Phap Luat Dai Cuong

B GIO DC V O TO TRNG I HC CN TH

- -

GIO TRNH

PHP LUT I CNGTp th tc gi bin son:ThS. Dip Thnh Nguyn - TS. Phan Trung Hin

CN TH, THNG 2/2009

0

LI GII THIUPhp lut i cng l mn khoa hc php l c bn gii thiu nhng vn chung nht v Nh nc v php lut nh ngun gc ra i ca Nh nc v php lut, bn cht, vai tr, cc kiu v hnh thc Nh nc v php lut; ng thi gii thiu tng quan v h thng chnh tr, tm hiu nhng vn c bn v cc h thng c quan trong b my Nh nc ta hin nay, v tm hiu nhng ni dung c bn ca nhng ngnh lut ch yu trong h thng php lut nc ta, v vi phm php lut, trch nhim php l, v php ch x hi ch ngha v.v. . . . Gio trnh Php lut i cng c tp th tc gi bin son nhm mc ch phc v cho vic ging dy v hc tp i vi sinh vin khng chuyn ngnh Lut ca Trng i hc Cn Th. Trn c s nghin cu Hin php 1992 v Ngh quyt s 51/2001/QH10 ngy 25/12/2001 ca Quc hi v vic sa i, b sung mt s iu ca Hin php nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam nm 1992, v cc vn bn quy phm php lut c lin quan, cng vi vic tham kho cc ti liu ca cc tc gi khc, tp th tc gi xin trn trng gii thiu bn c quyn Gio trnh Php lut i cng. Trong qu trnh bin son c th cn nhiu khim khuyt nht nh, rt mong nhn c kin ng gp qu bu ca cc bn ng nghip v cc em sinh vin. Tp th tc gi ThS. Dip Thnh Nguyn v TS. Phan Trung Hin Ging vin Khoa Lut - i hc Cn Th

1

THNG TIN V TC GI PHM VI V I TNG S DNG CA GIO TRNHI. THNG TIN V TC GI H v tn: Dip Thnh Nguyn Sinh nm: 1975 C quan cng tc: B mn: Lut Hnh chnh; Khoa: Lut Trng: i hc Cn Th a ch Email lin h: [email protected]

H v tn: PHAN TRUNG HIN Sinh nm: 1975 C quan cng tc: B mn: Lut Hnh chnh; Khoa: Lut Trng: i hc Cn Th a ch Email lin h: [email protected]

II.PHM VI V I TNG S DNG Gio trnh c th dng tham kho cho nhng ngnh: tt c cc ngnh hc. C th dng cho cc trng: i hc, cao ng v trung hc chuyn nghip. Cc t kha: ngun gc ca nh nc, ngun gc ca php lut, bn cht ca nh nc, bn cht ca php lut, b my nh nc, quy phm php lut, quan h php lut, vi phm php lut, trch nhim php l, cc ngnh lut. Yu cu kin thc trc khi hc mn ny: (khng) xut bn in cha: cha.

2

MC LCLI GII THIU ................................................................................................................1 THNG TIN V TC GI ................................................................................................2 MC LC ...........................................................................................................................3 PHN I: NHNG VN CHUNG V NH NC V PHP LUT.....................8 Chng 1: NGUN GC CA NH NC V PHP LUT ......................................8 I. NGUN GC CA NH NC...............................................................................8 1. Mt s quan nim phi mcxit v s xut hin Nh nc .........................................8 2. Quan nim mcxit v s ra i ca Nh nc .........................................................8 II- NGUN GC CA PHP LUT...........................................................................12 Cu hi ...........................................................................................................................12 Ti liu tham kho..........................................................................................................13 Chng 2:NHNG NHN THC CHUNG V NH NC V PHP LUT .........14 I- NHNG NHN THC CHUNG V NH NC.................................................14 1. Bn cht ca Nh nc...........................................................................................14 2. Hnh thc nh nc ................................................................................................14 3. Chc nng ca nh nc ........................................................................................17 4. Cc kiu nh nc ..................................................................................................18 II- NHNG NHN THC CHUNG V PHP LUT...............................................18 1. Bn cht ca php lut............................................................................................18 2. Thuc tnh ca php lut ........................................................................................19 3. Chc nng ca php lut ........................................................................................20 4. Cc kiu php lut ..................................................................................................21 Cu hi ...........................................................................................................................22 Ti liu tham kho..........................................................................................................22 Chng 3: TNG QUAN V H THNG CHNH TR.................................................23 I- KHI NIM CHNH TR V QUYN LC CHNH TR......................................23 1. Khi nim chnh tr.................................................................................................23 2. Khi nim quyn lc chnh tr ................................................................................23 II- H THNG CHNH TR - THIT CH THC HIN QUYN LC CHNH TR ........................................................................................................................................24 1. Quan nim chung v h thng chnh tr .................................................................24 2. H thng chnh tr Vit Nam hin nay ................................................................25 Cu hi ...........................................................................................................................29 Ti liu tham kho..........................................................................................................29 Chng 4: NHNG VN C BN V NH NC CNG HO X HI CH NGHA VIT NAM ..........................................................................................................30 I- BN CHT V HNH THC NH NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM ....................................................................................................................30 1. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam...............................................................30 2. Hnh thc Nh nc CHXHCN Vit Nam.............................................................30 II- B MY NH NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM............31 1. Khi nim b my nh nc...................................................................................31 2. H thng t chc b my chnh quyn Vit Nam ...............................................32 3. B my nh nc Vit Nam hin nay ....................................................................32 Cu hi ...........................................................................................................................45 Ti liu tham kho..........................................................................................................45 PHN II: PHP LUT NC CNG HO XHCN VIT NAM ................................463

Gio trnh Phap lut ai cng

Chng 5: HNH THC PHP LUT ............................................................................46 I- KHI NIM V HNH THC PHP LUT ..........................................................46 1. Khi nim ...............................................................................................................46 2. Cc hnh thc php lut..........................................................................................46 II- H THNG VN BN QUY PHM PHP LUT VIT NAM HIN NAY .49 III- HIU LC CA VN BN QUY PHM PHP LUT.....................................50 1. Hiu lc v thi gian ..............................................................................................50 2. Hiu lc v khng gian (lnh th) v i tng p dng:......................................52 Cu hi ...........................................................................................................................57 Ti liu tham kho..........................................................................................................57 Chng 6:QUY PHM PHP LUT V QUAN H PHP LUT..............................58 I- QUY PHM PHP LUT ........................................................................................58 1. Khi nim ...............................................................................................................58 2. C cu ca quy phm php lut .............................................................................58 3. Phn loi cc quy phm php lut ..........................................................................59 II- QUAN H PHP LUT ..........................................................................................60 1. Khi nim ...............................................................................................................60 2. Cc thnh phn ca quan h php lut ...................................................................60 3. Nhng iu kin lm pht sinh, thay i, nh ch quan h php lut ...................61 Cu hi ...........................................................................................................................62 Chng 7:VI PHM PHP LUT V TRCH NHIM PHP L..............................63 I- VI PHM PHP LUT ............................................................................................63 1. Khi nim ...............................................................................................................63 2. Cc du hiu ca vi phm php lut.......................................................................63 3. Cu trc ca vi phm php lut ..............................................................................63 4. Cc loi vi phm php lut: ....................................................................................66 II- TRCH NHIM PHP L......................................................................................66 1. Khi nim ...............................................................................................................66 2. Mi quan h gia vi phm php lut v trch nhim php l ................................67 3. Cc loi trch nhim php l ..................................................................................67 4. Nguyn tc p dng trch nhim php l ...............................................................68 Cu hi ...........................................................................................................................68 Chng 8:PHP CH X HI CH NGHA.................................................................69 I. NHNG NHN THC C BN V PHP CH ..................................................69 1. Khi nim v php ch ...........................................................................................69 2. Mi quan h gia php lut v php ch................................................................69 3. Nhng bo m i vi php ch...........................................................................70 II- NHNG YU CU C BN CA PHP CH XHCN: ......................................70 III- TNG CNG PHP CH XHCN TRONG GIAI ON HIN NAY .............70 1. y mnh cng tc xy dng php lut .................................................................70 2. T chc tt cng tc thc hin php lut ...............................................................71 3. Tng cng cng tc kim tra, gim st vic thc hin php lut .........................71 4. Kin ton cc c quan qun l nh nc v t php..............................................71 5. S lnh o ca ng nhm tng cng php ch XHCN ....................................71 Cu hi ...........................................................................................................................72 PHN III: CC NGNH LUT CH YU ...................................................................73 TRONG H THNG PHP LUT VIT NAM .............................................................73 Chng 9: NGNH LUT HIN PHP .........................................................................73


I- KHI NIM ...............................................................................................................73 II- MT S NI DUNG C BN CA LUT HIN PHP ....................................74 1- Ch chnh tr......................................................................................................74 2- Ch kinh t ........................................................................................................74 3- Vn ho, gio dc, khoa hc, cng ngh ...............................................................74 4- V quyn v ngha v c bn ca cng dn...........................................................75 5- Ch nh v Quc hi, Ch tch nc, Chnh ph, Hi ng nhn dn v U ban nhn dn, To n nhn dn v Vin kim st nhn dn. ............................................76 Cu hi ...........................................................................................................................76 Ti liu tham kho..........................................................................................................76 Chng 10: NGNH LUT HNH CHNH ...................................................................77 I. I TNG IU CHNH CA LUT HNH CHNH ......................................77 1. Nhm 1: ..................................................................................................................77 2. Nhm 2: ..................................................................................................................80 3. Nhm 3: ..................................................................................................................80 II. MT S NI DUNG C BN CA NGNH LUT HNH CHNH ................80 1. Quy phm php lut hnh chnh.............................................................................80 2. Quan h php lut hnh chnh ................................................................................80 3. C quan hnh chnh nh nc ................................................................................81 4. Trch nhim hnh chnh: ........................................................................................82 III. Ti phn hnh chnh .................................................................................................82 a) Nhng khi nim chung .........................................................................................82 b) i tng thuc thm quyn xt x ca Ta hnh chnh ......................................82 c) Cc loi khiu kin thuc thm quyn gii quyt ca Ta hnh chnh..................83 Cu hi ...........................................................................................................................85 Ti liu tham kho..........................................................................................................85 Chng 11: NGNH LUT HNH S ............................................................................86 1. Mt s khi nim:.......................................................................................................86 2. Nhim v ca Lut hnh s ........................................................................................87 3. Cc nguyn tc x l ca Lut hnh s Vit Nam .....................................................87 4. V tui chu trch nhim hnh s ..........................................................................88 5. Tnh trng khng c nng lc trch nhim hnh s ...................................................88 6. Hnh pht ....................................................................................................................89 a) Khi nim ...............................................................................................................89 b) Cc loi hnh pht...................................................................................................89 7. Mt s ti c bn theo quy nh ca B Lut hnh s ...............................................90 Cu hi ...........................................................................................................................90 Ti liu tham kho..........................................................................................................90 Chng 12: NGNH LUT DN S ............................................................................91 1. Khi nim ...................................................................................................................91 2. i tng iu chnh ca Lut dn s .......................................................................91 2.1- Ch th ca quan h php lut dn s.................................................................91 2.2- Quyn v ngha v ca cc ch th ca quan h php lut dn s .....................93 2.3 - Xc lp quyn v ngha v dn s ....................................................................93 2.4- Bo m thc hin quyn v ngha v dn s ....................................................95 3. Phng php iu chnh ca Lut dn s ..................................................................97 4. Cc quyn dn s c bn............................................................................................97 a) Quyn s hu..........................................................................................................97


b) Quyn giao kt hp ng dn s............................................................................97 c) Quyn tha k.........................................................................................................98 5. Trch nhim dn s ..................................................................................................104 Cu hi .........................................................................................................................104 Ti liu tham kho........................................................................................................104 Chng 13: NGNH LUT HN NHN V GIA NH ...........................................105 I- MT S KHI NIM:............................................................................................105 II- CC NGUYN TC C BN CA LUT HN NHN V GIA NH ........106 III- NHNG NI DUNG C BN CA LUT HN NHN V GIA NH.......107 1- Kt hn:................................................................................................................107 2- Quan h gia v v chng....................................................................................108 3- Quan h gia cha m v con ................................................................................109 4- Vn nhn con nui...........................................................................................109 5- Ly hn ..................................................................................................................110 Cu hi .........................................................................................................................112 Ti liu tham kho........................................................................................................112 Chng 14: NGNH LUT THNG MI ................................................................113 I- NH NGHA ..........................................................................................................113 II- I TNG IU CHNH CA LUT THNG MI ..................................113 III- CH TH CA LUT THNG MI ..............................................................113 IV- MT S CH NH CH YU CA LUT THNG MI HIN NAY .....113 1- Ch nh v t chc cc loi hnh doanh nghip .................................................113 2- Ch nh v ph sn doanh nghip.......................................................................117 3- Ch nh v hp ng kinh t ..............................................................................118 Cu hi .........................................................................................................................118 Ti liu tham kho........................................................................................................118 Chng 15: NGNH LUT LAO NG .....................................................................119 I- I TNG IU CHNH CA LUT LAO NG.........................................119 II- CC NGUYN TC C BN CA LUT LAO NG...................................120 a) Nguyn tc bo v ngi lao ng:......................................................................120 b) Nguyn tc bo v quyn v li ch hp php ca ngi s dng lao ng: ......121 III- NHNG NI DUNG C BN CA LUT LAO NG .................................121 Cu hi .........................................................................................................................123 Ti liu tham kho........................................................................................................123 Chng 16: NGNH LUT T AI ..........................................................................124 I- KHI NIM V CC NGUYN TC C BN CA LUT T AI ...........124 1. Khi nim .............................................................................................................124 2. Cc nguyn tc c bn ca Lut t ai ...............................................................124 3. Tm hiu mt s thut ng....................................................................................124 II- MT S NI DUNG C BN CA LUT T AI.......................................126 1. S hu t ai.......................................................................................................126 2. Giao t, cho thu t...........................................................................................127 3. Qun l Nh nc v t ai ................................................................................127 4. Phn loi t .........................................................................................................127 5. Chuyn i, chuyn nhng quyn s dng t ..................................................129 6. Tranh chp t ai ................................................................................................129 Cu hi .........................................................................................................................130 Ti liu tham kho........................................................................................................130


