RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIVVVVViti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:17 E diel, 29 prill 2012E diel, 29 prill 2012E diel, 29 prill 2012E diel, 29 prill 2012E diel, 29 prill 2012

PPPPPAS RENIES SE KOMUNIZMITAS RENIES SE KOMUNIZMITAS RENIES SE KOMUNIZMITAS RENIES SE KOMUNIZMITAS RENIES SE KOMUNIZMIT... SI U PERFSHI KLOSI ... SI U PERFSHI KLOSI ... SI U PERFSHI KLOSI ... SI U PERFSHI KLOSI ... SI U PERFSHI KLOSI NE LEVIZJEN DEMOKRANE LEVIZJEN DEMOKRANE LEVIZJEN DEMOKRANE LEVIZJEN DEMOKRANE LEVIZJEN DEMOKRATIKE BASHKE ME RAMENTIKE BASHKE ME RAMENTIKE BASHKE ME RAMENTIKE BASHKE ME RAMENTIKE BASHKE ME RAMEN

REFLEKSIONET E 1992Ardian Klosi: Demokratë e socialistë, ndalni dëshirën për pushtetArdian Klosi: Demokratë e socialistë, ndalni dëshirën për pushtetArdian Klosi: Demokratë e socialistë, ndalni dëshirën për pushtetArdian Klosi: Demokratë e socialistë, ndalni dëshirën për pushtetArdian Klosi: Demokratë e socialistë, ndalni dëshirën për pushtet

E vërteta e Mesharit,E vërteta e Mesharit,E vërteta e Mesharit,E vërteta e Mesharit,E vërteta e Mesharit,e përgatiti Pal Skiroe përgatiti Pal Skiroe përgatiti Pal Skiroe përgatiti Pal Skiroe përgatiti Pal Skiro

por u zvarrit deri në ‘44por u zvarrit deri në ‘44por u zvarrit deri në ‘44por u zvarrit deri në ‘44por u zvarrit deri në ‘44Në këtë përgjigje, mjaft ngacmueseNë këtë përgjigje, mjaft ngacmueseNë këtë përgjigje, mjaft ngacmueseNë këtë përgjigje, mjaft ngacmueseNë këtë përgjigje, mjaft ngacmueseështë çështja e zbulimit të mesharitështë çështja e zbulimit të mesharitështë çështja e zbulimit të mesharitështë çështja e zbulimit të mesharitështë çështja e zbulimit të mesharit

të Gjon Buzukut, punës që bëri me tëtë Gjon Buzukut, punës që bëri me tëtë Gjon Buzukut, punës që bëri me tëtë Gjon Buzukut, punës që bëri me tëtë Gjon Buzukut, punës që bëri me tëPal Skiro dhe tentativës për botim, ePal Skiro dhe tentativës për botim, ePal Skiro dhe tentativës për botim, ePal Skiro dhe tentativës për botim, ePal Skiro dhe tentativës për botim, e

cila u zvarrit deri në vitin 1944.cila u zvarrit deri në vitin 1944.cila u zvarrit deri në vitin 1944.cila u zvarrit deri në vitin 1944.cila u zvarrit deri në vitin 1944.

Dhoma e errëtDhoma e errëtDhoma e errëtDhoma e errëtDhoma e errëtFragment nga romani “Adami dhe Evelina” iFragment nga romani “Adami dhe Evelina” iFragment nga romani “Adami dhe Evelina” iFragment nga romani “Adami dhe Evelina” iFragment nga romani “Adami dhe Evelina” ishkrimtarit Ingo Schulze, sjellë në shqip ngashkrimtarit Ingo Schulze, sjellë në shqip ngashkrimtarit Ingo Schulze, sjellë në shqip ngashkrimtarit Ingo Schulze, sjellë në shqip ngashkrimtarit Ingo Schulze, sjellë në shqip nga

përkthyesi i njohur dhe publicisti përkthyesi i njohur dhe publicisti përkthyesi i njohur dhe publicisti përkthyesi i njohur dhe publicisti përkthyesi i njohur dhe publicisti ArdianArdianArdianArdianArdianKlosi, i ndarë nga jeta 2 ditë më parë.Klosi, i ndarë nga jeta 2 ditë më parë.Klosi, i ndarë nga jeta 2 ditë më parë.Klosi, i ndarë nga jeta 2 ditë më parë.Klosi, i ndarë nga jeta 2 ditë më parë.

Palermë me 3 FruerPalermë me 3 FruerPalermë me 3 FruerPalermë me 3 FruerPalermë me 3 Fruer19531953195319531953

Shkëlqesë,Ju falem nderës shumë

për letrën e bukur që mekeni dërguem. Për mue kaqenë nji mësim ipapagueshem, nji mësimaqë i bukur sa që pak kushderi më sot m’a ka dha-nun. Gjithmonë Ju kamçmuem por sot Ju çmoj mashumë se pse munda tënjoh shume sende. Më le-joni të Ju kapi dorën e tëJu rroki.

Nuk do t’i pergjigjempyetjeve para se të kemparashtruem nji luetje. Ingrati Besim ka qenë miki jem jo si bir’i MustafaKrujes, se atehere Mus-tafa Krujën e njifshe vet-em per emen, por vetem si

Besim Merlika Kruja.Miqët duhen për së gjallie nderohen për së vdeku-ni. Unë kam studjue nëGraz t’Austrise. Atje kamedhe ca miq të cilët nuk dotë përtojnë të vendosin njëtufë të vogël lulesh “Res-tit” te Besimit. Por këtmiqët e mij, e njiheri miqëte Besimit, se janë kolegëtë Studentendeimit teFeldmuehlgasses, mundt’a bajnë po të dijnëadresën e sakët. Besoj sekëte deshirë të nji mikuttë Djalit t’Uej ma të vogël,do t’a pranoni, e unë Jufalenderoj.

Për Imzot SkironFola para pak ditësh

prap me z. Prof. ZefSkiron. I ungji i Tij ImzotPal Skiro nuk ka qenëkurrë në Shqipni. Ai ashtvirtualisht zbuluesi...

E-mail:E-mail:E-mail:E-mail:E-mail: rilindasi@gmail.com

○ ○ ○ ○

faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19 ○ ○ ○ ○

faqe 22faqe 22faqe 22faqe 22faqe 22

Na ndiqniedhe

onlinewww.shqiptarja.com

Suplementi i së dielës te SHQIPTARJA.com

Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore: Admirina PEÇI

Nga Hamdi OruçiNga Hamdi OruçiNga Hamdi OruçiNga Hamdi OruçiNga Hamdi Oruçi Nga Louis ZangaNga Louis ZangaNga Louis ZangaNga Louis ZangaNga Louis Zanga

SHKRIMI I PSHKRIMI I PSHKRIMI I PSHKRIMI I PSHKRIMI I PAAAAA BOTUAR BOTUAR BOTUAR BOTUAR BOTUAR/ / / / / Si eSi eSi eSi eSi eshihte Perëndimi përplasjen messhihte Perëndimi përplasjen messhihte Perëndimi përplasjen messhihte Perëndimi përplasjen messhihte Perëndimi përplasjen mes

ish-udhëheqësve komunistë shqiptarëish-udhëheqësve komunistë shqiptarëish-udhëheqësve komunistë shqiptarëish-udhëheqësve komunistë shqiptarëish-udhëheqësve komunistë shqiptarënë të dyja anët e kufirit pas ngjarjevenë të dyja anët e kufirit pas ngjarjevenë të dyja anët e kufirit pas ngjarjevenë të dyja anët e kufirit pas ngjarjevenë të dyja anët e kufirit pas ngjarjeve

të dhunshme në Kosovë.të dhunshme në Kosovë.të dhunshme në Kosovë.të dhunshme në Kosovë.të dhunshme në Kosovë.

○ ○ ○ ○

faqe 20-21faqe 20-21faqe 20-21faqe 20-21faqe 20-21

VVVVViti 1981, kur Fadiliti 1981, kur Fadiliti 1981, kur Fadiliti 1981, kur Fadiliti 1981, kur FadilHoxha sulmonteHoxha sulmonteHoxha sulmonteHoxha sulmonteHoxha sulmonte

hapur Enver Hoxhënhapur Enver Hoxhënhapur Enver Hoxhënhapur Enver Hoxhënhapur Enver Hoxhën

Personaliteti udhëheqës nga Kosova,

Fadil Hoxha, i cili ështënjë anëtar i PresidencësJugosllave dhe i LidhjesKomuniste të Jugosllav-isë, si dhe figura e njohurnë provincë si “babai” isaj, kohët e fundit lëshoinjë deklaratë kundër Ti-ranës zyrtare, duke e ng-ritur në maksimum zërinpër të dënuar rrugënjoadekuate të komu-nizmit shqiptar, dukeregjistruar të parën tëndërmarrë ndonjëherënga kritikët më të ashpërtë Enver Hoxhës, nëLindje e në Perëndim nëkëtë aspekt.

Reagimi i liderit koso-var që pasoi reagimetarmiqësore të udhëhe-

qësve të Shqipërisë ndajngjarjeve në Kosovë, ështëvetëm një evidencë e qartëe gjendjes shumë të keqenë marrëdhëniet aktualeJugosllavi-Shqipëri, pro-gresi mbresëlënës i tëcilave drejt ripajtimit, i ciliu verifikua gjatë së sh-kuarës së afërt, u pa se ish-te ndërtuar mbi themele tëdobëta, përgjatë gjithëviteve ´70 dhe vitit 1980-1981, duke i shtuar pritsh-mëritë e shumë vëzh-guesve.

Akoma edhe sot, përveçefektit negativ që deklara-ta e Fadil Hoxhës do tëketë në marrëdhëniet mesShqipërisë dhe Jugosllav-isë, do të jetë gabim tashikojmë fjalimin e tijvetëm në kontekstin epërkeqësimit të mar-rëdhënieve mes...

