Hawks i daunim pilaia bilong Paga Panthers long las wiken pilai. Hawksgo pilai long Not Kwinslen Kantri Sempionsip. Poto: PAUL ZUVANI kaikaim Panthers 28-26. Poto:ANDREWMOLEN

Page 27: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

EurlI 21* 21,2005 SPOT DRO na POTOMelanesian Etletik

SempionsipSir Ignatius Kilage Stedum,

Lae

Fraide 22/04/200510:00 400m U18W/M/Open

400m15:30 800m U18W fainol15:40 800m UI8M fainol16:00 Long Jump UI8M16:00 400m Hurdles Open W16:10 400m Hurdles Open M16:20 3000M U18/Open W16:40 3000MUI8M17:00 lOOm Heats Open Men

only if three rounds necessary17:30 l0000m Open M

W/M

Sarere 23/04/059:00 800M SF Open M, High

Jump Open/U18, W Shot Put, Open MTriple Jump, U18 M Javelin, U18 M

9:30 110 Hurdles Open/U18M

9:45 lOOM Hurdles Open/U18w

10:00 lOOmHeats U18

10:30 lOOmSF, Open M

10:45 Opening Ceremony11:30 Triple Jump, Open/U18

W, Javelin, Open/U18 W, Shot PutUI8M, High Jump Open M, DiscusOpen M.

12:00 1500M Finals, Open/U18W, 1500m Finals U18 M, 1500mFinals Open M

12:30 Medal Presentations13:00 lOOm Finals U18 W

lOOm Finals U18 M, lOOm FinalsOpen W, lOOm Finals Open M

13:30 Medal Presentations14:00 LongJumpOpen M

Discus Open/U18 W, 400m FinalsUI8W,400mFinalsUl8 M400m Finals Open W, 400m FinalsOpen M

14:30 Medal Presentations15:00 5000m Open U18 M15:30 4xlOOmRelays U18

W, 4 x lOOm Relays U18 M, 4 xlOOm Relays Open W, 4 x lOOmRelays Open M

Heats, UI8W, lOOmM

SF, Open W, lOOm

Open/UI8W12:00 200m Finals Ul8, 200m

Finals UI 8 M, 200m Finals OpenW, 200m Finals Open M

12:30 2000m S/Chase Ul8 M,3000m S/Chase Open M

13:00 Medal presentations13:30 4 x 400m Relays Ul8

W, 4 x 400m Relays UI 8 M, 4 x400m Relays Open W, 4 x 400mRelays Open.

RAGBI LIGPot Mosbi -

Raun 7

Sarere 23/04/05PRL I09:0010:3012:001:30

Bulldogs2:304:00

PRL 209:0010:0011:0012:001:002:30

DCA vs Paga PanthersHawks vs RoyalsWarriors vs TigersMix Warriors vs

SSDCAvs PagaHawks vs Royals

Defence vs SouthsDCA vs Paga PanthersHawks vs RoyalsDefence vs SouthsDCA vs Paga PanthersHawks vs Royals

Sande 23/04/05PRL I09:0010:30

Tigers A12:0013:3015:00

PRL 309:00

Tigers10:00

11:0012:00

Tigers13:0014:00

Waliya vs TarangauDobo Warriors vs

Waliya vs TarangauDefence vs SouthsBrothers vs Magani

Dobo Warriors vsUl7Brothers vs MaganiUl7

RRR

Kaugere

AA

Ul7Ul7Ul7Ul9Ul9U19

RKone

AAA

Kone

Waliya vs Tarangau U17Dobo Warriors vs Kone19Brothers vs Magani Ul9Waliya vs Tarangau U19

Mande 25/04/05PRL I09:0010:3011:3012:3013:30

Ul7U19RRRes

BasketbolCapitol Basketbol Lig

Hohola Kot

Sarere 23/04/051Kot Wan8:30 Titans Vs Jazz9:30 Titans Vs Jazz10:3012:00I :303:00

Kot Tu8:30

Boys

Titans Vs JazzTitans Vs JazzTitans Vs JazzTitans Vs Jazz

Ul9 boysUl9 GirlsRWRMAWAM

Birdwings Vs Tamaraws U19

9:30 BirdwingsVsTamaraws Ul9Girls

10:3012:00I :303:00

Kot Wan8:309:3010:3012:00I :303:00

Kot Tu8:309:3010:3012:001:303:00

Birdwings Vs Tamaraws RWBirdwings Vs Tamaraws RWBirdwings Vs Tamaraws AWBirdwings Vs Tamaraws AM

Sande 24/04/05

Saints Vs Chariots UI 9 BoysSaints Vs Chariots Ul9 GirlsSaints Vs Chariots RWSaints Vs Chariots RMSaints Vs Chariots AWSaints Vs Chariots AM

Muruks Vs Souths Ul9 BoysMuruks Vs Souths U19 GirlsMuruks Vs Souths RWMuruks Vs Souths RMMuruks Vs Souths AWMuruks Vs Souths AM

Bye: Exodus

SokaPot Mosbi

Sarere 23/04/05Bisini Wan08:00 Kurti Andra vs Souths Utd

U2l09:2010:30II :50I 3:10

PR

Jaha vs Mopi Soweto WINaniu vs Tawala WIUBOG vs Tarangau D2PS Rutz vs Mirel Momase

14:30 Cosmos vs PNG GardenerWP

08:0009:2010:30

U2l11:5013:1014:3016:00

Blue Kumuls vs Sunset U21MungkasvsSobou WIPS Rutz vs Mirel Momase

University vs Guria WPNaniu vs Cellnet DIPS Rutz vs Mirel Momase PRapatona vs University P

