PES-SELÜLOZ KARIŞIMLARININ BOYANMASI

8/8/2019 PES-SELLOZ KARIIMLARININ BOYANMASI

1/93

1

PES/Selloz KarmlarnnBoyanmas


2/93

2

Poliester/selloz karm kumalarn srekli(kontin, kesiksiz) proseslerle boyanmas,dokunmu kumalarn boyanmasnda

gnmzn en nemli metotlarndan biridir. Kontin boyama terimi, boyann kumaa

ektirme yoluyla deil, fulardlama yoluyla

uyguland herhangi bir teknii ifadeetmektedir.


3/93

3

Bu tr tekniklerinin kesikli metotlara greavantajlar aadaki ekildedir: Daha yksek retim hz Byk siparilerde yksek renk dzgnl Tekrarlanabilirliin yksek olmas Boya banyosu bileiminin laboratuvarda daha

abuk kontrol Genellikle daha dk madde maliyeti Renk veriminde daha az deiimler Egal sonularn elde edilmesinde daha fazla

kolaylk


4/93

4

Kontin boyama, kk sipariler iin daha az ekonomiktir.Baz hallerde kalitesi dk kumalarda ektirme yntemiyledaha egal yzey grnmleri elde edilir.

Poliester/selloz karmlarnn boyanmasnda uygunboyarmadde snf ile uygun uygulama prosesinin seimi,kuman tipine ve kalitesine, istenen haslk zelliklerine,

renge, mevcut makine parkuruna baldr. Genel olarak bu tr karmlarn poliester ksm dispers

boyarmadde, selloz ksm ise kp ve reaktif boyarmaddelerleboyanr.

Selloz ksmn boyanmasnda kullanlan ok yksek haslkderecelerinin istenmesi halinde ve nadiren de dk kalitelipamuu rtmek amacyla seilir.


5/93

5

Kp boyarmaddelerin sellozu boyayandier maddelere gre avantajlarunlardr:

En yksek haslklar salar (zellikle yahaslklar,klor hasl ve k hasl)

Homojen ve tersiyer renkler maksimum

tekrarlanabilirlik salar. Lif dzgnszlklerini iyi rter.


6/93

6

Selloz ksmn boyanmasnda reaktif boyarmaddelerin

seimi ise, daha parlak renklerin istenmesi veekonominin nemli olduu durumlarda esastr.

Reaktif boyarmaddelerin sellozu boyayan alternatifboyarmadde snflarna gre avantajlarunlardr: Genellikle iyi ya hasl salar. Geni ve parlak renk paleti vardr. eitli boyama metotlarndan birini seme imkan vardr. Hzl tek pasajl proses imkan vardr.


7/93

7

Hangi sistemle allrsa allsn,kuman nce iyi bir n terbiye vetermofikse (n fikse) ile boyamaya

hazr hale getirilmesi, boyamadan veboyarmadde fiksajndan sonra ise iyibir ykama ve apre ile prosesintamamlanmas gerekmektedir


8/93

8

Poliester/Selloz Kar

mlar

n

n nTerbiye lemleri

%100 pamuk veya poliester/pamuk karm kumalarnboyama ilemine dzgn ve eksiksiz hazrlanmasnn nemibyktr.

n ilem yaplm kuma yksek derecede ve dzgn ekildeemici olmaldr (AATCC drop testine gre 1 saniyeden bykolmamaldr).

n ilemlerde yeterli emicilik salanmazsa takip eden yailemlerde kullanlan slatc, materyalin yeterli dzeydeslatlmas iin etkili olamaz.

Ak ya da ok parlak renk tonlarnda boyamalar iin materyalekirdekten arndrlm ve yeterli beyazlkta olmaldr.

n ilemler tercihen ak ende yaplmaldr.


9/93

9

Poliester/pamuk karmlar iin proses aadaki ekildedir:

Ham Kontrol

Alazlama (Hav Yakma)Hal Skme

Piirme

KaynatmaAartmaKurutma

Gerektiinde merserizasyon ilemipiirme/aartma basamandan sonrascaklk ayarna dikkat edilerek yaplr.


10/93

10

Ham Kontrol Tekstil mamulnn terbiye dairesine girmeden

nce ham kontrolden gemesinde fayda vardr. Ham kontrolde; doku hatalar, gevek ya da gergin

kenarlar, lekeler, delikler, farkl iplik bkmleri,alan iplikler, farkl liflerden yaplm iplikler veuuntular vb. hatalar belirlenerek bir ksm elle, birksm ise ham kontrol masasnda giderilmeyeallr.

Ham kontrol masasnda kuma 60 eimli olan veklandrlan bir yzeyden geirilir.

Kuma istif (pastal) edilir veya leventten alnp yineaynekilde pastallanr veya sarlr.

Hata eitleri iaretlenir.


11/93

11

Alazlama (Hav Yakma)

Poliester/pamuk tan yaplm baz tip kumalara temiz birgrnm vermek iin yzeydeki havlar alazlanr.

Bazen bu ilem kuman iki yzne de uygulanr. Karmdaki poliesterin tylenmesini nlemek amacyla da

yaplmaktadr.

Poliester/pamuk kumalar

n yakma ileminde yakma koullar

n

ndzgn ayarlanmasna dikkat edilmelidir. Dzgn yakmapozisyonu seilmediinde poliester iplik yzeyindeki kkhavlarn bzlmesi ya da erimesi ve boyamadan sonra przl biryzey olumasna neden olur.

ift tarafl yakmada, dzgnsz alazlamada fulardlanan kumanzerindeki boyarmaddenin dzensiz migrasyonuyla sonulanabilir.Bu tr hatalarn oluumu ektirme ynteminde daha bariz grlr.


12/93

12

Hal Skme Poliester/pamuk zgleri genellikle PVA yapsnda

suda znebilen rnlerle hallanmtr. PVA, bir deterjanla scak suda ykama ile uzaklatrlr.

Ancak baz PVA tiplerinin znrlkleri materyalenceden uygulanm olan sl ilemden dolayazalabilir.

Hallama sonras ar kurutma ya yakmada alevyounluunun fazla olmas veya yanl pozisyon bu

sonulara neden olabilir. Hal filmi yksek scaklktan dolay pimise oksidatifhal skme daha gvenilir bir yntemdir.


13/93

13

letmelerde hal skme ileminin verimlilii nemsenmemektedir.Ancak yetersiz ve dzgn olmayan boyamalara sebep olduu

bilinmektedir. Yukarda bahsedilen sorunlar en aza indirgemek iin eitlidokuma reticilerinden elde edilen kumalara ilikin halmaddelerinin tipi ve yaplarnn az bilinmesi nedeniyle dokuma veterbiyecilerden oluan bir ekip almas yaplmaldr.

Ha

l skme maddeleriyle, emdirme, dzgn aktarmay

salayacak bir teknede yaplmaldr. Sndrme kutusu olarak da ilev gren bu teknenin bir yakma

makinesinin ana hazrlama nitesinden ayr bir birim olarakayrlmas yaygndr. Hal skme teknesini yakma makinesindenayrmak daha dk yangn emniyeti, yer eksiklii, n ilemhattndaki geni hz deiiklikleri gibi deerlere dayanr. Teknedenkan kuman sarld rulolarda sznt kaybn nlemek iin plastikkaplamalar tercih edilir.

Yukarda bahsedilen hususlarn dnda dzgn olmayan halskmeye yol aabilecek baka etkenlerde vardr.