TI LIU THAM KHO ...............................................................................................131 PH LC 01: NI DUNG CA VN BN QUY PHM PHP LUT....................133 iu 11. Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi .....................................................133 iu 12. Php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi................................133 iu 13. Lnh, quyt nh ca Ch tch nc .............................................................133 iu 14. Ngh nh ca Chnh ph...............................................................................134 iu 15. Quyt nh ca Th tng Chnh ph...........................................................134 iu 16. Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang b...............................134 iu 17. Ngh quyt ca Hi ng Thm phn Ta n nhn dn ti cao....................135 iu 18. Thng t ca Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao............................................................................................................135 iu 19. Quyt nh ca Tng Kim ton Nh nc ..................................................135 iu 20. Vn bn quy phm php lut lin tch...........................................................135 iu 21. Vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn .....135 PH LC 02: DANH SCH B, C QUAN NGANG B, ........................................137 C QUAN THUC CHNH PH HIN HNH VIT NAM ..................................137


PHN I: NHNG VN CHUNG V NH NC V PHP LUT-----------------------

Chng 1: NGUN GC CA NH NC V PHP LUT

I. NGUN GC CA NH NCV s xut hin ca Nh nc, t trc ti nay c nhiu quan nim khc nhau, song c th xp lm hai loi: quan nim phi mcxit v quan nim mcxit. 1. Mt s quan nim phi mcxit v s xut hin Nh nc Thuyt thn hc l thuyt c in nht v s xut hin nh nc. Thuyt ny cho rng Thng l ngi sng lp v sp t mi trt t trn tri t, trong c Nh nc. Nh nc do Thng sng to, th hin ch ca Thng thng qua ngi i din ca mnh l nh vua. Vua l thin t thay Thng hnh o trn tri t. Do vic tun theo quyn lc ca nh vua l tun theo tri, v nh nc tn ti vnh cu. Nhng nh t tng theo thuyt gia trng th cho rng nh nc l kt qu s pht trin ca gia nh, l hnh thc t chc t nhin ca cuc sng con ngi. V vy, cng nh gia nh, nh nc tn ti trong mi x hi v quyn lc nh nc, v bn cht ging nh quyn gia trng ca ngi ch trong gia nh. Trong thi k Phc hng xut hin cc quan nim mi v s xut hin ca nh nc. Nhng ngi theo quan nim ny cho rng s xut hin ca nh nc l kt qu ca mt kh c (hp ng) c k kt gia nhng con ngi sng trong trng thi t nhin, khng c nh nc. Nh nc phn nh li ch ca cc thnh vin trong x hi, ch quyn nh nc thuc v nhn dn. Trong trng hp nh nc khng gi c vai tr ca mnh, cc quyn t nhin b vi phm th nhn dn c quyn lt nh nc v k kt kh c mi.

2. Quan nim mcxit v s ra i ca Nh nc Hc thuyt Mc - Lnin coi nh nc l hin tng c qu trnh pht sinh, tn ti v pht trin. Nh nc ny sinh t x hi, l sn phm c iu kin ca x hi loi ngi, Nh nc ch xut hin khi x hi pht trin n mt mc nht nh. Theo hc thuyt Mc - Lnin, ch cng sn nguyn thu (cn gi l ch cng x nguyn thu) l hnh thi kinh t - x hi xut hin u tin trong lch s loi ngi, trong x hi ny khng c giai cp, khng c nh nc v php lut, nhng trong lng n li cha ng nhng nhn t lm ny sinh ra nh nc v php lut. Do , vic


nghin cu v x hi cng sn nguyn thu gip chng ta tm cn c chng minh qu trnh pht sinh nh nc v php lut, t lm r thm bn cht ca cc hin tng ny. C s kinh t - x hi ca ch cng sn nguyn thu l ch s hu cng cng v t lu sn xut mc rt s khai. Tng ng vi ch kinh t y l hnh thc t chc by ngi nguyn thu. Trc tin l s xut hin nhng nhm nh gm nhng ngi du mc cng nhau kim n v t bo v, do mt th lnh cm u, dn dn x hi loi ngi tin ln mt hnh thc tng i bn vng hn, l th tc. a. Th tc Vic sn xut tp th v phn phi tp th yu cu phi thit lp ch s hu cng cng ca cng x v rung t, gia sc, nh ca . . .. Th tc l hnh thc t chc x hi u tin, l nt c th ca ch cng sn nguyn thu pht trin. Th tc l t bo c s ca x hi cng sn nguyn thu. N c hnh thnh trn c s huyt thng v lao ng tp th cng vi nhng ti sn chung. Chnh quan h huyt thng l kh nng duy nht tp hp cc thnh vin vo mt tp th sn xut c s on kt cht ch v k lut t gic cao. i din cho kin chung ca th tc l Hi ng th tc. Hi ng th tc l t chc nm gi quyn lc cao nht, quyt nh cc vn quan trng ca th tc, bao gm cc thnh vin trng thnh ca th tc. ng u th tc l t trng. Vic qun l cng x th tc do t trng m nhim, y l ngi c uy tn Hi ng th tc bu ln. Lc c xung t gia cc th tc th mt th lnh qun s c bu ra ch huy vic t v v bo v th tc. T trng v th lnh qun s hng ngy cng lao ng nh cc thnh vin khc ca th tc. H c th b th tc bi min. Quyn lc ca h cng c tnh cht cng ch nhng hon ton da trn uy tn v s ng h ca mi thnh vin trong th tc. H khng c mt b my cng ch c bit no c. Nhng cng vic quan trng u do ng th tc quyt nh, cn vic thi hnh th do t trng m nhim. T trng th hin li ch ca ton th th tc, do c tp th ng h. c im ca hnh thc t chc x hi th tc l: + Khng c quyn lc tch ring ra khi x hi m vic qun l phc v li ch c cng ng. + Khng c b my cng ch c bit c t chc mt cch c h thng. Do vy, quyn lc trong x hi th tc c gi l quyn lc x hi, phn bit vi quyn lc nh nc cc giai on sau ny. Th tc t chc theo huyt thng giai on u do nhng iu kin v kinh t v hn nhn, c bit do ph thuc vo a v ch o ca ngi ph n trong th tc nn n c t chc theo ch mu h. Qu trnh pht trin ca kinh t x hi, ca chin tranh lm thay i quan h trong hn nhn, a v ca ngi ph n trong th tc cng thay i. Ngi n ng dn dn gi vai tr ch o trong i sng th tc v ch mu h chuyn dn sang ch ph h.


Trong qu trnh m rng quan h i ngoi nh lin kt chng xm lc, trao i sn phm, cc quan h hn nhn ngoi tc (ch ngoi tc hn) xut hin v.v. . . n i hi cc th tc phi m rng quan h vi cc th tc khc, dn n s xut hin cc bo tc v b lc. b. Bo tc Bo tc l mt lin bao gm nhiu th tc hp li. Vic t chc, qun l bo tc da trn c s nhng nguyn tc t chc quyn lc nh trong th tc, nhng th hin mc tp trung quyn lc cao hn. Hi ng bo tc gm cc t trng v th lnh qun s ca cc th tc. Hi ng ny quyt nh nhng cng vic quan trng trong bo tc. c. B lc B lc bao gm nhiu bo tc lin minh li. T chc quyn lc trong b lc cng tng t nh th tc v bo tc nhng mc tp trung quyn lc cao hn. D vy, quyn lc vn mang tnh x hi, phc v li ch ca tt c mi ngi, cha mang tnh giai cp. Chnh s pht trin ca lc lng sn xut v nng sut lao ng x hi lm bin i t chc th tc. Ngh chn nui v trng trt khng bt buc phi lao ng tp th, nhng cng c lao ng c ci tin dn dn v nhng kinh nghim sn xut c tch lu to ra kh nng cho mi gia nh c th t chn nui, trng trt mt cch c lp. Do nh ca, gia sc, sn phm t cy trng, cng c lao ng tr thnh vt thuc quyn t hu ca nhng ngi ng u gia nh. Trong th tc xut hin gia nh theo ch gia trng, chnh n lm rn nt ch th tc. Dn dn gia nh ring l tr thnh lc lng i lp vi th tc. Mt khc, do nng sut lao ng nng cao thc y s phn cng lao ng x hi dn dn thay th s phn cng lao ng t nhin. Trong lch s tri qua ba (3) ln phn cng lao ng x hi ln. Sau mi ln, x hi li c nhng bc tin mi, su sc hn, thc y nhanh qu trnh tan r ca ch cng sn nguyn thu. S phn cng lao ng ln th nht dn n kt qu l ngnh chn nui tch khi trng trt. Do qu trnh con ngi bit thun dng c ng vt m ra k nguyn mi trong s pht trin sn xut ca loi ngi, to iu kin cho lao ng sn xut ch ng v t gic hn, bit tch lu ti sn d tr m bo nhu cu cho nhng ngy khng th ra ngoi kim n c. y l mm mng sinh ra ch t hu. Bi ngnh chn nui pht trin mnh dn n s xut hin ngy cng nhiu gia nh chuyn lm ngh chn nui v dn dn chn nui tr thnh mt ngnh kinh t c lp, tch ra khi trng trt. Con ngi to ra nhiu ca ci hn mc nhu cu duy tr cuc sng ca chnh bn thn h, v vy xut hin nhng sn phm lao ng d tha v pht sinh kh nng chim ot nhng sn phm d tha . Tt c cc gia nh u chm lo cho kinh t ca ring mnh, nhu cu v sc lao ng ngy cng tng, do t binh chin tranh dn dn khng b git cht m c gi lm n l bc lt sc lao ng. Cc t trng v th lnh qun s li dng a v x hi ca mnh chim ot nhiu gia sc, t ai, chin li


phm v t binh sau cc cuc chin tranh thng li. Quyn lc c th tc trao cho h trc y h em s dng vo vic bo v li ch ring ca mnh. H bt n l v nhng ngi ngho kh phi phc tng h. Quyn lc y c duy tr theo kiu cha truyn con ni. Cc t chc hi ng th tc, bo tc, b lc dn dn tch ra khi dn c, bin thnh cc c quan thng tr, bo lc, phc v cho li ch nhng ngi giu c. Mt nhm ngi thn cn c hnh thnh bn cnh ngi cm u th tc, bo tc, b lc. Lc u h ch l nhng v binh, sau c hng nhng c quyn, c li. y l mm mng ca i qun thng trc sau ny. Sau ln phn cng lao ng x hi u tin ny, ch t hu xut hin, x hi phn chia thnh ngi giu, ngi ngho. Ch t hu xut hin cng lm thay i quan h hn nhn, t qun hn bin thnh ch mt v mt chng. Cng vi s pht trin ca chn nui v trng trt th th cng nghip cng pht trin m bo cung ng cc nhu cu v cng c lao ng v dng sinh hot trong cc gia nh, c bit l sau khi loi ngi tm ra kim loi nh ng, st . . . to ra kh nng c th trng trt nhng din tch rng ln hn, khai hoang c nhng min rng r. Ngh gm, ngh dt v.v. . . cng ra i. T xut hin nhng ngi chuyn lm ngh th cng nghip tch ra khi hot ng sn xut trong nng nghip. Nh vy, kt qu ca ln phn cng lao ng x hi th hai l th cng nghip tch khi nng nghip. Do c s phn cng lao ng x hi nn gia cc khu vc sn xut, gia cc vng dn c xut hin nhu cu trao i sn phm. Do thng nghip pht trin dn n s phn cng lao ng ln th ba - nhng ngi bun bn trao i chuyn nghip tch ra khi hot ng sn xut. y l ln phn cng lao ng c ngha quan trng, chnh n lm ny sinh ra mt giai cp khng tham gia vo qu trnh sn xut na, m ch lm cng vic trao i sn phm, nhng li l ngi nm gi quyn iu hnh sn phm, bt ngi sn xut ph thuc vo mnh v mt kinh t, h bc lt c ngi sn xut ln ngi tiu dng. Chnh s pht trin ca thng mi bun bn lm xut hin ng tin vi chc nng l vt ngang gi chung. ng tin tr thnh hng ho ca mi hng ho, ko theo n s xut hin nn cho vay nng li, hot ng cm c ti sn. Cc yu t ny thc y nhanh qu trnh tch t v tp trung ca ci vo tay mt s t ngi giu, ng thi cng thc y s bn cng ho v lm tng nhanh s lng dn ngho, lm cho cuc sng thun nht th tc b o ln. Nhng hot ng bun bn, trao i, ch nhng quyn s hu t ai, s thay i ch v ngh nghip ph v cuc sng nh c ca th tc. Trong th tc khng cn kh nng phn chia dn c theo huyt thng. N i hi phi c mt t chc qun l dn c theo lnh th hnh chnh. Vic s dng nhng tp qun v tn iu tn gio khng th bo m cho mi ngi t gic chp hnh. bo v quyn li chung, c bit l quyn s hu ti sn ca lp ngi giu c thc y h lin kt vi nhau thnh lp nn mt hnh thc c quan qun l mi, v phi l mt t chc c ng o nhng ngi c v trang bo m sc mnh cng ch, dp tt mi s phn khng, t chc phi khc hn vi t chc th tc bt lc v ang tn ln dn - t chc chnh l Nh nc.