Sir John Guise Stadium . Oval One08:00 Maset vs Sobou D309:20 Tawala vs Orogen D210:30 Guria vs Los Negros U2I11:50 Kurti Andra vs Souths Utd

PR13:10 Bofhana PC vs KG United

D314:3016:0017:20

Nomads vs Mopi’Soweto D3Fernor vs Verave D3Telikom vs Lus Prutz D2

Sande 24/04/05Bisini One08:00 Sunset vs South Utd WI09:20 Murat vs Guria D210:30 Cosmos vs LBC Defence

U2I11:50 PSRutzvsMurat WP13:10 WP

Telikom vs Rapatona14:30 Bavaroko vs Mungkas DlI 6:00 Kurti Andra vs Souths Utd P

Bisini Tu08:00 Cosmos vs LBC Defence

Rapatona vs University

Los Negros vs Manambu

LBC Defence vs Los Negrôs

PR09:20

U2110:30

DI11:50

WI13:10 Pacifica Utd vs Badili Utd

Lamana GFN vs MWIWPBlue Kumuls vs Sunset P

D214:30

Momads16:00

Sir John Guise Stadium - Oval I

08:00 Markham Yarangs vs KB Utd

Blue Kumuls vs Sunsetn PRSobou vs Bavaroko U2IJaha vs PNG Gardener D2Rapatona vs University PRCellnét vs Markham Yarangs

Badili Utd vs POM Business

D309:2010:30I I :5013:1014:30

U2l16:00

Coil U217:20 Mungkas vs Manambu 1J2l

VolibolFairfax

Venue: Sir John Guise indoorStadium

Sarere 23.06.Kotwan08:30 Fire Fox vs Arnotts WAR09:40 Telikom vs Kakidos WAR10:50 Badili Hides vs Wet WAR12:00 Seeto Kui POM vs Freeway

Hox WAR13:10 Lagoons vs Wet WA14:20 Esi Loan Neibas vs Trans Hi

Way WAI 5:30 Fire Fox vs Arnotts WA

Kot 2 -

08:30WAR

09:40WAR

WomenTrans Hi-Way vs Dolphins

Seeto Kui POM vs TI Doria

10:50 Dolphins I vs Freeway HoxWAR

12:0013:1014:2015:30

FrenzvsYonkies WABadili Hides vs TI Doria WADolphins vs 14 Mixers WAYonkies vs 14’Mixers WAR

Kot 3 - Men08:3009:40

Mixers10:5012:0013:1014:2015:30

Kot 4 -

08:30MAR

09:4010:5012:0013:1014:20

Freeway Hox vs Frenz MAREsi Loan Neibas vs 14MARArnotts vs Wet MARFrenz vs Freeway Hox MAArnotts vs TI Doria MAFire Fox vs Telikom MAYonkies vs Wet MA

MenMoukele vs Badili Hides

Kakidos vs Fire Fox MARDolphins vs TI Doria MARLagoons vs 14 Mixers MAMoukeie vs Kakidos MASeeto Kui POM vs DolphinsMA

15:30 Lagoons vs TelikomMAR

P0528 WANTOK

Sande 24/04/0510:00 200m Heats Ul8, 200m

Heats UI8 M, 200m Heats OpenW, 200m Heats Open M, Discus ThrowU18 M, Long Jump Open/UI8 W,High Jump U18 M

11 :00 Medal presentations11:30 800m Finals Open W, 800m

Finals Open M, Triple Jump 0 p e nM, Javelin Throw Open M, Shot Put

Puma vs WestPuma vs WestDefence vs SouthsPuma vs WestBrothers vs MaganiResPuma vs West15:00 A Bisini Two

I 6:00 Cosmos vs LBC Defence P Midweek - Monday 25th April16:30 Yawata vs Raitman . D3

SofbolPot Mosbi sofbol men Gren

FainolSarere 23/04/05Bisini Daimion I10:00 Admiralty vs Dolphins U1612:00 Gazelle vs Wantok -B2:00 - Gazelle vs Airways Bears A

__

I Bipo biknem Canberra Raiders pilaia Steve Walters husat I givim toktok long * Frank Parkinsen, wanpela PNG amata golf pilaia husat i traim paitimtaim PNGRFL I lonsim 2005 SP Kap Nesenel Ragbi Lig kompetisen long SP bal long pilai long 2005 PNG Golf Open tonamen long Mosbi we bai statBrewery long Mosbi, las wik. Pilai bai stat long Mei 8. long dispela wik Fonde na pinis long Sande. Polo: PAUL ZUVANI

Page 28: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

WANTOK

ANDREW MOLEN Itokaut long ol lobilong pilaim SPKap Hg kompetisen.Dispela ollo emPNGRFL I kamapimwantaim helpimbilong AustraliaRagbi hg.

0I loSPOT LA1PSTAIL

bilongEprIl 21-21,2005

ragbires29

Hg.11Iong pilai long SP Kap kompetisen

PASIN bilong singaut bagarapim o paitim refri, 01narapela sapota, ol pilaia o kosa bilong wanpelatim em bai i pinis nau. Dispela ol pasin I savekamapim ol hevi na bagarapim go het bilong pilaimbikpela pilai bilong mipela- ragbi hg.

Papua Niugini Ragbi Futbol Lig wantaim wokbung bilong Australia Ragbi Futbol Lig i kamapwantaim ol ho bilong stopim dispela kain oh pasin.

Dispela oh ho em PNRGFL i tokaut long taim em ilonsim 2005 SP Kap kompetisen long SP Brewerylong Pot Mosbi has wik.

Oh i kohim dispela ol ho Nesenel Kod ov Kondakna em i karamapim oh pilaia, sapota, oh kosa, refrina tas jas.