HOMAZHET/HOMAZHET/HOMAZHET/HOMAZHET/HOMAZHET/ Lamtumirë Lamtumirë Lamtumirë Lamtumirë Lamtumirë Ardian Klosi...Ardian Klosi...Ardian Klosi...Ardian Klosi...Ardian Klosi...Homazhet në nderim të pub

licistit Ardian Klosi nisën djerreth orës 12:00 dhe zgjaten rreth2 orë. Miq, kolegë, të afërm efamiljarë i janë drejtuar ditën eshtunë Bibliotekës Kombëtare nëkryeqytet për të përshëndetur

për herë të fundit, Ardian Klosin. Personalitete te ndryshme të me-dias, kulturës, politikës e sho-qërisë ngushëlluan bashkëshort-en dhe 2 vajzat e Klosit, të afër-mit e tij dhe familjarët. Homazhepranë arkivolit bëri edhe shokut e

miku i tij më i ngushtë, kreu dheKryetari i PS-së Edi Rama, i sho-qëruar nga disa deputetë social-istë. Erdhën pastaj Paskal Milo,kreu i PDS-së, sekretari i LSI-së,Luan Rama, Ministri i Kulturës,Aldo Bumçi...

○ ○ ○ ○

faqe 17faqe 17faqe 17faqe 17faqe 17

Disa herë kemi shprehurmendimet tona politike nëpublik, qoftë në takimet

me studentë, me intelektualë osenë biseda apo shkrime për sh-typin e huaj. Megjithatë këta 9muaj, qyshkurse në Shqipëri upërvijua një lëvizje masive anti-komuniste, shumë gjëra u kthjel-luan më tej dhe këtu na jepet rastitë shprehim thjesht dhe drejtpër-drejt mendimet tona për opozitënshqiptare.

Jemi lidhur natyrshëm melëvizjen e studentëve, demon-stratat, refleksionet, më vonë mekërkesat e sindikatave të pavar-ura. Gjatë këtyre muajve nuk ubashkuam me ndonjë nga partitëe reja politike, për arsyen ethjeshtë që nuk arritëm të iden-tifikoheshim me to. Nuk e gjetëmdot veten as te Partia Demokra-tike, as te Partia Republikane, aste Partia Ekologjike. Mendojmë sederi këtu nuk ka asgjë të paza-kontë, meqë diçka e ngjashme u

ka ndodhur edhe të tjerëve,shumë njerëzve me mentalitetantikomunist, që nuk janë pajtu-ar me pika të ndryshme të vep-rimtarive ose programeve të par-tive që përmendëm apo të ndonjëpartie tjetër kësodore. Nga anatjetër është ndoshta edhe natyrae krijuesit që e bën të vështirë di-siplinimin në një parti të caktu-ar.

Dhe rezervat ose kritikat tonai kemi shprehur hapur, në pub-lik, kur kemi mundur, në kush-tet e një censure të pashpallur qëekziston- në forma të reja- sot egjithë ditën. Kemi menduar sekështu pasurohet dhe jo dëmto-het një lëvizje e gjerë opozitekundërkomuniste, ashtu si çdolidhje demokratike ka kudo nëbotën e zhvilluar edhe fraksionete saj.

Ka vlerë pra të theksohet sot,në muajin gusht, ajo që duhejthënë qysh në dhjetor të vitit tëkaluar. Skuadra e opozitës zyr-tare (në të vërtetë është e çudit-shme që një...

Nga Edi Rama, Nga Edi Rama, Nga Edi Rama, Nga Edi Rama, Nga Edi Rama, Ardian KlosiArdian KlosiArdian KlosiArdian KlosiArdian Klosi

Në foto: (majtas) Adrian Klosi(lart) Edi Rama në vitin 1992

Nga Ingo SchulzeNga Ingo SchulzeNga Ingo SchulzeNga Ingo SchulzeNga Ingo Schulze

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

vijon në faqen 16-17vijon në faqen 16-17vijon në faqen 16-17vijon në faqen 16-17vijon në faqen 16-17

allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di Basilicatanet.it Reg N° 268/1999 Tribunale di Potenza. Editore: Regione Basilicata - Via V. Verrastro - 85100 Potenza. Direttore: Giovanni Rivelli

www.shqiptarja.com E diel, 29 prill 201216

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom IN MEMORIAM

...forcë e cila merr pjesë në koalicioninqeveritar dhe në pushtet lokale të vazh-dojë të quhet gjithë ditën opozitë) dhe tra-jnerët e saj e ndërlikojnë shumë në rrjetëne paragjykimeve komuniste atë që ishte ethjeshtë që në fillim:

-Opozita demokratike jo-komuniste kalindur shumë më herët sesa dhjetori i 1990-ës. Ajo ka lindur bashkë me lindjen dhepërhapjen e komunizmit në Shqipëri. Kemiparasysh këtu të gjithë ata nacionalistë,intelektualë, klerikë njerëz të thjeshtë qëe parandien qysh me Konferencën e Pezës,ashtu si dhe të tjerë që pranuan aleancënnë frontin Nacional-çlirimtar, rrezikun qëi kanosej Shqipërisë po të vendosej paslufte një regjim komunist.

Ndërmjet atyre që morën pjesë nëLuftën Civile si front antikomunist dhe uvranë, u arratisën ose u burgosën më pas,dallohen plot demokratë, ashtu siç dallo-hen të tillë edhe në frontin partizan-komu-nist. Pajtimi Kombëtar, për të cilin po flitetkaq shumë, pikërisht aty duhet të fillojë,të Lufta Civile. Kjo është një ide fisnike qëe kanë hedhur vetë ish-pjesëmarrës nëluftën çlirimtare dhe në atë vëllavrasëse.Kushdo që do t’ u shpëtojë hijeve të së kalu-arës duhet ta mbështesë pa asnjë ngurrimkëtë ide. Duhet pranuar më në fund hapurqë lufta kundër okupatorit degjeneroi nënjë luftë të përgjakshme civile, njëkohë-sisht duhet shuar çdo ndjenjë revanshi prejngadhënjimtari ose të munduri. Prandajnuk sjell ndonjë fryt të madh pajtimi mi-dis Partisë Demokratike me atë socialisteose Ekologjike, por në radhë të parë pajti-mi midis ish-palëve në Luftën Civile (dhetrashëgimia e tyre), shkaktare e së cilësishte Partia Komuniste Shqiptare e drej-tuar nga emisarët jugosllavë.

Histeria e luftës për pushtet që kishteprojektuar gjenerali Enver Hoxha dhe mar-rja e pushtetit me dhunë që ka qenë thelbii çdo lëvizjeje komuniste, është shkaku ivetëm që ajo luftë kundër okupatorit de-gjeneroi në luftë civile. Pra çështja e push-tetit është argumenti që zbulon edhe sh-kakun e tradhtisë që komunistët i bënëdemokracisë dhe kombit shqiptar. Prandajdhe nuk kanë asnjë kuptim thirrjet për har-resë dhe për mbyllje dosjesh, kur nuk janëzgjidhur problemet kardinale si LuftaCivile, terrori ndaj inteligjencies e ndajklerit menjëherë pas luftës dhe në faza tëmëvonshme, terrori ndaj rezistencës së or-ganizuar antikomuniste deri në periudhën1952-1953, qëndrimi ndaj emigracionitpolitik. Rishikimi i dokumentacionit përkëto nyje të rëndësishme të historisë sonëdo t’ i kthente Shqipërisë figurat edemokratëve, do t’ i kthente në jetën nor-male njerëzit e ndershëm dhe do t’ u tre-gonte vendin inkuizitorëve, që na e bënëatdheun të pabanueshëm dhe që sot bash-

kojnë zërin e tyre hipokrit me koret e për-botshme për demokraci.

Shifrat e terrorit komunist janë jash-tëzakonisht të mëdha në krahasim me pop-ullatën e Shqipërisë dhe në krahasim mevende të tjera ish-komuniste të Europës,prandaj edhe më e pamundur është har-

Nga Edi Rama, Nga Edi Rama, Nga Edi Rama, Nga Edi Rama, Nga Edi Rama, Ardian KlosiArdian KlosiArdian KlosiArdian KlosiArdian Klosi

SSSSSHKRIMIHKRIMIHKRIMIHKRIMIHKRIMI IIIII 1992 1992 1992 1992 1992

REFLEKSIONET E KLOSIT NË ‘92Demokratë e socialistë, ndalniDemokratë e socialistë, ndalniDemokratë e socialistë, ndalniDemokratë e socialistë, ndalniDemokratë e socialistë, ndalni

dëshirën e pakontrolluar për pushtetdëshirën e pakontrolluar për pushtetdëshirën e pakontrolluar për pushtetdëshirën e pakontrolluar për pushtetdëshirën e pakontrolluar për pushtetNëntë muaj pas rënies së komunizmit... Si u përfshi Nëntë muaj pas rënies së komunizmit... Si u përfshi Nëntë muaj pas rënies së komunizmit... Si u përfshi Nëntë muaj pas rënies së komunizmit... Si u përfshi Nëntë muaj pas rënies së komunizmit... Si u përfshi ArdianArdianArdianArdianArdian

Klosi në lëvizjen demokratike bashkë me Edi RamënKlosi në lëvizjen demokratike bashkë me Edi RamënKlosi në lëvizjen demokratike bashkë me Edi RamënKlosi në lëvizjen demokratike bashkë me Edi RamënKlosi në lëvizjen demokratike bashkë me Edi Ramën

resa tek ne. Është pikërisht ndrydhja ekujtesës kombëtare, siç e takojmë çdo ditënë shtypin zyrtar, ajo që na bën të mos nda-hemi dot nga e kaluara. E kaluara do të nambajë të gozhduar në rrethin e saj vicioz

për sa kohë nuk kemi bërë ka-tarsisin e vërtetë historik.