Nh vy, nh nc xut hin mt cch khch quan, n l sn phm ca x hi pht trin n mt giai on nht nh. Nh nc khng phi l mt quyn lc t bn ngoi p t vo x hi, m l mt lc lng ny sinh t trong lng x hi, nhng li ta h nh ng trn x hi, c nhim v lm du bt s xung t v gi cho s xung t nm trong vng trt t. So vi t chc th tc trc kia th Nh nc c hai c trng c bn l: phn chia dn c theo lnh th, v thit lp quyn lc cng cng. Quyn lc cng cng c bit ny khng cn ho nhp vi dn c na, quyn lc khng thuc v tt c mi thnh vin ca x hi na, m ch thuc v giai cp thng tr v phc v cho li ch ca giai cp thng tr. m bo cho quyn lc cng cng c thc hin, Nh nc phi s dng mt th cng c c bit m x hi trc kia cha h bit n - l php lut. V th cng vi s ra i ca nh nc th php lut cng xut hin.

II- NGUN GC CA PHP LUT x hi trt t cn c s iu chnh nht nh i vi cc quan h ca con ngi. Vic iu chnh cc quan h x hi trong bt k x hi no cng c thc hin bng mt h thng cc quy phm x hi. Cc quy phm x hi l nhng quy tc v hnh vi ca con ngi. Khi cha c Nh nc, cc quy tc x hi gm: cc quy tc, tp qun, o c, cc tn iu tn gio . . . . S hnh thnh giai cp v u tranh giai cp ti mc khng th iu ho c dn ti s ra i ca Nh nc, cng lc vi s ra i ca Nh nc xut hin mt loi quy tc ca Nh nc, l quy tc php lut. Php lut c hnh thnh bng hai con ng: Th nht, giai cp thng tr thng qua B my Nh nc ci to, sa cha cc quy tc phong tc, tp qun o c sn c cho ph hp vi li ch ca giai cp thng tr v cc quy tc tr thnh php lut. Th hai, bng b my nh nc ca mnh, giai cp thng tr t ra thm cc quy phm mi, dng quyn lc buc mi thnh vin trong x hi phi tun theo nhm duy tr mt trt t x hi trong vng trt t ca giai cp thng tr, ng thi bo v li ch, cng c s thng tr ca giai cp thng tr i vi x hi ./.

Cu hi1) Hy gii thch s ra i ca nh nc da trn c s ch ngha Mc L nin?


2) Ti sao ni: nh nc khng th tn ti nu khng c php lut, v ngc li php lut cng khng th pht huy c hiu qu ca mnh nu khng c nh nc?

Ti liu tham kho1) Cc ngnh lut trong h thng php lut Vit Nam - Hong Phc Hip v L Hng Sn - NXB. Gio Dc 2001; 2) Php lut i cng - Ths. Nguyn Xun Linh - Nh xut bn Thng k 1999.


Chng 2:NHNG NHN THC CHUNG V NH NC V PHP LUT

I- NHNG NHN THC CHUNG V NH NC1. Bn cht ca Nh nc Trong x hi c giai cp, quyn lc chnh tr thuc v mt giai cp hoc lin minh cc giai cp thng tr. Cc giai cp nm quyn t chc ra mt b my c bit duy tr s thng tr i vi x hi, buc cc lc lng x hi khc phc tng ch ca mnh. B my l t chc quyn lc chnh tr c bit. Quyn lc chnh tr, nh C.Mc v Ph.ngghen ch r, v thc cht l bo lc c t chc ca mt giai cp n p giai cp khc1 Nh vy, xt v mt bn cht, nh nc - t chc quyn lc chnh tr, c tnh giai cp. Thng qua nh nc, ch ca giai cp thng tr c hp php ho thnh ch nh nc. Thng qua nh nc, giai cp (hoc lin minh giai cp) thc hin s thng tr x hi trn cc mt: kinh t, chnh tr, t tng. Bn cht giai cp ca nh nc cng c th hin thng qua cc quan h i ngoi. Ngoi tnh giai cp, nh nc cn c tnh x hi. Vi t cch l t chc cng quyn, i din cho x hi, trong khi thc hin cc chc nng, nhim v ca mnh, nh nc cn tnh n li ch x hi. Nh nc phi gii quyt nhng vn ny sinh trong x hi, bo m duy tr cc gi tr x hi t c; duy tr trt t, n nh x hi pht trin, bo m li ch ti thiu ca cc lc lng i lp. T nhng phn tch trn, c th nh ngha Nh nc l mt t chc c bit ca quyn lc chnh tr, mt b my chuyn lm nhim v cng ch v thc hin cc chc nng qun l c bit, nhm duy tr trt t x hi v bo v a v thng tr ca giai cp cm quyn.

2. Hnh thc nh nc Hnh thc nh nc l khi nim dng ch cch thc t chc v nhng phng php thc hin quyn lc nh nc, tc l phng thc chuyn ch ca lc lng cm quyn trong x hi thnh ch nh nc. Khi nim hnh thc nh nc c cu thnh t ba yu t: hnh thc chnh th, hnh thc cu trc nh nc, v ch chnh tr.

1

C.Mc, Ph.ngghen: Tuyn tp, tp 1, NXB S tht, H.1980, tr.569.


2.1. Hnh thc chnh th Hnh thc chnh th l hnh thc t chc, c cu t chc cc c quan quyn lc ti cao, trnh t thnh lp, cc mi quan h gia chng, v mc tham gia ca nhn dn vo vic thnh lp ra cc c quan . Trong lch s pht trin ca x hi xut hin hai hnh thc chnh th c bn l: hnh thc chnh th qun ch v chnh th cng ho. a) Chnh th qun ch Trong chnh th qun ch, quyn lc nh nc tp trung ton b hay mt phn trong tay ngi ng u nh nc theo nguyn tc th tp (vua, hong , quc vng, n hong). Hnh thc chnh th qun ch cng c nhiu loi nh; hnh thc qun ch tuyt i v hnh thc qun ch lp hin (cn gi l qun ch hn ch). Hnh thc qun ch tuyt i l hnh thc chnh th m trong ton b quyn lc thuc v nh vua, khng c hin php. Cc nh nc phong kin u c hnh thc chnh th ny. Hnh thc qun ch lp hin l chnh th m trong vn tn ti ngi vua, nhng ng thi c hin php do ngh vin lp ra nhm hn ch quyn lc ca nh vua. Tu thuc vo mc hn ch quyn lc ca nh vua v s phn quyn cho ngh vin m c th chia chnh th ny thnh hai loi: chnh th qun ch nh nguyn, v chnh th qun ch i ngh. + Chnh th qun ch nh nguyn l chnh th phn chia song phng quyn lc gia nh vua v ngh vin. Trong , ngh vin nm quyn lp php, nh vua nm quyn hnh php. Chnh th ny tng xut hin Nht v c vo cui th k 19. Hin nay chnh th ny khng cn tn ti na. + Chnh th qun ch i ngh l chnh th trong quyn lc thc t ca nh vua khng tc ng ti hot ng lp php, v rt hn ch trong lnh vc hnh php v t php. Chnh th ny hin nay vn cn tn ti mt s nc nh: Nht Bn, H Lan, Anh, B, Thu in, Campuchia, v.v. . . b) Chnh th cng ho Trong chnh th cng ho, quyn lc ti cao ca nh nc do c quan i din ca nhn dn bu ra theo nhim k, hot ng mang tnh tp th. Chnh th cng ho cng c hai hnh thc chnh l cng ho dn ch v cng ho qu tc. Trong chnh th cng ho dn ch, php lut quy nh cho cc tng lp nhn dn lao ng c tham gia bu c lp ra c quan i din ca nhn dn (Quc hi, Ngh vin)

-


Ring i vi nh nc t sn, chnh th cng ho cn c hai dng l: cng ho tng thng, v cng ho i ngh (cn gi l cng ho ngh vin). Ni chung, trong chnh th cng ho i ngh, ngh vin l thit ch c quyn lc trung tm, c v tr vai tr rt ln trong b my nh nc. Ngc li, trong chnh th cng ho tng thng, vai tr ca nguyn th quc gia l rt quan trng. Trong chnh th cng ho qu tc, php lut ch ghi nhn quyn bu c ra cc c quan ti cao ca nh nc l ca ring tng lp qu tc giu c. Chnh th ny ch ph bin trong kiu Nh nc ch n, kiu Nh nc phong kin xa kia, chnh th ny hin nay khng cn tn ti na.

2.2. Hnh thc cu trc nh nc Hnh thc cu trc nh nc l s cu to nh nc thnh cc n v hnh chnh lnh th v s xc lp mi quan h qua li gia cc c quan nh nc trung ng v theo cp hnh chnh lnh th. C hai hnh thc cu trc nh nc: nh nc n nht, v nh nc lin bang. Nh nc n nht c chia thnh cc cp n v hnh chnh lnh th (cp tnh, cp huyn, cp x), v d Vit Nam, Lo, Php, H Lan, . . . . Cc n v hnh chnh lnh th khng c yu t ch quyn nh nc. C nc c cc c quan quyn lc, qun l, t php cao nht chung cho ton quc; c mt hin php v h thng php lut thng nht chung. Nh nc lin bang l nh nc lin hp ca nhiu nc thnh vin. Nh nc ny c hai h thng c quan quyn lc, qun l: chung cho c lin bang, v ring cho tng quc gia thnh vin; ch quyn quc gia chung cho ton lin bang v ring cho mi nc. V d: Cng ho lin bang c, Hp chng quc Hoa K, Cng ho lin bang Nga, . . . . Lu rng, trong cc nc thnh vin, d khng c ch quyn quc gia, nhng vn c th c Hin php ring, h thng c quan lp php, hnh php, t php ring. Tuy nhin, php lut ca cc nc thnh vin c gi tr php l thp hn php lut lin bang.

-

2.3. Ch chnh tr Ch chnh tr l tng th nhng phng php, cch thc m nh nc, cc c quan nh nc s dng thc hin quyn lc nh nc. C th phn chia thnh hai loi: phng php dn ch v phng php phn dn ch (cn gi l nh nc cc oan). Phng php dn ch th hin quyn ca nhn dn tham gia gii quyt cng vic nh nc. Tu theo mc , tnh cht ca s tham gia c th phn thnh dn ch thc s rng ri, hay dn ch gi hiu hn ch, dn ch trc tip, dn ch gin tip v.v. . ..


-

Phng php phn dn ch th hin tnh cht c ti, cc quyn ca c quan, c nhn nm quyn lc nh nc trong gii quyt cc cng vic quc gia i s. Nu tnh cht c ti, cc quyn pht trin n mc cao s tr thnh pht xt.

3. Chc nng ca nh nc Bn cht, vai tr x hi ca nh nc th hin trc tip nhim v, chc nng ca nh nc. Nhim v ca nh nc l mc tiu do lc lng lnh o x hi, nh nc t ra cho nh nc cn t ti, nhng vn nh nc cn gii quyt trong nhng giai on lch s nht nh. Trong c nhng nhim v chung, c bn, nhim v chin lc lu di, nhng nhim v trc mt. thc hin nhng mc tiu , nh nc trin khai hot ng ca mnh trn cc phng din khc nhau, nhng u hng ti l hon thnh nhim v chung. Nhng hng hot ng c gi l chc nng ca nh nc. Nh vy, chc nng ca nh nc l nhng phng din, nhng mt hot ng c bn ca nh nc, nhm thc hin nhng nhim v trng yu nht do lc lng cm quyn trong x hi t ra cho nh nc cn gii quyt. Cn c vo phm vi hot ng ca nh nc, c th chia chc nng nh nc thnh chc nng i ni, v chc nng i ngoi. Chc nng i ni ca nh nc nhm gii quyt cc vn v chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, an ninh, quc phng ca t nc. Chc nng i ngoi ca nh nc nhm gii quyt cc quan h ca nh nc vi cc dn tc, cc quc gia khc trn trng quc t.

