Pozita Gjeografike e Rajonit Verior

Pozita Gjeografike e rajonit Verior-veri , Alpet Shqiptare shtje t leksionit: Rajoni Verior dhe Verilindor, Pozicioni gjeografik , Nnnjsit prbrse , Alpet Shqiptare , Nnrajoni Verilindor. Rajoni Verior dhe Verilindor shtrihet n veri t lugins s lumit t Shkumbinit t Mesm dhe t degs s tij t Qarrishts. Duke prfshir relievin malor, vazhdon deri n kufirin shtetror t Shqipris me Malin e Zi, Kosovn dhe ish-RJ t Maqedonis. Si shihet, ky rajon ka shtrirjen m t madhe n Shqipri. Pozita gjeografike e Rajonit Verior e Verilindor. Pozita m veriore dhe verilindore gjeografike; M afr brendsis s gadishullit t Ballkanit, me t cilin lidhet me: gryka (Drinit t Zi, Morinit, Bashkimit-Vermosh) dhe qafa t shumta (Shishtavecit, Prushit, Morina, Pejs); Shpesh ndahet me kt brendsi nprmjet kodrave dhe maleve t ulta, sidomos n malsin e Has-Gjakovs. T gjitha kto bjn q t jet i ndjeshm ndikimi kontinental n tiparet dhe fizionomin e peizazhit t rajonit. Pozita gjeografike e Rajonit Verior e Verilindor. Komunikimi me peizazhet mesdhetare lidhen me: Distancn e shkurtr. Grykat dhe luginat trthore: Drinit, Matit, Shkumbinit etj . Vargjet malore me lartsi t ndryshme, t larta dhe pengues, por edhe t ult, jo pengues t ndikimit mesdhetar. T gjitha kto e bjn dominues karakterin mesdhetar t peizazhit. Pozita gjeografike e favorshme pr lidhje midis bregdetit dhe brendsis s Ballkanit. Pozit tranzite vler e shfrytzuar qysh n antikitet, n mesjet dhe m von. Ndrprer n e dyt t shek. XX-te, kur rajoni pati pozit t izoluar . Rivlersuar pas vitit 1990. Rivendosjen e komunikimit me Kosovn dhe Malin e Zi; Autostrada Durrs Prishtin. Superstrada Gjakov-Lezh (ide). Aeroporti i Kuksit . Vshtirsi pr t komunikuar me metropolin e vendit dhe Rajonin Perndimor. N kushtet aktuale dhe me ndrtimin e infrastrukturs s nevojshme Pozita gjeografike e rajonit mundson: lidhjet me rajonet e tjera n Shqipri, me trevat e tjera shqiptare dhe me vendet e tjera t Evrops Juglindore . Krijimin e eurorajoneve: Kuksit ,Dibrs. sandri

sandri gjeneral

Numri i postimeve: 406 Reputation: 0 Registration date: 01/07/2008 Location: I kudo gjendur

Post n2 Re: Leksione gjeografi (RAJONI VERIOR DHE VERILINDOR ) nga sandri prej Thu 18 Sep - 11:16:57

Kushtet Natyrore Ndrtim dhe struktur gjeologjike t larmishme,

tepr t ndrlikuar, me evolucion kompleks dhe jo t njjt; Pasuri t larmishme minerare dhe me vlera industriale; Reliev malor, me kontraste t mdha, shum i coptuar, me ofert tepr t kufizuar pr toka t punueshme, por me ofert t pasur pr zhvillimin e turizmit, blegtoris, pylltaris etj; Klim e larmishme, me ofert t pasur pr zhvillimin e disa degve t bujqsis dhe sidomos t turizmit; Pasuri t mdha ujore e potencial t madh hidroenergjetik . Toka t degraduara nga erozioni; Bimsi e larmishme, e pasur me pyje ahu, halorsh, dushku; Veori t prgjithshme. Bot e larmishme shtazore, me rndsi ekonomike dhe turistike; Vendbanime t rralla, t vogla, me arkitektur karakteristike; Popullsi e rrall e vendosur kryesisht n lugina dhe gropa, me prirje paksim i vazhdueshm nga emigrimi: rrethi i Tropojs 37,5 %, Puks - - 29,7 %, Mirdita 26,5 % popullsi n vitin 2001 n krahasim me 1989; Popullsi e pakt qytetare, shkall e ult urbanizimi: Rrethi i Puks -17,5 %, Dibra 16,4 %, Tropoja 26,8 %, Mati 22,8 %, Kuksi 26,1 %. Shkall m e kufizuar e emancipimit t popullsis; Bujqsi e kufizuar n lugina, ndrsa n male kryesisht blektori; Forma jo t pakta t ekonomis s mbyllur, me shkembime shum t kufizuara; Industri energjetike (hidroenergji), minerare dhe metalurgji me ngjyra me cikl t plot dhe t pjesshme e specializuar n nnrajone t veanta; Rrjet transporti i kufizuar; N prgjithsi mund t klasifikohet rajon pasiv, nj hapsir q po braktiset; deri tani impulse tepr t kufizuar zhvillimi n sektor t kufizuar; Mundsi t mira zhvillimi t lidhura me: Pozitn tranzite; Pasurit e mdha natyrore, nntoksore dhe siprfaqsore: uj, pyje, minerale, me mundsi t mdha shfrytzimi pr t ardhmen; Ofertn e pasur turistike: trashgimi e larmishme natyrore e kulturore. Krijimin e eurorajoneve: Kuks, Dibr etj. Projektet dhe marrveshjet financiare pr Programin e Fqinjsis (janar 2005) t Ballkanit Perndimor; projektet Rajonale CARDS dhe Intereg . Ndihm e veant pr shtetet e Ballkanit Perndimor. Duke u nisur nga natyra shum e larmishme dhe popullimi e zhvillimi ekonomik jo i njjt, n kt rajon dallohen dy nnrajone: Alpet Shqiptare dhe Nnrajoni Verilindor. Tek ky i fundit dallohen: Malsia e Hasit dhe e Gjakovs; Lugina e Drinit t Zi dhe vargu malor i Korabit; Malsia Puk- Mirdit dhe malet e Lurs; Lugu i Matit dhe vargjet e Sknerbeut; Malsia e Martaneshit, Gollobords dhe ermeniks; Nnrajoni i Alpeve Shqiptare. Pozita gjeografike, kufijt, madhsia: N V t Drinit . N L t Ultsirs s Shkodrs; N L t grops s Tropojs . Kufiri V, VL e VP . konvencional . Gjatsia P-L 64 km, Gjersia V-J - 60 km, Sip. rreth 2000 km2. Pozita gjeografike m veriore n vend kushtzon: N aspektin natyror karakterin alpin t peizazhit . B. n aspektin social, ekonomik, politik: n rrethet: Shkodr, Malsia e Madhe dhe Tropoj . larg qendrave urbane e shkputur nga qendrat urbane t natyrshme, pasoj e 1913, larg rrugve t transportit; vshtirsi pr pr tu ndrlidhur midis zonave prbrse; t rrethuar nga kufij shtetror t ngrir, t konsideruar armiqsor (sidomos n e dyt shek. XX) T gjitha kto kushtzuan karakterin tepr t izoluar, me pasoja negative: veansi t zhvillimeve sociale dhe ekonomike , ekonomi e mbyllur m e shprehur; nivel i ult i zhvillimit ekonomik; rrujatje dhe transmetim i nj trashgimie t pasur materialo-shpirtrore; shkall e kufizuar e emancipimit t popullsis s Alpeve. Q pozita gjeografike t ndikoj pozitivisht duhet: zhvillimi i rrjetit t transportit lidhja dhe vendosja e shkmbimeve me rajonet e vendit; vendosja e shkmbimeve me trevat e tjera jasht