Për këto arsye nuk mund tëishim dakord që në fillim mefaktin që në opozitën e ligjëru-ar nuk përfaqësohej as opozi-ta e hershme shqiptare, asopozita e mëvonshme e kalburnëpër burgje dhe kampe pune,as përfaqësues të emigracion-it politik. Mendojmë se shkak

për këtë ishte organizimi i mbyllur i tipitpartiak-komunist që i drejtohej vizionit tëngushtë për demokracinë të intelektualëvetë establishmentit, shumica disidentë tëdhjetorit ’90. Ky vizion i ngushtë për partinëe drejtuar nga ish-komunistët është me saduket i pashmangshëm, sepse është fryma

kolektiviste ajo që ka infiltruar tashmë dheka zënë vend në inkoshientin e gjithë ko-munistëve. (Do të mjaftonte si provë e vet-me për këtë sektarizëm jo-demokratik, edhevetëm fakti që organet opozitare të shtypitderi më tani kanë botuar deri në lodhje dheekskluzivisht kujtimet e figurave të njohu-ra komuniste. Vetëm komunistë ka pasurShqipëria? Humanizmi ndaj bashkëpunë-torëve të pafat të Enver Hoxhës e nderondemokracinë shqiptare, por kurrsesi nukmund ta përfaqësojë atë.)

Gjithë ata që diktatura komuniste i dety-roi të braktisnin atdheun që në orët e paratë vendosjes së saj, ata që i detyroi të kap-nin pushkën e të rezistonin nëpër male, ataqë i ndryu në burgje e internime- që ngafigurat e ndritura të kombit e deri te anon-imët- si dhe më të rinjtë që shpresonin njëkthesë rrënjësore, prisnin një akt të madhpatriotik nga liderët e rinj: hapjen e dyervetë partisë së tyre për të gjithë opozitarëtbrenda dhe jashtë vendit dhe jo ngutjen për

të dalë në krye e për të kultivuar unitetinpartiak- këtë çelës të ndryshkur fitoresh.

Pranimi i zgjedhjeve të pabarabarta, jo-demokratike, shuarja e lëvizjes punëtore nëshkurt, braktisja që shqiptarët i bënë nëmasë atdheut, premtimet për fitore nëzgjedhje dhe zhgënjimi që shkaktoi humb-ja, e mbi të gjitha ndalimi i krijimit të par-tive të reja (PD në bashkëpunim me PPSh)në maj janë rrjedhimet logjike të dobësivetë opozitës zyrtare.

Le të ndalemi pak te pranimi i zgjedhjevetë pabarabarta, pa dashur të luajmë pjesëne atij që jep gjykimin pasi njihet rezultati,por për hir të një analize që mund të nandihmojë në vlerësimin e së ardhmes:

Ç’ përfaqësonin Partia e Punës, presiden-ti i saj Ramiz Alia dhe Sigurimi i Shtetitpërpara zgjedhjeve? Nga ato që njiheshinpak a shumë prej të gjithëve, dilte se kishimtë bënim me trinitetin e krimit ndaj kombitdhe- në kohën kur lëvizja komuniste ngaposhtë kërkonte shtetin ligjor- duhej tëluftohej me të gjitha mjetet demokratike përnxjerrjen e dy të parëve jashtë ligjit dhe përpezullimin e menjëhershëm të Sigurimit tëShtetit, për të cilin nuk ka pasur kurrë as-një dekret apo ligj. Ky trinitet organizoi më21 shkurt një grusht shteti që i dha fundshpërthimit demokratik të një dite më parëdhe vendosi në fuqi Këshillin Presidencial,ose më saktë Këshillin e Regjencës.Megjithëse regjentët nxorën tanket nërrugët e Tiranës (u dhanë ndoshta frymëz-imin edhe puçistëve mediokër të Kremlin-

Për vrasjet e para në Shkodër“Ngjarjet e Shkodrës nuk kanë gjetur asnjë lloj zgjidhjejedhe as nuk kanë për të gjetur në klimën e proceduraveantidemokratike që po ndiqen. Farsa juridike hyri në tëgjitha ekranet tona për t’ u këmbyer me rubrikën “Sot nëKuvendin Popullor”.

Në foto: (majtas) Adrian Klosi(lart) Edi Rama në vitin 1992

vijon nga faqja 15

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 17www.shqiptarja.comE diel, 29 prill 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI IN MEMORIAM

it), ata përsëri morën miratimin e opozitëszyrtare që vetiu e njohu “ligjshmërinë” etyre. Tani që pamë se ç’ ndodhi në rrugët eMoskës pyesim: A nuk do të kishte qenëburrëria e vërtetë e liderëve të opozitës qëtë hipnin në tanke ashtu siç kërkonte pop-ulli dhe jo t’ i dërgonin njerëzit e zhgënjyernëpër shtëpi? Në tribunat që u takoninqytetarëve hipën, hipën për pasojë vullne-tarët e Milloshit. Edhe një herë fitoi psiko-za e frikës nga një gjoja luftë civile, psikozëqë e ushqeu muaj me radhë Partia e Punësme papagallin e vet “Zërin e Popullit”.

Demokracia nuk lufton komunistët, porkomunizmin; duke hyrë në zgjedhje (pavar-ësisht nga fitorja apo jo në to), opozitademokratike zyrtare i dha legalitet komu-nizmit në Shqipëri, legalizoi një president,prania e të cilit është nënqeshja cinike eEnver Hoxhës mbi demokracinë, dhe njohuorganizatën ilegale të Sigurimit të Shtetit-Çetën Plakë të Koçi Xoxes.

Ngjarjet e shkurt-marsit duhet të na jap-in shumë mësime për gjendjen aktuale,sepse përsëri “opozita” gjendet përpara disaudhëkryqeve parimore. Përsëri në Shqipëridrejton një forcë antidemokratike që nuk le-jon të hyjë ligjshmëria në jetën tonë tëpërditshme.

Ngjarjet e Shkodrës nuk kanë gjetur as-një lloj zgjidhjeje dhe as nuk kanë për tëgjetur në klimën e procedurave antidemo-kratike që po ndiqen. Farsa juridike hyrinë të gjitha ekranet tona për t’ u këmbyerme rubrikën “Sot në Kuvendin Popullor”.

Amnisti apo pafajësi? (është fjala përdebatin parlamentar i vitit 1991 për am-nistinë apo pafajës-inë e ish-të perseku-tuarve politikë-red.)-Parlamenti mbeti imbërthyer në këtëgozhdë që e ngulgjithmonë ajo forcëqë kërkon t’ i japëligjshmëri një tëkaluare anti-ligjore.Duhet të pranosh që ka pasur procese ju-ridike për të kërkuar amnisti ose pafajësi-kur dihet se ka pasur vetëm despotizëm dhemafia shtetërore.

Eksodi- provoi edhe një herë që qeveriae koalicionit nuk e ka gjendjen në dorë dhese turbullirat në Shqipëri i krijojnë forca jas-htëligjore. Partia Demokratike, Republi-kane etj., edhe njëherë bënë zhurmën e ras-tit dhe gjithçka u kthye atje ku ishte, gatipër shpërthimin tjetër.

Denoncimi pa kompromis i veprimtarisëkriminale të PPSH-së deri në nxjerrjen esaj jashtë ligjit është i vetmi shteg nga du-het të kalojë PSSH-ja për të fituar tëdrejtën e qytetarisë në shoqërinë e ardhs-hme shqiptare dhe e vetmja mundësi përopozitën që atdheun e mbetur në duart errugaçëve të qosheve të errëta të nomen-klaturës apo të kriminelëve ordinerë t’ uakthejë miliona njerëzve të ndershëm qëkanë humbur besimin. Për sakohë PS nuk ka bërë denon-cimin e plotë të origjinës dhehistorisë së saj, ajo s’ mundta ketë të drejtën për të qenënjë parti e ligjshme.

Edhe fakti që Socialistëdhe Demokratë bashkërishtpo i kthehen me një rreptësitë paparë kujtimit të monar-kisë dhe disa zgjatimeve tësaj sot, po e shtrijnë peri-udhën e diktaturës në Shqipëri nga 47 në65 vjet, tregon se mungon dëshira për tëfolur hapur mbi të gjitha çështjet e his-torisë dhe të sotshmes sonë. Tregon njëko-hësisht njohje të përciptë të historisë dheinkoshientin e birërisë komuniste. Kemi

mendimin se për këtë problem po ndod-hemi sërish te një dëshirë e pakontrolluarpër pushtet; pikërisht tek ajo që siç thamëmë lart i shtyu komunistët në 1942-43 tënxisnin luftën civile. Nisur nga kjo, me tëdrejtë çdo demokrati i mbetet të denoncojërrezikun e njohur të degjenerimit tëdemokracisë në demagogji.

Në qoftë se deklarohemi përdemokracinë pa kufij, atëherë sigurishtkemi parasysh respektimin e pakufishëmtë së drejtës. Për ata që mund ta kenë har-ruar historinë e Shqipërisë, kujtojmë se nëKonferencën e Pezës është vendosur qëçështja e formës së shtetit shqiptar do tëzgjidhet me një referendum pas lufte.Kurse Kongresi i Përmetit me fitimin eLuftës Civile nga komunistët, ia mohoipopullit shqiptar me dhunë këtë të drejtëpolitike.

Në regjimin despotik të Enver Hoxhësnuk njohëm se ç’ ishte as monarkia kush-tetuese as republika. Prandaj kjo çështjena lë të ftohtë. Por për arsyet që për-mendëm, nuk lejohet t’ i heqësh askujt tëdrejtën, që pas një regjimi të dhunshëm tëvendosë në mënyrë demokratike përformën e shtetit të tij. Një referendum itillë është mbajtur edhe në shtetet fqinjemë të vjetra në demokraci sesa ne, si nëItali e në Greqi. Mendojmë se referenduminuk e kërcënon spektrin e demokracisë, porpërkundrazi prezumon në vetvete rritjene spektrit të demokracisë; sepse demokra-ci do të thotë që secila shtresë sociale, çdogrup individësh, bile edhe çdo individ iveçantë duhet të ketë të drejtë për të gje-

tur te fryma dem-okratike mendësinëe tij.

Si intelektualë tëpavarur, të prirurvetvetiu të përkra-him forcat më për-parimtare, këmbën-gulim në idenë e de-batit të hapur

demokratik dhe e përsërisim me keqardhjeqë në Shqipëri ende nuk është krijuarmundësia për një debat të tillë.