Chc nng i ni v i ngoi c quan h mt thit vi nhau. Vic xc nh v thc hin chc nng i ngoi lun lun phi xut pht t tnh hnh thc hin chc nng i ni. Ngc li, kt qu ca vic thc hin chc nng i ngoi s tc ng mnh m ti vic tin hnh cc chc nng i ni. Lu : khng c s ng nht gia chc nng nh nc v chc nng ca c quan nh nc. Chc nng ca nh nc l phng din hot ng c bn ca c b my nh nc, mi c quan nh nc phi tham gia thc hin mc khc nhau. Chc nng ca c quan nh nc l phng din hot ng ch yu ca n gp phn thc hin chc nng chung ca nh nc. V vy, mt chc nng ca nh nc do nhiu c quan nh nc thc hin bng nhng hnh thc hot ng c trng khc nhau. thc hin cc chc nng ca nh nc, nhiu hnh thc, phng php hot ng khc nhau c p dng. Hnh thc, phng php bt ngun t bn cht nh nc, th hin bn cht nh nc. Hnh thc php l: lp php, hnh php, t php.


Phng php: thuyt phc, gio dc, cng ch.

4. Cc kiu nh nc Kiu nh nc l tng th nhng nt c th c bn ca nh nc, th hin bn cht giai cp v nhng iu kin tn ti, pht trin ca nh nc trong mt hnh thi kinh t - x hi nht nh. C s xc nh kiu nh nc l hc thuyt Mc - Lnin v cc hnh thi kinh t - x hi. Mi kiu nh nc ph hp vi mt hnh thi kinh t - x hi nht nh. Tnh cht ca mi hnh thi kinh t - x hi quy nh nhng nt c th c bn ca mt kiu nh nc tng ng. Trong lch s x hi c giai cp tn ti bn hnh thi kinh t - x hi gn lin vi bn kiu nh nc tng ng l: Hnh thi kinh t - x hi chim hu n l, c kiu nh nc ch n; Hnh thi kinh t - x hi phong kin, c kiu nh nc phong kin; Hnh thi kinh t - x hi t bn ch ngha, c kiu nh nc t sn; Hnh thi kinh t - x hi x hi ch ngha, c kiu nh nc x hi ch ngha.

Mi kiu nh nc trn c nhng nt c th ring ca n. Nhng nt c th c biu hin ch nh nc nm trong tay giai cp no, phc v li ch ca giai cp no. S thay th kiu nh nc ny bng mt kiu nh nc khc tin b hn l mt quy lut tt yu. Quy lut v s thay th cc kiu nh nc ph hp vi quy lut v s pht trin v thay th ca hnh thi kinh t - x hi. Cch mng x hi l con ng dn n s thay th . Trong mi quan h gia kiu v hnh thc nh nc, kiu nh nc gi vai tr quyt nh. Bi v kiu nh nc chnh l yu t nh ra cc hnh thi kinh tx hi. Hnh thi kinh t- x hi li th hin bn cht, quyt nh chc nng, hnh thc, vai tr ca nh nc, cc iu kin tn ti cng nh xu hng pht trin ca nh nc .

II- NHNG NHN THC CHUNG V PHP LUT1. Bn cht ca php lut Bn cht ca php lut th hin thng qua tnh giai cp v tnh x hi (hay gi tr x hi) ca n. Php lut th hin ch ca giai cp thng tr. ch ca giai cp thng tr c nh nc th ch ho thnh php lut v bo m thc hin. Ni cch khc, php lut xut pht t nh nc, c bo m thc hin bng sc mnh ca nh nc. Nh nc


lun mong mun hnh vi ca mi ngi ph hp vi ch ca giai cp thng tr. Do , php lut mang tnh giai cp. Bn cht ca php lut khng ch phn nh qua tnh giai cp ca n, m cn th hin thng qua tnh x hi ca php lut. Tnh x hi nhim dn vo php lut, c bit khi li ch ca giai cp thng tr v c bn ph hp vi li ch ca dn tc, ca cc giai cp khc. V vy, trong nhng thi im nht nh trong php lut c nhiu quy nh phn nh li ch chung, li ch ph bin nht nh ca x hi, ca cng ng. Mt khc, gi tr x hi ca php lut cn th hin ch quy phm php lut va l thc o hnh vi ca con ngi, va l cng c kim nghim cc qu trnh, hin tng x hi, va l cng c iu chnh cc quan h x hi, trt t ho cc quan h x hi hng chng vn ng, pht trin ph hp vi quy lut khch quan, cc quy lut vn ng ni ti ca i sng x hi. T nhng lun im trn c th nh ngha php lut nh sau: php lut l h thng cc quy tc x s do nh nc ban hnh (hoc tha nhn) v bo m thc hin bng cc bin php cng ch, th hin ch ca giai cp thng tr trong x hi; l nhn t iu chnh cc quan h x hi. 2. Thuc tnh ca php lut Cc quy phm php lut do nh nc ban hnh c nhng c im, c th ring phn bit vi cc loi quy phm x hi khc. Nhng c im, c th ring ny th hin cc thuc tnh ca php lut. Php lut c cc thuc tnh sau: * Th nht: php lut mang tnh quy phm ph bin Cng ging nh cc quy phm o c, tp qun, cc quy phm ca cc t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, php lut l nhng quy tc x s, l khun mu ca hnh vi. Nhng khc vi cc quy tc , php lut c tnh quy phm ph bin. Quy phm php lut c tnh ph qut hn, rng khp hn. V nguyn tc, nh nc c th can thip vo bt k lnh vc i sng x hi no khi c nhu cu cn can thip, do php lut c th iu chnh bt k quan h x hi no khi nh nc nhn thy c yu cu, iu ny th hin u th ca php lut so vi cc quy phm x hi khc. * Th hai: php lut c tnh cng ch Cng ch l mt tnh cht c bn ca php lut ni chung. Nh c tnh cng ch bt buc lm cho php lut ca nh nc tr nn c sc mnh, v y cng l im khc c bn vi o c v phong tc tp qun. Cng ch ca php lut l cn thit khch quan ca i sng cng ng. Bi v, trong x hi cc dn tc, giai cp, tng lp v cc cng dn u c nhng li ch khc nhau, thm ch c khi i lp nhau, php lut c th ph hp vi li ch ca i tng ny, nhng khng ph hp vi li ch ca nhng i tng khc. V vy, trong x hi lun c nhng ngi khng chp hnh nghim chnh, thm ch chng li s thi hnh php


lut. Do , vic cng ch buc mi ngi phi thi hnh nghim chnh php lut l iu cn thit. * Th ba: php lut c tnh khch quan Tnh khch quan bt ngun t tnh x hi ca php lut. Cc o lut, cc quy nh khc ra i v tc ng vo cuc sng x hi khng phi ph thuc vo ch ch quan ca giai cp cm quyn, m bi cc mi quan h khch quan to nn cc quan nim, quan im ca giai cp thng tr. V d, khi lch s x hi hnh thnh cc quan h nhn thn, quan h dn s, quan h t hu th nhu cu v bnh ng, bnh quyn tr nn bc xc, i hi phi c nhng hnh thc php lut tng ng duy tr nhng quan h vn minh . Trn thc t c nhiu quy nh c ban hnh ri m vn khng th thc thi, thm ch khng ai bit n, bi v nhu cu khch quan ca x hi cha i hi vic hnh thnh php lut. Kinh nghim thc tin xy dng php lut nc ta v nhiu nc trn th gii cho thy rng: khi mt vn bn quy phm php lut th hin tnh khch quan, tnh hp php th vn bn s iu chnh mt cch c hiu qu s pht trin ca cc quan h x hi. Ngc li, s ch quan, duy ch hoc chm tr trong vic th ch ho s lm cho php lut km hiu qu, thm ch lm cn tr s pht trin ca x hi. * Th t: php lut c th hin di hnh thc xc nh. Php lut phi c th hin di hnh thc xc nh2. nc ta, php lut c th hin ch yu di hnh thc cc vn bn quy phm php lut. * Ngoi cc thuc tnh c bn ni trn, php lut cn th hin tnh sng to, tnh truyn thng, tnh thi i, v tnh h thng. 3. Chc nng ca php lut Php lut c ba chc nng ch yu: chc nng iu chnh, chc nng bo v, v chc nng gio dc. - Chc nng iu chnh ca php lut i vi cc quan h x hi c th hin qua hai hng chnh: mt mt php lut ghi nhn cc quan h c bn, quan trng v ph bin trong x hi; mt khc php lut bo m cho cc quan h x hi pht trin ph hp Chc nng iu chnh cc quan h x hi vi li ch ca giai cp thng tr, ca x hi. ca php lut c thc hin thng qua cc hnh thc: quy nh, cho php, ngn cm, gi . Nh c php lut m cc quan h x hi c trt t ho, i vo n np. - Chc nng bo v cc quan h x hi c php lut iu chnh. Khi c hnh vi vi phm php lut xm phm ti cc quan h x hi c php lut iu chnh th ngi c hnh vi vi phm s b c quan nh nc c thm quyn p dng bin php2

Xem chi tit bi 5, bi Hnh thc php lut.


cng ch c quy nh trong phn ch ti ca quy phm php lut, nhm phc hi li quan h x hi b xm phm. - Chc nng gio dc ca php lut c thc hin thng qua s tc ng ca php lut vo thc con ngi, lm cho con ngi hnh thnh thc php lut v hnh ng ph hp vi cch x s ghi trong quy phm php lut.

4. Cc kiu php lut Kiu php lut l tng th nhng du hiu c bn, c th ca php lut, th hin bn cht giai cp v nhng iu kin tn ti, pht trin ca php lut trong mt hnh thi kinh t - x hi nht nh. Php lut l mt b phn quan trng ca kin trc thng tng. Bn cht, ni dung ca php lut do c s kinh t x hi quyt nh. V vy, phn loi cc kiu php lut trong lch s cn da vo hai tiu chun: th nht, php lut y ra i, tn ti trn c s kinh t no, do quan h sn xut no quyt nh; th hai, php lut y th hin ch ca giai cp no v bo v, cng c li ch ca giai cp no. V vy, tng ng vi cc hnh thi kinh t - x hi c giai cp v c nh nc th c cc kiu php lut; Kiu php lut ch n. Kiu php lut phong kin. Kiu php lut t sn. Kiu php lut x hi ch ngha.

Kiu php lut ch n, phong kin, t sn tuy c nhng c im ring, song vn c nhng c im chung l: u nhm cng c v bo v ch t hu v t liu sn xut, bo m s p bc ca thiu s thng tr i vi a s qun chng nhn dn lao ng, duy tr tnh trng bt bnh ng trong x hi. Kiu php lut XHCH ang hnh thnh, pht trin tng bc c mc ch xy dng mt ch cng hu v t liu sn xut ch yu, xy dng mt x hi dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. C s ca s thay th cc kiu php lut l do s vn ng, pht trin khch quan ca cc quy lut kinh t x hi, trong quy lut quan h sn xut ph hp vi tnh cht v trnh ca lc lng sn xut c tnh quyt nh. S thay th hnh thi kinh t - x hi dn n s thay th cc kiu nh nc v php lut tng ng./.


Cu hi1) Nh nc l g? 2) Cho bit Hnh thc nh nc? Chc nng ca nh nc? 3) Php lut l g? Trnh by cc thuc tnh v chc nng ca php lut?

Ti liu tham kho

1) Php lut i cng - Ths. Nguyn Xun Linh - Nh xut bn Thng k 1999; 2) Ti liu bi dng v Qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin, phn Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia 2001.


Chng 3: TNG QUAN V H THNG CHNH TR

I- KHI NIM CHNH TR V QUYN LC CHNH TR1. Khi nim chnh tr Chnh tr hiu theo nguyn ngha l phm vi hot ng gn vi nhng quan h gia cc giai cp, dn tc, quc gia v cc nhm x hi khc nhau xoay quanh mt vn trung tm - vn ginh, gi v s dng quyn lc nh nc3. Chnh tr l mt lnh vc c th tip cn hai kha cnh c bn: hot ng chnh tr v quan h chnh tr. Chnh tr l hot ng x hi c bit, gn vi vic ginh, gi v s dng quyn lc nh nc, bao gm nhiu vn lin quan: cc mc tiu ca hot ng chnh tr; lc lng c bn, lc lng lnh o cc phong tro chnh tr; ng lc, phng thc, phng tin trong nhng hot ng chnh tr thc tin thc hin cc mc tiu. . . . Quan h chnh tr l mt loi quan h x hi c bit gia cc ch th v khch th chnh tr vi cc cp khc nhau, trc ht xoay quanh vn nh nc, bao gm: quan h gia cng dn vi nh nc; quan h gia cc nhm x hi vi nh nc; quan h gia cc giai cp vi vn nh nc; quan h gia cc dn tc, quc gia vi vn nh nc. . . .

