Pht trin du lch nng thn nc ta hin nayBi Xun NhnTS, Ph Hiu trng
Trng i hc Thng mi, H Ni(Cp nht: 14/9/2009)
TCCS - Pht trin nng nghip, nng thn v nng cao i sng nng dn ang tr
thnh vn c quan tm hng u hin nay ca ng v Nh nc ta. y cng l ch c rt
nhiu nh nghin cu quan tm v cho rng vi nng dn, cn phi c cch nhn mi
ph hp hn v h cn c i x nh l nhng doanh nghip nng thn. Trong qu trnh
pht trin hin nay, khi t liu sn xut quan trng trong nng nghip l t ai
ang b thu hp, nhng ch cho cc d n cng nghip, dch v th vic pht trin
du lch nng thn ti nhng a phng c nhiu tim nng du lch cn c quan tm hn
gp phn gii quyt vic lm, to ngun thu nhp t dch v cho nng dn.1 - V s
ra i v pht trin ca du lch nng thn trn th giiKhi nim du lch nng thn
manh nha cng vi s hnh thnh ca ngnh ng st chu u. Tuy nhin, cho mi n
nhng nm u ca thp nin 80 th k XX, du lch nng thn mi c xem l mt loi
hnh du lch v ph bin hu ht cc quc gia chu u nh Php, Hung-ga-ri,
Bun-ga-ri, H Lan, an Mch, Thy in... Lc by gi, khi nim du lch nng
thn c quan nim tng ng vi cc loi hnh du lch nng tri, du lch di sn,
du lch xanh, du lch nh ngh nng thn... S khc bit v du lch nng thn cc
quc gia pht trin v quc gia ang pht trin l ch: ti cc quc gia ang pht
trin, ngi ta xem du lch nng thn l a dng ha thu nhp t nng nghip, gp
phn chng i ngho, pht huy sc mnh ni lc ca cng ng, bo tn cc gi tr bn
sc vn ha truyn thng v bo v mi trng. V vy, du lch nng thn cc nc ny
pht trin theo chiu rng. Cn cc quc gia pht trin th loi hnh du lch ny
li pht trin theo chiu su m nguyn nhn chnh l do cc khu vc nng thn
ngy cng b thu hp li. Du lch nng thn c trc du lch sinh thi, nhng du
lch nng thn t c bit n, v ch l ngun thu nhp thm ca cc trang tri, cn
du lch sinh thi pht trin mnh n mc tr thnh mt hin tng ca ngnh du
lch.
Php, B Du lch pht trin a dng ha cc loi hnh du lch (nh du lch bi
bin v du lch nng thn) thu ht du khch nc ngoi. Trong thi gian ti, ti
Php c khong 300 im cc vng nng thn s c la chn thc hin cc d n lp t cc
thit b, pht trin cc phng tin giao thng cng cng nhm thu ht khch du
lch quc t. Trung Quc, t nm 1990, chnh ph tuyn b mt chng trnh du lch
nng thn nhm mc ch chng i ngho ti mt s tnh nh Vn Nam, Qung ng... Cc
im du lch ti nhng khu vc nng thn rng ln ca Trung Quc hng nm tip n
300 triu khch du lch, t doanh thu 40 t NDT (5,13 t USD). Theo cc s
liu chnh thc ca Tng cc Du lch Trung Quc, 30 im du lch nng thn quanh
Thng Hi n 3,91 triu khch du lch trong nm 2006, tng 86% so vi nm
2005; hng nm c khong 60 triu du khch t khu vc thnh th chn n cc vng
nng thn trong "3 tun ngh vng" vo thng 5, thng 10 v thi gian din ra
L hi Ma xun. Nht Bn, t nm 1995, B Nng Lm Thy sn thit lp chng trnh
nh ngh nng thn khp trn t nc. Cc nh ngh nng thn ny ch yu do cc nng h
c th hay da vo trang tri. Du khch c phc v cc dch v n ngh ti cc nh
ngh nng thn hoc tham gia cc hot ng hng ngy y nh trng trt, gt hi, cu
c... Hn Quc, du lch nng thn bt u vo nm 1984 t mt d n ca chnh ph nhm
tng thu nhp cho nng dn. Nhiu lng qu Hn Quc trc y vn ngho nn, nh
chng trnh ny m b mt thay i hn, thu nhp ca nng dn tng ln ng k. Thi
Lan, t lu chnh ph c chnh sch khuyn khch u t pht trin du lch nng thn
theo m hnh cc trang tri hoc cc khu lng khp kn, c y cc dch v phc v
du khch. T nm 1997, du lch nng thn pht trin kh nhanh, thu ht nhiu
du khch ni a v quc t.Ngoi ra, du lch nng thn cn c hu ht cc quc gia
trn th gii nh M, -xtry-li-a, Ca-na-a, Lat-vi-a, Ty Ban Nha,
In--n-xi-a, N-pan, n ... ng ch l Anh, Php, c v o l nhng quc gia
thng tr th trng du lch nng thn ton cu vi hng ngn doanh nghip kinh
doanh loi hnh du lch ny mi nc.Do nhng iu kin kinh t, x hi, t nhin
khc nhau, nn hnh thc du lch nng thn cng khc nhau theo tng vng, quc
gia, lnh th. Chng hn, -xtry-li-a, du lch nng thn ch yu da vo cc
trang tri ln; Nht Bn, hnh thc du lch ch yu l cc nh ngh thn thin nng
thn; Hn Quc, du lch nng thn c t chc theo cc trang tri nh; i Loan,
du lch nng thn c t chc theo nhm s thch ca cng ng; Trung Quc v n l
nhng quc gia c nhiu lng nn du lch nng thn c t chc theo quy m lng.