Për këtë qëllim mendojmë të hedhim nëkëtë artikull idenë e krijimit të një Foru-mi të gjerë demokratik në të cilin duhet tëmarrin pjesë të gjitha forcat antikomu-niste, përkatësisht antikolektiviste, dukepërfshirë këtu partitë ekzistuese politikedhe ato që do të krijohen, shoqata, grupedhe individë të veçantë që kanë këtë ten-dencë; sepse vetëm kështu bëhet e mun-dur që lufta kundër komunizmit, e cila s’është e thjeshtë, të organizohet në mënyrëradikale. Asnjeri s’ duhet të harrojë se endejanë të gjitha mundësitë që PPSh të marrësërish pushtetin në zgjedhjet e ardhshme.Ose edhe më keq, që Çeta Plakë të provojënjë grusht tjetër shteti. Prandaj kjo e bëndetyrë imperative krijimin e Forumit tëgjerë antikomunist, i cili do të zgjeronte

kufijtë gjithnjë e më të ngushtë të opozitëszyrtare.

(Edi Rama dhe (Edi Rama dhe (Edi Rama dhe (Edi Rama dhe (Edi Rama dhe Ardian Klosi, nga LibriArdian Klosi, nga LibriArdian Klosi, nga LibriArdian Klosi, nga LibriArdian Klosi, nga LibriArdian Klosi “Refleksione me Edi Ramën” ,Ardian Klosi “Refleksione me Edi Ramën” ,Ardian Klosi “Refleksione me Edi Ramën” ,Ardian Klosi “Refleksione me Edi Ramën” ,Ardian Klosi “Refleksione me Edi Ramën” ,Shtëpia botuese “Albania”, TShtëpia botuese “Albania”, TShtëpia botuese “Albania”, TShtëpia botuese “Albania”, TShtëpia botuese “Albania”, Tiranë 1992.iranë 1992.iranë 1992.iranë 1992.iranë 1992.

“Nuk jemi në asnjë parti, sepse“Nuk jemi në asnjë parti, sepse“Nuk jemi në asnjë parti, sepse“Nuk jemi në asnjë parti, sepse“Nuk jemi në asnjë parti, sepsenuk identifikohemi me to...”nuk identifikohemi me to...”nuk identifikohemi me to...”nuk identifikohemi me to...”nuk identifikohemi me to...”

Jemi për referendum“Referendumi nuk e kërcënon spektrin e demokracisë,por përkundrazi prezumon në vetvete rritjen e spektrit tëdemokracisë; sepse demokraci do të thotë që secilashtresë sociale, çdo grup individësh, bile edhe çdoindivid i veçantë duhet të ketë të drejtë për të gjetur tefryma demokratike mendësinë e tij.”

Përsëri në Shqipëri drejtonnjë forcë antidemokratike qënuk lejon të hyjë ligjshmërianë jetën tonë të përditshme

HOMAZHET

Lamtumirë Lamtumirë Lamtumirë Lamtumirë Lamtumirë Ardian Klosi...!Ardian Klosi...!Ardian Klosi...!Ardian Klosi...!Ardian Klosi...!Homazhet në nderim të publicistit Ar

dian Klosi nisën dje rreth orës 12:00dhe zgjaten rreth 2 orë. Miq, kolegë, tëafërm e familjarë i janë drejtuar ditën eshtunë Bibliotekës Kombëtare nëkryeqytet për të përshëndetur për herë tëfundit, Ardian Klosin.

Personalitete te ndryshme të medias,kulturës, politikës e shoqërisë ngushëllu-an bashkëshorten dhe 2 vajzat e Klosit,të afërmit e tij dhe familjarët.Homazhe pranë arkivolit bëriedhe shokut e miku i tij më ingushtë, kreu dhe Kryetari iPS-së Edi Rama, i shoqëruarnga disa deputetë socialistë.Erdhën pastaj Paskal Milo,kreu i PDS-së, sekretari iLSI-së, Luan Rama, Minis-tri i Kulturës, Aldo Bumçi, icili pas homazheve thase: ”sot shënohet humbja enjë aktivist të palodhur dhehumbja e një prej zërave in-telektualë”. Pak para për-fundimit të ceremonisë, mbërriti dhe am-basadori i KE në vendin tonë, Ettore Se-qui. Ndërsa një nga bashkëpunëtorët etij më të afërt në fushën e librit, RemziLani, e quajti Ardian Klosin një përk-thyes të jashtëzakonshëm, publicist, njëmendje të lirë dhe e hapur. Remzi Lani,që njihej me Ardian Klosin që koha kurkaq qenë studentë, tha për gazetën se “njohjen më të madhe e kemi pasur nëfillimet e para kur shkruanim të dy, nëkorridoret e gazetës “Zëri i Rinisë”, në atëkohë unë drejtoja këtë gazetëdhe kam pasur rastin të jembotuesi i një numri të madhshkrimesh të tij në atë kohë.I botoja me kënaqësi. Por mevite ne na lidhi puna me bot-imet, ku Dani ka qenë pady-shim një intelektual i klasittë parë, një mendje e lirë, njëmendje kritike. Ai e kishtevështirë t’i bashkohej ko-hërave optimiste. Danimbetej një vetmitar, por menjë sens të humorit të zi, qëe bënte afektiv me shoqërinë.Për mua ishte një enciklopedi e gjallë. Ikjae tij na ka lënë një brengë të madhe. Vde-kja e tij dhe mënyra si e zgjodhi për shumënjerëz që i kanë qëndruar në distancë kaqenë shumë e papritur. Për ne që i kemiqëndruar më pranë, ndoshta jo shumë epapritur. Dani ishte njeri i thellë. Ai kalëvizur gjithmonë në kufijtë midis jetësdhe vdekjes. Dhe do të lëvizte kështugjithmonë në këtë fije të hollë. Për vde-kjen e tij nuk mendoj se mund të fajëso-het as ai, as dikush tjetër, edhe pse si-doqoftë ai është bir i kësaj kohe dhe ka

marrë me vete bagazhin e kësaj kohe,problemet e kësaj kohe, dhimbjet e kësajkohe, humbjet e kësaj kohe. Ishte zgjedh-ja e tij, por, gjithsesi, ajo që dua të themështë se që nga sot ai në këtë qytet do tëmungoj gjithnjë e më shumë”. Ndërsa ish-kryetari i SHISH-it Fatos Klosi tha përgazetën se: “Ardianin e njoha tërë jetënsi person të pasionuar për librat, për gju-hën shqipe. Të paktën shumicën e kohës

di që e kalonte duke përk-thyer. Them që ka njëmeritë edhe për kohën qëai e kalonte me përkthimeveprash të rëndësishmenga gjermanishtja. Ai kamerita edhe që ishte njëaktivist shoqëror izellshëm, ku kohët funditmori pjesë në protesta përmbrojtjen e mjedisit. Ar-diani ka qenë i gjithan-shëm, me shumë dimen-sione dhe mbase edhe meshumë aktivitete, me

shumë jetë. Mbase dhe kjo është një ar-sye që mund ta çonte në depresion, sepsenëse takoheshe e bisedoje me të, ai kish-te në kokë shumë projekte, kishte një bar-rë të madhe që nuk ishte aq e kollajshmepër një njeri normal që të mbahej kjo. Klo-si më tej ka pohuar se do të ishte mirë qëtë mos mbetej vetmitar në këto projektenga shteti dhe shoqëria. Ai thotë se: “Potë kishte më shumë interes shteti dhe sho-qëria, kjo jo vetëm që do të ndihmonte atë,por do ndihmonte çdo intelektual. Unë

mendoj se për të kanëqenë të dyja shtrëngesat,predispozioni i tij i sin-qertë si intelektual, poredhe mjedisi që nuk jepetmundësinë që të shihtendonjë dritë në fund tëtunelit, që shumë gjëra tëmira të bëheshin. Edhe nëtakimin e fundit, në njëkafene në Tiranë, e mbajmend që më thoshte sekam shumë projekte për tëbërë, kam shumë punë melibrat në këtë kohë”. Pra,

Ardian Klosi edhe në çastet e fundit tëjetës mendonte për librat. Libra të tjerëtë pabërë la përgjysmë mbi tryezë. Dje,duke lënë pas shpine me dhjetëra vepranë Bibliotekën Kombëtare, rreth orës14:14 minuta trupi i Klosit është nxjerrënga ambientet e saj mes duartrokitjevetë shumta. Ndër njerëzit më të afërt, sivël-lai i tij kreu i PS-së, Edi Rama, e mbajtimbi supe në dalje te Bibliotekës arkivol-in e të ndjerit. Pas kësaj, trupi i pajetë iKlosit u nis drejt varrezave të Sharrës,aty ku do të prehet përjetësisht.

Fatos Klosi: Ardiani ka qenë igjithanshëm, meshumë dimensionedhe mbase edhe meshumë aktivitete, meshumë jetë. Mbasedhe kjo është njëarsye që mund taçonte në depresion

Remzi Lani:Dani mbetej njëvetmitar, por me njësens të humorit të zi,që e bënte afektiv meshoqërinë. Për muaishte një enciklopedi egjallë. Ikja e tij na kalënë një brengë tëmadhe

www.shqiptarja.com E diel, 29 prill 201218

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom LETERKEMBIMKKKKKRUJARUJARUJARUJARUJA OOOOORUÇIRUÇIRUÇIRUÇIRUÇI

E VËRTETA E MESHARITE përgatiti Pal Skiro për botim poru zvarrit deri në ‘44 e nuk u botua

Kjo është letra e tretë e këmbyer mesMustafa Krujës dhe studentit tëmjekësisë Hamdi Oruçit, njëletërkëmbim, ku trajtohen tema, ng-jarje e personazhe me mjaft rëndësipër historinë e kulturën shqiptare.Letra e sotme është përgjigje e letrëssë gjatë të Mustafa Krujës, ku veçpyetjeve e interesave që ai shfaqndaj studentit Oruçi, trajtohen gjerë-sisht edhe detaje biografike të per-sonazhit të shumëdiskutuar Kruja.Në këtë përgjigje, mjaft ngacmueseështë çështja e zbulimit të mesharittë Gjon Buzukut, punës që bëri metë Pal Skiro dhe tentativës për bot-im, e cila u zvarrit deri në vitin 1944.Por veç këtij fakti studenti Oruçingulmon që të thellohet nëbiografinë e Mustafa Krujës, duke eshtyrë të japë më shumë të dhënarreth jetës e veprimtarisë së tij.

