შესავალი გერმანული ენისლექსიკოლოგიაში

პროფ.დრ. ლალი ქეცბა–ხუნდაძეთსუ გერმანული ფილოლოგიისდეპარტამენტი

I ლექცია

ლექსიკოლოგიის საგანი დაშესწავლის ობიექტი

1. რას შეისწავლის ლექსიკოლოგია?

ლექსიკოლოგიის კვლევის ობიექტი არისსიტყვა, სიტყვები, როგორც საბაზისოერთეული ნებისმიერი ენისთვის.ბერძნ. léxis აღნიშნავს ‘სიტყვას’ თუმცა ისსწავლობს არა ცალკეულ სიტყვაფორმებს, არამედ ლექსემებს, ენის ლექსიკურ ფონდს.ლექსემა ეწოდება აბსტრაქტულ ენობრივერთეულს, რომელიც ცალკეული პარადიგმისყველა სიტყვაფორმას უდევს საფუძვლად.

ლექსიკოლოგია vs მორფოლოგია

მორფოლოგია სწავლობას სიტყვა–ფორმებისა და მათი ერთობლიობის –პარადიგმის – აგებულებას, ხოლო ლექსიკოლოგია იკვლევს ამა თუიმ ენის ლექსიკური ფონდისსტურქტურას.

ლექსიკოლოგია ასევე იკვლევსსხვადასხვა ლექსემების (შინაარსობრივდა ფორმალურ) ურთიერთმიმართებებს,სხვადასხვა ენების ლექსიკური მარაგისდამოკიდებულებას ერთმანეთთან (მაგ., ნასესხობებს), უნივერსალური წესებს, რომელიც ყველა(ან რამდენიმე სხვადასხვა) ენისლექსიკური სისტემისთვის არისდამახასიათებელი.

1.2 ლექსიკოლოგიის ტიპებიზოგადი ლექსიკოლოგია სწავლობს ენებისლექსიკური ფონდის აღწერის თეორიულსაფუძვლებს, ასევე კანონზომიერებს, რომლებიც ყველა ენის ლექსიკისთვის არისდამახასიათებელი.სპეციალური ლექსიკოლოგია იკვლევსცალკეული ენების ლექსიკურ თავისებურებებს. ისტორიული ლექსიკოლოგია აღწერსლექსიკური ფონდის მდგომარეობასგარკვეული დროის მონაკვეთში, მეორე მხრივ– ცალკეული სიტყვების ცვალებადობასდიაქრონული თვალსაზრისით.

ლექსიკოლოგიის ტიპები II

კოგნიტიური ლექსიკოლოგია იკვლევს, თუ როგორ არის წარმოდგენილილექსიკური ცოდნა ადამიანის გონებაში.კომპიუტერული ლექსიკოლოგიაიკვლევს მეთოდებს ენის ლექსიკურიკანონზომიერებების პროგრამულიაღწერისთვის.

1.3 ლექსიკოლოგიის როგორცმეცნიერული დისციპლინის ჩამოყალიბება

ლექსიკოლოგია, როგორც დამოუკიდებელიდისციპლინა ჩამოყალიბდა XX ს. 60იანიწლებისთვისმანამდე ლექსიკოლოგიური კვლევახორციელდებოდა ლექსიკოგრაფიის, ორთოგრაფიის და რიტორიკის, ასევესტილისტიკის ფარგლებში. ლექსიკური ფონდის შესწავლას ხანგრძლივიისტორია აქვს. ჯერ კიდევ ძვ. წ მე3 ათასწლ. შუმერულ–აქადურ ტექსტებში გვხვდებასიტყვები დალაგებული საგანთა ჯგუფისმიხედვით.

1.4 ლექსიკოლოგიის ქვედისციპლინები

ლექსიკა სწავლობს ცალკეული ენის სიტყვებისსისტემურ თავისებურებებს.ლექსიკური სემანტიკა იკვლევს ლექსემებისმნიშვნელობას და ლექსიკური ფონდისსემანტიკურ სტრუქტურას.სიტყვაწარმოება იკვლევს შედგენილი/რთულისიტყვების წარმოებას და სტრუქტურირებას. ფრაზეოლოგია სწავლობს მყარ შესიტყვებებს, სიტყვათა ჯგუფებს, რომელთა მნიშვნელობამხოლოდ მისი კომპონენტების მნიშვნელობათასაფუძველზე არ გამოითვლება.

1.5. მონათესავე დისციპლინები

ლექსიკოგრაფია – ლექსიკონის შედგენისთეორია და პრაქტიკა.მორფოლოგია – ენათმეცნიერულიდისციპლინა, რომელიც იკვლევსსიტყვა–ფორმებს.ონომასტიკა –საკუთარი სახელებისშემსწავლელი ენათმეცნიერულიდისციპლინა.

საორგანიზაციო საკითხები

შეფასება:დასწრება 10pაქტიურობა (დავალებები შესრულება) 20pპრეზენტაცია 20pკლაუზურა 20pწერითი გამოცდა 30p

სააბოლოო შეფასება100p

პრეზენტაცია

ხანგრძლივობა – დაახლ. 5–7 წთ.პრეზენტაციას თან უნდა ახლდესთეზისების ფურცელი და ჰენდაუტიპრეზენტაციის თემები განაწილებაპირველივე სემინარზე

ლექცია/სემინარილექცია ჩატარდება ქართულ, ხოლოსემინარი – გერმანულ ენაზეთითოეულ ლექციას დართული ექნებაქართული სკრიპტი და მოკლეგერმანული რიდერი თავისი კითხვებით, რომელსაც სემინარზე უნდა გასცეთპასუხი.სემინარისთვის უნდა მოამზადოთ ასევეპრაქტიკული დავალებები/სავარჯიშოები