Pht trin du lch nng thn s gp phn bo tn di sn v bo v mi trng; gim
ngho thng qua pht trin kinh k nng thn, pht trin ngnh, ngh; gip pht
trin du lch sinh thi v cc loi hnh du lch khc; gio dc, hun luyn v
tng cng k nng cho cng ng; to vic lm cho ph n v s dng sn phm a phng,
gip pht trin nng nghip sinh thi.Du lch nng thn c cc c im cn bn sau:
(1) Nn tng ca du lch nng thn l nng nghip; (2) M hnh du lch nng thn
c th thay i theo thi gian v khng gian cho ph hp vi tnh hnh; (3) Du
lch nng thn khng cnh tranh vi cc loi hnh du lch khc, s pht trin ca
cc ngnh khc l tin cho du lch pht trin. Tuy nhin, s cnh tranh trong
ngnh th rt ln; (4) D pht sinh nhng hnh thi bin tu ca du lch nng
thn; (5) C tnh lin ngnh v lin vng cao.T nhng c im trn, pht trin du
lch nng thn phi bo m cc nguyn tc sau: Bo m tnh cng bng cho cc ch th
tham gia; em li li ch cho ngi dn a phng v pht huy ni lc tng a phng;
bo tn, pht huy vn di sn v bo v mi trng; lun i mi v to s khc bit;
tng cng mi lin kt theo chiu dc v chiu ngang lm phong ph thm sn phm;
gi gn bn sc, xy dng hnh nh p trong lng du khch. ng bng sng Cu Long
hin c 21 im du lch mit vn, thu ht rt ng khch trong nc v nc
ngoi.
Tuy xut hin trc du lch sinh thi, nhng du lch nng thn t c bit n,
bi sc nh hng ca du lch nng thn by gi ch mc cc hot ng trong trang
tri v c coi nh l mt ngun thu nhp thm ca cc trang tri. Trong khi ,
du lch sinh thi ra i trong bi cnh hnh thnh nhng loi hnh du lch c
trch nhim vi mi trng. Du lch sinh thi thu ht s quan tm ca nhiu t
chc bo tn thin nhin v ca nhiu quc gia th gii. Du lch sinh thi pht
trin mnh n mc tr thnh mt hin tng ca ngnh du lch. Khng dng li , tip
ni cc loi hnh du lch c trch nhim vi mi trng l cc loi hnh du lch c
trch nhim vi cng ng ra i, t chng ta c cc khi nim du lch chng i
ngho, du lch bn a, du lch cng ng... v khi nim du lch bn vng ra i. 2
- Nng thn Vit Nam v tim nng pht trin du lch nng thnKhu vc nng thn c
khong 75% dn c ang sinh sng, c din tch t chim trn 92% din tch lnh
th Vit Nam. Thu nhp bnh qun u ngi khu vc nng thn thp hn dn c thnh
ph khong 2,5 ln v khong cch thu nhp ngy cng c xu hng gia tng. Tnh
trng thiu vic lm, tht nghip nng thn cng cao hn thnh th khong 7 triu
ngi. Mi nm, khu vc ny c hn 1 triu ngi c b sung thm vo lc lng lao
ng, hng chc nghn ngi dn di c t pht ra thnh ph v n nhng a phng c
nhiu t rng khai hoang, mong tm cuc sng tt p hn. Vic di c ny lm yu c
cu x hi vng nng thn, gia tng nn ph rng, v tng thm p lc thnh ph v cc
mt kinh t, x hi, mi trng. S yu km ca khu vc nng thn cn th hin c kt
cu h tng nh h thng ng s, cung cp nc ti, tiu, cung cp in v thng
tin...V nng nghip: Nng nghip l hot ng chnh ca kinh t nng thn, chim
68% tng gi tr sn phm (GDP) nng thn. Lut t ai nm 1993 to lp c s php
l h nng dn l n v sn xut nng nghip t ch, v nh , to ra ng lc nng cao
sn xut, bo m an ton lng thc cho hu ht ngi dn. Nng nghip, c bit l sn