"As bilong dispeha em long mekim gem i gutpehabai i nogat phanti pilala i kisim bagarap," sifeksekyutiv opisa bihong PNGRFL Jeff Wade i tok.

As tingting bilong dispela ho em4 long mekim baitaim oh pipol i go long hukim na sapotim gem oh i kenpihim gutpela na amamas olsem I nogat birua Ikamap longol 0 long tim bilong 01. Wade i tok em ilaikim bai olgeta manmeri husat i save wokbungwantaim 0 sapotim ragbi hg i mas kisim dispela ollo I go insait long 01 wok bilong ol long gem o kompetisen bilong 01.

"Mipela laikim bai phanti moa manmeri i mas kamlukim ragbi hg na dispela 01 pasin bilong pait nabikhet I mas pinis," siaman bilong PNGRFL, SirBob Sinclair i tok.

01 bikpeha tingting I go pas hong dispela kod i tokolsem olgeta pilaia, ol mamapapa, 01 sapota, 01kosa na oh ofisel long ragbi hg i mas;

. Noken bihainim o mekim ol pasin we i no soimwei bilong 01 spotsman. Dispeha em long pasinbilong ol, long wel bilong ol pilai bai oh I noken pilainogut, noken kros na pait insait o ausait long fil.

. Soim rispek long oh narapela na noken bagarapim narapeha man o men, bikpela o hiklik, turanguman o gutpela man, wanem lotu bihong em, piesem i kam long en o kala bilong skin bilong em.

. Noken yusim oh drak o marasin nogut long pilai;dispeha ol drak na marasin I ken bagarapim bodibiiong oh pilaia na tu em i no stret long sait bilongkamapim gutpela piiai.

Oh lo i kamaut dispela yia tasol na bai ol I yusiminsait long olgeta ragbi hg kompetisen long kantrina tu long SP inta-siti kap salens we bai kik-ov longMel 8 na gren fainol bai kamap long Ogas 21.

Kod ov kondak o ho na we oh pihala i mas bihainim i stap olsem, ol pilala i mas;

* kamap olsem wanpeha gutpela spotman.Respektim olgeta pilai, maski sapos tim bilong yuo narapela tim i wokim na bihain long gem sekhanwantaim oh pilaia bilong narapela tim na oh ofiselmaski sapos yu win, hus o dro.

pilai long amamas na tu long gutpela bilong yuna bodi bilong yu.

respektim toktok, tingting o disisin bilong refrina wanem samting em i mekim.

. respektim oh 10 bihong gem na pilai bihainim ohho na gutpeha tingting na we bilong gutpeha spots-man; Noken pilai long moni na respektim tu 01pasin 0 tredisen bilong gem.

. Noken mekim, joinim, helpim hong o stap insaitlong 01 bikhet pasin ohsem tok nogut, wokim ohpiksa o sam nogut long han o narapela hap bilongbodi bilong yu, ol toktok bihong bagarapim narapela, hatim bel o narapela kain pasin ohsem we baibagarapim 0 hatim bel bliong oh riarapela pilaia,ofisol o sapota.

* was na lukaut long ol samting bilong pihai natrening na noken bagarapim 0 larim o narapelalong bagarapim ol.

. Lukautim bodi bihong yu na noken yusim ohsamting we bai bagarapim yu.

. luksave olsem planti 01 opisel, kosa na ol referiem oh vohuntia o oh i no save kisim pe long wokbilong 01 tasol oh i givim taim bi long oh hong yuolsem na yu i mas soim bikpela respek long oh.

noken bet o putim moni long wanpela gem okompetisen we yu i stap insait long en.

Long endosim o strongim na givim tok orait longdispeha oh ho we i karapim ol pilaia, faiveit nakepten bilong Brisbane Broncos na Australia,Darren Lockyer i tok; "Maski sapos yu pilai honganda-17 o yu makim Papua Niugini, i gatol ho weyu i mas bihainim.

"Ragbi hg em i wanpela bilong 01 nambawangem insait long wol na sapos olgeta pihaia i tingimna bihainim oh dispeha hikhik na isipela ho em bai

* SP Brewery jenerel menesa Nigel Yeo hephan I sanap wantaim ol sapota bilongragbi hg long taim PNGRFL I lonsim SP Kap long SP Brewery has wik.

hehpim gem long kamap bikpela moa yet."Oh kosa tu I gat lO-pela ho bihong oh. Hia em sam-

peha bilong oh, oh kosa I mas;. strongim oh pilaia long noken kamapim o stap

insait long oh bikhet pasin we i no we bilong oh gut-peha spotsman.

. lukim ohgeta pilaia long tim olsem 01 I wankainna noken yusim wanpela pilaia tasol olgeta taimbilong wanem oh i ting olsem em i gutpeha pilaiamoa long oh narapela. Kosa I mas mekim olgetapihaia olsem ol I wankain tasol.

. skuhim na tokim olpilaia bihong 01 olsem 01 I pilaiwantaim trupela bihip na tingting bilong oh na longolgeta strong na save bilong ol em i wankain naimpoten olsem oh i winim wanpela gem.

. lukautim gut 01 pilaia husait I sik o kisimbagarap. Harim na bihain tok bilong oh dokta longwanem taim bai ol I orait na wanem taim bai oh Inap long pilai ken.

Kôsa bilong Brisbane Broncos.na Australia,Wayne Bennet i endosim 10 bihong oh kosa na em Itok; "Olsem kosa, yu i mas save olsem long oh toktok na eksen bilong yu bai yu senisim pasin bihongpilaia bihong yu na ol skih bihong em tu."