kufirit; lidhja me qendrat urbane t natyrshme jasht kufirit. Kushtet natyrore: Tepr t larmishme, Karakter alpin tepr i ashpr. Ndrtimi gjeologjik: tre zona gjeologjike: Alpet, Gashit, Cukali si nnzon e KC. marrdhnie mbihipse midis zonave tektonike; mbizoterimi glqerorve t mesozoit; Prhapje e kufizuar e terrigjeneve t vjetr (rreshpe) dhe t rinj (flish); prhapje e kufizuar e magmatikve n VL. Rndsi t madhe morfologjike ka dolomitizimi i glqerorve . Veorit e relievit: Morfologjia : Tepr e larmishme; Kontraste t mdha; Shum e coptuar; Shum e ashpr. Pasojat: Larmi dukurish fiziko- gjeografike . Vshtirsi pr tu lidhur midis njsive fqinje; Ndikim i fuqishm n popullim, n tiparet sociale deri n karakterin e sjelljen e njerzve. Alpet kan formn e kupols s madhe. Pasojat: Luginat dhe kurrizet me shprndarje rrezore, q lidhet me ndryshimin e amplituds s lvizjeve diferencuese midis qendrs dhe rrethinave . Ndryshime klimatike n drejtim vertikal; Ndryshime t tjera n vertikal: hidrografis, tokave, bimsis. Vendosje karakteristike n formn e rrathve bashkqendror t brezave t tokave dhe t bimsis. Hipsometria e Alpeve Reliev i theksuar malor, Amplitud e madhe hipsometrike mbi 2500 m Lartsia mesatare 1136 m. Katet hipsometrike: Mbi 1000 m 75 % . Nn 1000 m 25 %. Mbi 2000 m - 7 %. 200 800 m - 29 % lug. kryesore; 800 1400 m 44 % blloqe malore; 1400 2694 - kreshta malore t larta. Pasojat e relievit t ashpr malor: Relievi - komponenti kryesor, baz i peizazhit gjeografik Ofert shum e varfr pr toka bujqsore, vetm n lugina; Ofert shum e pasur pr aktivitete t tjera: turizm, pylltari etj. MORFOGJENEZA: Tipi i relievit strukturoro eroziv Alpet prbjn nj pllak t fuqishme n trajtn e nj monoklinori t madh, q dallohet pr: pjesn qendrore shum t gjer; rnie shum t but (10-150) drejt VP. coptim i madh tektonik . N strukturn monoklinale: kreshta monoklinale, lugina subsekuente dhe obsekuente . Tipi i relievit strukturoro eroziv . Gjat zhvillimit neotektonik: Zona tektonike e Alpeve- lvizje me tendenc t vazhdueshme n ngritje mesatare deri intensive dhe nga mbizotrimi i regjimit n trheqie; Zona tektonike e Cukalit: lvizje n ngritje t vazhdueshme, por me regjim mbizotrues n ngjeshje . Mosprputhje t morfologjis me strukturn: Kollat, Prroi i That, Nikajve. N strukturn shkputse: Karakteri bllokor dhe luspor . Morfologji e lidhur m tepr me strukturn shkputse . Relievi glaciar: Akullzim m i zhvilluar . Veprim mbi 1600 -1800 m, ndrsa gjuht mbi 450 m. Forma akullnajore: cirqe t llojeve t ndryshme . Lugina akullnajore, pragje, shpatullime, morena . Reliev karstik: Kushte optimale pr karstin: Prhapja e madhe e glqerorve t T3 J1 dhe t Cr2; Trashsia e madhe e glqerorve; Coptimi i madh i tyre nga tektonika; Klima e ftoht etj. Forma karstike m t shumta deri 800 m. Forma nivo-karstike dhe karstiko-glaciare mbi 800 m; Relievi lumor: Lugina me origjin komplekse: Akullnajore , Erozive , Tektonike . Ndryshimi i morfologjis. Ndrthurje e zgjerimeve me ngushtimet . Relievi erozivo-denudues, Kone, detet gurrore, Shmbje, Forma erozive siprfaqesore dhe t koncentruara ,rshqitje; Klima sht malore (alpine): Me ver t freskt dhe dimr t gjat, t ashpr, me ngrica dhe reshje t shumta dbore. Temperatura ulet nga rrethinat drejt qendrs. Temperatura mesatare vjetore nga rreth 7 0 C n 10 0 C , e janarit nga - 3 0 C n 3 0 C dhe e korrikut nga rreth 15 16 0 C n rreth 20 0 C. Ka raste q n dimr temperatura zbret deri n 18 - 200 C . Klima. Pr shkak t relievit malor aty bien m shum reshje se kudo