-

2. Khi nim quyn lc chnh tr Vi ngha chung nht, quyn lc l ci m nh buc ngi khc phi phc tng, l kh nng thc hin ch ca mnh trong quan h vi ngi khc. Bt k c nhn no sng trong x hi u tham gia vo v b chi phi bi nhng quyn lc nht nh. Mi c nhn thng nm trong nhiu phn h quyn lc khc nhau, trong quan h ny l ngi c quyn lc, trong quan h khc th khng c hoc b chi phi bi quyn lc khc. Hn na, mi quan h gia ngi v ngi lun lun thay i nn quan h quyn lc cng khng c nh. Trong x hi, quyn lc c nhiu loi khc nhau nh: quyn lc o c, quyn lc tn gio, quyn lc dng h, quyn lc kinh t, v.v. . . . Quyn lc chnh tr l mt b phn ca quyn lc trong x hi, v bao gi cng mang tnh giai cp. Trong quan h ni b ca giai cp hoc lin minh giai cp, quyn lc3

Xem Ti liu bi dng v qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin - phn I: Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia- 2001, trang 5.


chnh tr c th cha ng nhng mu thun, nhng trong quan h vi bn ngoi n thng thng nht v c bn. Trong x hi hin i, bn cnh quyn lc chnh tr ca giai cp cm quyn, cn tn ti quyn lc chnh tr v yu cu quyn lc chnh tr ca giai cp, tng lp khc. Quyn lc chnh tr ca giai cp cm quyn c t chc thnh nh nc. Do vy, xt v bn cht, quyn lc nh nc l quyn lc ca giai cp thng tr v n c thc hin bng c mt h thng chuyn chnh do giai cp lp ra. Mt trong nhng im phn bit quyn lc nh nc vi cc loi quyn lc chnh tr khc l ch: quyn lc nh nc c t chc thnh c mt h thng thit ch v c kh nng s dng cc cng c ca nh nc buc cc giai cp, tng lp x hi khc phc tng ch ca giai cp thng tr. Chnh do phng thc t chc v thc hin quyn lc, v do tnh cht cng quyn ca quyn lc nh nc nn cc giai cp, cc lc lng chnh tr trong x hi lun hng ti quyn lc nh nc nhm ginh, gi, s dng hoc chi phi quyn lc nh nc. Chnh v th m quyn lc nh nc l trung tm ca quyn lc chnh tr.

II- H THNG CHNH TR - THIT CH THC HIN QUYN LC CHNH TR1. Quan nim chung v h thng chnh tr H thng chnh tr theo ngha rng l khi nim dng ch ton b lnh vc chnh tr ca i sng x hi vi t cch l mt h thng bao gm cc t chc, cc ch th chnh tr, cc quan im, quan h chnh tr, h t tng v cc chun mc chnh tr, php lut4. Theo ngha hp, h thng chnh tr l khi nim dng ch h thng cc t chc, cc c quan thc hin chc nng chnh tr trong x hi nh: cc ng chnh tr, cc c quan nh nc, cc t chc chnh tr - x hi c mi lin h trc tip hay gin tip vi quyn lc chnh tr. H thng chnh tr xut hin gn lin vi s xut hin ca giai cp, nh nc. Quan h sn xut c trng cho mt ch x hi quy nh bn cht v xu hng vn ng ca h thng chnh tr. H thng chnh tr biu hin v thc hin ng li chnh tr ca giai cp cm quyn, do n mang bn cht giai cp ca giai cp cm quyn. H thng chnh tr x hi ch ngha xt v mt c cu bao gm ng Cng sn, Nh nc, cc t chc chnh tr - x hi v on th nhn dn hot ng theo mt c ch nht nh di s lnh o ca ng Cng sn, s qun l ca Nh nc nhm thc hin

4

Xem Ti liu bi dng v qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin - phn I: Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia- 2001, trang 13.


quyn lc chnh tr ca nhn dn xy dng ch ngha x hi, thc hin mc tiu dn giu nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh.

2. H thng chnh tr Vit Nam hin nay H thng chnh tr Vit Nam c hnh thnh trong tin trnh cch mng v thc s ra i t cch mng thng Tm nm 1945, sau khi lt nn thng tr ca thc dn, phong kin, thit lp Nh nc Cng ha dn ch nhn dn u tin khu vc ng Nam . H thng chnh tr x hi ch ngha Vit Nam bao gm cc cu thnh thc hin quyn lc chnh tr sau: 2.1. ng Cng sn Vit Nam ng Cng sn Vit Nam gi vai tr lnh o h thng chnh tr Vit Nam. ng l i tin phong ca giai cp cng nhn, i biu trung thnh li ch ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc, va l b phn hp thnh, va l lc lng lnh o h thng chnh tr XHCN. S lnh o ca ng Cng sn i vi h thng chnh tr l iu kin cn thit v tt yu m bo cho h thng chnh tr gi c bn cht giai cp cng nhn, m bo mi quyn lc thuc v nhn dn. Bi hc kinh nghim ca ci t, ci cch cc nc cho thy, khi ng Cng sn khng gi c vai tr lnh o h thng chnh tr s dn n hu qu lm ri lon h thng chnh tr v x hi, quyn lc chnh tr s khng cn trong tay nhn dn v ch x hi s thay i. ng lnh o bng cc phng php sau y: 1. ng ra ng li, ch trng, chnh sch Nh nc th ch ha thnh php lut; 2. ng kim tra, gim st cc c quan, t chc trong vic thc hin cc ch trng, ng li, chnh sch ca ng, v chnh sa cc hnh vi i chch hng so vi ch trng, chnh sch, ng li ca ng (nu c); 3. ng gii thiu cc ng vin u t ca mnh vo gi cc chc v ch cht trong cc c quan Nh nc, cc t chc chnh tr - x hi; 4. ng lnh o thng qua vai tr gng mu ca tng ng vin v tng t chc c s ng. thc hin vai tr lnh o ca mnh, mt mt ng phi pht huy vai tr ch ng sng to ca cc c quan Nh nc, cc t chc chnh tr x hi, khc phc t quan liu, c on, chuyn quyn, bao bin lm thay v.v. . .. Mt khc, ng, t chc ng khng c bung tri lnh o, mt cnh gic trc nhng lun iu c hi, m dn lm chia r ng vi nhn dn, xa b vai tr lnh o ca ng v lm thay i ch .


2.2. Nh nc Cng ha XHCN Vit Nam Nh nc gi v tr trung tm trong h thng chnh tr. Nh nc l t chc quyn lc th hin v thc hin ch, quyn lc ca nhn dn, thay mt nhn dn, chu trch nhim trc nhn dn qun l ton b hot ng ca i sng x hi. Mt khc, Nh nc chu s lnh o chnh tr ca ng Cng sn, thc hin ng li chnh tr ca ng. Nh nc qun l x hi bng php lut th hin cc im sau: Mt l, ton b hot ng ca c h thng chnh tr, k c ng lnh o, cng phi trong khun kh php lut hin hnh, chng mi hnh ng lng quyn coi thng php lut; Hai l, c mi lin h thng xuyn v cht ch gia Nh nc v nhn dn, lng nghe v tn trng kin ca nhn dn, chu s gim st ca nhn dn, qun l t nc v li ch ca nhn dn; Ba l, khng c s i lp gia nng cao vai tr lnh o ca ng v tng cng hiu lc qun l ca nh nc, m phi bo m s thng nht lm tng sc mnh ln nhau. Tnh hiu lc v sc mnh ca nh nc chnh l th hin hiu qu lnh o ca ng.

-

-

Nh nc c mt s c im c bn khc bit so vi cc t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, c th: Nh nc l i din chnh thc ca ton x hi, ton th nhn dn sinh sng trn t nc; Ch duy nht Nh nc mi c thm quyn ban hnh php lut p dng i vi tt c mi c quan, t chc v c nhn, v s dng cc bin php cng ch thi hnh khi cn thit; Nh nc c mt b my c t chc cht ch thc hin chc nng qun l trn tt c mi lnh vc ca i sng x hi; Nh nc c lc lng qun i, cnh st; c nh t, tri giam, ta n ... lm nhim v bo v php lut, bo v ch ; Ch duy nht Nh nc mi c thm quyn thu thu; Nh nc l i din chnh thc ca quc gia trong quan h i ngoi vi cc quc gia khc trn th gii.

-


2.3. Mt trn T quc Vit nam v cc t chc thnh vin Mt trn t quc v cc t chc thnh vin ca Mt trn gi vai tr thc hin v pht huy dn ch trong h thng chnh tr Mt trn t quc, cc t chc thnh vin ca Mt trn v cc on th nhn dn i din cho li ch ca cc cng ng x hi khc nhau tham gia vo h thng chnh tr XHCN ty theo tn ch, mc ch, tnh cht. Cc t chc ny c nhim v gio dc chnh tr, t tng, o c . . . ng vin, pht huy tnh tch cc x hi ca cc tng lp nhn dn, gp phn tch cc thc hin dn ch v i mi x hi; chm lo li ch chnh ng ca cc thnh vin; tham gia qun l nh nc, qun l x hi, gi vng v tng cng mi lin h mt thit gia ng, Nh nc vi nhn dn. Cc t chc thnh vin ca Mt trn T quc Vit Nam bao gm: 1. ng cng sn Vit Nam 2. Tng lin on lao ng Vit Nam 3. Hi nng dn Vit Nam 4. on thanh nin cng sn H Ch Minh 5. Hi lin hip Ph n Vit Nam 6. Hi cu chin binh Vit Nam 7. Qun i Nhn dn Vit Nam 8. Lin hip cc hi khoa hc v k thut Vit Nam 9. Hip hi cc hi vn hc - ngh thut Vit Nam 10. Lin hip cc t chc Hu ngh Vit Nam 11. Hi lin hip thanh nin Vit Nam 12. Lin minh hp tc x Vit Nam 13. Phng thng mi v cng nghip Vit Nam 14. Hi Ch thp Vit Nam 15. Hi Lut gia Vit Nam 16. Hi Nh bo Vit Nam 17. Hi Pht gio Vit Nam 18. U ban on kt cng gio Vit Nam 19. Hi Lm vn Vit Nam


20. Hi Ngi m Vit Nam 21. Hi Sinh vt cnh Vit Nam 22. Hi ng y Vit Nam 23. Tng hi Y dc hc Vit Nam 24. Hi ngi cao tui Vit Nam 25. Hi k hoch ho gia nh Vit Nam 26. Hi khuyn hc Vit Nam 27. Hi bo tr tn tt v tr m ci Vit Nam 28. Hi chm cu Vit Nam 29. Tng hi thnh tin lnh Vit Nam 30. Hi lin lc vi ngi Vit nam nc ngoi 31. Hi khoa hc lch s Vit Nam 32. Hi nn nhn cht c da cam/ioxin Vit Nam 33. Hi m ngh - kim hon - qu Vit Nam 34. Hi cu gio chc Vit Nam 35. Hi xut bn - in - pht hnh sch Vit Nam 36. Hi ngh c Vit Nam 37. Hip hi sn xut kinh doanh ca ngi tn tt Vit Nam 38. Hi cu tr tr em tn tt Vit Nam 39. Hi y t cng ng Vit Nam 40. Hi cu thanh nin xung phong Vit Nam 41. Hip hi cc trng i hc, cao ng ngoi cng lp Vit Nam 42. Hip hi doanh nghip nh v va Vit Nam 43. Hi doanh nghip nh v va Vit-c 44. Hip hi lng ngh Vit Nam./.


Cu hi1) Chnh tr l g? Quyn lc chnh tr l g? 2) Khi nim h thng chnh tr? H thng chnh tr Vit Nam hin nay bao gm cc cu thnh no? 3) Hy cho bit trong s thnh vin ca Mt trn T quc Vit Nam, (cc) thnh vin no l t chc chnh tr - x hi?

Ti liu tham kho

1) Ti liu bi dng v Qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin, phn Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia 2001; 2) Website chnh thc ca Mt trn T quc Vit Nam, ti a ch: http://www.mattran.org.vn/Home/GioithieuMT/gtc4.htm


Chng 4: NHNG VN C BN V NH NC CNG HO X HI CH NGHA VIT NAM

I- BN CHT V HNH THC NH NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM1. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam5 Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam l biu hin c th bn cht nh nc XHCN, th hin tnh giai cp, tnh dn tc, tnh nhn dn, v tnh thi i. Nh nc CHXHCN Vit Nam mang tnh giai cp cng nhn, da trn nn tng lin minh ca giai cp cng nhn vi nng dn v i ng tr thc, c dn t bi ch ngha Mc - Lnin, v t tng H Ch Minh.

Trong mi hot ng, Nh nc u phn u nhm t ti mc ch: dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch v vn minh. ng thi Nh nc thc hin chuyn chnh i vi mi hnh vi xm phm li ch ca T quc v ca nhn dn. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam th hin tnh i on kt dn tc. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam th hin tnh nhn dn su sc.