Bennet I tok yu bai I mas strongim tu oh tredisen0 pasin na bihip bihong gem.

"Yu i ken amamas long win na taim yu lus kisimtasoh na tingim long promotim spotmansip nanoken sapotim gemsmensip o pasin bilong pihalhong o putim moni o bet hong gem," Bennet I tok.

Long oh referi na ol tas jas, mama ho bihong oh em;. Yu I mas stap namel na noken wansait long

wanpela tim, mekim wankain samting insait longgem, hohim strong ho bihong gem tasol isi narespetim tu oh pilaia.

"Olsem refri yu I gat bikpela wok long mekiminsait long gem. Yu I mas helpim long promotimgutpela spotsmensip na soim 0 tok klia long tingting na disisen o wanem penohti yu givim bai olgetaI ken lukim na save," bipo intanesenel refri bilongNRL, Bill Harrigan I tok taim em I endosim longbilong oh refri na tas jas.

Oh mamapapa na sapota tu I gat 10 bihong oh webikpela em long noken sapotim ol bikhet pasin Ikamap namel long oh pihala, kosa, ofisol, oh mama-papa 0 oh harapeha sapota.

Oh I mas respektim tingting bilong refri na oh Imas hehpim oh pilala long pihai bihainim oh lo na longrespektim oh pilal na ofisoh bihong narapela tim.

Long bihainim dispela oh lo bal oh ragbi hg geminsait long PNG bai nambawan tru long olgeta IkenI go hukim na sapotim tim bilong 01 na I noken I gatpret tingting olsem oh narapeha bai bagarapim oronim oh.

* Pilaia bihong Paga Panthers i no map go moa taim Hawks pilaia I hohim em long PotMosbi ragbi hg pihai. Hawks win 28-26. Sampela oh SP Kap pilai bai kamap long dispelafih. Polo: ANDREW MOLEN

Noken mekim, joinim o hehpim long kamapim ohbikhet pasin olsem pasin bilong pait na bagarapimpilal bihong yu o narapela tim o pihala.

Page 29: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

Enril 21-212005 WANTOKNRL : *

W

_ _ _

1I ;

lPd --

__

-

BRISBANE Broncos i sanap strongmap long oh pasim strongpela pilai bilongSt George hllawara na win 34-24 longpilai bihong tupela hong las wik.

Long dispela pihal Broncos i putim 7-pela tral we yanpela na man nogutbihong oh Leon Bott 1 putim tripela traiotgeta. Dragons I putim foapela tral tasol

Dragons i piiai gut stret tasol lakibilong’gutpeha lek bilong Broncos keptenDarren Lockyer we em 1 kikim oh gutpehabal we I helpim Broncos long win.

Tasol hong konveting oh trai Lockyer isutim tripela gutpela tu poin kik.

Oh Dragons husat i gat pilai gut bipobong 17,287 pipel husat I kamap nalukim pilai I no wet taim 01 I krungutimpilai graun hong pilai. Dispela i hukimLance Thompson I putim namba wantral bilong oh bihain long em kisim ballong Ashton Simms.

Na bihain hikhik long dispela oh Broncosi guria taim fulbek bihong oh KarmichaehHunt i kisim bagarap bihain long ShaunTimmins i mekim hai takoh long em.

Dispela 1 hukim referi Steve Clark iputim Timmins long ripot bihain longvidio referi Paul Simpkins I tokim Clarklong wanem samting tru I bin kamap.

Na yes oh Dragons i surukim moa yetmak bilong oh taim Matt Copper i ron gutlong narapeha 20 mita mak long putimtrai.

Dispeha trai bilong oh I kamap bihainlong Broncos winga Scott Minto I lusim

CANBERRA faiv-eit Jason Smith I nomap pilai long tripela wik.

Dispela em bihain long em i kisim saslong mekim wanpela takol we map hongkamapim bagarap long narapeha pilaia.Long dispela as oh opisel bilong NRL Isasim em long em I no ken pilal tripehawik ohgeta.

Tasol fowet bihong Sydney RoostersAdrian Morley em 01 opisel I hukim olsemtakol bilong em I orait na olsem em I gofri. Dispela em hong taim ol I pilai wantaim Canterbury Bulldogs hong has wikwe oh i win 29-16.

Smith i mekim takol nogut long bekrobilong Manly Sea Eagles Anthony

AUSTRALIA na Nu Silan Imakim pinis skwat bilongtupela long ANZAC Tes Meswe bal kamap Brisbane longdispela tumoro.

Tim bilong Australia emAnthony Minichello SydneyRoosters, Luke RooneyPenrith, Shaun Berringan

pawa

* Brisbane Broncos Brent Tate i bungim taim nogut wantaim oh pihaIa bihong St George hhhawara Dragons. Broncos win 34-24.bal bihain long graba bilong Matthew Carroll i skoa bihain long kik bilongHead. Copper yet I kikim tu poin long trai Brent Tate na Lockyer I putim gut tupelabihong we i lukim oh I go pas 12-0 bihain poin.long 16 minit bilong pilai. Na bihain gen long dispela Dragons

Dispela oh trai I kamap long asua Cohn Best i mekim krangki hong givimbihong Broncos yet long wanem 01 I rum long Bott we Boll I ron tasol I gohusim planti bah bilong oh nating. namel long spes na putim namba tu trai

Tasol maski long dispeha oh Broncos i bilong em. Long hap taim Broncos i gono wan we pilal I go moa hikhik we I lukim pas 14-12.Bott I putim namba wan tral bilong oh Long namba tu hap Broncos i putimtripela trai bilong em. narapeha foapela tral we i lukim oh I win

Lockyer I abrusim konvesen na skoa I pilai. Na Dragons i putim tupela moa traisanap 4-12. Bihain hong dispela Tonie tasol.