n Shqipri. Sasia e tyre rritet nga lindja (rreth 1800 mm) drejt perndimit (rreth 3100 mm/vit). Kjo rritje lidhet me shkarkimin e reshjeve n pjesn perndimore. Vend t madh deri kryesor z dbora, q fillon t bjer nga mezi i vjeshts deri nga mezi i pranvers. Trashsia maksimale e saj i kalon 3-4 m. N shpatet m dbor t shumt dhe me kushte t tjera t prshtatshme shfaqen edhe ortekt. Hidrografi alpine: Dallohet pr: pasuri t mdha ujore; Lumenjt e shumt kan rrjedhje t shpejt, uj t bollshm, t pastr e t ftoht. Regjim nivo-pluvial me prurjet maksimale n pranver, madje edhe n fillim t vers. Kjo lidhet me furnizimin e tyre me uj nga shkrirja e dbors. Dy zona hidrografike: lindore (Valbona) m shum alpine dhe Malsia e madhe m shum karstike. Sasia e konsiderueshme e ujit dhe pjerrsia e madhe e shtretrve kushtzon rezervat e mdha hidroenergjetike t lumenjve alpin. Lumenjt kryesor : Shala, me prurje mesatare rreth 33 m3/sek; Valbona (35 m3/sek), Curraj Nikaj (15 m3/sek); Cemi (26 m3/sek), dhe Kiri (17 m3/sek). Ndodhen rreth 30 liqene akullnajore, si liqenet e Gashit dhe t Jezercs. Ato kan rndsi t madhe ekologjike dhe turistike. Burime t mdha: Okolit, Vuklit, Valbons, Shoshanit, Dunishs, Berizhdolit etj. Tokat, Me shtrirjen m t madhe: tokat murme pyjore dhe t kafenjta. N lartsit mbi 1200 m shpesh shfaqen rokat livadhore malore; Kan shtrirje m te ulet ne drejtim vertikal se ne rajonet e tjera; Ato jan m pjellore n luginat dhe t varfra n shpatet e maleve t prfshira nga erozioni. Bimsia dhe bota shtazore. T pasura dhe tepr t larmishme. Kjo lidhet me mozaikun e theksuar t kushteve ekologjike dhe edafike; 32 % e territorit mbulohet me bimsi; Me kto kushte lidhet: Inversioni i vendosjes s kateve bimore . Numuri i madh i llojeve bimore endemike dhe relikte. Bimesia dhe bota shtazore. Bimsia sht kryesisht e tipit t Europs Qendrore dhe prbhet nga dushqet, ahishtet, halort e kullotat alpine. Katet bimore: Dushqe deri 800-1000m; pylli i gshtenjs 2620 ha; kati i ahut 400-1800 m n Vermosh, Cem, Shal, Valbon, Cukal, Gash, Nikaj, Mrtur; kati i arnishteve (arni i kuq). Pyje pishe: Nik, Vukl, Vermosh, Kukaj, erem; bredhi i bardh; mshtekna n Lindje dhe bredhi i zi n Ragam. Ndr kafsht e egra dallohen: ariu i murm, macja e egr, dhija e egr, kunadhja, derri i egr, ndrsa nga shpendt shqiponja etj. Njsit prbrse t Alpeve Shqiptare. Blloku i Jezercs; Malsia e Madhe me disa kurrize malore, blloqe e male t larta si: Bjeshkt e Namuna me maja t thepisura dhe t larta (2400-2550 m), disa pllaja karstike (Veleik-Bridash), me forma t shumta karstike dhe disa lugina (Cemit, Prroit t That etj). N jug t ksaj malsie shtrihet lugina e Prroit t That dhe e Kirit si dhe kurrizet malore Maranaj Biga e Gimajve dhe Cukal Biga e Gimajve; Lugina e Shals; Kurrizi Toplan - Maja e Boshit, q n veri bashkohet me kurrizin Mrtur Zhabore dhe ndahen nga lugina e Currajt; Lugina e Valbons; Malsia e Gashit. Pasuri t shumta natyrore, larmi t theksuar, pasuri t shumta uji t pastr e me rezerva hidroenergjetike, pyje e pasuri floristike; ajr t pastr e klim t shndetshme; minerale metalike e jometalike, bukuri mahnitse t peizazhit, mjedis t pastr. Pasuri t mdha t trashgimis natyrore dhe kulturore: disa zona t mbrojtura: Rezervati Strikt i Mbrojtur i Lugins s Gashit (3000 ha), Parku i Thethit dhe i Valbons, q s bashku me zonn e Vermoshit dhe zonat kufitare n Kosov e Mal t Zi, do t formojn Parkun Ballkanik t Paqes; Shum monumente natyre, si: Shpella e Pucit (5 km e gjat), Kanioni i Grunasit n Theth, kanioni i Valbons, Vulfenia e Shtegut t Dhnve

(habitati i bims endemike) etj. Rezervati strikt i mbrojtur lugina e Gashit, 3000 ha. Ndodhet n pellgun ujmbledhs t lumit t Gashit ,Prbhet kryesisht nga magmatik dhe glqeror , Reliev i thyer dhe i coptuar dhe me kontraste shum t mdha hipsometrike, nga rreth 430 m n 2312 m; format e lidhura me veprimin e akujve: cirqet t thjesht, kompleks dhe komplekse cirqesh; kreshta, pragje, lugje , Lugina akullnajore, si: lugina e Gashit dhe e Sylbics , klim mesdhetare malore ,ujra t shumta dhe tepr t pastra , biodiversitet t pasur bimor dhe shtazor pyje t prbra kryesisht nga ahu me mosh mbi 150 vjeare, pisha, rrobulli, bredhi,livadhe alpin (bjeshkt), bimt endemike dhe subendemike ,gjitar t mbdhenj dhe t marr n mbrojtje nga konventat, si: ariu i murm, rrqebulli, dhija e egr, kaprolli, derri i egr; lundra etj; Shend t rrall: gjeli i egr, shqiponja . E pasur trashgimia materialo-shpirtrore . Veanrisht kujtesa popullore sht e pasur me simbole, legjenda, gojdhna dhe toponime nga kreshnikt, zanat dhe patriott Mic Sokoli, Bajram Curri etj. Shum i pasur sht folklori i zons, si; vallja e famshme e Tropojs. Jan t shumta vlerat etnografike, ndr t cilat dallohen: veshjet e grave dhe e burrave etj. Parku Kombtar i Thethit (2630 ha). Gjendet n Alpet e Shqipris, n pellgun ujmbledhs t lumit t Thethit (rrjedhja e siprme e lumit t Shals). Prbhet kryesisht glqerore; Natyr alpine, Forma t veanta t relivit lumor, akullnajor; Pasuri dhe larmi ujore: burime karstike, rrjedhje alpine . Habitate t larmishm; prmbysje karakteristike t vendosjes s kateve bimore; Diversitet t lart bimor (numurohen rreth 1100 lloje bimsh); numrin e madh t bimve endemike dhe bimve mjeksore e eterovajore; Bot e larmishme shtazore, gjitar, midis tyre edhe shum t rrall: rrqebulli, macja e egr, ariu , disa lloje shpendsh: gjeli i egr, shqiponja etj. Shum e pasur sht trashgimia materialo shpirtrore e popullsis, q jeton n kt park . PK Lugina e Valbons (8000 ha) .Ndodhet n Alpet Lindore t Shqipris, n pellgun ujmbledhs t lumit t Valbons, n lartsit 610-2570 m mbi nivelin e detit. Prbhet kryesisht nga glqeror; Reliev i prthyer dhe me kontraste t mdha natyrore, me forma relikte t relievit akullnajor. Klim mesdhetare malore (alpine) me dimr t ashpr dhe ver t freskt .Bimsi e pasur dhe e larmishme. Interesante dhe me vlera ekologjike jan przjerjet e hormoqit me ahun dhe pishn e zez, pylli i hormoqit endemik. N livadhet mbi pyllin ka lule shumngjyrshe dhe boronic me korkra t shijshme. Parku konsiderohet si rezervate t rndsishme t t gjitarve t mdhenj si ariu i murm, ujku, rrqebulli, kaprolli, dhija e egr, Ujrat e pastrta e t ftohta t Valbons dhe degve t saj jan t pasura me peshq, sidomos t lloit troft. Parku dallohet pr peizazhe mahnits dhe tradita t pasura t popullsis . Kto pasuri mundsojn: zhvillimin e turizmit t gjelbr dhe t bardh, ekonomis pyjore, blegtoris e bletaris; sigurojn burime t mdha energjie t pastr etj.