14/93

14

Bunlar; Sarm sresinin hz, Kuma topunda, kuma enindeki deiiklikler ve Kuma kenarlarnn dzgn olmas, st ste

olmamas. Materyaldeki bu scaklk farklar fulardlama-

bekletme (pad-batch) yntemine gre kumaasodyum hipoklorit veya seyreltik mineral asitlerinemdirilmesi ile ortadan kaldrlabilir. Fakat emdirmeteknesine yakma ileminden hemen sonra girenkuma nce soutulmaldr.


15/93

15

Olaylar ve kiisel yaklamlar yntem seimini

etkilememeli, zellikle kontin hal skmeilemlerine nem verilmelidir. Emdirme teknesi veya fulardn kullanld

yntemde yksek scaklklara dayankl bir

bakteri amilazyla ya da oksidasyon halskme maddesiyle (sodyum hidroksit/peroksit)materyale aktarlan hal maddesi daha sonrakikontin buharlama/ykama ilemi (pad-steamtesisi ) ile kumataki niasta haln ykamaylauzaklatrlr hale getirir.


16/93

16

Boya nitesinde geni hz deiiklikleri imkanvardr.

Eer yakma makinesi boya nitesine balandysayakma verimlilii etkilenebilir.

Eer yakma makinesi boya makinesinden ayr birbirimse, kuma zerindeki kvlcmlar sndrmekiin ayr bir tekne kullanmak yerine kumasndrme silindirlerinden veya buhar kutusundangeirmek tavsiye edilmektedir.

nk sndrme teknesinden gelen kuman hal

skme teknesine girecei yatan yaaempregnasyonlardan kanlmaldr.


17/93

17

Piirme Poliester/pamuk kumalarn lman koullar

altnda sodyum hidroksitle ileme tabitutulmas gerekebilir. Fakat iplik haline getirilmeden nce

taraklama metotlar ve daha kaliteli pamukseimine bal olarak ta iplikteki pamukekirdeinin bulunmamas bazen bazikpiirme admnn atlanmasn salamaktadr.

Tek aamal

aartma iin oksidatif ha

lskme ekirdek imesini ve ilk temizlemeyisalad iin avantajldr.


18/93

18

Kaynatma

Baz zeltisi ile pamuklu kumalardanyabanc maddelerin uzaklatrlmasdr.

Piirme ileminden fark kaynatmaileminde normal atmosfer basn altndadolays ile 100C civarnda

al

lmas

d

r.


19/93

19

Aartma Peroksit aartma, n ilemlerin son aamas olarak

uygulanmaktadr. Aartmada fulardlama-buharlama (pad-steam) metodu

kullanlmaktadr. Hidrojen peroksit, sodyum hidroksit, stabilizatr ve

yzey aktif maddenin bulunduu bir emdirme

teknesinden kuma yatan yaa fulardlanr. Emdirmeteknesinin giri ve k arasnda alnan flotte miktarfark en az %10 olmaldr.

Proses esnasnda ilave beslemenin otomatik kontrol

gereklidir ve peroksit zeltisi/alkali stabilizatr zeltileriayr depolanmaldr. Buharlayc olarak j-box, u-box yada tayc tipleri kullanlmaldr. Fakat j-box ve u-boxpoliester komponentin termoplastik davran sebebiylepoliester/pamuk karm kumalar iin uygun deildir.


20/93

20

Yeterli ykama her aamada gereklidir. Fakat

kuman ntr olmas iin itinal ykama gerekir.Krklklar yok etmek iin ilem grm kumadaha byk toplara aktarlmaldr.

Ekonomik nedenlerden baka kuma ar ya da az

kurutulmamaldr. Nemdeki farkllklar boyay, fulardlama aamasnda

boya almn etkiler. Ar kurutulmu kumatoplarnda ise d katmanlarda ve kenarlarda

dzensizlikler olur. Son kurutma admnda otomatiknem kontrolnn yaplmasyla engellenebilir.


21/93

21

Merserizasyon Pamua uygulanan tm boya snflarnda afinite artnda avantaj

salayan merserizasyon ilemini yatan yaa uygulamak zordur. Piirme ileminden sonra kuma zerinden sodyum hidroksitin

uzaklatrlmas gerekir. Poliester/pamuk karm kumalar merserizeedilirken kuma ntr olmaldr. Ntr koullarn dzgnl oknemlidir.

Merserize scakl alma hz ve soyum hidroksit konsantasyonu

gibi parametrelere dikkat edilmelidir. Merserizasyon sonucunda,ntralizasyon teknelerinde asit besleme koullar kontrol edilmelidir.Kuman ortas ile kenarlar arasnda renk fark oluyorsa bununnedeni zincirli merserizasyon makinesindeki problemlerdir.

Zincirli merserizasyon makinesindeki zincirler arasndaki ykama

teknelerindeki emme donanmyla alkalinin byk bir ksmgiderilebilir. Geniliin ayarland durumlarda bile kenarlara yaknksmlar verimli birekilde alamaz. Sonu olarak baz kumayaplarnda kalan alkali sonraki boyamann dzgnln etkileyecekekilde kenarlara yakn yerlerde kalabilir.


22/93

22

Termofiksaj Kuman atk ve zg boyutlarn stabil hale getirmeyi,

tylenmeyi azaltmak, krk oluumunu nlemek iin uygulanan

bir yntemdir. Karmn poliester ieriine, kuman yaps ve arlna,

poliesteri boyamada kullanlacak dispers boyarmaddeninsnfna ve boyann scaklna bal olarak termofiksajscakl seilir.

Fikse sresi kullanlacak malzemenin s transfer gcne vekuman yapsna baldr. Kontin boyamalar kesikli boyamayntemine gre termofiksajdaki scaklk farklarndan daha azetkilenir. Bununla beraber scaklk ayarlamalar termofiksajblmelerinde ayarlama dzeylerini etkileyebilecek havahzndaki farklardan dolay kuman sadece uzunlamasnadeil ayn zamanda enlemesine de dzgn olmaldr.

ok geni gergefli kurutma makinelerinde bile moderntasarmlar sayesinde bu tr problemlerin stesindengelinmitir.


23/93

23

Termofiksaj aamada gerekletirilir: Ham durumda: Termofiksaja zellikle ekonomik sebepler

yznden destek olanlar vardr. Bununla birlikte esnek olmay,ya izleri, hal, ve dier bileenlerden doan kalc kirlilik riski

yznden herhangi bir avantajla karlalmamtr. Boyamadan nce: Daha nceki ilemlerden doan krklklar

azaltma yetenei en byk avantajdr. Ayrca daha nceki termaluygulamalardan ortay kan boyanabilirlik deimeleri azaltlabilir.

Boyamadan sonra: Boyamadan sonra oluan kk krklklarn

giderilmesi salanr. lem, almalarn sonuna doru olduundanistenilen terbiye boyutlarnda kuma daha stabil hale getirilebilir.Dier taraftan boyann yzey migrasyonuyla ya da kuman iinedoru difze edilmesi sonucunda gerek renk tonundadeiikliklerle karlalabilir. Bu yzden boyama sonras fiksaj her

boyahane iin nemli bir karard

r. Reine ve zel itici aprelerinpolimerletirilmeside boyama sonras tek admda gerekletirilir. Butr amalar iin gergefli kurutucu, bir fulard ve bir kurutmablmesinden veya ayr bir fulard ve n kurutucudan olumaktadr.

Ayrca baz kuma eitleri ve son kullanmlar iin dier apre

maddeleriyle birlikte pigment/binder tekniinde a

k renklerdekuma renklendirilebilir.