xut go, hin nay ang ng gp nhiu cho xut khu. Tuy nhin, thu nhp bnh
qun ca nng dn vn cn rt thp. Hu ht nng dn khng c vic lm, v c t t ai
(trung bnh c 0,5 ha/h), rung t li b chia thnh rt nhiu mnh nh. C kh
ha nng nghip pht trin rt chm. Tng t, c nhiu vic phi lm ci thin ging
cy trng, vt nui v p dng k thut canh tc hin i. Do vy, nu so snh vi
nng nghip ca cc nc ng - Nam khc nh Thi Lan v Phi-lip-pin th nng
nghip Vit Nam khng hiu qu v khng c tnh cnh tranh. S tip cn ca Vit
Nam vi thng mi th gii ngy cng su rng lm cho vic khc phc nhng thiu
st ny l i hi rt cp thit.V cng nghip, dch v nng thn: Khu vc cng
nghip, dch v nng thn cn yu, nhng c nhiu tim nng pht trin. Do cng
nghip cha pht trin nn cht lng go xut khu t Vit Nam thp do h hi
trong qu trnh ch bin; chi ph sn xut ng ma cao hn cc nc khc; lng ph
trong bo qun, ch bin rau qu. Hn na, qu nhiu nh my ch bin li t thnh
ph, iu ny c ngha l chi ph nhiu cho vic vn chuyn nng sn nguyn liu t
nng thn v khu vc nng thn khng c thm vic lm do cc nh my ch bin sn
phm khng gn ni c ngun nguyn liu.Mt tim lc ng k nhiu vng nng thn l
truyn thng lm hng th cng, nh sn xut gm s, hng dt, ng, da, sn mi, my
tre v nn... Cc mt hng ny tuy c tim nng pht trin, nhng cha c quan tm
v u t ng mc. Cc ngnh dch v tng i yu nng thn do kh khn trong vn
chuyn v nhu cu ca a phng thp. Du lch c thit lp nh l mt ngun thu nhp
v l cng vic ng k vi vng nng thn c th. Du lch c tim nng mang li li
ch trn phm vi rng hn, nu c pht trin mt cch bn vng. nc ta cho n nay,
khi nim du lch nng thn vn cha c nhc ti trong cc vn bn php l, mc d
nc ta c tim nng ln pht trin du lch nng thn. Vi phong cnh thin nhin
p, a hnh a dng gm ni i, sng sui, bin o, hang ng, h ng, thc vt phong
ph, vng nng thn vi nhng lng qu c knh vng Bc B, nhng nt vn ha truyn
thng c sc, nhng vng t c lch s hnh thnh lu i, ni lu gi nhiu di tch
lch s v truyn thng vn ha tp tc ca ngi xa, nhng cnh ng bt ngt, ph
nhiu Nam B... l nhng iu kin cn v nc ta pht trin du lch nng thn. Ngi
Vit Nam nhn hu, thy chung, yu chung ha bnh v giu lng mn khch cng vi
i bn tay kho lo, tr thng minh, nhy bn v giu lng qu cm, lm nn nhng
nt vn ha truyn thng c sc Vit Nam t chnh tm hn mc mc y ca mnh. Lng
qu vi nhng hot ng ca ngh nng, nhng ngh th cng kim sng hng ngy ca
ngi dn c ng, l c mt ti nguyn ln ca du lch nng thn m du khch quc t
rt quan tm. gp phn xa i, gim ngho, t nm 2001, T chc Pht trin quc t
ca H Lan (SNV) phi hp vi s du lch ca mt s tnh thc hin Chng trnh Du
lch bn vng v ngi ngho v Sa pa (Lo Cai) l im c la chn lm th im. Ti
Tha Thin - Hu, SNV phi hp vi S Du lch ca tnh ra nhiu chng trnh thit
thc v c th vi nhng ni dung chnh: nng cao nhn thc v du lch bn vng;
xa i, gim ngho; qun l nh nc v du lch a phng; xy dng m hnh du lch
cng ng v quan h hp tc gia cc bn lin i trong du lch. Vi chng trnh
ny, SNV h tr t vn k thut cho cc i tc cp tnh, huyn v cng ng xy dng m