sandri

sandri gjeneral



Popullimi i Alpeve Me shtrirje n malsin homonime. . Drejtimet e zhvillimit ekonomik jan kushtzuar nga shum faktor natyror, politik, historik dhe social: Shkall e ult e emancipimit; Vlersim i gabuar i rezervave dhe burimeve natyrore;Drejtim i gabuar i zhvillimit, i kushtzuar nga zhvillimet politike dhe historike; Ndikim i fuqishem i kushteve natyrore. Deri n vitet 60 70 t shek. XX t vetmet rrug ,automobilistike ishin ato q lidhnin zona t vogla t Alpeve si: Razmn, Thethin, Prekalin etj. Edhe pas ndrtimit t disa rrugve automobilistike, si: e Malsis s Madhe, Valbons, eremit,. prsri, pr shkak t gjendjes s keqe dhe aktivitetit t kufizuar ekonomik, lvizja n kto rrug mbeti e pakt. N kushtet e izolimit t theksuar, popullsia e Alpeve u mundua q t siguroj jetesn, duke kultivuar do siprfaqe toke t mundshme. Fermert punojn tokn e pakt, m shum pr konsum vetiak, duke aplikuar m shum ekonomin e mbyllur.Gjat periudhs komuniste u shtua toka e punueshme n shpate shum t pjerrta, t mbuluara me shkurre. Kjo u shoqrua me aktivizimin e erozionit, q i varfroi vazhdimisht tokat e punueshme. Gjat ksaj kohe u kultivuan m shum drithra, m pak kulturat e tjera si patatet, pemt frutore (gshtenjat, kumbullat dhe mollt) etj.Prsri kjo siprfaqe mbeti e kufizuar, ngastra t vogla, t veuara dhe me prodhime t pakta. Pas vitit 1990 u ndrpre hapja e tokave t reja, ndrsa tokat egsistuese u privatizuan. Braktisje e siprfaqeve t konsiderueshme e tokave. Fermert punojn tokn e pakt, m shum pr konsum vetiak. Kontakte shum t vogla me tregun, ekonomi e mbyllur. 12 000 ha tok e punueshme ose 6 % e siprfaqes s tyre :tok jo pjellore, n shpate me kosto t lart; 0,3 ha pr fermer ose rreth 0,02 ha/banor q nuk nxit zhvillimin vendin kryesor e zen drithrat e buks, sidomos misri, foragjeret, frutikultura. Mori zhvillim blegtoria: bagti t imta mbi 100 000 krer, ndrsa gjedhi shum pak n Valbon, Theth, Shal, Vermosh,

rrethinat dhe deri n zonat katolike. Kushtet natyrore kufizojn rritjen. Mer rndsi apikultura (rritja e bletve) dhe mbledhja e krpudhave pr eksport; - Artizanati: prpunim leshi dhe druri; Pylltari: pyjet zen 32 % t siprfaqes, prodhim lnd druri dhe dru zjarri. Industri: nxjerrja e bakrit - Palaj, Gusht; boksideveKollat; Industri elektrike: Fierz, Koman 1,1 Mv. Mundsit e zhvillimit: Shfrytzimi i pyjeve . Hidroenergjia . Turizmi alpinistik. Turizmi i gjelbr ,Turizmi kulturor , Turizmi i bardh .Zhvillimi i ktyre aktiviteteve do t shnoj nj mnyr t re t vlersimit dhe shfrytzimit t burimeve natyrore t Alpeve, q do t siguroj zhvillimin e qndrueshm dhe mirqnien e popullsis s tyre .Pozita gjeografike. Shtrihet midis Liqenit t Fierzs dhe Alpeve Shqiptare ,Kufiri lindor dhe verior - konvencional ,Siprfaqia 650 km2,Pozicion kalimtar n aspektin: natyror , Social dhe shpirtror , Ekonomik , E ndar artificialisht nga qendrat tradicionale urbane;Larg akseve t mdha rrugore dhe tregtare , Pozit gjeografike e izoluar pr nj koh t gjat, Prpjekje pr rivendosjen e lidhjeve tradicionale me qendrat urbane n Kosov; Mundsi zhvillimi n kuadr t eurorajonit t Kuksit ose Prizrenit. KUSHTET NATYRORE: Natyr m pak e ashpr; Shtrirje m e madhe e gropave, ka edhe siprfaqe t sheshta dhe pak t pjerrta ,Kontraste dhe pjerrsi t vogla t kurrizeve malore ,Larmi e kufizuar natyrore , Ofert m e pasur pr bujqsi n krahasim me Alpet. Zonat e mbrojtura: RNM i Tejdrinit,Monumente Natyre: Likeni i Kuq,Shpella me Obor, Shpella q tingllon. Propozuar: Peizazhi i mbrojturi Valbons,RNM i Pyllit t Helshanit . Oferta natyrore. Pozit gjeografike n t ardhmen nyje (me ndrtimin e autostrads Durrs Prishtin dhe superstrades Gjakov-Lezhe; Pasuri minerare: bakr, krom, kuarc etj . Kushte m t mira pr bujqsi dhe blegtori , kushte t mira pr zhvillimin e turizmit. Rajonizimi: Malsia e Gjakovs, Malsia e Hasit. POPULLSIA. Popullim i hershm dhe i vazhdueshm; N prbrje t Pulatit deri n shek. XVIII, malsis, malsis s vogl ose Gjakovs. Popullsi e ardhur m tepr nga Dukagjini . Numuri i Popullsis:Rrethi , Dendsia e popullsis, Hasi 50 b/ km2, Kuksi 68 b/km2, Tropoja 26 b/km2. Jan 75 qendra t banuara . Shprndarja n drejtim vertikal e qendrave t banuara: Nga 350 m n 950 m mbi nivelin e detit . Deri 400 m jan 15 fshatra ose 20 % e tyre . 400 800 m 59 fshatra ose 79 % . Mbi 800 m 1 ose rreth 1 % e tyre. Popullsia . Deri n 400 m 40 % e saj , 401 800 m 55 % e saj, Mbi 800 m 5 %. Sipas formave t relievit: N rrethinat 10 % e popullsis s malsive. N gropat 90 % nga t cilt: n gropn e Krums 23 %, n gropn e Tropojs 66 %, n gropat e veuara 11 %, Struktura moshore e popullsis: Fmij deri n 14 vje: Hasi 39,9 %, Kuks 37 %, Tropoj 32,9 %. T moshuar: Hasi 4,8 %, Kuksi 5,3 %, Tropoj 6,9 %, Struktura e popullsis sipas vendbanimit. Popullsia urbane: B. Curri me popullsi n vitin 1989 12500 banor, ndrsa nvitin 2001 kishte 6551 banor; Kruma prkatsisht 4600 banor dhe 3218 banor , Fierza 2500 dhe 911, Kami - 43 disa t dhna t tjera 129 m 2001. Popullsia urbane . Kuksi 21,1 %, Hasi 16,4 %, Tropoja 26,8 %. Struktura gjinore e popullsis, femrat zen n rrethin: Has 50.7 %, Kuks 49,8 %, Tropoj 49,8 %. Punsimi n bujqsi: Has 63 % , Tropoj 57,7 %, Kuks 54,5 %, Punsimi n industri 2 - 4 % e popullsis . Njsit etnografike: Malsia e Gjakovs me shtrirje: N lindje deri n rrafshin e Dukagjinit , N perndim edhe n Alpet lindore deri n luginn e Nikajt , N jug deri n luginn e Drinit , N juglindje deri tek lugina