24/93

24

Poliester/Viskon Karmlarnn nTerbiyesi

Yakma

Dzgn bir alevle havlarn poliester elyafnn erime noktasnnstnde yaklp kullanm srasnda boncuklanmay nlemekve dzgn bir yzey elde etmek iin yaplan operasyondur.

ok kontroll yaplmaldr. Elyaf ularnn erimeden dolay boncuk teekkl ettirmemesi

gerekir. Aksi halde ergimi ular daha fazla boya alacak vekuman tutumu da sert olacaktr. Tek yz, iki yz, hafif, derin gibi tabirlerle eitli yakmalar

yaplabilir. Her boyac, kendi standardn kendi koyar. Makinesi ve kuma cinsine, kuma arlna, sklna gre

deikenlik gsterir.


25/93

25

Hal ve Ya Skme Poliester/viskon zglerinin hallanmasnda PVA, poliakrilat,

niasta ve trevleri, CMC gibi kimyasallar tek balarna veyaeitli oranlarda kartrlarak kullanlrlar. Bunlara ilave olarakyumuatclar, vakslar, kayganlatrclar kullanlr.

Hal maddelerinin bilinmesi halinde sklmeleri problemdeildir. Ancak ilave yumuatc ve kayganlatrclar ok

nemlidir. Bazlar enzimler iin zararldr. Bazlar, PES elyafnn afinitesinin yksek olduu maddelerdir.

Dokumadan gelecek hatalar da gz nne alacak olursak buya snf maddelerinde kuma yzeyinden uzaklatrlmasgerekecektir. nk boyamada dzgn boya almay ve

hasl

klar

etkileyen maddelerdir. Bu yabanc

maddelerinkuma yzeyinden uzaklatrlmas iin yaplan operasyonahal skme ve ya skme denilmektedir.


26/93

26

Bekletme

Hal ve ya sktrmek iin kullanlanyardmc maddelerin reaksiyonsresini tamamlamak iin ayrlan

zamandr. Dndrlerek, rolik halinde yaplmas

tavsiye edilmektedir.


27/93

27

Ykama

Ak en ve dk gerilimli ykamamakinelerinde hal maddelerini, yalarkuma yzeyinden uzaklatrmak iin yaplanbir operasyondur.

Balangta lk tamal su ile daha sonra 90-95Cden anyonik, anyonik-noniyonikdeterjanlarla 3 dakika kadar, daha sonra dadurulama ana prensibinde yaplmaldr.

Bu ykamada kuma krlmamaldr.


28/93

28

Kurutma

Kuma yzeyindeki scaklk 90C yegemeyecek ekilde scak havasirklasyonlu makinelerde %5-6

rutubete kadarslakln drlmesioperasyonudur.


29/93

29

Elyaf Fiksesi

Kurutulmu kuman gergef makinelerinde 180-200Cde 20-30 saniye arasnda tutulmasylasalanr.

Gergin tutulmas nemlidir. alma, avans yzdesi

kadar enden a

lmas

daha dzgn fikse salar. Boyama srasnda krma ve krlmalar nler. Boyama srasnda ar en dmelerini nler. Boyama srasnda dzgn boya almn salar.


30/93

30

POLESTER/SELLOZKARIIMLARIN BOYANMASI

Poliester/Selloz Karmlarn Boyanmasnda

Kullanlan Boyarmaddeler Reaktif/Dispers Boyarmadde ifti Kp/Dispers Boyarmadde ifti

Direkt/Dispers Boyarmadde ifti Kkrt/Dispers Boyarmadde ifti Azoik/Dispers Boyarmadde ifti

Sadece Loyko Kp Esterleri Boyarmaddelerle Pigmentler


31/93

31

Direkt/Dispers Boyarmadde

ifti

Karmn selloz komponenti iin boyama metoduseimi yaplrken istenilen etkinin ortaya kmasnsalayacak en uygun yntem tercih edilir. rnein;Poliester/viskon karm kumata poliesterkomponenti Termosol metoduyla kontin olarakboyanabilir ve viskoz komponenti ayr olarak haspelya da jette hacimli bir tutum meydana getirmek iinboyanabilir.

Yar

kontin ya da tam kontin olursa olsun, zorunluaama olarak poliester liflerinde dispersboyarmaddenin fiksaj iin bir Termosol nitesikullanlmaldr.


32/93

32

Direkt boyarmaddeler, zelliklepoliester/viskon karmlarnda belirtilennedenlerden dolay kontin boyamatesisinde sklkla uygulanmaz.

Bunlar daha ok ektirme ynteminde ikibanyolu boyama yntemine gre boyanrlar.lk aama poliesterin termosol yntemine

gre boyanmas ikinci aama ise, direktboyarmaddenin selloza jetlerde veyahaspellerde uygulanmasdr.


33/93

33

Kkrt / Dispers Boyarmadde

ifti

Kkrt boyarmaddelerin dk fiyatlarndan dolay zellikle ok

koyu renk tonlarnda geni bir kullanm alan bulunmaktadr.Boyarmadde seiminde, son kullanmdaki performansstandartlarn ve kullanm kriterlerini dikkate almak gerekir. Buboyarmaddeler her iki yntemde de uygulanabilir:

Dispers boyarmaddenin fulardlanmas ve termofiksajn

kimyasal maddeler ve indirgenmi kkrt boyarmadde bulunanbir fulardlama takip eder. Ardndan buharlama ilemi yaplr. Dispers boyarmaddenin ve suda znebilen kkrt

boyarmadde birlikte fulardlandktan sonra termofikse ilemiyaplr ve ardndan kimyasal maddelerin bulunduu bir fularddan

geirildikten sonra (seimli indirgen madde kullan

lmal

)buharlama ilemi yaplr. Son metot daha iyi kuma grnm verir, ama daha pahaldr.


34/93

34

Azoik / Dispers Boyarmadde

ifti

Bu kombinasyonla ekonomik olarak ok parlak renk tonlar

elde etmek mmkndr. Bu nedenle standart bir kontin tesiskullanlamaz nk dispers boyarmadde scak naftolat zmeyntemindeki banyolarda uyum gstermez.

Eer dispers boyarmadde yalnz fulardlanacak ve termofikseedilecek ise, naftolat kimyasal banyosundan uygulanacak ise

naftolat kimyasal banyosundan uygulanacaksa takip edeninkiaf, son ykama teknesinde yaplabilir. Pamuk komponenti iin takip eden g tutuurluk proseslerine

dayankl tam parlak renkleri elde etmek iin, azoikkombinasyonlarnn kullanmnda tek baarl metot budur. Bu

yzden dispers boyarmadde fulardlama ve termofiksaj

takiben iki admda uygulanmaktadr.


35/93

35

Loyko Kp Esteri Boyarmaddeler

Bu boyarmaddeler pastel renkler iin ikikomponentin boyanmasnda bilinenyntemlerle uygulanr. Bu yntemdetermofikse ilemi yoktur. Boya fiksaj olarak

inkiaf ettirici kimyasallar

n olduu birfularddan kuma geer. Tek boyarmadde snfyla poliester/pamuk

karmlar iin ayn renk ve nansta

boyamalar elde edilir. retimden nce haslk ve boyamalar iin

reeteler laboratuvarda denenmelidir.


36/93

36

Pigmentler

Her iki komponente ayn renk venansta pastel renkler elde etmek iinkullanlan pigmentlerde termofiksaj

adm da vardr. Tam bir inkiaf ve ya haslk

zelliklerini gelitirmek iin pigmentboyamalarda gerekli olan termofiksekoullarnn salanmasdr


37/93

37

Boyama Yntemleri


38/93

38


39/93

39

Kesikli Yntemler

ektirme yntemine gre al

madadispersiyon boyarmaddesiyle PES inboyanmas, ya HT artlarnda veya

kaynama temperatrnde keriyerliortamda olmaktadr.