hnh du lch bn vng, gp phn bo tn mi trng, vn ha v pht trin sinh k
cho ngi ngho. M hnh th im ti vng ng bo dn tc thiu s vn kh ngho nn
min ni ca tnh thu ht trn 30 on khch quc t n mua cc sn phm du lch ca
a phng. T nm 1986 ti Long H (Vnh Long) xy dng c m hnh du lch sinh
thi nng thn kh hiu qu, m hnh u tin t ngi nh ba gian truyn thng ca
Nam B gn lin vi sng nc, knh rch, mit vn. Hin nay m hnh ny c nhn rng
ln 21 im du lch mit vn, thu ht kh ng khch du lch trong v ngoi nc.
Tuy nhin, cc m hnh ny vn cn thiu s quan tm h tr ca chnh quyn a
phng.Nhng nm gn y, ngnh du lch Vit Nam pht trin a dng cc loi hnh du
lch, nhng du lch nng thn cha pht trin bi cc l do sau:Mt l, cha c
quy hoch c th cho tng a phng pht trin du lch nng thn, c th l cha c
mt khung l thuyt chung cho cc khi nim v loi hnh du lch ny. Hai l,
du lch pht trin, nhng cha tng xng vi tim nng vn c ca n. S pht trin
ca du lch tc ng n i sng con ngi, thin nhin v mi trng nng thn v c
hai hng tch cc ln tiu cc, m phn nhiu l tiu cc. Ba l, do pht trin du
lch cha gn kt vi a phng nn cc ti nguyn thin nhin c ngnh du lch khai
thc cha hiu qu v bn vng. Trong khi , ngi nng dn nng thn vn ng bn l
cc qu trnh vn ng ca ngnh du lch, nhng hot ng du lch ch mi mang li
cho Nh nc v khu vc t nhn. Bn l, cha c s chun b tt v nhn thc cho cp
y, chnh quyn cc cp v ngi dn a phng c ti nguyn du lch nng thn h sn
sng tham gia hot ng ny, t gim bt c nhng t nn thng gp nh cho ko
khch, cung ng sn phm v dch v km cht lng, dn lm mt i bn sc vn ha ca
a phng.Nm l, nng dn l nhng ngi a di sn sinh thi v vn ha ca mnh tham
gia hot ng du lch nng thn, nhng trong thc t li thu c rt t li t hot
ng ny. 3 - Mt s gii php pht trin du lch nng thn Chin lc pht trin
kinh t - x hi n nm 2010 c ng v Nh nc ta xc nh: tc tng trng kinh t
nng thn t 10% - 11% trong giai on 2006 - 2010; phn u tc tng trng
nhanh chng hn khu vc cng nghip v dch v so vi nng nghip to vic lm,
to 800.000 vic lm mi mi nm trong khu vc kinh t nng thn; nng cao mc
thu nhp bnh qun hng nm nng thn ln 550 USD/ngi vo nm 2010, duy tr t
l gia thu nhp bnh qun nng thn v thu nhp bnh qun quc gia; ci thin
nhanh chng kt cu h tng v dch v nng thn; v bng cch ny, duy tr mc dn
s nng thn, ng thi chp nhn gim t l trong c cu dn s quc gia. Pht trin
dch v ni chung v du lch nng thn ni ring nc ta c vai tr quan trng
tng trng kinh t, to nhiu vic lm mi nng thn. D kin nhng ngnh ny s
tng trng GDP 14% mi nm vo nm 2010 (so vi 4% ca nng nghip); v t l
nhng ngnh ny trong tng vic lm nng thn s tng gp i, t 14% nm 2000 n
28% nm 2010; v s to 400.000 vic lm trc tip mi mi nm v hng trm ngn
vic lm gin tip do hiu ng ca ngnh du lch nng thn. thc hin tt cc mc
tiu trn, nhanh chng pht trin du lch nng thn gn vi xa i, gim ngho v
chuyn dch c cu kinh t, thu hp khong cch giu ngho gia thnh th v nng
thn, cn thc hin tt cc gii php sau:1 - Khi gii quyt vic thu hi t ca
nng dn s dng cho cc mc ch khc nh a vo kinh doanh, xy dng khu th mi,