Trong cng cuc xy dng ch ngha x hi, li ch ca giai cp cng nhn, ca nng dn, tr thc v nhng ngi lao ng khc l ng nht. V vy, s lin minh bn cht gia cc giai tng k trn l c s thng li cho cuc cch mng XHCN Vit Nam. Nh nc ta l nh nc ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn. Mi quyn lc nh nc u thuc v nhn dn. Bn cht Nh nc CHXHCN Vit Nam th hin tnh thi i.

Xu hng chung hin nay trn chnh trng quc t l ha bnh, hu ngh, hp tc, cng nhau tin b v hi nhp. V vy, Nh nc Vit Nam thc hin chnh sch ha bnh, hu ngh, m rng hp tc, giao lu vi tt c cc nc trn th gii, khng phn bit ch chnh tr - x hi khc nhau trn c s tn trng c lp, ch quyn v ton vn lnh th, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, bnh ng, cc bn cng c li; tch cc ng h v gp phn vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ha bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. 2. Hnh thc Nh nc CHXHCN Vit Nam Hnh thc chnh th ca Nh nc ta c thit lp theo chnh th cng ha dn ch. C quan quyn lc Nh nc cao nht (Quc hi) do nhn dn trc tip bu ra theo5

Phn ny da vo Ti liu bi dng v qun l hnh chnh Nh nc chng trnh chuyn vin - phn I: Nh nc v php lut - Hc vin Hnh chnh Quc gia- 2001, trang 40.


nguyn tc ph thng u phiu. Quc hi thay mt nhn dn thc hin quyn lc nh nc theo nhim nht nh. Trong t chc v hot ng ca Quc hi, nguyn tc tt c quyn lc thuc v nhn dn c m bo tun th nghim ngt, trit . Hnh thc cu trc ca nh nc ta l nh nc n nht. Nc chia thnh tnh (thnh ph trc thuc trung ng); tnh (thnh ph trc thuc trung ng) chia thnh huyn (qun), th x, thnh ph thuc tnh; huyn (qun, th x, thnh ph thuc tnh) chia thnh x, phng, th trn. Nh nc Vit Nam c b my nh nc duy nht ti cao, mang ch quyn quc gia trong quan h i ni v i ngoi. Ti cc n v hnh chnh lnh th thit lp cc c quan chnh quyn a phng, l b phn cu thnh, khng c yu t ch quyn nh nc. Nh nc Vit Nam c mt h thng php lut thng nht vi Hin php l o lut gc, c bn, c thc hin thng nht trn phm vi ton quc. Ch chnh tr ca Nh nc Vit Nam phn nh bn cht dn ch ca nh nc. Yu t dn ch c th hin quyn lm ch ca nhn dn trong vic tham gia v vic gii quyt cc cng vic ca nh nc, x hi theo phng chm dn bit, dn lm, dn bn, dn kim tra. Nhng phng php thc hin quyn lc nh nc l gio dc, thuyt phc, li cun ng o nhn dn tham gia qun l nh nc; x l nghim minh nhng hnh vi vi phm php lut.

II- B MY NH NC CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM1. Khi nim b my nh nc B my nh nc l h thng cc c quan nh nc t trung ng n a phng c t chc v hot ng theo nhng nguyn tc chung thng nht, to thnh mt c ch ng b thc hin cc chc nng, nhim v ca nh nc. B my nh nc CHXHCN Vit Nam c c im: C cu t chc, hot ng ca b my nh nc bo m tnh thng nht ca quyn lc nh nc. Tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn; nhn dn thc hin quyn lc nh nc thng qua cc c quan i din do nhn dn bu ra. Cc c quan khc ca nh nc u bt ngun t c quan i din dn c, chu trch nhim v bo co trc c quan dn c. B my nh nc ta c t chc theo nguyn tc tp trung, quyn lc nh nc l thng nht, nhng trong b my nh nc c s phn cng, phi hp gia cc c quan thc hin quyn lp php, hnh php, v t php nhm trnh s chng cho, mu thun, nhm ln chc nng gia chng.

-


2. H thng t chc b my chnh quyn Vit Nam H thng t chc b my chnh quyn nc ta hin nay c bn cp sau y: Cp Trung ng. Cp tnh (tnh, thnh ph trc thuc trung ng). Cp huyn (huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh). Cp x (x, phng, th trn).

Tuy nhin, hin nay cp x cn chia ra cc n v hnh chnh nh hn nh p, thn, khu vc, khm, v.v. . . Trong cc n v hnh chnh ny, nhn dn bu trc tip ngi trng n v. n hin nay th cc b phn ph trch n v hnh chnh ny cha c chnh thc xem l cp chnh quyn th nm.

3. B my nh nc Vit Nam hin nay Trc khi tm hiu cc h thng c quan trong b my nh nc ta hin nay, chng ta cn tm hiu ch nh Ch tch nc - nguyn th quc gia nc ta. Bi v, ch nh Ch tch nc l mt ch nh c lp, Ch tch nc khng thuc h thng c quan no trong bn h thng c quan s c trnh by phn tip theo, do chng ta cn nghin cu ch nh ny mt cch c lp. A. CH TCH NC Ch tch nc l ngi ng u Nh nc, thay mt nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam v i ni v i ngoi. Ch tch nc do Quc hi bu trong s i biu Quc hi. Ch tch nc chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi. Nhim k ca Ch tch nc theo nhim k ca Quc hi. Khi Quc hi ht nhim k, Ch tch nc tip tc lm nhim v cho n khi Quc hi kho mi bu Ch tch nc mi. Ch tch nc c nhng nhim v v quyn hn sau y: 1- Cng b Hin php, lut, php lnh; 2- Thng lnh cc lc lng v trang nhn dn v gi chc v Ch tch Hi ng quc phng v an ninh; 3- ngh Quc hi bu, min nhim, bi nhim Ph Ch tch nc, Th tng Chnh ph, Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao;


4- Cn c vo ngh quyt ca Quc hi b nhim, min nhim, cch chc Ph Th tng, B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph; 5- Cn c vo ngh quyt ca Quc hi hoc ca U ban thng v Quc hi, cng b quyt nh tuyn b tnh trng chin tranh, cng b quyt nh i x; 6- Cn c vo ngh quyt ca U ban thng v Quc hi, ra lnh tng ng vin hoc ng vin cc b; cng b tnh trng khn cp; trong trng hp y ban thng v Quc hi khng th hp c, ban b tnh trng khn cp trong c nc hoc tng a phng; 7- ngh U ban thng v Quc hi xem xt li php lnh trong thi hn mi ngy k t ngy php lnh c thng qua; nu php lnh vn c U ban thng v Quc hi biu quyt tn thnh m Ch tch nc vn khng nht tr, th Ch tch nc trnh Quc hi quyt nh ti k hp gn nht; 8- B nhim, min nhim, cch chc Ph Chnh n, Thm phn To n nhn dn ti cao, Ph Vin trng, Kim st vin Vin kim st nhn dn ti cao; 9- Quyt nh phong hm, cp s quan cp cao trong cc lc lng v trang nhn dn, hm, cp i s, nhng hm, cp Nh nc trong cc lnh vc khc; quyt nh tng thng hun chng, huy chng, gii thng nh nc v danh hiu vinh d Nh nc; 10- C, triu hi i s c mnh ton quyn ca Vit Nam; tip nhn i s c mnh ton quyn ca nc ngoi; tin hnh m phn, k kt iu c quc t nhn danh Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam vi ngi ng u Nh nc khc; trnh Quc hi ph chun iu c quc t trc tip k; quyt nh ph chun hoc gia nhp iu c quc t, tr trng hp cn trnh Quc hi quyt nh; 11- Quyt nh cho nhp quc tch Vit Nam, cho thi quc tch Vit Nam hoc tc quc tch Vit Nam; 12- Quyt nh c x. Nh vy, thng qua nhim v, quyn hn ca Ch tch nc cho thy Ch tch nc l ch th i din ca nh nc c nhng quyn hn nht nh trn c 3 phng din lp php, hnh php v t php.

V cc h thng c quan trong b my nh nc ta hin nay gm c 4 h thng c quan sau y: H thng c quan quyn lc nh nc (cn gi l h thng c quan dn c); H thng c quan hnh chnh nh nc (cn gi l h thng c quan qun l nh nc); H thng c quan xt x; H thng c quan kim st.


Trong , mt s quan im cn gi tt h thng thng c quan xt x v h thng c quan kim st l h thng c quan t php.

B. H THNG C QUAN QUYN LC NH NC trung ng c: Quc hi (C y ban thng v Quc hi l c quan thng trc).

a phng c: Hi ng nhn dn cp tnh; Hi ng nhn dn cp huyn; Hi ng nhn dn cp x.

1. Quc hi Quc hi l c quan i biu cao nht ca nhn dn, c quan quyn lc Nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. Quc hi l c quan duy nht c quyn lp hin v lp php. Quc hi quyt nh nhng chnh sch c bn v i ni v i ngoi, nhim v kinh t - x hi, quc phng, an ninh ca t nc, nhng nguyn tc ch yu v t chc v hot ng ca b my Nh nc, v quan h x hi v hot ng ca cng dn. Quc hi thc hin quyn gim st ti cao i vi ton b hot ng ca Nh nc. Quc hi c nhng nhim v v quyn hn sau y: 1- Lm Hin php v sa i Hin php; lm lut v sa i lut; quyt nh chng trnh xy dng lut, php lnh; 2- Thc hin quyn gim st ti cao vic tun theo Hin php, lut v ngh quyt ca Quc hi; xt bo co hot ng ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao; 3- Quyt nh k hoch pht trin kinh t - x hi ca t nc; 4- Quyt nh chnh sch ti chnh, tin t quc gia; quyt nh d ton ngn sch Nh nc v phn b ngn sch trung ng, ph chun quyt ton ngn sch ngn sch Nh nc; quy nh, sa i, hoc bi b cc th thu; 5- Quyt nh chnh sch dn tc, chnh sch tn gio ca Nh nc; 6- Quy nh t chc v hot ng ca Quc hi, Ch tch nc, Chnh ph, To n nhn dn, Vin kim st nhn dn v chnh quyn a phng;


7- Bu, min nhim, bi nhim Ch tch nc, Ph Ch tch nc, Ch tch Quc hi, cc Ph Ch tch Quc hi v cc y vin U ban thng v Quc hi, Th tng Chnh ph, Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao; ph chun ngh ca Th tng Chnh ph v vic b nhim, min nhim, cch chc Ph Th tng, B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph; ph chun ngh ca Ch tch nc v danh sch thnh vin Hi ng quc phng v an ninh; b phiu tn nhim i vi nhng ngi gi cc chc v do Quc hi bu hoc ph chun; 8- Quyt nh thnh lp, bi b cc B v cc c quan ngang B ca Chnh ph; thnh lp mi, nhp, chia, iu chnh a gii tnh, thnh ph trc thuc trung ng; thnh lp hoc gii th n v hnh chnh - kinh t c bit; 9- Bi b cc vn bn ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao v Vin kim st nhn dn ti cao tri vi Hin php, lut v ngh quyt ca Quc hi; 10- Quyt nh i x; 11- Quy nh hm, cp trong cc lc lng v trang nhn dn, hm, cp ngoi giao v nhng hm, cp Nh nc khc; quy nh hun chng, huy chng v danh hiu vinh d Nh nc; 12- Quyt nh vn chin tranh v ho bnh; quy nh v tnh trng khn cp, cc bin php c bit khc bo m quc phng v an ninh quc gia; 13- Quyt nh chnh sch c bn v i ngoi; ph chun hoc bi b cc iu c quc t do Ch tch nc trc tip k; ph chun hoc bi b cc iu c quc t khc c k kt hoc gia nhp theo ngh ca Ch tch nc; 14- Quyt nh vic trng cu dn. Thng qua nhng nhim v, quyn hn quan trng, c bn nh hng c tnh cht quyt nh i vi ton t nc, c th nhn thy Quc hi nc ta l c quan quyn lc nh nc cao nht, l c quan gim st ti cao i vi cc hot ng ca tt c cc c quan nh nc trong b my nh nc. Nhim k ca mi kho Quc hi l nm nm. Hai thng trc khi Quc hi ht nhim k, Quc hi kho mi phi c bu xong. Th l bu c v s i biu Quc hi do lut nh. Trong trng hp c bit, nu c t nht hai phn ba tng s i biu Quc hi biu quyt tn thnh, th Quc hi quyt nh rt ngn hoc ko di nhim k ca mnh. Quc hi hp mi nm hai k do U ban thng v Quc hi triu tp. Trong trng hp Ch tch nc, Th tng Chnh ph hoc t nht mt phn ba tng s i biu Quc hi yu cu hoc theo quyt nh ca mnh, U ban thng v Quc hi triu tp Quc hi hp bt thng.


K hp th nht ca Quc hi kho mi c triu tp chm nht l hai thng k t ngy bu c i biu Quc hi v do Ch tch Quc hi kho trc khai mc v ch ta cho n khi Quc hi bu Ch tch Quc hi kho mi.