Keriyerli boyama yntemi yerine bykoranda HT boyamaclna brakmtr.


40/93

40

Poliester/Selloz materyalin boyamas

nda kullan

lan kesikli(diskotin) boyama yntemleri

1. Tek banyo-tek adm Dispers DirektDispers ReaktifDispers Reaktif (Bayer pH-yntemi)Dispers ndosol (Sandoz yntemi)

2. Tek banyo-iki adm Dispers Reaktif 3. Tek banyo-iki adm Dispers Kp4. Tek banyo-iki adm Dispers Suda zlen kkrt5. ki banyo Dispers Direkt, kp, reaktif, kkrt, naftol

Boyama yntemi Poliester Selloz


41/93

41

Reaktif-Dispers Boyarmadde iftleri

Parlak renklerde yksek haslklar istendiindedispers-reaktif boyarmaddelerle tek veya iki banyoluyntemlere gre allr.

PES ksm dispers boyarmadde ile pH 4.5-5arasnda 98-130oC de (keriyer/HT) boyanrken,selloz ksm ise reaktif boyarmadde ile pH 9-11.5da 40-80oC arasnda boyanmaktadr.

Ayrca reaktif boyarmaddenin life yeterince

ald

r

lmas

iin fazla miktarda tuza gerek vard

r.


42/93

42

Bu durumda her iki boyarmaddenin boyama artlarnn ok farkl olduuortaya kmaktadr.

Reaktif iin gerekli olan alkali ve tuz boyama flottesinin dispersiyonunuolumsuz ynde etkilerken, dispers boyarmaddenin fiksaj iin gerekliolan yksek temperatr de reaktif boyamada renk tonu deiiklii vehaslklarda de neden olabilmektedir. Dispers-reaktifboyarmaddelerde en emin ve tekrarlanabilir boyamalar iki banyolu

yntemle salanmaktad

r. Bu yntemle nce poliester ksm HT veya keriyer yntemine greboyanr, ara temizlemeden sonra selloz ksm boyanmaktadr. Fakatbu ekildeki almada boyama sresi (7-8 saat) olduka uzundur.Boyama sresini azaltmak iin seilmi dispers ve reaktifboyarmaddelerle tek banyo veya tek banyo-iki adml yntemler tercihedilmektedir.

Tek banyolu yntemlerde yeterli sonucun alnmas iin boyarmaddeseiminin dnda pH deeri, tuz ve alkali konsantrasyonu, scaklk veboyama zamanna da dikkat edilmelidir.


43/93

43

Tek banyo-iki adml boyama ynteminin uygulamaasndan deiik varyasyonlar bulunmaktadr.

Birinci uygulama boyamaya asidik ortamdabalanarak, HT artlarnda nce PES ksmboyanr. Bu esnada selloz lifleri tarafndan reaktifboya alnr ve bu arada henz fiksaj sz konusu

deildir. PES ksm boyandktan sonra flotte, reaktif boya

iin gerekli optimal boyama temperatrne dlr. Gerekli alkali ve tuz ilavesi yaplarak selloz

ksmnn boyamasn yaplr. kinci uygulamada ise,nce selloz, arkasndan PES ksmboyanmaktadr.


44/93

44

Reete: %x Resolin Boyarmadde%y Levafix Boyarmadde

50 g/L Na2SO41 g/L Avolan IS

1 g/L Ludigol

1.5 g/L Calgon3 g/L Trisodyum fosfat


45/93

45

Yar Kontin Yntemler

Reaktif-Dispers Boyarmadde iftleri Termosol Souk Bekletme Yntemi

Fulard Kurutma Termosol Fular-Souk bekletme Ykama

- Dispers boyarmadde, - Reaktif boyarmadde

- Yardmc maddeler - Alkali

- Yardmc maddeler

ekil: Termosol Tesisi


46/93

46

Avantajlar : Her renk ve tonda, merserize olmu yada

olmam poliester/pamuk ve poliester/viskonkumalarn boyanmasnda uygundur.

Yksek renk elde etme kolayl vardr. yi haslk zellikleri elde edilebilir. Eer gerekli grlrse redktif ykama

yapabilme kolayl vardr.

Dezavantajlar : Yar kontin bir prosestir.


47/93

47

Dispers boyarmadde prosesi x g/L boyarmadde x g/L anti-migrasyon maddesi

x g/L slatc

Kurutma scakl : 100-120C

Termosol scakl : 210-220C

Ara ykama tercihan yaplabilir.


48/93

48

Srekli (Kontin) Yntemler Termosol yntemi poliester/selloz karmlarnn

boyanmasnda en ok kullanlan bir yntem olup, uygulamaasndan tek ve iki banyolu olmak zere iki gruba ayrlr.Termosol yntemiyle boyamada, kuma boyarmadde zeltisiile emdirilip, kurutulur ve arkasndan termosollenir. Bylecepoliester zerine dispersiyon boyarmaddesinin fiksajsalanm olur.

kinci admda ise selloz ksmn boyayan boyarmaddelerinfiksaj yaplr. Emdirme ilemi srasnda selloz ksmpoliestere gre yaklak iki kat fazla dispersiyon boyarmaddesialmaktadr. Pamuk zerinde ki dispers boyarmaddeninpoliestere migrasyonu kurutma srasnda balayp,

termofiksajda meydana gelmektedir.


49/93

49

Fakat az da olsa pamuk zerindedispersiyon boyarmaddesi kalabilmektedir.Hatta pamuun dispers boyarmaddetarafndan kirletilmesi termosol yntemindeektirmeye gre daha fazla olabilir ve bunedenle haslklar snrl olmaktadr.

Yksek haslk eldesi iin bir ara temizlemearttr.


50/93

50

Poliester/Selloz karmlar iin

deiik kontin yntemler

Yntem Poliester Selloz

1. Tek adml Dispers Dispers (ak renklerde)2. Tek adml Dispers Direkt3. Tek adml Dispers Reaktif 4. Tek adml Dispers Loyko Kp esteri boyarmadde

5. ki ad

ml

Dispers Reaktif6. ki adml Dispers Kp7. ki banyolu Dispers Direkt, Reaktif, Kp, Kkrt


51/93

51

Poliester/selloz karmlarnn kontin olarak boyanmasnda

poliester k

sm

dispersiyon boyarmaddesi, selloz iindedirekt, kp, reaktif boyarmaddeler kullanlmaktadr. Boyamadaya hazr boyarmadde karmlar veya dispers boya ilesellozu boyayan boyarmaddelerden biri ile allr.

Tek banyolu yntemde Boyama yntemleri uygulama

a

s

ndan tek ve iki banyolu olmak zere iki ana guruba ayr

l

r.ki banyolu yntemlerin zaman, su ve enerji tketimi fazladr.Bu yntemde birinci admda poliester ksm dispersiyonboyarmaddesiyle emdirilir, kurutulur ve termosollenir. Dahasonra selloz ksm direkt, kp, reaktif boyarmaddelerleboyanmaktadr.


52/93

52

ki farklekilde uygulanr. Tek banyolu-ikiadml yntemde her iki boyarmadde ileemdirme, kurutma ve termosolleme yaplr.kinci admda ise selloz zerindekiboyarmaddenin fiksaj salanr. Tek banyo-tek adml yntemde her iki boyarmadde ileemdirme, kurutma, termosolleme sonunda

her iki lifin fiksaj salanmaktadr.