e Skatins , N veri deri n erem , Dallohet pr larmin e varianteve, ngjyrave dhe motiveve t kostumeve popullore: Burrat tirqe t bardha me shajak e gajtan t zi anash , Grat pshtjellak i gjer me t kuqen mbizotruese dhe xhublet n luginn e Nikajt , Malsia e Hasit: Shtrirja Krum Kuks , Prbhet nga: Hasi i Rrafshit ose i But (Kosov) me 60 fshatra dhe Hasi i That ose i Gurrit me 24 fshatra , Hasi i Gurrit: Popullsia e quan vehten dukagjinas , Ushtron m shum blektorin, ndrsa n mrgim si furtar, zejtar dhe mullisa; Qendrat urbane ishin Prizreni dhe Gjakova , Tiparet e t folurit m tepr nga malsia e Gjakovs , Vepronte kanuni i Malsis; Banesa e tipit kull , Veshja e njjt me at t malsis s Gjakovs , Grat t njohura pr prpunimin e leshit: torba, hejbe, jastk, dyshek etj. Ekonomia. Para 1990, E mbshtetur n sektorin primar, q jepte 2/3 e prodhimit t prgjithshm: Bujqsi e blegtori natyrore , Industri e nxjerrjes s mineraleve: Krom n Kam dhe Ragam, bakr: nxjerrje dhe pasurim n Golaj , kuarcit n Krnaj , Industri e prodhimit t lnds s sharruar . Pontencial dhe prodhim i ult i industris prpunuese dhe i shrbimeve . Mesatarja pr frym e GDP: 1960 409 $ , 1970 419 $, 1980 1738 $ vihet n shfrytzim hidrocentrali i Fierzs , 1990 911 $. Pas vitit 1990, U paralizua prodhimi industrial, Tashm funksionojn vetm disa biznese t vogla tregtare, gastronomis, prodhim mobilje, paisjeve prej duroalumini; Siprmarrje t kufizuara; Tendenc e vazhdueshme e biznesmenve pr tu larguar; Investime t kufizuara kosovare; Zhvillimi lidhet me: Infrastrukturn , krijimin e eurorajonit verilindor t Shqipris dhe Kosovs sandri

sandri gjeneral


Post n4 Re: Leksione gjeografi (RAJONI VERIOR DHE VERILINDOR )

nga sandri prej Thu 18 Sep - 11:18:40

VARGU I KORABIT DHE LUGINA E DRINIT TE ZI.

Pozita gjeografike e vargut t Korabit: Pozicion me lindor n vend, Bn pjes n zonat m t vjetra , Bn pjes n zonat m t larta t vendit , Pjes e harkut t madh Shar-Korab-Rudok , Shtrirje midis grabeneve t mdha; Kufiri shtetror e ndau n dy zona t veuara, krejtsosht t izoluara nga njera tjetra pr nj koh t gjat , E ndau nga qendrat tradicionale urbane. NNNJSIT PRBRSE. Veriore ose pllaja e Shishtavecit, Jugore ose vargu Korab-Deshat ,, Kufiri lugu akullnajor i Rrafshit t Korabit , Pllaja e Shtavecit dhe malet prreth: Koritnik dhe Gjallic, Kolosian, Serakol, Kallabak. Pozicion tepr i izoluar lidhja e vetme gryka e Vanave; E ndar nga qendra urbane e Dragashit dhe Prizreni; Lartsit 1300 1700 m; Prmasat 15 km e gjat, 11 km e gjer; Zhvillim intensiv i erozionit; Forma t shumta akullnajore; Klim e ashpr: temperatura mesatare vjetore 7 0 C, e janarit 2 0 C, e korrikut 16-17 0 C; bien rreth 850 mm/vit reshje, dbora me shtres 1-1,5 m dhe zgjatje mbi 2 muaj; Hidrografia pasur: Luma dhe Bushtrica; Toka: t kafenjta, t MP dhe LM; Bimsia: dushqe, ahishte, pull me mshtekn . Oferta natyrore ,Shum e kufizuar pr toka t punueshme. M e pasur pr fshatrat Shishtavec dhe Novosej , E pasur me kullota verore , Biodiversitet i pasur , Kushte t mira dhe tradita pr kultivimin e patates, thekr e kumbulla , Peizazhe me bukuri t rrall , Disa monumente natyre , Popullim i vazhdueshm, i filluar me stane , Qendra t banuara t prqndruara dhe t vendosura n disa forma relievi: shpate t pjerrt, lugje, tarraca deliuvale, kone depozitimi. Midis qendrave t banuara: Shishtaveci, Novosej, Zapod, Topojan, Borje. Popullsi shqiptare dy gjuhshe: shqip dhe sllavisht . Pjesa jugore e vargut t Korabit , Vargu Korab Deshat , Korabi prbhet nga tri kreshta glqerore t mermerizuara t ndara nga lugje akullnajore: Panairit, Staneve t Preshit, Bjeshka e Shehut. Mali i Grams (2345 m), Mali i Bardh (1966 m), Deshatit (2374 m). Tokat: LM, MP dhe shum pak t kafenjta. Bimsia: dushqe, ahishte e halor, kullota alpine. Kushte t vshtira jetese. Oferat natyrore: Pasuri minerare: minerale t rralla, squfur, gjipse etj; Kushte t mira pr blegtori natyrore, turizm; Hidroenergji, bim medicinale, mjaltse etj. Popullimi i vargut t Korabit. N drejtim vertikal: nga 700 m (Sllov) n 1400 m (Turraj). Deri 1000 m 61 % e popullsis . Mbi 1000 m 39 % e popullsis; Gjithsej 26 fshatra; Mbizotrojn fshatrat e vegjl, m i madhi Shishtaveci . Rreth 14000 banor . LUGINA E DRINIT T ZI . Midis vargut t Korabit dhe vargjeve t Lurs rreth 130 km e gjat dhe drejtim V-J, deri 8-10 km e gjer, nga 250 m deri n rreth 700 m. Pozit gjeografike t ndrmjetshme sepse: Shrben si korridor i madh natyror i ndikimit kontinental: klimatik, hidrografik e biologjik. Peizazhe me ndikim t ndjeshm kontinental . Pozit gjeografike t prshtatshme: Korridor i madh: popullimi, pushtimesh . Lvizje kulturash dhe ndikimsh . Tregtare e komunikimesh . Lidhet me gryka e