Nga Hamdi OruçiNga Hamdi OruçiNga Hamdi OruçiNga Hamdi OruçiNga Hamdi Oruçi

Palermë me 3 Fruer 1953Palermë me 3 Fruer 1953Palermë me 3 Fruer 1953Palermë me 3 Fruer 1953Palermë me 3 Fruer 1953Shkëlqesë,Ju falem nderës shumë për letrën e

bukur që me keni dërguem. Për mue kaqenë nji mësim i papagueshem, nji mësimaqë i bukur sa që pak kush deri më sot m’aka dhanun. Gjithmonë Ju kam çmuem porsot Ju çmoj ma shumë se pse munda të njohshume sende. Më lejoni të Ju kapi dorën etë Ju rroki.

Nuk do t’i pergjigjem pyetjeve para se tëkem parashtruem nji luetje. I ngrati Besimka qenë mik i jem jo si bir’i Mustafa Krujes,se atehere Mustafa Krujën e njifshe vetemper emen, por vetem si Besim Merlika Kru-ja. Miqët duhen për së gjalli e nderohen përsë vdekuni. Unë kam studjue në Grazt’Austrise. Atje kam edhe ca miq të cilët nukdo të përtojnë të vendosin një tufë të vogëllulesh “Restit” te Besimit. Por kët miqët emij, e njiheri miqët e Besimit, se janë kolegëtë Studentendeimit te Feldmuehlgasses,mund t’a bajnë po të dijnë adresën e sakët.Besoj se këte deshirë të nji mikut të Djalitt’Uej ma të vogël, do t’a pranoni, e unë Jufalenderoj.

Për Imzot SkironFola para pak ditësh prap me z. Prof.

Zef Skiron. I ungji i Tij Imzot Pal SkiroPal SkiroPal SkiroPal SkiroPal Skiro nukka qenë kurrë në Shqipni. Ai asht virtual-isht zbuluesi i parë i Buzukut. Qe Histori-ja, që Ju sigurisht edhe e dini: Mbas vde-kjes së Pater Gjergj Guzettas (e kemi trans-portue para disa javësh trupin e tij ngakisha e kapuçinve te Palermos për në Pi-anë. Ishte shumë mirë i konservuem sekapuçinet janë zanatçi të fortë për kon-servime të tilla) Imzot Pal Skiro shikonbiblioteken e te ndjerit. Në mes të libravee letrave gjen edhe nji letër origjinale tëPater Gjon Kazazit, i cili lajmëronteGuzetten se në Vatikan kishte gjetë njilibër shqip të shkruem nga nji prift sh-qiptar i quejtun Gjon Buzuku. I jep num-rin e raftin etj. Imzot Skiroji niset për nëVatikan edhe më 1912 me anë të shtypittë atëhershëm lajmëron botën shqiptarepër zbulimin. I hynë punës e punon për njadhjet vet. E me që nuk i pëlqen puna ebame deri atëherë i a nisë edhe nji herë eaty nga 1938 e kren. Vepra përmban. 1. In-terpretimi fonetik i gjuhës së Buzukut, 2.Përkëthimi italisht, 3. Komentari gjuhësordhe 4. Fjalori i Buzukut e i të gjithë sh-krimtarëve të vjetër të shqipes. Me 1939 -1940 hynë në marveshtje me Ministrinë eArsimit dhe e çon veprën në Shqipni te nip-it Prof. Zef Skirojt. Më 1941 vdes ne Paler-mo. Ministrija e Arsimit pranon të boto-hen vepra, bahen të gjitha përgatitjet

nxjerret mandati e ngarkohen dy inspek-tora t’epërm të ministrisë që të hedhin sytëpër të fundit herë veprës para se të shkojnë shtyp. Por inspektorat e ngarkuem qu-heshin Prof. A. Xhuvani (a e njihni? Këtoditë kam ndigjue zanin e Tij nga Radio Ti-rana. A propos, në Paris, kur pat ardhë Z.Tij në Kongresin e Paqes në Salle Pleyel,para nji publiku mija vetesh u shamatosaune me nji mik tjeter, e i thashë, që të sh-koj në Shqipni e të baj paqen atje e i dhashëappuntamento në Wladiwostock) e Prof.Karl Gurakuqi. Z. Xh. n’atë kohë transfer-ohet për në Shkodër si drejtuer i Liceut epuna i mbetet në dorë Z. Gurakuqit, i cilime sot e me neser erdhi katastrofa e 44-s.Vepra asht prap në Palermo pranë të nipittë Imzot Skiros e pret. Posë kësaj ka edhepunë të tjera gadi për botim.

Për punë të të ndjerit Prof. Gaetano Pe-trotta

Sikurse e keni lexuem këto ditë në “SH-QIPËRIJA” vdiq. Ishte i sëmund tash sakohe prej arteriosclerosis, i erdhi pastajedhe nji formë encefalite e të shymen i adha nji polmonite lobare. E percollëm me 2janar në banesën e fundit. Për punën e An-tologjisë, kjo asht nji pun) pak e gjatë porunë po e mbydhi me këto fjalë: Duhet me iu ruejt ma fort nji anmikut që mëshehet nënlëkuren e nji miku se anmikut të dek-laruem. Ju keni ra viktim. Dorëshkrimi ashtakoma gjallë, ndonjë herë keni me e pandoshta e do të bindeni. Per së gjalli të PapaTanit (kështu e thritshin familjarët) kam

bisedue jo vetëm per Ju por edhe për të tjerë.M’u përgjegj gjatë e gjanë. Kush asht ky mikqë meshet? O ky anmik, mos më pyetni, njiditë kam me Ju a kallxue.

I vellai i te ndjerit quhet Onorevole Dr.Rosolino Petrotta, Assessore per l’Igene eSanita del Governo regionale Siciliano. Ashtpra si ministër i qeveris krahinore. Ky asht,bashkë me Prof. Koliqin shkaktarët epruemjes s’one këtu në Sicili e dhanjes sëbursës. Adresa e tij asht Corso Calatafimi89 Palermo.

Për Prof. La Piana.Kam qene edhe te Aji? Kam bisedue, si

gjithmone, gjatë e gjanë, e më tha se do tëJu shkruente për së shpejti. Per punen e 40000 fjalëve Ju keni të drejtë. Kam ra nëgabim une me atë “pa”. Ju kërkoj ndjesë.

Për fjalorin e Mannit qe adresa:An Historikal Albanian – English Dictio-

naryBy Stuart E. Mann, M.A.Author of “A short Albanian Crammar”

etc. 1948Publishet for The British Council dy

Longmans, Green and Co. Ltd.London – Neë York – Toronto.Prof. La Piana më tha që Ju të mundohe-

ni me e marrë me anë të ndonji miku nëvend, në Londër, se me anë të librarëve emënyra të tjera duhet të pritni sa muej, siçka pritë edhe aji. Me sa pashë unë e me samë spjegoj Z. La Piana, i cili ka studjue gaditanë gërmen A e B, ka shumë gabime. Hiçma pak por ai ka vue edhe të gjitha fjalët e

nji poetit shqiptaro Kalabres; Jul Varibo-ba, që, siç më tha La Piana, ka çdo dhjetfjalë italisht o kalabrese nji fjalë shqipe. Megjithë ate Ju keni me e pa.

Lajme.Jam vonue me Ju përgjegj se vetëm dje

mbarova provimet e apelit të parë. DhashëClinica Medica, Clinica Chirurgica e Clini-ca Pediatrica. Më mbesin edhe tre provimetë tjera. Shpresoj të dal faqe bardhë e atynga 10 - 15 marsi të laurohem. Prandej kjoka qenë shkaku që jam vonue të Jupërgjigjem. E besoj se jam i falun.

Me dekret të Qeverris krahinore këtu nëSicili asht krijue nji Institut i Naltë i stu-dime mesdhetare. Kryetar i këtij asht njiprinc Il principe Alliata di Monreale, de-putet në Parlamentin e Romës, e si nënkry-etar asht Z. Prof. Ernest Koliqi. Kanë ndërmend të mbajnë edhe nji kongres mbas pakditësh ndoshta, o javësh, nuk e dij mirë.Duket se De Gasperi paska sygjerue të sh-tyhet për pak kohë me që ndoshta do tëmarri pjesë edhe ai vet. Istigatori i parë porasht Onorevole Petrotta. Këto janë lajme tëmarruna nga persona të treta o të katërta,por unë mendoj se Z. Koliqi do të Ju ket in-formue, se përfaqësues ma të drejtë përletrat shqipe se Z’Uej kush mund t’ishte? Apo Z. Gurakuqi Karl?