53/93

53

Kontin Yntem

Kontin Boya Tesisi Byk sargdan veya arabadan gelen kumaa sabit

bir gerilim uygulamak iin bir gerilim donanmfulard teknesi, merdane, IR kurutucu, hot-flue ya dasilindirli kurutucu, soutma silindirleri, numune almaksm, kimyasal fulard, buharlayc ve ykama tesisive son scrayli ilindirli kurutucudan ibarettir.

Bununla beraber byle bir tesis kuman

uzunlamas

na al

mas

iin idealken daha fazlaesneklik salamak iin 2 yada 3 niteye blmekdaha iyidir.


54/93

54

Merdaneler Krklklarn olmas hari mteri redlerinin en byk sebebi

kuma

n eni boyunca oluan hafif renk farkl

l

klar

d

r. ki s

kmasilindiri arasndaki deme yzeyi genilii ile ilgili kontrollernce teknelerin tamam ile kuru kalmasn salayarak dahasonra merdane skma silindirinin tm genilii boyunca 2beyaz kat katman arasna yumuak karbon kadyerletirerek yaplmtr.

Tm alma basnc birka dakika iin salanm, serbestbraklm ve bu karbon kad kaldrlmtr. Karbon izlerigenilii merdanenin tm alma genilii boyunca farklnoktalarda llmtr. ok yumuak kauuktan yaplmskma silindirleri katlarn kaymasna sebep olabilmesine

ramen bu metot olduka baarldr. Bu karbon izleri birkasresince karlatrma yapmak amacyla kullanlabilmektedir.


55/93

55

Alternatif kontrol ise toz metoduylasalanmtr. Uygun alma basncndaayarlanm sert merdanenin her iki tarafnada toz serpilir. Daha sonra skma silindirlerikaldrlr ve toz tortular arasndakidikdrtgensel eridin genilii merdaneskma silindirlerinin eitli noktalarnda

llr. Gelecekte referans olarakkaydedilir.


56/93

56

A Fulard ve IR Kurutucu D Soutma SilindirleriB Hot-Flue E Kimyasal Pad-Steam

C Termosol F Ykama Tesisiekil: Kontin yada Yar Kontin Boya Tesisi


57/93

57

Merkezi torna milinin ularna basn uygulandnda tekne

bozulmas

oluur. Bu dzeltilmedike fulardlanan kumatamerkezde kenarlara oranla daha fazla renk oluur. Kauukskma silindirlerinin yzeyine bombe uygulayarak bu durumdzeltilir. Merkezdeki ap skma silindirlerinin ucundaki aptan1-2 mm daha genitir fakat gereken bombe miktar skmasilindirlerinin geniliini, kauuk sertliini ve en nemlisi skmasilindirlerinin basncna baldr.

1960larda Kustersin yzen merdanelerinin ortaya kmas ile2 skma silindiri arasndaki dzgn deme yzey geniliininelde edilmesinde atlm byk bir admdr.


58/93

58

Skma merdanelerinin tm geniliine uygulanan isel ya

bas

nc

d

kabuun bozulmas

durumunu ortadan kald

r

r. Buya basnc direkt olarak merdane parasna dorudur veteknenin i boluunun sadece yarsn kaplar.

sel torna milinin bozulmasnn yzen merdanenin i yzeyinibozmas gibi bir tehlikesi vardr. sel ya basnc ve tekneninaftna uygulanacak hava basn ayarlarn gsterecek hermakine iin bir grafik tasarlanmtr. Grafik, zel makineyezgdr ve tamam ile grlebilmesi iin makinenin kontrolpaneline yerletirilmesine ramen bir sre sonra tamamenokunamaz hale gelecek ekilde kirli ya ve boyarmadde ilekirlenmektedir. Bu yzden baka bir kopya bulundurmak

akllca bir tedbirdir.


59/93

59

Fulard Teknesi Sabit bir renk elde etmek iin alma hz ve

daldrma sresinin (fulard banyosuna giri ve karasndaki mesafe) fulardlama sresi boyunca sabitolmas en nemli unsurdur.

Daldrma sresinin kontrol herhangi bir otomatikdzey kontroluyla belli bir dereceye kadarasalanabilir.

Bununla birlikte uzun bir daldrma sresiyle genibir teknede ok iyi almasna ramen bir ekonomikutusu uygulandnda ok uygun deildir.


60/93

60

Fularlama ileminin sonunda kartrma tanknda kullanlmadankalan; besleme borularndaki ve teknedeki boya zeltisi azar azardearj edilir.

Bu da bir problemdir. Yeniden deerlendirilmesi faydal olabilir. Ekonomik fulard teknesi ve bir konvansiyonel fulard teknesi

kullanldnda elde edilen atklar karlatrlmtr. Bukarlatrmada elbiselik giyside ekonomik fulard boyama sonras

%27 iken konvansiyonel fulardda at

k oran

%36 olmaktad

r. elbisesinde ekonomik fulardda atk %15 konvansiyonel fulardboyamaclnda % 22lerdedir. Ayn kalitede kuma istendiindeskma efektini kontrol etmek amacyla nem dedektrn dahanceden belirlenmiekilde ayarlamak tam bir banyo tketimiylesonulanacaktr.

Banyo gereksinimlerin ileri hesaplamalar israf en aza indirerekalmann sonunda kartrma tanklarnda veya beslemeborularnda zelti kalmamasn salayacaktr.


61/93

61

ekil: Fulard Merdane Tekneleri : (a) 45 L Konvansiyoneltekne, (b) 26 L Ekonomi teknesi ve (c) Peter teknesi


62/93

62

Infrared Kurutma IR kurutma niteleri gaz ya da elektrik ile stlmaktadr.

Radyasyon

s

kayna

n

n s

cakl

800C civar

ndad

r veyaylan radyasyonun en yksek dalgaboyu 3m dir. nitenin fulard merdanesinden hemen sonra yerletirilmesi

tavsiye edilmektedir. Boya migrasyonundan kanmak iin%25-30luk bir nem kazanmyla nemin hzl buharlamasylaulalmaktadr.

Nem kazanm, kuru kuma arlnn suya oran olarakdnlrken [nem ierii toplam arla (kuma+su) suyunorann aklar]. Uzun metrajl alldnda IR nitesininbuharlatrma kapasitesi dikkat alnarak kumata kalacak nemmiktarn ayarlamak daha kolaydr. Farkl gramajda ve deiikenlerde alldnda istenen nem miktarn elde etmekmmkn olmayabilir.


63/93

63

IR nitelerinin ilk kullanlmaya baland dnemlerde kuma

doru s

cakl

k ve optimum kullan

m kapasitesine ulaanakadar yangn tehlikesi oluabilirdi. Gnmzde IR niteleri radyant (ma) ve konvansiyonel

stma borularna ve fanlar yardmyla dolaan nitenintepesinden ve dze azna gnderilen scak nemli havann birsonucudur. Scak hava IR nitesine girdii iin direkt olarakkuma yzeyinin her iki tarafna da ynlendirilmektedir.

Doru nem kazanmn salamak iin IR nitesi kndaPleva veya Mahlonun nem dedektrleri yerletirilmitir.


64/93

64

Kurutucular 75 ile 135C arasnda deien scaklklarda termofiksajdan

nce bir kurutma ilemi Gney Afrika ve Amerikada silindirlikurutucularla yaplmaktadr Serbest alan st silindir ve alt silindiri ieren hot-fluelarda

kurutma ilemlerinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Buradakurutma hz kuma yzeyine deen akmn yn ve havasirklasyon vantilatrlerinin hareket hz ve scaklk kontroledilmektedir.