Watmough we Manly i win 36-14 longpilal bilong oh las wik.

Tasoh dispela sas bilong Smith longstap nating tripela wik olgeta i ken kamdaun long tupela sapos Smith i tokautstret na tok son long wanem samting emI mekim.

Tasoh lnglan fowet Andrew Morley emoh opisel ino kohim long pepa bilong sas.

Komiti we i sindaun na skelim 01 hevi Ikamap long taim bilong pihai I lukimolsem dispela askim bilong referi longMorley long go ausait bihain long em Imekim takol map hong karapim. rongbilong em.

Morley i mekim takol long Bulldogs

Brisbane, Willie TongaBulldogs, Mall Sing NorthQueensland, DarrenLockyer Brisbane- kepten,Brett Kimmorley Cronulla,Steve Price New Zealand,Luke Priddis Penrith,Petero CivonicevaBrisbane, * Nathan

winga Mat Utai.Dispela takol em Bulldogs kosa Steve

Folkes I tok "em I pilai pilai long paitimpes."

Long oh narapela ho bilong niusRaiders skipa Simon Woolford em komitI I sasim hong mekim gret 1 hal takol naolsem em i bai stap nating long narapelatupeha wik.

Na long 10k bilong St George hllawaraShaun Timmins em komiti I askim emlong stap nating long wanpela wik longlong wanpela hal takol.

Em I takolim Brisbane fulbekKarmichael Hunt. Long pilai bilong 01Broncos i win 34-24.

Hindmarsh Paramatta,Craing Fitzgbbon SydneyRoosters na Tony CarrollBrisbane.

Skwat bilong Niu Silan emJerome Ropati, JamaalLolesi, Nigel Vagna, PaulWhatuira, Matt Utai, BenjiMarshall, Thomas Leuluai,

Paul Rauhihi, LousiAnderson, Ruben Wikikepten, Frank Pritchard,Wairangi Koopu, SioneFaumauina.

Long hehpim oh em DeneHalatau, Jason Cayless, RoyAsotasi na David Kidwelh.Dispela em gutpela tim.

01 referi kisOL OPISEL bilong Nesenel Ragbi Lig

im tok Iukau01 I mekim long en.

t long NRLGallop 1 tok. "Em long dispela kain pasin

I no amamas long oh toktok em Roosters Q toktok em Stuart i mekim I hukim em na olsem edministresen bilong bipo Ikosa Ricky Stuart i mekim bipo long pilalbilong oi.

i tok referi I no mekim gut Wok bilong emna olsem dispela i ken bringim bel pen I

mekim bikpeha tambu long oh referi opilaia I mekim ol toktok I go long ol referi.

Bihain long dispela komiti bilong NRL go long pabhik we pabhik I ken bagarapim "Mipela I tok olsem ol referi I ken kisimI sindaun na paitim toktok na kamap wanpela referi. oh toktok long wanem samting 01 I mekimwantaim disisen olsem ol I no inaptokimStUart long bairn oh toktok em i mekirn.

Tasol long wankain taim oh i tok olsem

NRL sif eksekyutiv David Gallop i toklukaut long Stuart long wik olsem oh kosaI rnas soim gutpeha piksa long oh pilala

tasob long wankain taim 01 toktok I maskamap hong gutpeba wei bai hevi o biruaI flO ken kamap.

oh referi I mas lukaut gut long wanern oli toktok long en long pablik long wanempianti ol manmeri I save long oh long wok

na ol sapota bilong ragbi 11g."Long tairn pilai I karnap em i isi long

mekim oh kainkain toktok long oh referi,"

"Pilailong top level i mas kamap longmak we em I mas soim gutpela piksa,"Gallop I tok.

Raun 7Fraide, Eprih 22 -

Eels vs West Tigers. Vu ken lukim long EMTVlong 8.30 long nait.

Sarere, Epril 23 -

Knights vs BulldogsPanthers vs Cowboys

Raiders vs Storms

Sande, Epril 24-Roosters vs Dragons. Vu ken hukim dispela longEM TV long 4:00-6:00 apinun

Sea Eagles vs RabbitohsSharks vs Broncos

Bai: Warriors

P WDLB P/D Pta54011 38 1054 011 35 1054 011 34 1064 020 35 864 020 23 853 021 -15 863030 79 663 030 36 66 3 0 3 0 14 663030 1 663 030 -33 651 041 -22 462 040 -33 461050 -66 250051 -126 2

Win, D: Dro, L: Lus, B: Bye, P/D:

ToplOpoinskoraPilala Tim PoinI . Clinton Schifcofske Raiders 682. Preston Campbell Rabbitohs 563. Stacey Jones Warriors 564. Luke Covehl Sharks 545. Daren Lockyer Broncos 486. Josh Hannay Cowboys 467. Matt Orford Storm 468. Bred Hodgson Sharks 469. Joe Williams 4410. Hazen El Masri Bulldogs 38

P.S

Broncos gat

Smith kisim mekimsave, Morley go fri

NRL Poin LataKIabI Raiders2 Sea Eagles3 Sharks4 Cowboys5 Broncos6 Wests Tigers7 Storm8 Panthers9 Warriors10 RoostersII Eels12 Bulldogs13 Rabbitohs14 Dragons15 Knights

‘ Australia, Nu Silan makim skwat bilong pilai

* P: Pilai, W:Poins Diferens, PTS: Poins

* Andrew John kepten bihong NewcastleKnights i kisim bagarap long maus bilongem.

Page 30: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

SPOT NIUSPot Mosbi rot resis kamap bikpela

POT Mosbi Rot Rana I kamap bikpelatru nau. Las wik Sarere I gat 80 rana Itraim I .6, 5 na 8.5km resis.