sn golf, nng dn phi c thng tho theo th trng, h phi c tha thun n b
vi cc doanh nghip cng nghip, dch v khc n kinh doanh trn t nng nghip
m h ang sn xut. Mt khc, cng cn nghin cu a nng dn tham gia to thm gi
tr mi bng chnh ti nguyn nng thn ca h pht trin cc dch v, trong c dch
v du lch trc tip phc v cho cc khu cng nghip, khu vui chi, gii
tr...2 - Cn c cc nghin cu c bn v tng vng nng thn trong k hoch pht
trin ca cc tnh, thnh ph trong c nc. Xc nh sc thu ht ca ti nguyn du
lch trn a bn nng thn trn c s iu tra v nh gi ton din ti nguyn thng
qua 9 tiu ch chnh sau: (1) mc hp dn ca ti nguyn du lch nng thn ca
tng a phng; (2) thi gian khai thc cc ti nguyn; (3) cc yu t mi trng;
(4) sc cha ca tng vng; (5) bn vng trong khai thc tim nng du lch nng
thn; (6) kh nng tip cn; (7) iu kin h tng; (8) kh nng pht trin; (9)
hiu qu kinh t v x hi. Cc tiu ch trn gip cho vic lng ha ti nguyn
theo thang bc to c s t chc khai thc v qun l, pht trin ti nguyn
trong du lch ca tng a phng. 3 - Xc nh r ni dung ch yu khai thc ti
nguyn du lch trn a bn nng thn l pht trin du lch sinh thi, du lch vn
ha vi phng thc a dng ha ch th tham gia. Ti nguyn du lch nng thn s c
khai thc t chc cc loi hnh du lch mi, gn kt cc chng trnh du lch hin
c vi cc sn phm v dch v mi, nng cao cht lng cc chng trnh. c bit coi
trng mi quan h lin kt, i tc trong cung ng cc dch v phc v ti a nhu
cu ca du khch. 4 - Hon thin vic quy hoch du lch cho tng a phng v
tng cng qun l nh nc thc hin cc quy hoch c ph chun, trnh tnh trng lm
n manh mn, lm cho du lch nng thn km tnh bn vng. Xy dng cc m hnh du
lch nng thn ph hp vi cc a phng khc nhau nh m hnh trang tri hoc m
hnh du lch theo quy m lng du khch c th tham gia cc hot ng ca lng
trong vi ba ngy vi cc tin nghi dch v c cht lng v nht l cc cng trnh
v sinh nng thn;5 - Tng cng u t kt cu h tng, c s vt cht - k thut v
sn phm du lch lm cho cc lng qu Vit Nam tr nn d tip xc hn v to thun
li trong lin kt gia cc lng, cc khu vc trong thu ht khch du lch. 6 -
Hon thin c ch, chnh sch qun l dch v du lch, m cc lp cho cn b chnh
quyn cc a phng nng cao nhn thc v pht trin du lch; xy dng cc quy c
ca cc lng trong khai thc du lch, trnh tnh trng lm n chp git nh hin
nay. Tuyn truyn, ph bin cho dn c a phng v pht trin du lch nng thn,
a chng trnh ny vo dy trong cc trng ph thng cc a phng.7 - y mnh o to
ngun nhn lc cho cc doanh nghip du lch, a chng trnh o to pht trin du
lch nng thn vo cc c s o to. Cc doanh nghip l hnh khi xy dng cc chng
trnh du lch nng thn cn nghin cu k c im ca cc a phng c ti nguyn du
lch v c mi lin h cht ch khc trong h thng du lch l chnh quyn, c dn
cc a phng v khch du lch.8 - Tng cng m rng th trng v tuyn truyn qung
b cho cc chng trnh du lch nng thn c xy dng trn c s bo m quan h gia
khai thc v pht trin bn vng ti nguyn, kt hp pht trin du lch vi pht
trin nng thn, kt hp yu t truyn thng vi yu t hin i./.