Tamburlu kurutucularda ok baarl kurutma seenei sunar.Ancak nceki IR kurutma delikli tambur izlerinin kumata birtehlike oluturmasn salamak iin dikkatlice kontroledilmelidir.


65/93

65

Termosol nitesi Gergefli kurutma makineleri ok baarl bir

kullanlmakta olup en kayplaryla ilgili isel

problemlerinin stesinden gelinmitir. 4 kamaral bir gergefli kurutma makinesinde

230Clik bir scak hava sirklasyonu uygulayarak ielbisesi kuman 30m/dakikalk bir hzla

termosollemek mmkndr. ne plakalaryla ilikiye girmemesine bal olarakkuma kenarlarndaki renk deiimlerindenkanmak iin ok dikkatli olunmaldr. Kumantaban plakasyla ilikiye girmesini engelleyen zelolarak dizayn edilmi ineler bu hatannengellenmesine yardm eder.


66/93

66

Birok termosol nitesi st silindirleri ieren

ve hareketsiz alt silindirleri ieren hot-fluetipidir. Makinenin iindeki ve dndakidengeleyici yksek scaklk uygulamas

srasnda zg ynl deiikliklere izinverir. Bu tip makineler genelde 50 metrelik kuma

ierir ve 200-220Clik s

cakl

klarda al

l

r.50m/dakika alma hznda kuman kalmazaman 60 saniyedir.


67/93

67

Fleissner nitesi gibi tamburlu emme tipindeki kurutmamakinerinde baaryla kullanlmaktadr ve kuman makineierisindeki kalma sresi hot-fluenun te biri kadardr.

Bu tip makinelerde delikler boyunca hava akmnn difzeolmasna yardmc olmak amacyla delikli tamburlar metal a gibikoruyucu bir sacla kapldr.

Zamanla termosol fiksajnn yksek scaklklarna bal olarakfiksaj yeterliliini azaltan kmrlemi maddeler metal ada birikir.

Tambur emiini ve dolaysyla kurutma verimliliini azaltan buproblem makinenin doru ve rutin kontrolyle ortadan kaldrlabilir. Hot-flue kurutucusu ve termosol blm tek bir nitede

birletirilebilir. Ancak kuman hangi scaklklarda kuruduunu vegerekli termosol scaklna hangi derecede ulatn bilmek gibi

bir sorun vardr. Bu problem makinenin uzunluu boyunca farkl noktalar

yerletirilmi bir dizi radyasyon pirometresi ( yksek scaklkieren) ile bu problem zlmtr.


68/93

68

Sonu olarak 200-220Clik scaklklarda uygulanan

yksek scaklk silindirleri yn termofiksaj iinkullanlr. Bu silindirler gazla stlr ve ok iyi siletkenliine sahip bir svyla doldurulmu ift duvarlbir yzeye sahiptir.

Germe ilemi hari tutulursa tm termosol nitelerikuma eninin ekmesi gibi bir probleme sahiptir.

Bu problem termofiksajdan nce yada sonra yksekscaklkl bir germe uygulamasyla halledilebilir.


69/93

69

Termofiksaj lemi ve zellikleri Termofiksajda ama tekstil materyalinin boyut deimezliini, ekil

stabilliini salamak, grnm ve tutumu ayarlamaktr. Fakat termofiksaj srasnda tekstil materyalinin boyanma, krma

zellikleri gibi terbiye srasnda nemli rol oynayan zellikleri dedeiir.

Bu nedenle birok durumda termofiksaj son ilem olarak deil de nterbiye ilemi olarak uygulamak daha iyidir.

Bunun yannda n terbiyede yaplan termofiksaja ilaveten en ayar veson sabitlemeyi gerekletirmek iin uygulanan sl ilemdetermofiksajdr.

Aslnda liflerde, ipliklerde, tekstil yzeylerinde vb. materyallerde liflerincam gei scaklnn zerindeki scaklklarda yaplan ve fiksaj etkisisalayan ilemlerin hepsi termofiksajdr.

Ykama, boyama ve buharlama gibi ilemlerde suyun kimyasal enerjiside rol oynadndan bu ilemlere hidrofiksaj denir.


70/93

70

Termofiksaj ile lif yapsnda olan deiiklikler; Kristalin blge oran artar Kristalin merkezler arasndaki ortalama uzaklk artar. Makromolekllerde ba noktalarnn says belli bir scakla kadar artmakta ve

sonra dmeye balar Liflerin kimyasal ve fiziksel teknolojik zelliklerindeki deiiklikler;

Liflerin boyarmadde alm belirli scakla kadar azalr ve sonra tekrar artar. Liflerin camlama noktas belirli scakla kadar artar ve sonra der

Liflerin kopma dayanm belirli scakla kadar artar ve sonra tekrar der. Termofiksaj ilemi srasnda sonucu etkileyen en nemli alma

artlar; Termofiksaj scakl Istma hz Termofiksaj scaklndaki kal sresi

O s

cakl

kta kumaa uygulanan gerilim Soutma hz ve soutma srasnda kumaa uygulanan gerilim deeri


71/93

71

izelge: Deiik termofiksaj makinelerine ait

s

transfer katsay

lar

ve

s

nmasreleri ( 100-300g/m tl arlndaki kumalar iin )

3-12

230-290

Termofiksaj

silindiri

2-8290-470Delikli tambur

2-20175-325Ramz

30-6035-58Hot-flue

Kuman snmasresi (saniye)

Is transfer Katsays(W/m2K)

Termofiksajmakinesinin tipi


72/93

72

lem esnasnda kumaa gelen havann yzeye dik ve paralelolmas, iinden geip gemedii, kuma yzeyindeki snr havatabakas kalnl ilem gren tekstil materyalinin snmas, bunedenle s iletim katsaysn dorudan etkileyen hususlardr.

Hot-fluelarda s iletim katsays en dktr. nk hava akmkuma yzeyine paralel gnderilmektedir.

Ramzlerde scak hava akm kumaa alt ve stten dik olarakarptrld iin s iletim katsays olduka yksektir.

Delikli tamburlu termofiksaj makinelerinde scak hava tekstilmateryali ierisinden emilerek getii iin etkili kuma yzeyi iyiceartar, hava snr tabakas iyice klmektedir. Is ilerim katsaysen yksek deerdedir. Buna bal olarak da kuman snmasresi ok ksadr.

Termofiksaj silindiri ile kontakt olarak s iletimi sz konusuolduundan s iletimi olmaktadr. Dorudan temas szkonusuolduundan s iletim katsays olduka yksektir. Bu yntemdekuma gerginlii, kuman snma hzn etkiler.


73/93

73

1949 ylnda Termosol markasyla DuPont tarfndan bulunan buboyama ileminde yksek slarda (genellikle 210C civarnda) eldeedilen yksek boyama hzndan faydalanlr. 130C de 1 saatten azsrede elde edilen bir boyama 200C civarnda 20- 60 saniyeden

sonra elde edilebilmektedir. Aslnda bu kontin fularla-frnla (pad-bake) prosesi PETden hidrofobik

liflere ve dispers boyalardan dier noniyonik renklendiricilere (kp veazoik) uygulanabilmesine ramen gnmzde iletmelerde ounluklapoliester ve poliester/selloz karmlarnda dispers boyalarn

kullanmyla snrldr. Lif dispersiyonla fulardlanr, kurutulur ve kullanlan lif trne, s

kaynana bal olarak 175-225C arasndaki bir scaklkta 5-90 saniyesre ile frnlanr. PES zerinde kuru hava ile 60 dakikada, kontaktstmayla 10 dakikada, IR stmayla 3 dakikada elde edilebilir. Bu

ilemler iin baz avantajlarunlardr. ok yksek scaklklarda yksekboyarmadde difzyon hzna bal olduu iin keriyer gerekmez. Islilem ve boyama ayn anda etki edebilir. Basnl ekipman gerekmez.%75-90 civarnda boya fiksaj prosesin kontin doasna ait ekonomikolarak yksek hacimli materyal proseslenebilir.