Si titullar i kathedres së gjuhës shqipeasht emnue Padre Giuseppe Valentini. Jusigurisht e njihni me që ka qenë mis i Insti-tutit të Studimeve Shqiptare në Tiranë. Kafillue energjikisht. Po harxhon pare prej

I hynë punës eI hynë punës eI hynë punës eI hynë punës eI hynë punës epunon për nja dhjetpunon për nja dhjetpunon për nja dhjetpunon për nja dhjetpunon për nja dhjetvet. E me që nuk ivet. E me që nuk ivet. E me që nuk ivet. E me që nuk ivet. E me që nuk ipëlqen puna e bamepëlqen puna e bamepëlqen puna e bamepëlqen puna e bamepëlqen puna e bamederi atëherë i a nisëderi atëherë i a nisëderi atëherë i a nisëderi atëherë i a nisëderi atëherë i a nisëedhe nji herë e atyedhe nji herë e atyedhe nji herë e atyedhe nji herë e atyedhe nji herë e atynga 1938 e kren.nga 1938 e kren.nga 1938 e kren.nga 1938 e kren.nga 1938 e kren.VVVVVepra përmban. 1.epra përmban. 1.epra përmban. 1.epra përmban. 1.epra përmban. 1.Interpretimi fonetikInterpretimi fonetikInterpretimi fonetikInterpretimi fonetikInterpretimi fonetiki gjuhës së Buzukut,i gjuhës së Buzukut,i gjuhës së Buzukut,i gjuhës së Buzukut,i gjuhës së Buzukut,2. Përkëthimi ital-2. Përkëthimi ital-2. Përkëthimi ital-2. Përkëthimi ital-2. Përkëthimi ital-isht, 3. Komentariisht, 3. Komentariisht, 3. Komentariisht, 3. Komentariisht, 3. Komentarigjuhësor dhe 4.gjuhësor dhe 4.gjuhësor dhe 4.gjuhësor dhe 4.gjuhësor dhe 4.Fjalori i Buzukut e iFjalori i Buzukut e iFjalori i Buzukut e iFjalori i Buzukut e iFjalori i Buzukut e itë gjithë sh-të gjithë sh-të gjithë sh-të gjithë sh-të gjithë sh-krimtarëve të vjetërkrimtarëve të vjetërkrimtarëve të vjetërkrimtarëve të vjetërkrimtarëve të vjetërtë shqipestë shqipestë shqipestë shqipestë shqipes

Në foto: Dy faqe nga Meshari i Gjon Buzukut

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 19www.shqiptarja.comE diel, 29 prill 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI LETERKEMBIMxhepit të vet e po zbukuron e meremetonnji sallë të konviktit t’onë. Ka prue ngaMilani 6 arka plot me libra, mendon memarrë edhe ato të Prof. Petrottas e ndosh-ta ato të bibliotekës shqiptare që ka ngelënë Romë. Kam mjaft shpresë, por jam djegënji herë me Padre Cordignanon e shkretë icili filloj po ashtu e vdiq di crepacuore, nëmes të rrugës, me që ishte nisë për në Udine.

Si assistent i paguem asht emnue edheProf. Karl Gurakuqi, por jo i gjuhës shqipepor i Kulturës Islame, me nji rrogë afro 50000 posë indennita, diritto di firma e di pre-senza. Shpresojmë se tash me zgjedhjen eproblemit financjar të mos hudhen librat eshqipes në tavan. Por, i a kam fort frikën.

Kam dy libra, d.m.th., dy kopje të “TEDHEU I HUAJ” i poetit Giuseppe Skiro.Nëse nuk e keni nji kopje une ju a dërgojme gjithë qejf.

E tashti mbassi mbarova si përgjegjen eletrës e sa pata të Ju kallxoj po hyej në njibisedë shumë të randë për mue.

Por “... sa herë që të mos keni punë tjetërshkruemëni edhe Ju kështu nji letër tëgjatë, e “merrnje gjakun shqiptarisht” siçme thoni Ju në letër, më lehtësojnë shumëse më japin guxim. Shpresoj se do të jem ifalun që në fillim. Besomëni veç Shkëlqesëse flas ashtu siç flasin malcorët t’onë nëkuvendet e tyne. Kam pasë fatin e mirët’assistoj edhe unë ndër disa kuvende sh-tëpijake të krahinave të Shkodrës sidomosPostrribes. Thelbi i bisedës s’ime ashtÇËSHTJA E BIOGRAFIS S’UEJ.

Thoni se jeni granit e nuk doni me i afilluem asaj pune para se me hy në para-histori. Nuk dij a asht rasa me u përgëzu-em me Ju, apor asht ndoshta rasa me thanë“Kqyr, sa frigacak qenka Mustafa Kruja.”Unë i përgjigjem negativisht të dy pyetjeve.Nuk përgëzohem e kam prova të gjalla përburrnin e Juej, se Mustafa Kruja nuk ashtfrigacak, e nuk ka njeri në botë qe mund tëmë vërtetoj të kundërtën.

Asht tepër e bukur e tepër e nevojshmepër mue të dij se Asim Eff. asht MustafaKruja, por sikur të mos kishi qenë Ju Sh-këlqesë të më thoni ket të vërtet, kush vallëdo të m’a kallxonte? E me sa emna të tjerëmshehet veprimtarija e Juej gjysëm shek-ullore në lamin e historis kombëtare? Biletue lexue numrat e gazetave të ndryshmembi 28 Nanduerin e historikun e asaj dite,mbeta i habitun kur nuk pash edhe emnine Juej. Mbajshe ne mend fjalimin e juej nëTiranë. E i bana vehtes këte pyetje: “A ish-in të vërteta ato që thonte M. Kruja në Ti-ranë apor janë të vërteta këto që lexoj sot.”Kur qe letra e Juej. E a e dini ku me shkojmendja? Te 28 Nandueret e para 39së kuemni i Luigj Goj-mjaltit u mëshehte.

Kush janë Shkëlqesë Qazim Koculi,Omer Nishani, Fan Noli, Kol Tromara, KoçoMuka, Ali Këlcyra, Aziz Çami, Bahri Omari,Luigj Gurakuqi, Sotir Peci, Haxhi Qamili,Bajram Curri, Nexhip Draga, Kryezit e Gja-kovës, etj. etj. Kush janë këta Shkëlqesë?Rinija, mosha e jeme u njeh vetëm për emëne atë pak veprimtari të tyne, në kohnat’vështira. Bile Rinija e sotme as për emënndoshta s’i njeh. Kush mund të kallxoj ve-primtarin e tyne? Apor kujtoni se ndokushdo të dali e do të flasi? Qe besa trembemshum se mos historigrafët e ma vonshëm eedukatorët e ardhshëm do t’u mësojnë Rin-isë ndoshta shumë ma pak se sa na ashtmësue ne, rinis së brezit t’im. E unë nukJu mëshehi habitjen t’ime kur u ndodhapara gjithë asaj mori pune të Buzukut,kurse unë kishem mësue në shkollë vetëmemnin Gjon Buzuku 1555 e “U doni Gjoni ibiri i Bdek Buzukut...” e basta. E arrinpastaj që nji antologji e huej e gjuhës sh-qipe të ketë mundësin e guximin, për miqë-si të teprueme të ndonjenit e për anmiqësitë mshehun të mundi të heshti emnin e njiMustafa Kruja. E arrin pastaj ajo katastrofëqë po vazhdon tash sa vjet, e nuk mendohetdy herë që patriotët autentik e të sprovuemtë damkosen me emnin e turpit “Tradhëtar.”Por Ju qëndroni granit Shkëlqesë e mos sh-krueni gja... Shfajsimi i Juej se duhet të flit-

thanë komunismë. E kur komunistat fillu-en të rekrutojnë Rinin ajo ra gjah e sh-trigave mirë të përgatituna nga agjenta tëhuej. E kur i thanë të shkretës Rini se du-het revolucjon, duhet luftue e duhet gjak, ekur rinija ra në kurth, i u desht ma vonë tënderoj si heroj edhe hamaj maqedonas emalazezë, e të braktisi shkollën e të dali nëmal e të krijoj, them të krijoj Tradhëtar. Epse gjithë kjo? Sepse i riu s’njihte Shqip-nin, s’njihte shqiptarizmën, ishte i huej nëTokë të vet. E mendoj Shkëlqesë, se ka qenë,po, shumë vështirë me qenë shqiptar n’atëkohë kur s’kishte Shqipni, por nguli kambëse ishte edhe aqë vështirë me qenë Shqiptaratëhere siç asht sot vështirë, ku çdo fjalë enji babe e nji nane e nji vëllau, për Sh-

qipni paguhet me plumb tëhuej e me litar t’importuem.Ku ishin msheh NexhipDragat atëherë?

E pra qëndroni granit Sh-këlqesë!

Më thoni se jeni sqeptikmbi sa ju kam shkrue nëletrën e përparëshme e se dotë ndjeheshi shum i lumtunsikur të gaboheshi. E pragaboheni Shkëlqesë! E qepse: Këtu ka dasht Zoti jemipesë vet, studenta, e nukjemi nji partije o nahijepolitike, por të rrymave tëndryshme. Por të gjithë sh-kojmë si vëllazën e nuk napengon asgja të ndjehemimiq e shokë në të keq e nëtë mirë. Por vetëm kurvjen puna me shkruendonji gja matemishumë. E besojeni pra ses’ka qenë kurrë ma har-moni se kur erdh puname i shkrue MustafaKrujës e Rexhep Mitro-vicës. Për mue ka qenëditë gëzimi ajo kur mor-ra vesht nga DervishRexhepi se e keni bagati botimin e Abetarestë Mërguemit e nukmendova hy herë meJu shkrue se, tash meveti qé rasa ma e

bukur me i shkrue Shkëlqesës Kruja. E kjoqe spontanisht, jo i shtyem prej askujt pornga vet - vehtja.

Si unë e si miqët e mijë kështu janëshumë e shumë të ri. Na të rijt njihemi nje-ni me tjetrin shpejt e shpejt. Kemi shumëtë meta, kemi shumë gollë e e njohim shumëpak Shqipnin. Na e njohim Atdheun t’onënga gazetat e nga ndonji libër. Kemi njo-hunina jo të sakta e ato që kemi nuk janëtë plota. E qe se na kemi nevojë për Ju. EJu, si çdo herë, i jeni përgjegjë thirrjes sëpesë të rijve. Nesër mund të bahen pesdhete pes mijë.

Shkëlqesë,Unë kam nji lutje të madhe. KALL-

ZOMËNI PAK HISTORI SHQIPTARE. Tëtjerët përtojnë, ose janë zanë nga punët etepërta. E ketë e them me turp, i skuqunnë ftyrë. Por e bazoj në thanjen e juej: “Unëe kuptoj rinin.”