qafa me trevat e tjera shqiptare jasht kufirit shtetror: Morinit, Bllats. Brenda kufirit lugina e Bulqizs dhe qafa e Buallit, qafa e Murrs; Zalli i Okshtunit. Pozit lidhse nyje midis trevave shqiptare perndimore dhe lindore n Maqedoni dhe n vazhdim n pjesn qendrore t Ballkanit . Rol jo i njjt i pozits gjeografike: pozitiv deri n vitin 1913 dhe pozit e izoluar sidomos n dyt t shek. XX; rol pozitiv gjithmon e m I dukshm pas vitit 1990. Pasoja t mdha negative ndarja e qendrs tradicionale urbane t Dibrs s Madhe dhe t Prizrenit n zhvillimin dhe emancipimin hapsirs rurale t Dibrs, t Kuksit dhe t vet qytetit t Dibrs djhe t Prizrenit. Gjithsesi dallohet pr shkall emancipimi t mir t popullsis, sepse ka aplikuar jo pak emigracionin: n fillim me blegtori nomade deri n Myzeqe dhe n Thesali dhe m pas emigrmin ekonomik jasht shtetit. Diferencohen dy pjes: Pjesa veriore drejt Prizrenit . Pjesa jugore drejt Dibrs s Madhe . Kushtet natyrore Ndrtimi litologjik: molasa pliokuternare; depozitime paleogjenike dhe mesozoike (glqerore) e paleozoike (rreshpe). Lugina sht e re pliokuaternare: E formuar n grabenin e madh me t njjtin emr. N pliocen liqen i madh gjat gjith grabenit . N pliokuaternar, u coptua dhe u diferencuan grabenet e reja dhe horstet midis tyre. Lvizje t fuqishme diferencuese me amplitud mbi 500-600 m: molasa pliocenike ndodhet n lartsin 1000 m dhe nn depozitimet kuaternare. Zinxhir liqenesh deri n mezin e kuaternarit n sektor q u prfshin nga lvizje ulse, n t cilt u formuan zgjerimet (Dibrs, Peshkopis, Kuksit) dhe n sektor t prfshir nga lvizje ngritse, n t cilt lugina ngushtohet (Topojan, Skavic). Pikrisht me kt evolucion karakteristik lidhet ndrthurja e zgjerimeve me ngushtimet pr gjat shtrirjes s lugins. Zgjerimi i Kuksit. 250 300 m mbi nivelin e detit; 10 km i gjat, 3,5 km i gjer . I formuar n kryqzimin e rhyerjes tektonike t Drinit t Zi dhe t Drinit t Bardh; Zhytje me amplitud t madhe, treguesit: Trashsi e madhe e depozitimeve molasike; Trheqje e ujrave drejt veriut , Ngritje me amplitud t madhe , Tarraca lumore shum t zhvilluara. Klima e lugins s Drinit t Zi . Ndikim i dukshm i klims kontinentale , Temperatura mesatare vjetore 110 C, janarit 0,20 C, korrikut 21,50 C, minim absolut -200 C, max absol 380 C, Ngrica t gjata, 900 mm reshje, 38 dit me dbor. Hidrografia: Drini i Zi tek Ura e Topojanit 16 l/sek/km2 . Tokat: t kafenjta, Bimsia natyrore brezi i dushkut , Popullimi i lugines se Drinit te Zi, Lugina ka popullim t hershm. Pr kt tregojn: Vendbanimet neolitike, si: etushs, sidomos i zhvilluar n periudhn e brinxit, 6 km n veriperndim t Peshkopis. Qeramika e tyre tregon lidhjet e gjera deri n Bosnj. Vendbanimi ilir i Peshkopis i shek. IV-II p.er.son; Burimet termominerare jan prdorur nga romakt . Qendra qytetare e periudhs romake t von e Grazhdanit ishte vendosur n degzimin e Drinit t Zi t rrugs Egnatia. Kjo qendr arriti lulzimin me disa mijra banor n antikitetin e von. U shkatrrua nga sulmet e barbarve sllav. Kshtjella e Sfetigradit e Sknderbeut u pushtua nga turqit m 1448. Peshkopia prmndet pr her t par n shek. XI me

emrin Episcopus, emrtim fetar, qendra e peshkopit, ndrsa me emrin Peshkopi n shek. e XV. Skenderbeu ka vepruar gjersisht n krahin, me t lidhen shum emrtime vendesh. N periudhn turke Peshkopia ishte nj qendr e vogl banimi krahinore dhe tregtare, n hije t Dibrs s Madhe. N vitin 1938 kishte 1000 banor. M pas u rrit si qendr administrative dhe industriale . Peshkopia sht e vendosur n konin e depozitimit t Prroit t Banjave. Pjesa e vjetr e qytetit me ndrtesa t shek t XIX, afr shtratit t lumit, ndrsa pjesa e re n taracat lumore . Shumica e popullsis s lugins sht muslimane me trashgimi t pasur materialo-shpirtrore. Disa objekte t kultit islam jan ngritur mbi ato t krishtere: xhamia e fshatit Burim. Shprndarja e qendrave t banuara. Jan 195 qendra t banuara me shtrirje: Nga 350 m n 900 m (Trep). 350 500 m 42 % midis tyre dhe dy qendrat urbane, 500 800 m 54 % , Mbi 800 m 4 % e gjith qendrave t banuara. Sipas vendosjes: n afrsi t shtratit (tarraca e par) rreth 10 % e tyre n lartsit deri 100 m mbi shtratin e lumit 26 % n lartsit 100 300 m mbi shtratin e lumit 22 % n lartsit mbi 300 mbi shtratin e lumit 42 %. Sipas shpateve: shpati i djatht 56 % me ekspozim perndimor shpati i majt 44 % me ekspozim lindor , Lartsia mesatare e qendrave t banuara: 2,6 km, Popullsia mesatare e qendrave t banuara: 840 banor. Struktura e qendrave t banuara. T prqndruara n lugin , T prqndruara me lagje n shpatet , T shtrira gjat rrugs automobilistike Shupenza , Ndrtesa karakteristike: shumica dy katshe ,Tipi me teliza por edhe tipi i kulls dibrane. Qendra rurale tradicionale t mbyllura Qendra t reja pjesrisht t hapura: Shupenza, Kastrioti ,Qendra t reja urbane: Kuksi i ri , qytet socialist me banesa t prbashkta, me qendr t madhe, struktuyr t prcaktuar, ndrtesa t nj tipi dhe jo sipas tradits. Trashgimi e pasur e qendrave rurale , Rritje e vazhdueshme e popullimit, N vitin 1926 kishte rreth 50 000 banor, N vitin 1990 kishte rreth 200 000 banor , N vitin 2001 kishte rreth 165 000 banor. N krahasim me vitin 1989 popullsia n vitin 2001 u paksua me: N rrethin e Kuksit 19,6 %, N rrethin e Dibrs 13,7 %, N rrethin e Bulqizs 14,5 %, Dendsia e popullsis n vitin 2001: rrethi i Kuksit 68 b/km2 nga 84,6 b/km2 n vitin 1989, rrethi Dibrs 78,7 % b/km2 nga 91,3 b/km2 n vitin 1989, rrethi i Bulqizs 91,6b/km2 nga 107,2 b/km2 n vitin 1989. Struktura moshore e popullsis: A. % e numurit t fmijve (0-114 vje) n pop. e prgjithshme: Rrethi i Kuksit 37 % t pop. s prgjithshme Rrethi i Dibrs 37 % t pop s prgjithshme , Rrethi i Bulqizs 35,2 % t pop s prgjithshme , B % e t moshuarve n numurin e prgj t pop: Rrethi i Kuksit 5.3 %, Rrethi Dibrs 5,6 %, Rrethi i Bulqizs 5,6 %. Struktura gjinore e popullsis: femra , Rrethi i Kuksit 49,8 %, Rrethi Dibrs 49,4 %, Rrethi i Bulqizs 50,3 %. Popullsia urbane dhe rurale: Rrethi i Kuksit 21,1 %: Qyteti i Kuksit 16621 banor(2001). Rrethi Dibrs 16,4 %: qyteti i Peshkopis 14017 banor(2001). Rrethi i Bulqizs 23,2 %, Punsimi n bujqsi: Rrethi i Kuksit 54,5 %, Rrethi Dibrs 60,4 %, Rrethi i Bulqizs 65,8 %. Punsimi n industry, Rrethi i Kuksit 3 %, Rrethi Dibrs 5-8 %, Rrethi i Bulqizs 9-11 % . Krahinat etnografike t vargut t Korabit dhe t lugins s Drinit t Zi. Takohen dy krahina etnografike: Luma n vargun e Korabit. Dibra n t dy ant e Drinit t Zi me shtrirje nga grykderdhja e Jabllanics (jasht kufirit) deri n grykderdhjen e Mall Lurs e Veleshics. LUMA:

Prfshihej n Dukagjinin e vjetr me qendr Bicajn. Ekonomia e saj mbshtetej n blegtori. Vendbanimet: t grumbulluara me mbizotrim t tipit t kulls pa telize dhe me shkall brenda. Veshja e burrave prbhet nga nj lloi tiqesh pa prhr, me xhepa dhe me shqelka, sipr vishet kaporana dhe n kok qeleshja rrafshtake. Veshja e grave: prbhet nga guna e zez me prmasa t zvogluara, kmisha e gjat me mbshtjellse t bardh, t punuar n vegje. Gruaja sht e njohur pr prpunimin e leshit, qilimave prparjeve.Veshja qutetare pr burrat tirqet, ndrsa grat itjanet. Vallet kryesisht rrethi dhe dyshe. Vallet qytetare kuksiane shoqrohen me curle, lodr, fyell, ifteli, darje. DIBRA. Prbhet nga Dibra e Madhe dhe Dibra e Vogl . Dibra e Madhe banohet nga shqiptar autokton n maqedoni, me qendr qytetin e Dibrs. Dibra e Vogl (brenda kufirit shtetror) dhe prfshin fushn dhe malsin, qendra Peshkopia . N t dyja kto nnkrahina gjenden kto njsi t tjera etnografike: A.Nga e majta e lugins:- 9 malet e Dibrs me tre nnndarje, Golloborda me 4 nnndarje Lura, B- Nga e djathta e lugins s Drinit t Zi, Zona e Ujmirs , Dibra e Poshtme , Sherri i Dibrs (pjesrisht jasht kufirit), Koxhaxhiku - jasht kufirit , Dibra e Madhe - jasht kufirit , Reka e Poshtme - jasht kufirit , Reka e Siprme - jasht kufirit , Baza ekonomike e Dibrs: N t kaluarn blegtoria e ndrthurur me bujqsin. Praktikohej shtegtimi stinor Korab dhe Myzeqe e Thesali, Dallohet pr ndrtime n gjith Ballkanin. Organizimi shoqror mbshtetej n kanunin e Sknderbeut me struktur patriarkale. Veshja e gruas: guna e lesht me ngjyra natyrore , Veshja e burrit: tirqe t nj varianti t veant (pa gji, me shqeka dhe me xhepa) , Dallohet puna e dors s gruas dibrane pr qilima artistik , Burrat dallohen si gurgdhnds , Muzika popullore dibrane ka stil t leht dhe t mbl. Prve fyellit dhe iftelis prdoret lauria, q sht nj variant i lahuts , Njihet vallja dibrane burrave me sinkopime t thella. EKONIMIA E LUGINES. Aktiviteti kryesor : Bujqsia me predonimin e bimve t arrave, sidomos misr, grur, perime veanrisht fasule; fruta sidomos moll, gshtenja, kumbulla, arra. Tradit n kultivimin e misrit e fasules. Prmndet pr kanalet ujitse Sets etj; ujmbajts Bllats etj. Blegtori gjedh dhe t imta . Aktiviteti dytsor industria: Ushqimore: konservim frutash e perimesh drurit , Material ndrtimit, Bakrit nxjerje, metulgji , Squfuri n Krisht etj. Me gjith prmirsimet n krahasim me zonat malore prsri mbeten veprues faktort kufizues: Siprfaqe e kufizuar e toks s punuar pr fermer: nga 0,22 ha n 0,59 ha. Mbizotron punimi i toks me krah: nga 17 % n 44 % dhe me kafsh: nga 32 % (komuna Kolsh) n 71 % ( komuna Shupenz) dhe shum pak me mekanik nga 0 % (komuna Ujmisht) n 27 % (komuna Bicaj). Ende komunikim shum i vogl me tregun: Prodhimet bujqsore pr treg nga 2 % (komuna Kolsh) n 37 % (komuna Tomin). Prodhimet blegtorale pr treg nga 4 % (komuna Kolsh) n 21 % (komuna Tomin). Prodhime t prpunuara pr treg 0.8 % (komuna Ujmisht) n 19 % (komuna Maqellar). MUNDESITE E ZHVILLIMIT. Bujqsi e specializuar n misr, perime, fasule, foragjere, fruta, gjedh dhe t imta; Industri elektrike Skavica , Industri e leht dhe ushqimore, drurit , Industri e bakrit dhe e material ndrtimit . Turizm me ofert shum t pasur . Pr kt duhet infrastruktur dhe krijimi i eurorajonit t Dibrs

sandri

sandri gjeneral



RAJONIJUGOR POZITA GJEOGRAFIKE, Prputhet me njsin fiziko-gjeografike t Krahins Malore Jugore. Me Rajonin Perndimor kufiri shnon kalimin nga kodrat n male; Me Rajonin Juglindor kufiri shnon kalimin nga malsit n relievin e rregullt; Dalje e gjer n detin Jon, 130 km gjatsi dhe nga 20 n 100 km gjersi; Bn pjes n zonn tektonike Jonike dhe t Sazanit, n trevn sedimentare (glqeror, flish dhe molas), me mbizotrim t strukturs s rrudhosur, n trevn me regjim kryesisht n ngjeshje t lvizjeve neotektonike, pr pasoj n, pr pasoj n trevn me strukturrevn me struktur t trashguar; Shtrihet n relieve malore t rregullta; Bn pjes n klimn tipike mesdhetare, n nnzonat jugore n t zonave klimatike mesdhetare fushore, mesdhetare kodrinore, mesdhetare paramalore dhe mesdhetare malore. Gjendet n pellgjet ujmbledhs t Semanit, Vjoss, Kalass, Pavlls, Bistrics, laguns s Butrintit dhe t lumenjve e prrenjve t tjer q prfundojn n detin Jon. Shtrihet n brezat e tokave t hinjta kafe, t kafenjta, t murme pyjore dhe livadhore malore me tipare mesdhetare; Bn pjes n disa breza bimor, n t cilt mbizotrojn llojet mesdhetare. Kjo pozit gjeografike kushtzon tiparet mesdhetare t peizazhit. Pozita gjeografike ka kushtzuar dukuri t caktuara: Zhvillime specifike sociale dhe ekonomike t lidhura me faktort historik, politik, por edhe natyror dhe sodomos me pozitn gjeografike: Popullim i lasht dhe i vazhdueshm; M afr me kulturn helene antike dhe m t von. Pr pasoj: Ktu u kryqzua m shum se kudo kultura ilire me at helene