74/93

74

Boyama srasnda boya migrasyonunu azaltmak iinmigrasyon nleyiciler emdirme banyosuna eklenmelidir. Ayrca

maddelerin miktar kay

plar

ve sertliini azaltmak iin fikse,

s

,lif tipine, boya fikse hz ve miktarn artran emdirmebanyosuna ve eklenmesine bal olarak 160-180Cyeindirilmelidir. Ayrca bu derece azaltlm fikse scaklklarndaok stlm buhar, kuru snn yaptndan daha hzl bmfiksesi salar.

PES lifine uygulana uygulanan dispers boyann miktar bakaboyalar iin deimekte ve scaklk hz ve zamandanbamsz olmaktadr. Uzun snma periyotlar iin ortam,scaklkla birlikte artm fikse oran, belli birsda maksimumdeere ular ve daha sonra ar boya sblimasyonu

sonucunda artan syla azalr. Bundan baka maksimum fiksenin salandsnn artan

snma zamanyla azald grlmektedir.

ekil: PES kumata C.I. Disperse Red 86nn fiksajnda


75/93

75

scaklk ve zaman etkileri

Kimyasal Fulardlama/Buharlama (Pad-


76/93

76

Steam) nitesi Uygun renk tonlarna sahip askeri niforma ihtiyac arttnda

kontin pad-steam niteleri gelitirilmitir. Pamua kp boyalarn uygulanmas ile ilgili deneysel almalar

Dupont firmas

n

n laboratuarlar

nda uygulanm

ve

kabilecekproblemler saptanmtr. ndirgen kimyasallarn hzl bozunmas nedeniyle fulard banyosunu

souk tutma ihtiyac Tamamen havaya maruz kalan indirgen kimyasallarn zamanndan

nce bozunmas

n

nlemek iin fulard merdanelerinin mmknolduunca yakn buharlatrcnn giriine yerletirilmesi Maksimum fiksaj salamak iin 102Clik buharlayc scakl 1 dakikalk kalma sresi Buharlaycnn havay ieri sokmama ihtiyac Kumata leke brakacak su damlas kondensatlarn engellemek iin

stlm at lemi tamamlamak iin ykama tonlarnn ok aamal oksidasyon

ve sabunlama dzenlemesi


77/93

77

Hava olmad zaman bazik ditionit zeltisi dayankldr. Fakatboyahanelerdeki pratik koullar altnda dayankllk, dk scaklkve havann yokluuna baldr. Bozunma reaksiyonu ekzotermiktirve scaklk ykseldike bozunma hzlanr. Bu yzden stok zeltiyihavadan yoksun brakmak ve scakl mmkn olduka dktutmak gerekmektedir.

Pesh kartrma nitesinin ortaya kmas ile byk bir deiimsalanmtr. Bu nitede bir ksm kat sodyum hidroksit 29 ksm

sodyum ditiyonit otomatik olarak kartrlarak hazrlanmaktadr. Kartrma kazan souk su ile soutulmaktadr. Buradan fulard

teknesine ok yakn bir yere yerletirilmi olan ilave tanknakartrlan maddeler gnderilmektedir.

Fulard teknesi kuma fulardlanmadan nce bazik sodyum ditiyonit

zeltisinin minimum bozulmasn salamak iin 1.8 mgeniliinde 26 Llik ekonomi nitesidir.


78/93

78

nitenin merkezi ksm buharlaycdr ve en nemli paralargiri ve ktr.

Buhar kayna dzgnce ayarlandnda 1-2 mmlik dk birbasn elde edilir. Bu koullar altnda buharlaycda hi havaolmamaldr.

Ar buhar, bir ekstraksiyon borusuyla tahliye edilir. Herhangibir buhar younlamasn ve kumaa damlamasn nlemek

iin buharlay

c

n

n giri k

sm

nda

s

t

lm

bir kapak olmal

d

r. kta olas hava giriini engelleyen su contas vardr. Suyunbir ksm buharlaycya gider ve tortularn birikimini kaldrmakiin bir su bendinin zerinden ok az bir su akm salar.Conta, 5 m3/h orannda souk suyla beslenir.


79/93

79


80/93

80

Rengin tam inkiafn salamak iin buharlaycnn hi hava almamasen nemli noktadr. Atmosferden numune alnmal ve test edilmelidir.Makinenin kenarna yerletirilmi bir su iesi bu durumu kontrol

etmek iin kullanlr. Buhardan daha youn olan hava buharlaycsnntabannda toplanr. Buharlayc atmosferinin bir rnei alnr ve suiesinde biriktirilir.

Eer hava varsa, su yer deitirir ve ie abucak boalr. Atmosferhavasz olduunda su dzeyinin sabit kalmas iin buhar akmieye

verilir ve younlat

r

l

r. Bu test otomatik bir zaman devresinde al

r.ie suyla doldurulur, buharlayc atmosferi buhar 60 saniyede ieyeverilir. Su dzeyi gzlemlenir ve dier test devresi iin ie boaltlr.Su dzeyinin dmesi iin devre 15 dakika sonra tekrarlanmaldr.Buharlaycda hi hava kalmadnda makine altrlabilir.

A

r

s

nmay

engellemek iin buhar bir cihaz ierisindengeirilmektedir. Buharlaycnn belli bir scaklkta kalmasn kontroletmek iin gerekli scakln zerine ktnda harekete geen bucihaza bir scaklk sensr balanr. Scaklk dtnde cihazalmaz.


81/93

81

Ykama nitesi Oksidasyon ve dispers/kp boyalarnn ykamasnda 8 ykama

teknesinin kullanlmas idealdir. Bu ilem esnasnda bazik ditiyonit uygulamasnda fikse olmam

dispers boya zarar grr. 40Cde alakalama yaplan ilk ikitekne ve su contasnn birlemi etkisi oksidasyon ilemindennce yksek pH azaltr.

3. ve 4. tekneler peroksitle veya asetik asitle beslenir. nk oksidasyon ilemi 60Cde pH 9da veya altnda

uygulanmaktadr. pH 9un zerinde mavi kp boyalar daha yeilve mat bir renk gelitirebilir. lemin bu ksm kaln arkumalardaki kostiin uzaklatrlmasnn zor olduu bir problemoluturur.

Konvansiyonel dikey ykayclarda kuman kenarlarndamerkezden daha etkili bir kostik uzaklatrma elde edilebilir.Sonuta merkez ve kenarlar arasnda renk tonu deiimleri olur.Ykama tanklarnn tm genilii zerinde kimyasallarn dikkatlieklenmesi bu problemin dzeltilmesine yardm edecektir.