2. y ban thng v Quc hi U ban thng v Quc hi l c quan thng trc ca Quc hi. U ban thng v Quc hi gm c: - Ch tch Quc hi; - Cc Ph Ch tch Quc hi; - Cc y vin. S thnh vin U ban thng v Quc hi do Quc hi quyt nh. Thnh vin U ban thng v Quc hi khng th ng thi l thnh vin Chnh ph. U ban thng v Quc hi ca mi kho Quc hi thc hin nhim v, quyn hn ca mnh cho n khi Quc hi kho mi bu U ban thng v Quc hi mi. U ban thng v Quc hi c nhng nhim v v quyn hn sau y: 1- Cng b v ch tr vic bu c i biu Quc hi; 2- T chc vic chun b, triu tp v ch tr cc k hp Quc hi; 3- Gii thch Hin php, lut, php lnh; 4- Ra php lnh v nhng vn c Quc hi giao; 5- Gim st vic thi hnh Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi; gim st hot ng ca Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao; nh ch vic thi hnh cc vn bn ca Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao tri vi Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi v trnh Quc hi quyt nh vic hu b cc vn bn ; hu b cc vn bn ca Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao tri vi php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi; 6- Gim st v hng dn hot ng ca Hi ng nhn dn; bi b cc ngh quyt sai tri ca Hi ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng; gii tn Hi ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng trong trng hp Hi ng nhn dn lm thit hi nghim trng n li ch ca nhn dn; 7- Ch o, iu ho, phi hp hot ng ca Hi ng dn tc v cc U ban ca Quc hi; hng dn v bo m iu kin hot ng ca cc i biu Quc hi;


8- Trong trng hp Quc hi khng th hp c, quyt nh vic tuyn b tnh trng chin tranh khi nc nh b xm lc v bo co Quc hi xem xt, quyt nh ti k hp gn nht ca Quc hi; 9- Quyt nh tng ng vin hoc ng vin cc b; ban b tnh trng khn cp trong c nc hoc tng a phng; 10- Thc hin quan h i ngoi ca Quc hi; 11- T chc trng cu dn theo quyt nh ca Quc hi. L c quan thng trc ca Quc hi, y ban thg v Quc hi l l c quan duy nht trong Quc hi c tt c cc thnh vin hot ng chuyn trch. Cn Hi ng dn tc v cc U ban khc ca Quc hi th a s thnh vin hot ng kim nhim. 3. Hi ng nhn dn cc cp Hi ng nhn dn l c quan quyn lc Nh nc a phng, i din cho ch, nguyn vng v quyn lm ch ca nhn dn, do nhn dn a phng bu ra, chu trch nhim trc nhn dn a phng v c quan Nh nc cp trn. Cn c vo Hin php, lut, vn bn ca c quan Nh nc cp trn, Hi ng nhn dn ra ngh quyt: V cc bin php bo m thi hnh nghim chnh Hin php v php lut a phng; V k hoch pht trin kinh t - x hi v ngn sch; V quc phng, an ninh a phng; V bin php n nh v nng cao i sng ca nhn dn, hon thnh mi nhim v cp trn giao cho, lm trn ngha v i vi c nc. i biu Hi ng nhn dn l ngi i din cho ch, nguyn vng ca nhn dn a phng; phi lin h cht ch vi c tri, chu s gim st ca c tri, thc hin ch tip xc, bo co vi c tri v hot ng ca mnh v ca Hi ng nhn dn, tr li nhng yu cu, kin ngh ca c tri; xem xt, n c vic gii quyt khiu ni, t co ca nhn dn. i biu Hi ng nhn dn c nhim v vn ng nhn dn thc hin php lut, chnh sch ca Nh nc, ngh quyt ca Hi ng nhn dn, ng vin nhn dn tham gia qun l Nh nc. i biu Hi ng nhn dn c quyn cht vn Ch tch Hi ng nhn dn, Ch tch v cc thnh vin khc ca U ban nhn dn, Chnh n To n nhn dn, Vin trng Vin kim st nhn dn v th trng cc c quan thuc U ban nhn dn. Ngi b cht vn phi tr li trc Hi ng nhn dn trong thi hn do lut nh.


i biu Hi ng nhn dn c quyn kin ngh vi cc c quan Nh nc a phng. Ngi ph trch c quan ny c trch nhim tip i biu, xem xt, gii quyt kin ngh ca i biu. C. H THNG C QUAN HNH CHNH NH NC (C QUAN QUN L NH NC): a) Nu cn c vo phm vi lnh th hot ng, h thng c quan hnh chnh nh nc c phn thnh: c quan HCNN trung ng v c quan HCNN a phng. trung ng c: Chnh ph; Cc B, cc c quan ngang B, cc c quan thuc Chnh ph.

Trong , B trng v th trng cc c quan ngang B l thnh vin ca Chnh ph, c quyn biu quyt khi Chnh ph hp. Cc c quan ny hot ng trn phm vi ton quc, vn bn quy phm php lut do cc c quan ny ban hnh c hiu lc trn phm vi c nc v c tnh bt buc thi hnh i vi cc c quan hnh chnh nh nc cp di, cc t chc v cng dn. a phng c: y ban nhn dn ba cp (cp tnh, cp huyn v cp x). Cc s, phng, ban trc thuc UBND ba cp tng ng.

y l cc c quan hnh chnh nh nc c thnh lp v hot ng trn mt phm vi lnh th nht nh, cc vn bn php lut do cc c quan ny ban hnh c hiu lc trong mt phm vi lnh th nht nh. b) Cn c vo tnh cht v phm vi thm quyn, c quan hnh chnh nh nc c phn chia thnh: C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung v c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn. C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung: l c quan hnh chnh nh nc c thm quyn gii quyt mi vn trong cc lnh vc khc nhau ca i sng x hi, i vi cc i tng khc nhau nh c quan nh nc, t chc x hi, cng dn. Cc c quan loi ny gm c Chnh ph v UBND ba cp. C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn: l cc c quan qun l theo ngnh hay theo chc nng, hot ng trong mt ngnh hay mt lnh vc nht nh v l c quan gip vic cho c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung. + trung ng c cc c quan sau: cc B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph; + a phng c cc c quan : S, (hoc Cc), Phng (chi Cc), Ban. Cc c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn c chia lm hai loi:

-


+ C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn chuyn ngnh: thm quyn ca cc c quan ny c gii hn trong mt ngnh hay mt vi ngnh c lin quan. V d: B Cng an, B nng nghip v pht trin nng thn. + C quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn lnh vc: L cc c quan nh nc c chc nng qun l chuyn mn tng hp. V d: B K hoch v u t, B Lao ng- thng binh v x hi. Tuy c s phn chia thnh c quan hnh chnh nh nc trung ng, a phng; c thm quyn chung, thm quyn chuyn mn, nhng tt c cc c quan hnh chnh nh nc ny lun to thnh mt th thng nht, quan h cht ch vi nhau trn nguyn tc tp trung dn ch. Tt c h thng cc c quan trong h thng c quan hnh chnh nh nc nu trn c th c khi qut nh sau:

C quan hnh chnh nh nc trung ng

Thm quyn chung

Thm quyn chuyn mn B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph S v tng ng

Chnh ph

y ban nhn dn cp tnh a phng y ban nhn dn cp huyn

Phng v tng ng

y ban nhn dn cp x

Ban

c) Cn c theo ch lnh o, cc c quan hnh chnh nh nc chia lm 2 loi: 1. C quan t chc theo nguyn tc tp th lnh o(thng thng l cc c quan c thm quyn chung); 2. C quan t chc theo ch th trng (thng thng l cc c quan c thm quyn chuyn mn). 1. Chnh ph Chnh ph l c quan chp hnh ca Quc hi, c quan hnh chnh Nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam.


Chnh ph thng nht qun l vic thc hin cc nhim v chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, quc phng, an ninh v i ngoi ca Nh nc; bo m hiu lc ca b my Nh nc t trung ng n c s; bo m vic tn trng v chp hnh Hin php v php lut; pht huy quyn lm ch ca nhn dn trong s nghip xy dng v bo v T quc, bo m n nh v nng cao i sng vt cht v vn ho ca nhn dn. Chnh ph chu trch nhim trc Quc hi v bo co cng tc vi Quc hi, U ban thng v Quc hi, Ch tch nc. Chnh ph gm c Th tng, cc Ph Th tng, cc B trng v cc thnh vin khc. Ngoi Th tng, cc thnh vin khc ca Chnh ph khng nht thit l i biu Quc hi. Th tng Chnh ph chu trch nhim trc Quc hi v bo co cng tc vi Quc hi, U ban thng v Quc hi, Ch tch nc. Ph Th tng gip Th tng lm nhim v theo s phn cng ca Th tng. Khi Th tng vng mt th mt Ph Th tng c Th tng y nhim thay mt lnh o cng tc ca Chnh ph. Chnh ph c nhng nhim v v quyn hn sau y: 1- Lnh o cng tc ca cc B, cc c quan ngang B v cc c quan thuc Chnh ph, U ban nhn dn cc cp, xy dng v kin ton h thng thng nht b my hnh chnh Nh nc t trung ng n c s; hng dn, kim tra Hi ng nhn dn thc hin cc vn bn ca c quan Nh nc cp trn; to iu kin Hi ng nhn dn thc hin nhim v v quyn hn theo lut nh; o to, bi dng, sp xp v s dng i ng vin chc Nh nc; 2- Bo m vic thi hnh Hin php v php lut trong cc c quan Nh nc, t chc kinh t, t chc x hi, n v v trang v cng dn; t chc v lnh o cng tc tuyn truyn, gio dc Hin php v php lut trong nhn dn; 3- Trnh d n lut, php lnh v cc d n khc trc Quc hi v U ban thng v Quc hi; 4- Thng nht qun l vic xy dng, pht trin nn kinh t quc dn; thc hin chnh sch ti chnh, tin t quc gia; qun l v bo m s dng c hiu qu ti sn thuc s hu ton dn; pht trin vn ho, gio dc, y t, khoa hc v cng ngh, thc hin k hoch pht trin kinh t - x hi v ngn sch Nh nc; 5- Thi hnh nhng bin php bo v cc quyn v li ch hp php ca cng dn, to iu kin cho cng dn s dng quyn v lm trn ngha v ca mnh, bo v ti sn, li ch ca Nh nc v ca x hi; bo v mi trng; 6- Cng c v tng cng nn quc phng ton dn, an ninh nhn dn; bo m an ninh quc gia v trt t, an ton x hi; xy dng cc lc lng v trang nhn dn; thi hnh lnh ng vin, lnh ban b tnh trng khn cp v mi bin php cn thit khc bo v t nc;


7- T chc v lnh o cng tc kim k, thng k ca Nh nc; cng tc thanh tra v kim tra Nh nc, chng quan liu, tham nhng trong b my Nh nc; cng tc gii quyt khiu ni, t co ca cng dn; 8- Thng nht qun l cng tc i ngoi; m phn, k kt iu c quc t nhn danh Nh nc CHXHCN Vit Nam, tr trng hp quy nh ti im 10 iu 103 ca Hin php; m phn, k, ph duyt, gia nhp iu c quc t nhn danh Chnh ph; ch o vic thc hin cc iu c quc t m Cng ho x hi ch ngha Vit Nam k kt hoc gia nhp; bo v li ch ca Nh nc, li ch chnh ng ca t chc v cng dn Vit Nam nc ngoi; 9- Thc hin chnh sch x hi, chnh sch dn tc, chnh sch tn gio; 10- Quyt nh vic iu chnh a gii cc n v hnh chnh di cp tnh, thnh ph trc thuc trung ng; 11- Phi hp vi Mt trn T quc Vit Nam, cc on th nhn dn trong khi thc hin nhim v, quyn hn ca mnh; to iu kin cc t chc hot ng c hiu qu. Nh vy, Chnh ph thng nht thc hin v thc hin chc nng qun l nh nc trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi. Chnh v Chnh ph, B, U ban nhn dn ba cp, S, phng, Ban l cc ch th ch yu thc hin chc nng qun l trong b my nh nc nn cc c quan ny cn c gi l c quan qun l nh nh nc Nhim k ca Chnh ph theo nhim k ca Quc hi. Khi Quc hi ht nhim k, Chnh ph tip tc lm nhim v cho n khi Quc hi kho mi thnh lp Chnh ph mi.