Oh rana i bin stat wantaim I .6km resis.Taim dispeha resis I pinis ol rana i laik

long traim 5 na 8.5km resis. Husat I bintraim 1.6km na arapela resis I gat makbihong resis map long 6.6km na 10.1km Igo bung we dispela tupeha resis I bung nakamapim resis oh i kohim ‘Must RunChallenge’.

I nogat wanpela man I winim Miltonlakosi nau em I winim- 1.6km na 5 kmresis. Em I laik mekim spit tru nau na emI mekim nupela standet hong ol sotpelaresis. David Ruben i no map long winim

NesenelAndrew Molen I raitim

BIKNEM SP Intasiti Kap nesenel ragbihg resis we SP Brewery na PNG RagbiFutbol Lig I lonsim long Mosbi has wik balstat long Mel 8.

Dispela yla, 8-peha tim bal brukim bunlong dispela sisen we gren faineh baikamap long Ogas 21.

01 opisel I ting sapos kornpetisen 1 rongut long dispela yia namba bihong oh timhusat I stap insait long pihal bal go antaplong 12-pela tim.

Bipo kepten bilong Australia MalMeninga na Billy Slater bihong MelbourneStorm bai karnap long opim dispelabikpela ragbi hig resis.

SP Brewery i go pas long dispeha kompetisen olsem namba wan sponsa.

Long honsing bihong resis has wik longMosbi, brens menesa bihong SP Brewery,Nigel Yao i givim K1 .2mihien I go longPNGRFL long ronim dispela kompetisen.

"Mipela I amamas long sapotim nambawan gem bihong PNG na bal mipeha Ihelpim hong narapela tupela o tripela yia Ikam," Yao I tok.

Siaman bilong PNGRFL, Sir BobSinclair I tok em i amamas long kam bekna givim bikpela tok tenkyu I go hong SPBrewery na oh arapela sponsa.

"Yumi mas tok bikpeha tenkyu long olsponsa bilong wanem long ol tasol na dispela gem bai I kamap," Sir Bob i tok.

Tasol em i tok em i laikim gem i nokenkamap ohsem bipo.

"Oh pihaia i mas bihainim ol ho bihonggem, i mas I nogat pasin bihong pait nabikhet I kamap namel long oh pilala na oh

em long 5km resis. Tairn bilong Milton17.55km na taim bilong David em18.32km.

Gordon Wing em I traim hat tru longpainim ol tasol taim bilong em I kamap em19.10.

Namba wan men hong pinisim resis emMylene Benzon, taim bilong em 24.11.Benzon em I mekim gutpela spid nau longoh sotpeha resis.

Scott Bishop em i bin wok hat tru longpainim namba wan pIes long 8.5km resis.Long wanem, Simon Pinamplo na KesNathon I ron khostu long em. Taim bilongol em 30.45, 31.10 na 31.25.

Oh I mekim spit tru long oh rot we phanti

Ragbi

man I sanap long em olsem Waigani Draivna Cameron Rot. Na tu oh huh nambautlong rot.

01 sampela hapun I pinisim 8.5km resisbihain long oh spit lain. Olsem MartinMaire 45.19, Paul Crouch-Chivers52.52 na Hugh Davies 56.06. Oh I wokhat tru ohsem san i hat tumas.

Long oh wik antap bal I gat nupeha resisI stat long Ela Beach Towers’ Resis bal golong Ela Beach na Paga Hill.

Longpeha resis em bal hat hong wok truolsem bai I go antap tru long Paga Hill. Ohresis bal stat hong 5km apinun tasol ohrana Imas bung long 4:55 long harim toksave long rot we oh bal ron long en.

1 statHg pilai

sapota bilong oh. Long wankain taim tubipo huka bihong Australia, Steve WahtersI bin stap na em i tok amamas bilong emlong lukim SF kap i on gen. "Man atingsapos yupela I mekim olsem bipo yet embai oh Kumuls I kihim mipeha taim mipeha Isave kam antap long pilai," Walters I tok

Melanesian Etletik SempionsipPaul Zuvani Iraitim

PAPUA Niugini bal bungim sampehataim nogut hong oh resis bilong em hongdispela wiken insait hong MehanesianEtletik Sempionsip we bal I kamap longSir Ignatius Kilage Stedium long Lae.

Presiden bilong Papua Niugmni EtletiksYunion PNGAU, Tony Green i tokbikpeha salens bai kam hong oh ronmanmen bihong Fiji.

Em I tok lOOm bai hukim 24 ethit I resislong em. Dispeha I mm olsem Yunion balmekim tripela raun long dispela resis.

"Bai I gat 01 top rana hong dispela resis.Otis Gowa bihong Cairns Austrahia na SPGems sempion Jon Lum Kon bal traim ohmanki PNG olsem Anton Lul, Wally Kirika,Fabian Nuilal, Edward Buidal na HenryBen," Green i tok.

Em I tok oh manki bihong mipela I no.longtaim I go pinis I kamap hong 10.8seken long dispeha resis. Em i tok longresis bilong oh men, pait bai stap narnehlong oh men Fiji na PNG yet. Em I tok PNGnau I redi gut tru moa long bipo oh timolsem na oh I redi long kisim Fiji tim welong has sempionsip Fiji I bin wansait longPNG. Oh I winim gut tru PNG. Solomon

Allan tim tu nau I salim strongpela tim I gohong Lae. Long go pas hong oh em distensrana Chris Votu husat i bin kamapim10000 rekot hong las sempionsip hong

pilai. PNGRFL tu I kamapim ol nupeha hobilong gem aninit long mama lo bilonggem we hntanesenel Ragbi Lig Federeseni makim. "As bihong dispela em longmekim gem I gutpela bai I nogat plantipilala I kisim bagarap," sief eksekyutivbihong PNGRFL Jeff Wade I tok.