82/93

82

nitedeki son 4 tekne ykama ve sabunlama iindir. Bunlar,95Clik bir scaklkta ters akm prensibine gre allr.Sabunlama kimyasallar 6.tekneye gnderilir. Daha sonra

kuma scaklk kontroll silindirli kurutucularda kurutulur. Reaktif boyalarn ykanmas boya reticileri tarafndan dikkatle

dkmanlanmtr. Souk ykama, scak sabunlama ve soukalkalama admlar vardr. lk alkalamann amalar; Tuz konsantrayonunu azaltmak ve bylece scak sabunlama

banyosunda daha hzl desorpsiyona izin veren fikse olmamboyay uzaklatrmak Alkali konsantrasyonunu azaltmak. zellikle vinilslfon

boyalarnda boya-lif balarnn hidroliz riski yznden alkalikonsantrasyonunu azaltmak

Fakat bu ilk souk alkalamadan ka

nmak iin buharlay

c

n

nsu k contasnda tuz ve kostiin yetreli derecedeuzaklatrlmas gerekir.


83/93

83

Ayrca scak silindirlerde scak kurutmadan

nce son ykama teknesinde kumasoutmakta nemlidir.

Birok boyahane scak suyu son tekneyegnderir ve taze su kayna salamak iinsuyu su deitiricisinden dearj ederek95Clik ar bir scaklkta nitenin yolunu

deitirir.


84/93

84

ekil: Ykama nitesi : Reaktif boyarmaddelerin ters akmlaykanmas


85/93

85

Kk Partileri Boyama Daha dk boya partilerine olan artan talebe bal olarak %50lik yararlanmaalmann iyi olduunu belirtir. Bu dk kullanma ksmen renk eleme,ounluklada IR nitesi ve kurutucuyla birlikte merdane ve silindirlerin vefulard teknesinin temizlenmesindeki gecikmelere baldr.

Parti deiikliinde makinenin kirlenmesine izin verilirse kirlerin yok edilmesidaha zordur. Bu yzden temizleme ilemi boyama bittikten hemen sonrayaplmaldr.

Gnmzde fulardlama merdanesi ve onun bileik niteleri evresindetemizleme baaryla yaplmaktadr. Kuman son metresi fulardlandndaaadaki operasyonlar oluturulmaldr. IR nitesi kapatlmaldr ve stc tezgahlar korunur ve kumatan

uzaklatrlr Fularlama teknesi boyadan arndrlr ve skma silindirleri ve silindirlerle

birlikte iki yada kez su pskrtlr. Bu pskrtlen sular silindirlerihareket ettiren emici son kumaslatr ve bylece kuma eninin dnda

kalan silindirlerin bu blmleri temizlenir. Suyun arta kalan ksm fulard teknesinden basnla hava jetlerininyardmyla kartlr.

Bu temizleme operasyonu yaklak 200 mlik iyi bir emicilikte kuma gerektirir.Toplam temizleme ilemi 5 dakikadan daha az bir srede tamamlanr. Akrenklerde bir sre yeterli iken koyu renklerden ak renklere geilerde daha

sk elle ykama gerekecektir.

lk Defasnda Doru retim


86/93

86

(Right-first-time) Baz aratrmaclar laboratuvar ve iletme arasndaki renk

eletirme ilikilerinin ok byk bir sorun olmadn

belirtmektedirler. Bazlar ise para boyamayla karlatrldnda kontin

boyamaya ok fazla tolerans tannmas gerektii yorumunuyapmtr. Sonu olarak hatal boyamalar gergeflikurutucuda pigmentlerle yada termosol tesisinde tekraralmayla yaplabilir.

Laboratuvarla iletme arasndaki tekrarlanabilirlikte okfazla deiken vardr. Aratrmaclar laboratuvarlardayaplan renk almalarnn iletmede tekrarlanabilmesinde

pek faydal olmad sonucuna varmtr.


87/93

87

Kontrol Yollar ve Otomasyon

Mekanik ve ilem deikenlerini ierir.


88/93

88

alma Mekanizmas zel makine niteleri iin motorlar,tipik

almalar zarar etmeden fiyat avantajnerdii iin ileri srlen AC motorlarnaramen, genellikle DC deiken hzdadr.

Tm motorlar ana kontrol paneline baldr

ve tm deiiklikler gerektii aamadahzlandrlabilir. Her motor amacna ulaacak ekilde ayr

ayrda altrlabilir ve potansiyel arkaya

katlanmayla ilgilenecek kapasitedeolmaldr.


89/93

89

Bir nitede her bir skma silindirlerinin ( kuman srtnmesinisalar ) ekseninde dnen bir kompansatr ( dengeleyici )silindirlerle izlenir.

Kompansatrler ikili fonksiyon gsterirler, birincisi tmmotorlarn hzlarn senkronize etmek, kompansatr kolununyukar ve aa hareketi DC motorlarnda motor alannnvoltajn deitiren bir potansiyometreyi harekete geirir.

Mikro dmeler niteyi otomatik olarak durdurmak ve/veyaalarm harekete geirmek iin kompansatr kolunun ularnayerletirilmelidir.

Kompansatrn dzenli hareketinin bir zorluu,germe eksikliibelirtildiinde bir geri katlama riskiyle nitede kumanbirikimine yol amasdr.

Dzenli hareketin bir dier zorluu ise, ar germenin artmasolas bir bozulmaya neden olur.


90/93

90

kinci olarak, kompansatrler kompansatr

kolunun hareketine seilmi bir ykuygulayarak izin verilen gerilim kontrol edilir.Kuma gerilimiyle retilmi normal

almada g, kompansatrdeki ykdengeler. Yk iyi ayarlamaya izin verecekbasnla uygulanr. Diyagram tipi

altrclar piston tipinden daha azsrtnd iin tercih edilir.

Yardmc alma


91/93

91

Mekanizmas

Hot fluelar, buharlayclar ve ykama makineleri gibi

geni ok rolikli niteler iin, oluacak kumagerilimiyle ilgilenecek st rolikler gereklidir. Islakkuman ekil verilebilir durumunda scaktabuharlayclar ve ykayclar iin bu durum zelliklenemlidir. Bu tipler iin roliklerin embersel hz

kuman skma silindirleri hzna eit olduunda,tm ya ada baz roliklere direkt sevk etme seilmisrtme ( kayma ) derecesi gsterdii iin uygundeildir.

zel kumalar

n uygun yap

lmas

na izin verenelektronik dnme momenti kontrol kuvvetleri ya dahidrolik motorlarla bu durum baarlabilir.

S


92/93

92

Kuma Sarma Donanm Tm pamuk tipi kumalar geni makine diyagramnda

gsterilen en yaygn byk ve sk top sarma dzenlemesidir.Bir gergefin kuma topunu levende sarma, uzun haval bir

silindirle kuma

n levend zerine bast

r

lan, eksensel bir kolzerinden dnen bastrc bir rolikle altrlr. Sktrmarolikleri, minimum germeli kuma toplar yapmak iin kumanhzna eit ve en az gc gerektiren bask roliine emberselbir hz vermek amacyla deiken hzl bir motorla allarakyaplmaldr. Deiken hzl motor, sistem motorlarylasenkronize edilmitir.

Kuma topunun ap arttka otomatik olarak yavalayanrotasyon hzyla bir kuma topu merkez almamekanizmasyla ynlendirilebilir. Elektriksel enerjilerin eitlidzenlemeleri mmkndr fakat yksek dnme ve sabit

kayganlk gerektiren byk kuma toplar iin hidrolik motorenerjisi daha iyidir.


93/93

93

Kaln kenarl kumalar dz kontrltoplar kuman bozulmasna nedenolabilir, bu durum 30 mm civarnda

kuma

dndren bir sallamasilindiriyle kuma sarmadan hemennce kuman zerinden geerek

halledilebilir.

Documents

PES-SELÜLOZ KARIŞIMLARININ BOYANMASI