E kam edhe nji send tjetër. Flas si mjek;Mefistofeli le të largohet, përndryshe...përndryshe e ka punën keq me mue, semund t’i dërgoj nji virus qe edhe n’atë jetë ebanë të vdesë për së dyti. Ka njerëz të tjerëqë duhet të vizitoj, aty në Rue Eglise s’kaçka ban.

Pra me kaq i jap fund kësaj here letrëstue Ju urue shëndet, punë të mbarë e mëlejoni të Ju a kapi edhe nji herë dorën.

Besomëni në sinqeritetin t’im, më falnipër guximin t’im dhe më falni gabimet e gju-hës e të maqinës.

Me nderimeHamdi OruçiFoton posa t’a gjej kam me Ju a derguem.Për adresat e ndonji miku për librin e

Juej kam me pasë nevojë për nja 2 - 3 ko-pje, e tash i ndaj unë.

ni shumë për vehte, më duket i pa mjaf-tueshëm. E mandej a asht Faji i Juej se jenindodhë gjithmonë prezent kudo që asht ven-dosë për Shqipni, kudo që asht luftue përtë mirën e Atdheut e i jeni përgjigjë përherëthirrjes së Kombit, edhe atëherë kur kenipa tym e flakë? Them a asht faji i juej qëZoti Ju ngulë në zemër vetëm nji dëshirë enji qëllim: SHQIPNIN. Jo Shkëlqesë nukasht faji i Juej, asht merita e nji Shërbetoritë Shqipnisë t’u përgjigjet thirrjes së popu-llit? E Ju i jeni përgjegj. Me shkrimin e Au-tobiografisë Ju nuk i bani nji nderë vehtes,ndoshta krejt përkundrazi por i bani njishërbim rinisë shqiptare. “L’uomo giusto écolui che misura il suo diritto al suo dovere”thotë nji proverbë italjane. Të tjerët mundtë thonë çka të duen, por unë jam i bindunse Mustafa Kruja “e il suo diritto e il suodovere” din t’a baj. As lagështina e as miu eas komunizmi mund të shembin kështjellën50 vjeçare. Ajo, po, qëndron si granit, porJu shkëlqesë, ju baba i Besimit, jo. Ju shk-

rueni: “Nji popull, tek i cili hovi i guxim-shëm i të riut nuk përkohet prej matunisërefleksive të Plakut, aji popull asht në rrezikme thyem qafën në ndonji greminë”. Shumëbukur, por bahuni Ju pra Nexhip Draga irinis. Jepni mësimin e juej siç e batë memue.

Rinija shqiptare, flas për moshën t’ime,s’ka jetue për 15 vjet. Na ishim nënshtetasshqiptar në Shqipni, e asgja tjetër. RinijaShqiptare asht pajosë me pak njohunina tëgjesteve të Skënderbeut (e as nji shkollë errugë mbante emnin e Heroit t’onë Ko-

mbëtar), me pak vjersha melankonike tëNaimit, me disa vjerrsha epike të PatërGjergjit, e udhëhequn politikisht prej dygazetave, kryeartikujt e të cilave u shkrue-jshin në Mejhane (siç) prej shokëve të ZoiXoxez. Ajo rini u mblidhte vetëm nji herënë vjet në Shallvare për të këndue, para njikoloneli e nji drejtori të shkollës e ndonjipërfaqësuesi të Abdurrahman Dibrës, thempër të këndue “Porsi Fleta e Ejllit’ të Zotit”,

“Porsi Shkëndija”, e ndonji kangë tëpërkëthyeme nga germanishtja o frengjish-tja.

Na rinija ishim të huej në Dhe t’onë, joselbstverständlich siç asht sot në mënyrëkatastrofike, por mjaft e huej. Na s’dijshimasgja mbi historinë t’onë kombëtare. Na umësojshin gjestet e Napoleonit e filosofija eSavanarolas por për Shqipni asgja. E çdopyetje mbi Luigj Gurakuqin, damakoste ri-nin me emnin e mbrapsht komunist. Jo rin-ija, por mbarë populli me përjashtim të njadhjet vagabondave s’dijshin se çka don me

Me 1939 - 1940 hynë në marveshtje me Ministrinë e Me 1939 - 1940 hynë në marveshtje me Ministrinë e Me 1939 - 1940 hynë në marveshtje me Ministrinë e Me 1939 - 1940 hynë në marveshtje me Ministrinë e Me 1939 - 1940 hynë në marveshtje me Ministrinë e Arsimit dheArsimit dheArsimit dheArsimit dheArsimit dhee çon veprën në Shqipni te nipit Prof. Zef Skirojt. Më 1941 vdese çon veprën në Shqipni te nipit Prof. Zef Skirojt. Më 1941 vdese çon veprën në Shqipni te nipit Prof. Zef Skirojt. Më 1941 vdese çon veprën në Shqipni te nipit Prof. Zef Skirojt. Më 1941 vdese çon veprën në Shqipni te nipit Prof. Zef Skirojt. Më 1941 vdesne Palermo. Ministrija e ne Palermo. Ministrija e ne Palermo. Ministrija e ne Palermo. Ministrija e ne Palermo. Ministrija e Arsimit pranon të botohen vepra, bahenArsimit pranon të botohen vepra, bahenArsimit pranon të botohen vepra, bahenArsimit pranon të botohen vepra, bahenArsimit pranon të botohen vepra, bahentë gjitha përgatitjet nxjerret mandati e ngarkohen dy inspektoratë gjitha përgatitjet nxjerret mandati e ngarkohen dy inspektoratë gjitha përgatitjet nxjerret mandati e ngarkohen dy inspektoratë gjitha përgatitjet nxjerret mandati e ngarkohen dy inspektoratë gjitha përgatitjet nxjerret mandati e ngarkohen dy inspektorat’epërm të ministrisë që të hedhin sytë për të fundit herë veprëst’epërm të ministrisë që të hedhin sytë për të fundit herë veprëst’epërm të ministrisë që të hedhin sytë për të fundit herë veprëst’epërm të ministrisë që të hedhin sytë për të fundit herë veprëst’epërm të ministrisë që të hedhin sytë për të fundit herë veprës

Në foto:(Majtas)Faksimile eletrës sëstudentit Oruçipër MustafaKrujën(Poshtë)faksimile e njëprej faqeve tëMesharit

www.shqiptarja.com E diel, 29 prill 201220

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom DOSSIERBBBBBOTOHETOTOHETOTOHETOTOHETOTOHET PËRPËRPËRPËRPËR HERËHERËHERËHERËHERË TËTËTËTËTË PPPPPARËARËARËARËARË

VITI 1981Kur Fadil Hoxha sulmonte hapur Enver HoxhënKur Fadil Hoxha sulmonte hapur Enver HoxhënKur Fadil Hoxha sulmonte hapur Enver HoxhënKur Fadil Hoxha sulmonte hapur Enver HoxhënKur Fadil Hoxha sulmonte hapur Enver Hoxhën

Si e shihte Perëndimi përplasjen mes ish-udhëheqësve komunistë shqiptarë në të dyja anët eSi e shihte Perëndimi përplasjen mes ish-udhëheqësve komunistë shqiptarë në të dyja anët eSi e shihte Perëndimi përplasjen mes ish-udhëheqësve komunistë shqiptarë në të dyja anët eSi e shihte Perëndimi përplasjen mes ish-udhëheqësve komunistë shqiptarë në të dyja anët eSi e shihte Perëndimi përplasjen mes ish-udhëheqësve komunistë shqiptarë në të dyja anët ekufirit pas ngjarjeve të dhunshme në Kosovë dhe spastrimeve ekstreme që kishte ndërmarrëkufirit pas ngjarjeve të dhunshme në Kosovë dhe spastrimeve ekstreme që kishte ndërmarrëkufirit pas ngjarjeve të dhunshme në Kosovë dhe spastrimeve ekstreme që kishte ndërmarrëkufirit pas ngjarjeve të dhunshme në Kosovë dhe spastrimeve ekstreme që kishte ndërmarrëkufirit pas ngjarjeve të dhunshme në Kosovë dhe spastrimeve ekstreme që kishte ndërmarrëTTTTTirana zyrtare. Çfarë shihte tjetër ai pas deklaratave shumë sfiduese të kreut të provincësirana zyrtare. Çfarë shihte tjetër ai pas deklaratave shumë sfiduese të kreut të provincësirana zyrtare. Çfarë shihte tjetër ai pas deklaratave shumë sfiduese të kreut të provincësirana zyrtare. Çfarë shihte tjetër ai pas deklaratave shumë sfiduese të kreut të provincësirana zyrtare. Çfarë shihte tjetër ai pas deklaratave shumë sfiduese të kreut të provincës

ish-jugosllave dhe njëkohësisht njërit prej politikanëve më të lartë të atij shteti?ish-jugosllave dhe njëkohësisht njërit prej politikanëve më të lartë të atij shteti?ish-jugosllave dhe njëkohësisht njërit prej politikanëve më të lartë të atij shteti?ish-jugosllave dhe njëkohësisht njërit prej politikanëve më të lartë të atij shteti?ish-jugosllave dhe njëkohësisht njërit prej politikanëve më të lartë të atij shteti?