2003. Tasob Green i tok long mekim pilal Iluk gut tru tri-taim Olimpian na long distens Saut Pasifik na Fiji sempion hsirehiNaikelekehevesi bai stap holim Fiji tim.

"hsireli I bin winim 800m na 150Gmdaboh hong olgeta Saut Pasifik Gems namini-Gems stat long Tahiti long 1995,"Green I tok.

"Nau hong taim em Ino stap long nambawan mak bilong em tasoh kamap bilongem I bikpela samting hong oh resis.

Wanpela moa top rana bilong DarwinPeter Tuccandidgee bal kamap long oh400 mita sprin we long las OseniaSempionsip hong Desemba em I binmekim gut tru.

Vanuatu bal kamap wantairn 7-peha ohrana, tasol I nogat gutpela save long dispeha tim. Oh I nupela tim. Khostu 85 man na57 ethetik men bai kamap long dispelaresis. Nau yet Morobe Gavana LutherWenge, husat bai kamap olsem ges spikàI tok edministresen bihong em bai givimbikpeha sapot bihong em long dispela sempionsip.

Yunion I givim tok tenk yu long NesenelFheg Keria Air Niugini, Lae BiscuitsKampani, Designer Printing Limited, CocaCola na Nestle PNG hong helpim bihong oh.

Epril 21 - 21, 2005 Pes 311,_1v1 SOIDOI men gren fainel

BIKPELA ren long has wik I lukim planti ol pihal Ino bin kamap. Dispeha I bin wankain hong PotMosbi sofboh men gren fainel we i mas kamaplong Sarere.

Long dispeha as eksekyutiv bilong sofbol fed-eresen I surukim oh pilal long las wik I kam longdispela wik Sarere.

01 pihai bai kamap long wankain daimon nalong wankain taim yet.

Lain-ap bilong tupela tim bal stap wankain:Long Gazelle tim em go pas em pitsa EastonPuipui fes bes em Jenny Pihak, bihainim em emMechtil Raymond na Grace Wanma. Ketsa emTessie Komek. Oh narapela husat i sambal emtupeha susa Maggie na Freda Sam, Julie Ria,Shiny Kahimént, Lydia Veahi, Mechtil Tonga Jnr,Pala Manet na Matilda Pondek.

Long oh Bears, pitsa em Maggie Joseph, TerryAkorare, Roberta Kaul, Matilda Moe, JaniceSoweni, Antonia Taitai, Delin Bais, Natalie Bartna Joyce bnguba.

AFL PNG Binatang timAFL PNG Binatang tim I husim kantri aste mon

ing na go long Cairns we oh bai I pilai insait longKwinslen Kantri Sempionsip long Australia.

Binatang tim menesa Joe Magglo I tok em I haikhukim oh Binatang i kisim bek dispela kap em oh Ilusim bong Australia has yia.

"Mipela Ibin winim kap long 2002 tasol I husimlong has yia. Nau long dispela wokabaut mipeha Ilaik kisim bek dispeha tropi," Magglo I tok.

Long Cairns tim bai kamapim namba wan pilaibihong em wantaim Townsvihle long Sarere moning na long apmnun oh bal traim strong bilongDarling Doves. Long Sande oh bai pihal wantaimCrusaders na sapos 01 I win ol bal kamap long ohfainel long Mande wik antap.

Long Mande dispehawik oh pihaia I bin kamaphong fainel pilal long Cohts Pak, Pot Mosbi we ohsehekta i makim fainel skwat.

Fainel 21-memba skwat em Paul Philip c,John Vincent vc, David Sioni dvc, PhehanChumote, Douglas Banimbi, Jessie Marafi, OglaPena, Henry Bayagau, Eugene Tovue, ThomasDay, All Pinda, Ben Kose, Norbert Torato,Phenan Sioni, Sebastine Gawi, BenjaminPupune, Larry Sam, Ehizah Barewoi, CharlieArua, John Kohongo, Desmond Mahachum,Ehhison Manjamba na Christopher Supru.

Oh lain husat I stap was hong pihai em ToruvillaMaraka, Dennis Gaisa, Benjamin Pakyei na AndyMar. -

Oh opiseh husat bai wokabaut wantaim em timmenesa Joe Magglo, Rev. Moses Kar tua menesa, Paul Sioni kosa na trena Peter Mongia.

Sauten rijonel sokatonamenI GAT 7-peha wik I stap yet pastaim hong Sauten

Rijoneh soka tonamen I kamap.Sampela oh asosiesen I soim laik pinis long

kamap long dispela tonamen. Dispela olasosiesen em Babaka, Gamo, Tabubil, Koiari,Saugava, Kokoda, Boku, hrupara, Makerupu,Karawa, Kamahi, EPC, Kupiano, Moregaina,Upuhima na Koupa.

Siaman bilong ogenaising komiti, Scott VavineI, askim oh asosiesen husat i no tokaut hong tingting bihong oh hong oh i mas givim nem bilong ohpastaim long Mel 31.

Em I tok presiden bihong Pot Mosbi SokaAsosiesen Fabian Chow i givim tok orait pinislong oh i holim 01 pihal hong hap graun bihong ohlong Bisini na helpim wantaim oh teknikol opisebbihong em.

Em i askirn 01 asosiesen husat I laik kamaplong pilai long bairn K300 rejistresen fi bihong ohna dipositim I go hong akaun bihong Pot MosbiSoka Asosiesen ANZ Town POM akaun namba11087515.