2. B v cc c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph B, c quan ngang B (gi tt l c quan cp B) l c quan qun l nh nc c thm quyn chuyn mn trung ng; l c quan chuyn mn c t chc theo ch th trng mt ngi, ng u l cc B trng hay Ch nhim y ban. Cc c quan cp B thc hin chc nng qun l nh nc theo ngnh (qun l chc nng, qun l lin ngnh) hay i vi lnh vc (qun l tng hp) trn phm vi ton quc. B qun l theo lnh vc l c quan qun l nh nc Trung ng ca Chnh ph thc hin chc nng qun l nh nc theo tng lnh vc ln, v d nh: k hoch, ti chnh, khoa hc, cng ngh, lao ng, gi c, ni v, ngoi giao, t chc v cng v. Cc lnh vc ny lin quan n hot ng tt c cc B, cc cp qun l nh nc, t chc x hi v cng dn. B qun l ngnh l c quan Nh nc Trung ng ca Chnh ph, c trch nhim qun l nhng ngnh kinh t-k thut, vn ho, x hi, v d nh: nng nghip, cng nghip, giao thng vn ti, xy dng, thng mi, vn ho thng tin, gio dc, y t. B qun l ngnh c th tp hp vi nhau thnh mt hoc mt nhm lin

-


quan rng. N c trch nhim ch o ton din cc c quan, n v hnh chnh s nghip, kinh doanh do mnh qun l v mt nh nc. B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph l th trng cao nht ca B hay c quan ngang B. B trng, mt mt l thnh vin ca Chnh ph, tham gia quyt nh nhng vn thuc thm quyn chung ca Chnh ph; mt khc l th trng ngi ng u B thc hin quyn hnh php, tc l ngi ng u h thng hnh chnh Nh nc i vi ngnh hay lnh vc, qun l ngnh hay lnh vc c giao trong phm vi c nc. B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph chu s lnh o ca Th tng Chnh ph, chu trch nhim qun l nh nc v lnh vc, ngnh mnh ph trch trn phm vi c nc, bo m s tun th php lut trong ngnh, lnh vc; chu trch nhim trc Th tng Chnh ph, trc Quc hi v lnh vc, ngnh mnh ph trch. Cc c quan thuc Chnh ph l nhng c quan c chc nng gip vic cho Chnh ph. Th trng cc c quan ny khng phi l thnh vin ca Chnh ph, c quyn tham d cc phin hp ca Chnh ph nhng khng c quyn biu quyt.

3. U ban nhn dn cc cp Khc vi c quan hnh chnh nh nc trung ng v vi cc c quan nh nc khc, c quan hnh chnh nh nc a phng c t chc v hot ng theo nguyn tc song trng trc thuc: ph thuc theo chiu dc v ph thuc theo chiu ngang. U ban nhn dn do Hi ng nhn dn bu ra, l c quan chp hnh ca Hi ng nhn dn, c quan hnh chnh nh nc a phng, chu trch nhim chp hnh Hin php, lut, cc vn bn ca cc c quan nh nc cp trn v ngh quyt ca Hi ng nhn dn. Nhim v v quyn hn ca UBND c quy nh c th trong Hin php v Lut t chc HND v UBND. Tnh cht v hot ng: y ban nhn dn l c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chung. Nhim k ca UBND theo nhim k ca hi ng nhn dn cng cp. UBND gm c mt Ch tch, mt hay nhiu ph Ch tch v cc y vin. Ch tch UBND phi l i biu HND, do HND cng cp bu ra v c Ch tch UBND cp trn trc tip ph chun (nu l cp tnh th phi c Th tng Chnh ph ph chun ). UBND l mt thit ch tp th trong Ch tch UBND l ngi trc tip lnh o hot ng ca UBND. Khi quyt nh nhng vn quan trng ca a phng, UBND phi tho lun tp th v quyt nh theo a s. Ch tch UBND: Ch tch UBND c nhim v v quyn hn ring c quy nh trong php lut, phi chu trch nhim c nhn v vic thc hin nhim v quyn hn ca mnh. Ch tch UBND l: "Ngi lnh o v iu hnh cng vic ca UBND, chu trch nhim c nhn


v vic thc hin nhim v quyn hn ca mnh; cng vi UBND chu trch nhim v hot ng ca UBND trc HND cng cp v trc c quan nh nc cp trn". Tuy UBND lm vic theo ch tp th, nhng mi thnh vin ca UBND chu trch nhim c nhn v phn cng tc ca mnh trc HND cng cp tng ng. Trong , Ch tch UBND l ngi ng u, ch o v phn cng cng tc cho cc Ph Ch tch v cc thnh vin khc ca UBND.

4. Cc c quan c thm quyn chuyn mn a phng Cc c quan c thm quyn chuyn mn a phng l cc s, phng, ban c t chc v hot ng theo nguyn tc song trng trc thuc, hot ng theo ch th trng mt ngi, ng u gim c s, phng, ban. L c quan gip vic cho UBND, qun l nh nc trong phm vi lnh th ca mnh. Ngi ng u cc c quan ny do Ch tch UBND quyt nh b nhim, bi nhim, min nhim. Vic thnh lp hay bi b nhng c quan ny do UBND quyt nh sau khi tham kho kin ca c quan ch qun chuyn mn cp trn.

-

-

D. H THNG C QUAN XT X To n nhn dn ti cao; To n nhn dn cp tnh; To n nhn dn cp huyn.

Ring trong qun i c h thng to n 3 cp l: To n qun s Trung ng, To n qun khu, v To n qun s khu vc. cp trung ng, To n qun s Trung ng trc thuc To n nhn dn ti cao. To n nhn dn ti cao, cc To n nhn dn a phng, cc To n qun s v cc To n khc do lut nh l nhng c quan xt x ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. Chnh n To n nhn dn ti cao (TANDTC) do Quc hi bu trn c s s gii thiu ca Ch tch nc. Nhim k ca Chnh n To n nhn dn ti cao l 5 nm theo nhim k ca Quc hi. Ph Chnh n TANDTC v Thm phn TANDTC do Ch tch nc b nhim, min nhim, cch chc. Chnh n, Ph chnh n v Thm phn TAND cp tnh v TAND cp huyn do Chnh n TANDTC b nhim, min nhim, cch chc.


Ch b nhim, min nhim, cch chc v nhim k ca Thm phn, ch bu c v nhim k ca Hi thm nhn dn To n nhn dn cc cp do lut nh. Vic xt x ca To n nhn dn c Hi thm nhn dn, ca To n qun s c Hi thm qun nhn tham gia theo quy nh ca php lut. Khi xt x, Hi thm ngang quyn vi Thm phn. Khi xt x, Thm phn v Hi thm c lp v ch tun theo php lut. To n nhn dn xt x cng khai, tr trng hp do lut nh. To n nhn dn xt x tp th v quyt nh theo a s. Quyn bo cha ca b co c bo m. B co c th t bo cha hoc nh ngi khc bo cha cho mnh. T chc lut s c thnh lp gip b co v cc ng s khc bo v quyn v li ch hp php ca mnh v gp phn bo v php ch x hi ch ngha. To n nhn dn bo m cho cng dn nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam thuc cc dn tc quyn dng ting ni v ch vit ca dn tc mnh trc To n. Chnh n To n nhn dn ti cao chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi; trong thi gian Quc hi khng hp th chu trch nhim v bo co cng tc trc U ban thng v Quc hi v Ch tch nc. Chnh n To n nhn dn a phng chu trch nhim v bo co cng tc trc Hi ng nhn dn.

E. H THNG C QUAN KIM ST H thng c quan kim st bao gm: Vin Kim st nhn dn ti cao; Vin Kim st nhn dn cp tnh; Vin Kim st nhn dn cp huyn.

Ring trong qun i c Vin Kim st qun s Trung ng, Vin Kim st qun khu, v Vin Kim st qun s khu vc. cp trung ng, Vin Kim st qun s Trung ng trc thuc Vin Kim st nhn dn ti cao. Vin kim st nhn dn ti cao thc hnh quyn cng t v kim st cc hot ng t php, gp phn bo m cho php lut c chp hnh nghim chnh v thng nht. Cc Vin kim st nhn dn a phng, cc Vin kim st qun s thc hnh quyn cng t v kim st cc hot ng t php trong phm vi trch nhim do lut nh.


Vin kim st nhn dn do Vin trng lnh o. Vin trng Vin kim st nhn dn cp di chu s lnh o ca Vin trng Vin kim st nhn dn cp trn; Vin trng Vin kim st nhn dn cc a phng, Vin trng Vin kim st qun s cc cp chu s lnh o thng nht ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao. Vin trng VKSNDTC do Quc hi bu trn c s s gii thiu ca Ch tch nc. Nhim k ca Vin trng VKSNDTC l 5 nm theo nhim k ca Quc hi. Ph Vin trng VKSNDTC v Kim st vin VKSNDTC do Ch tch nc b nhim, min nhim, cch chc. Vin trng, cc Ph Vin trng v Kim st vin Vin kim st nhn dn cp tnh v cp huyn v Vin kim st qun s cc qun khu v khu vc do Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao b nhim, min nhim, cch chc. Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi; trong thi gian Quc hi khng hp th chu trch nhim v bo co cng tc trc U ban thng v Quc hi v Ch tch nc. Vin trng cc Vin kim st nhn dn a phng chu trch nhim bo co cng tc trc Hi ng nhn dn v tr li cht vn ca i biu Hi ng nhn dn./.

Cu hi1) Hy cho bit nhng c im chnh ca B my nh nc ta hin nay? 2) Cho bit chc nng ca Quc hi, Chnh ph, Ta n v Vin Kim st?

Ti liu tham kho1) Hin php 1992 c sa i, b sung nm 2001; 2) Lut T chc Quc hi - 2001; 3) Lut T chc Chnh ph -2001; 4) Lut T chc To n nhn dn- 2002; 5) Lut T chc Vin Kim st nhn dn- 2002; 6) Lut T chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn nm 2003.


PHN II: PHP LUT NC CNG HO XHCN VIT NAM-----------------------

Chng 5: HNH THC PHP LUT

I- KHI NIM V HNH THC PHP LUT1. Khi nim Hnh thc php lut l nhng dng tn ti thc t ca php lut trong cc kiu nh nc. Hnh thc php lut cng l mt phng thc phn nh ch ca giai cp cm quyn ra bn ngoi thng qua vic hp php ho trong cc hot ng lm lut v ban hnh lut ca cc nh nc. Hnh thc php lut l nhng cch thc m giai cp thng tr s dng th hin ch ca giai cp mnh thnh nhng th ch bt buc trong x hi. Li dng a v thng tr ca mnh, giai cp thng tr hp php ho ch ca mnh thnh ch nh nc thng qua cc hot ng lp php.

2. Cc hnh thc php lut Hnh thc ca php lut c hai loi l: hnh thc bn trong, v hnh thc bn ngoi ca php lut. 2.1. Hnh thc bn trong ca php lut Hnh thc bn trong ca php lut cha ng cc yu t ni ti kt cu nn ton b ni dung ca h thng php lut. Ni cch khc, hnh thc bn trong ca php lut chnh l hnh thc cu trc ca h thng php lut. Hnh thc cu trc bn trong ca h thng php lut ca mt nh nc bao gm cc thnh phn l cc ngnh lut c lp, trong mi ngnh lut li c cu to bi nhiu ch nh php lut c tnh c lp tng i, v trong mi ch nh php lut c cu trc t nhiu quy phm php lut. Ngnh lut l tng hp cc quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi c cng tnh cht hoc thuc v mt lnh vc c th ca i sng x hi (c gi l i tng iu chnh) vi nhng phng php iu chnh c trng. Mt ngnh lut c s khc nhau c bn i tng iu chnh, cn phng php iu chnh trong mt s trng hp cng l cn c phn bit ngnh lut.


Cc ngnh lut c bn nc ta hin nay nh: hin php, hnh chnh, hnh s, t tng hnh s, dn s, t tng dn s, lao ng, kinh t, t ai, hn nhn v gia nh, bo v mi trng, v.v. . . Ch nh php lut l mt nhm cc quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi cng loi, c mi lin h bn vng, c ni dung v tnh cht ng nht nhng vn thuc i tng iu chnh ca mt ngnh lut nht nh. Chng hn trong ngnh lut hn nhn v gia nh c cc ch nh nh: kt hn, ly hn, quyn v ngha v ca v chng ... Quy phm php lut l b phn cu thnh nh nht, l t bo cu to nn cc ch nh php lut, cc ngnh lut, v ton b h thng php lut. Quy phm php lut l nhng quy tc x s c tnh bt buc chung i vi mi ch th do nh nc ban hnh hoc tha nhn.

2.2. Hnh thc bn ngoi ca php lut Ngun ca php lut tc l nhng hnh thc bn ngoi ca php lut lm cn c dn chiu gii quyt cc s kin php l ny sinh trong cng ng dn c, trong hot ng kinh doanh thng mi, ni b quc gia hoc vi cc nc khc. V ngun c bn th c 3 loi l: Tp qun php (lut tc); Tin l php (n l); Vn bn quy phm php lut.

* Tp qun php (lut tc): Tp qun php l mt hnh thc php lut khng thnh vn, xut hin rt sm trong x hi, c s dng ph bin trong cc nh nc ch n v phong kin. Hnh thc tp qun php c s dng nh nc ph chun hoc tha nhn mt s tp qun lu truyn lu i trong x hi, ph hp vi li ch ca giai cp cm quyn, c xc lp thnh ngun php lut ca nh nc. Do c tnh ca tp qun ni chung u hnh thnh mt cch t pht, cc b v chm bin i so vi tnh hnh thc t, do v nguyn tc tp qun php khng th l hnh thc c bn ca nh nc php quyn. Theo tinh thn iu 14 B lut Dn s Vit Nam th trong tnh hnh hin nay, vic x l cc quan h dn s vn c th c vn dng cc tp qun c ni dung tin b, trong trng hp cha c vn bn quy phm php

Documents

Phap Luat Dai Cuong