dhe romake; ma pas kultura arbrore e shqiptare me at lindore dhe perndimore. Komunikim m t madh me vendet dhe kulturat e tjera t lindjes, t Mesdheut, sidomos me ishujt jonian e egjean, por edhe me vendet perndimore deri n Amerik, Kanada, Australi etj. Pr pasoj: tradita n emigracion; Shkall e lart e emancipimit t popullsis; Tradita t pasura kulturore. Ofert m e varfr natyrore: pasuri t pakta natyrore, por shkall m e lart e zhvillimit social, kulturor, emancipues, nivelin e jets etj. Ndjenja t fuqishme kombtare t mbshtetura edhe n nivelin e lart emancipues dhe kulturor t popullsis, q u bri ball valve t fuqishme asimiluese t kulturave t mdha t kohs. Aftsi e madhe rezatuese n gjith vendin pr emancipimin kulturor dhe zhvillimin social e ekonomik. Popullsi e besimit myslyman, sidomos e sektit bektashi dhe popullsi e krishtere, sidomos ortodokse. Shkall m e lart e degradimit, madje e dezertifikimit t peizazhit. Kjo lidhet me: Karakterin m t shprehur mesdhetar t peizazhit: ndrtim gjeologjik terrigjen dhe glqeror, kontraste t mdha t relievit, klim mesdhetare, toka m t varfra me humus etj; Popullimin m t lasht dhe t vazhdueshm; Zhvillimet m t ngjeshura dhe m intensive politike, deri n konflikte t armatosura. Kushtet natyrore: Ndrtimi gjeologjik: m pak i ndrlikuar: Glqeror t krets dhe t paleogjenit t poshtm dhe m pak t jurs dhe t triasit; terrigjen: flish dhe molas kuaternare, Struktura t rregullta gjeologjike; Ndrthurje t rregullta t strukturs antiklinale me sinklinale t przazgjatura dhe drejtvijore me drejtim VP-JP. Regjim mbizotrues n ngjeshje t lvizjeve neotektonike. Prhapje e kufizuar e grabeneve. Shtrirje e madhe e shkputjeve gjatsore, Deformim i strukturave antiklinale dhe sinklinale, Prhapje e kufizuar e shkputjeve tektonike trthore; Asimetri e strukturave q shoqrohet me asimetri morfologjike, n shprndarjen e burimeve dhe t qendrave t banuara. Aktivitet i theksuar sismik, sidomos gjat thyerjeve tektonike. Pasurit minerare: minerale jometalike dhe lnd djegse. Relievi Shum m i rregullt: Ndrthurje e vargjeve malore me luginat,Vetm dy malsi: Malsia midis Tomorrit e Melesinit dhe Malsia e Kurveleshit. Gryka t shumta trthore me origjin t ndryshme dhe t diskutueshme. Forma t rrumbullakta apo t sheshta t kreshtave malore . Asimetri e theksuar morfologjike, Shtrihet nga niveli i detit n 2468 m (Nemrk), Ndryshime t mdha n vlerat e coptimit horizontal dhe vertikal t relievit; Gjenden disa tipa gjenetik t relievit. Oferta e relievit. Kushte shum t mira pr qendrat e banuara dhe bujqsi n luginat kryesore dhe fushgropn e Delvins, ndrsa n shpatet e luginat dytsore shum t kufizuara. Intensitet i lart i erozionit dhe shkall e avancuar e degradimit t peizazheve. Larmi i peizazheve gjeomorfologjik: bregdetar, luginor, karstik, akullnajor etj. KLIMA . Tipare t theksuara mesdhetare; Ndryshime n vertikal; Temperatura mesatare vjetore: 12-160 C, e korrikut 23-260 C, e janarit 7-100 C. Reshjet mbi mesataren e vendit, nga 1500 mm n 2600 mm n vit . Prqndrim m i madh n e ftoht t vitit dhe n stinn e dimrit; 2-3 muaj dhe m tepr thatsir. Ofert shum e pasur n vlerat termike dhe n ato pluviometrike. M e theksuar thatsira dhe karakteri kapricios. Hidrografia . Pasuri t shumta ujore: lumenj dhe burime t mdha, m pak liqene; Pasuri t mdha t ujrave nntoksore karstike, disa pellgje hidrogjeologjike t pasur; Regjim mesdhetar (pluvial) shum i shprehur i rrjedhjes s lngt. TOKAT . Mbizotrojn tokat HK dhe t K, shtrirje e kufizuar e tokave t MP dhe LM; T varfra n

humus; Shkall shum e lart e degradimit n shpatet e kodrave dhe maleve . Bimsi. Mbizotrojn llojet mesdhetare, adriatike dhe greke; Shtrirje m e gjer e brezit t shkurreve mesdhetare dhe e dushkut. Katet bimore: shkurre dhe pyjet mesdhetare, dushqet, halort dhe kullotat alpine; Shtrirje m lart i kateve bimore n krahasim me rajonet e tjera t vendit; Zvndsim i ahut me bredhin e maqedonis. Shkall shum e avancuar e degradimit t bimsis. Zonat e mbrojtura.Trashgimi e pasur natyrore: RS i mbrojtur i Kardhiqit (1800 ha); Parqe Kombtar 8710 ha . Bredhi i Hotovs 1200 ha. Butrinti 2500 ha. Llogora 1010 ha. Tomorri 4000 ha. Monumente natyre: Qarku i Gjirokastrs 99. Vlors 86, Berat 38. Zonat e mbrojtura, Rezervate natyrore t menaxhuara: Bredhi i Sotirs - 1740 ha, Zhej - 1500 ha, Syri i Kaltr 200 ha. Karaburun - 20 000 ha. Balloll (Berat) - 330 ha, Bogov - 350 ha, Rzom - 1400 ha. Rajonizimi i Rajonit Jugor. Fiziko-gjeografik: Zona lindore me dy nnnjsi;Zona perndimore me gjasht nnnjsi. Gjeografik: Nnrajoni i Gjirokastrs; Nnrajoni i Prmet

Documents

Pozita Gjeografike e Rajonit Verior