Vavine I tok gutpela hong ol asosiesen I givimnern bilong oh. hariap hong wanem dispela I kenhelpim oh long redirn oh pies na mekirn oh dro bipohong oh pilai i karnap.

Narapela sarnting em asosiesen i makimMemba bilong Abau Dokta Puka Temu obsempetron bibong tonamen.

Temu I no kamap yet long tonamen hong kisimdispela luksave bilong em.

WANTOKHap Hap Spot

* Oh models i amamas na soim bal long taim SP Brewery na PNGRFL Ihonsim 2005 nesenelragbi hg kompetisen long Pot Mosbi has wik. SP Igivim KI.2m long statim dispela pihal.

* Toea Wisil wanpela bihong PNGethit husat bai ron. FAIL POTO

Page 31: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1605.pdf · Pes 2 EnrIl 21 - 27.2005 Westen Hailans: of memba bilong polis Mobail Skwad 6 Mobile Squad

Golfä

Paul Zuvani i raitimI NOGAT map hokel sapot long ol lokel golf pilaia long pilai

gut egensim ol pilaia bilong narapeha kantri, wanpela siniaPNG golf pilala I tok.

Lukas Bimbo bilong Kabum, Morobe provins na wanpehabilong oh tripela profesinol golf pihai long kantri i tok tairn emI lukim olsem planti oh kampani long kantri I givim baksaitlong sapotim ol gutpela lokel golf pihala long go moa yet nakamapim oh gutpela pilai.

Wantaim Bimbo olsem prdfesinol pihaia long kantri emAugustine Peni na David Yere. Dispela oh tripela man tasolI profesinol pilaia we oh bai salens wantaim ol profesinol pilaIa bilong narapela kantri olsem Australia husat I stap naulong Pot Mosbi Golf Kos long pilai long ‘O5 BritishAmerican Tobacco PNG Golf Open.

"Sevenpeha yia nau ml kam pilai long PNG Open tasol mlno bin pilai gut long wanem I gat oh profesinol pilaia bihongnarapela kantri husat oltaim I save gat sapot long kamaplong oh pihal na pilal gut na win," Bimbo husat i kamap pro-fesinol pilaia long 1 998 I tok.

"Mipela I mas kamap long planti oh arapeha bikpela pilaiausait long kantri. Dispela I ken helpim mipeha long pilai gut..

"Long winim PNG Open mipela I nogat gutpela sans longhelpim mipela long lain rnoa long pihai.

"Insait long kantri wanwan taim mipela I at sans longkamap long oh bikpela pilal. Dispela long wanem oh bikpelapilai I no save kamap phanti.

"Nau ml askim oh koperet bodi long traim givim sapot nasponsorim oh pilaia bihong mipela I go long narapela kantrilong strongim wei mipela I save pilai. Mipela Inidim eksposatu.

"Long oh pitaia bihong Australia olgeta de oh i save gat olpilai long kamap na olsem oh I gat ot sponsa tu. Mipehanogat," em i tok.

Em I tok em I gutpel long lukim ol kampani I sponsorimoh narapeha bikpela iven tsol long kam dauh na sponsorimwanpela pilaia long em I go long oh pilai tlispéla em istap yethukim.

"Mi no wan long kain pilai olsem Praim Minista Golf Openo narapela pilai em ol kampani I sponsorim tasol long sponsorim wanpela gutpeha golf pihaia ml ting dispeha em i gutpela tu hong yumi mas hukim," Bimbo i tok.

Long dispeha Gohf Open i gat 32 profesinol pilaia husat Ikam hong narapela kantri na 20 pihala long kantri yet. 01amata na profesinol pihala bai pihai wantaim.

Tripela PNG profesinoh golf pihaia David Yere lephan, Lukas Bimbo na Augustine Peni. Dispelatripeha bai salens wantaim ol profesinoh pilaia bilong narapela kantri hong 2005 PNG Open.

Poto: PAUL ZUVANI.Dispeha em i 72 iven we pilai bai stat nau na pinis long

Sánde. -Las yia wina em man Australia Troy Kennedy husat Iwan

pela profesinol pilaia. Em I kamap gen long difenim taitolbihong em. Long sahensim em long dispeha taim em narapelaprofesinol pihala bihong Australia Eddie Barr. Lokel profesinolpilaia Augustine Peni bai traim bun gen wantaim oh.

Las yia Peni I kamap namba 12 pIes na Barr I kamapnamba 6 pIes. Na Bimbo na Yere bihong mipeha i kamap 22

na 29 pIes namel long oh 31 profesinol husat I kamap longpilai. Nau oh bai traim gen.

Man husat I winim dispela tonamen bai kisim totel praisolsem KI00,000 AUD$40,000. Na long mani stret wina baikisim olsem K30,000.

Long sponsa bihong dispeha tonamen British AmericaTobacoo dispela em i namba siks yia bilong oh long go insaitlong sponsorim pilai.

BAlM SM Tfl G LON 014 ETA II.. BELL STOANA KISI SMS IGO LONE 0*10 lONGWOO GUTPELA PRAI: 1ILONG MM

0

NA1-ll1c¶P’17L’ .g-c.x.;J cCONSOLATION

J. s:- nL’LL ‘1

TRAMGTiNA

LUBISCUITS CO.

q’’sCuIrs

LAEBISCUITS CO.

laikim sapoti_Ni masgat sapot Iong:iokel spot man

t4othRr’qnan Beth

ISkopatla

1U11v1

BILONG MAW!.The publisher of the newspaper is Tustin Kill, MBE of Section 58, Allotment 3, Office 2, WaiganiDrive