Në Kosovë prej vitesh ka plasur një debat i hapur rreth

rolit e veprimtarisë së ish-udhëheqësve të tyre komunistëgjatë kohës së ish-Jugosllavisë ti-tiste, që përfshin periudhën përg-jatë viteve 1945-1990. Një mik-sturë idesh e opinionesh që vari-ojnë që nga dënimi i ashpër i ve-primtarisë së tyre, duke i cilësuarsi kolaboracionistë e përmbaruestë verbër të urdhërave të regjimittë vjetër sllavo-komunist e deritek botimi i librave e aktivitevepërkujtimore që lidhen me nder-imin e jetës e veprës së tyre, hasetrëndom edhe në forumet e lirapublike. Shumë prej protago-nistëve të këtyre diskutimeve (pothuajse e gjithë udhëheqësiapolitike e kohës në Kosovë: FadilHoxha, Xhavit Nimani, SinanHasani, Mahmut Bakalli etj.) tash-më kanë vdekur e ato që kanëmbetur, janë përfshirë në jetënpolitike, atë ekonomike, diploma-tike e atë shoqërore në Kosovëne re ( si Azem Vllasi për shembull).Por, do të ishin pikërisht demon-stratat e vitit 1981, të cilat do tëpërbënin edhe pikën e vdekur ngaku do të niste një kthesë e madhë,jo vetëm në lidhje me fatin e sh-qiptarëve në ish-Jugosllavi, poredhe të shumë prej këtyreliderëve. Po ashtu, pas një stinevere në marrëdhëniet e tensionu-ara mes ish-R.S.F. J. dhe ish-R.P.S.SH që do të kapte periudhënmes fundviteve ´70 deri në fillim-vitin 1981 të shekullit të shkuar,tashmë do të viheshin re në njëformat të paparë më parë, për-plasjet mes lidershipit shqiptar nëtë dyja krahët e kufirit, që do tëkulmonin me deklaratat e atij qënjihej si “babai” i provincësJugosllave me shumicë shqiptaretë Kosovës, Fadil Hoxha dhekreut të shtetit shqiptar, EnverHoxha. Ato çka përmbanin dek-laratat e Fadil Hoxhës dhe dek-laratat e Tiranës zyrtare, të kon-sumuara kryesisht nëpërmjet sh-typit të kohës ( një seri artikujshtë botuar në faqet e “Zërit të Pop-ullit” dhe në faqet e gazetës “Ril-indja” të Prishtinës nga ana tjetër)tashmë dihen dhe nuk do të për-bëjnë objektin e këtij shkrimi.Gjithashtu do të anashkalohennjë seri artikujsh në mediat e hua-ja të kohës, të cilat raportoningjerësisht nga terreni për atë qëpo ndodhte në Kosovë. Materialii sjellë sot për botim është sh-këputur nga libri që gazetari dhestudiuesi Armand Plaka ka nxjer-rë nga botimi së fundmi nën titul-lin: “Shqipëria, ashtu siç e pamë!– Shqipëria moniste në mediatperëndimore, 1945-1990”, ku njëpjesë e konsiderueshme prekdirekt ose indirekt edhe realitetinshqiptar në anën tjetër të kufirit.Kësisoj analiza e një opinionistitë njohur të Radios “Europa eLirë”, angazhuar asokohe meproblemet e ish-Jugosllavisë dhetë Shqipërisë, Louis Zanga, bëhetnë mënyrë të natyrshme pjesë eskanimit të realitetit panshqiptartë kohës, ku përtej asaj çka dukejmëse e qartë, ai rreket të sjellëedhe anën e padukshme të me-sazheve apo deklaratave të FadilHoxhës.

Personaliteti udhëheqës nga Kosova,Fadil Hoxha, i cili është një anëtar iPresidencës Jugosllave dhe i Lidhjes

Komuniste të Jugosllavisë, si dhe figura enjohur në provincë si “babai” i saj, kohët efundit lëshoi një deklaratë kundër Tiranëszyrtare, duke e ngritur në maksimum zërinpër të dënuar rrugën joadekuate të komu-nizmit shqiptar, duke regjistruar të parëntë ndërmarrë ndonjëherë nga kritikët mëtë ashpër të Enver Hoxhës, në Lindje e nëPerëndim në këtë aspekt.

Reagimi i liderit kosovar që pasoi re-agimet armiqësore të udhëheqësve të Sh-qipërisë ndaj ngjarjeve në Kosovë, ështëvetëm një evidencë e qartë e gjendjes shumëtë keqe në marrëdhëniet aktuale Jugosllavi-Shqipëri, progresi mbresëlënës i të cilavedrejt ripajtimit, i cili u verifikua gjatë sëshkuarës së afërt, u pa se ishte ndërtuarmbi themele të dobëta, përgjatë gjithë viteve´70 dhe vitit 1980-1981, duke i shtuar prit-shmëritë e shumë vëzhguesve.

Akoma edhe sot, përveç efektit negativqë deklarata e Fadil Hoxhës do të ketë nëmarrëdhëniet mes Shqipërisë dheJugosllavisë, do të jetë gabim ta shikojmëfjalimin e tij vetëm në kontekstin e përkeqë-simit të marrëdhënieve mes këtyre dy

Më poshtë, artikulli i plotë i sjellëpër herë të parë në shqip

***

Louis ZangaLouis ZangaLouis ZangaLouis ZangaLouis Zanga

vendeve fqinje. Po aq i rëndësishëm ështënjë motiv që fshihet pas akuzave antish-qiptare të Fadil Hoxhës.

Lideri kryesor i Krahinës kërkoi të bindtekosovarët, duke u dhënë një mesazh të ng-jashëm me këtë: “shihni, krahasur me kush-tet e jetsës në Shqipëri, ju kurrë më parënuk i keni pasur më të mira!” dhe në këtë

linjë ai po përpiqet të përballet me kritikatqë vijnë nga propaganda e Tiranës, e cilaka me ç´duket ka pasur sukses në Kosovë,sidomos mes rinisë të provincës.

Kjo mund të shihet nga fakti se FadilHoxha lëshoi një deklaratë ( e dyta në radhëqë pas shëprthimit të trazirave në provincë)në një tubim të madh intelektualësh tëprovincës, ku përfshiheshin mësues, artistëdhe akademikë; njerëz me një profil profe-sional, të cilët duket se kanë qenë më tëprekurit nga përpjekjet e fundit të propa-gandës së Tiranës zyrtare.

Trazirat që kanë shpërthyer tashmë nëprovincë, për shembull, përfshijnë njënumër të madh mësuesish, përtej faktit sefunksionarët e Provincës kishin deklaruarnë fillim se vetëm një pjesë e pakon-siderueshme e stafit pedagogjik të Provincësishte përfshirë në demonstrata.

Gjatë sesionit të fundmit të Lidhjes Ko-muniste Krahinore u tha se 36 profesorë ish-in pushuar nga puna si dhe 56 mësues e 37studentë ishin përjashtuar nga vendet e tyretë punës apo të studimit. Mund të vesh retashmë fare lehtësisht se funksionarëtlokalë nuk të përcjellin një panoramë tëqartë mbi arsyet që fshihen pas shëprthim-it të protestave të papritura.

Fjalimi i mbushur me tone emotive iFadil Hoxhës lexohet si një refuzim kate-gorik i elementëve radikalë të ditës mbisistemin komunist shqiptar. Ai shpjegonprishjen e qetësisë në Kosovë, duke folurpër kushtet e jetesës në Shqipëri, duke uankuar se sjellja jomiqësore e Shqipërisë

Në foto: (Djathtas) Enver Hoxha nëvitet e fundit të jetës kur ndodhte

edhe përplasja me ish-udhëheqësitkomunistë kosovarë (poshtë) Fadil

Hoxha, 15 mars 1916 - 22 prill 2001

Në foto: Kopertina e librit të autorit,Armand Plaka nga ku është marrëedhe materiali i botuar sot

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 21www.shqiptarja.comE diel, 29 prill 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI DOSSIERndaj Jugosllavisë, përsa i përket ngjarjevenë Kosovë, nuk të le rrugë tjetër përgjigje,përveçse të vijosh të përgjigjesh me deklara-ta ekstreme.

Nëse udhëheqësit shqiptarë në Tiranëkanë bërë një kalkulim të keq në lidhje meatë se ku do të çonin këto demonstrata, aponëse kanë tentuar vërtetë të nxjerrin në pahme synim të paracaktuar problemet ebrendshme në Jugosllavi, kjo është e vësh-tirë të thuhet, por çfarëdo që të ketë qenë,pak gjasa ka që sulmet e Fadil Hoxhës tëmos marrin përgjigje tashmë nga Tirana.

Ekzistenca e kampeve të përqëndrimit,eliminimi i udhëheqësve kryesorë të partisë,persekutimi fetar, kolektivizimi idetyrueshëm e të tjera si këto, janë ndërakuzat më të rënda që vërtiten mbi kokën esistemit shqiptar përtej kufirit. Duke iupërgjigjur pyetjes që vetë shtron, atëherëpërse nuk ndodh që Tirana të thotë ndonjëgjë kritike ndaj situatës kritike në vendin etij, Fadil Hoxha thotë:

Na vijnë shpesh lajme të trishtuara këtuprej andej. Njerëzit tanë janë shumë të in-dinjuar dhe u vjen shumë keq kur dëgjojnëpër ekzistencën e kampeve të përqëndrim-it, burgjeve, të likujdimit të organizatorëvetë luftës popullore dhe të rindërtimit të ven-dit pas Luftës. Ata vazhdimisht thonë se kashumë të burgosur politikë në vendin tonëdhe fshehin faktin se Shqipëria ka shumëmë tepër nga këta të burgosur se sa e gjithëJugosllavia, megjithëse popullsia e kësaj tëfundit është thuajse 10 herë më e madhe.

Ne pyesim: cili është fati i shumënjerëzve me emër gjurmët e të cilëve janëzhdukur fare? - A mund të jemi ne indifer-ent, sidomos kur bëhet fjalë për jetët eanëtarëve kaq të shquar të Byrosë Politikedhe të Komitetit Qendror; gjeneralëve,oficerëve dhe revolucionarëve të tjerë të dalënga populli shqiptar?

Megjithëse argumentet e përdorura nëkëtë citim shërbejnë për të dënuar sistem-in politik shqiptar, është thuajse e papreçe-dentë gjithsesi për një zyrtar të lartëjugosllav të pranojë hapurekzistencën e burgjeve poli-tike në vendin e tij. Përsa ipërket shqetësimit të tij rrethfatit të zyrtarëve të njohurshqiptarë, Fadil Hoxha, meshumë gjasa, ka pasur ndër-mend Beqir Ballukun, AbdylKëllezin dhe të tjerë si ata qëjanë burgosur ( apo siç rapor-tohet edhe janë ekzekutuar)gjatë mesit të viteve ´70, tëakuzuar nga Enver Hoxha sekishin komplotuar në emër të“revizionistëve” të huaj, dukepërfshirë edhe Jugosllavinë.

Interesi i ringjallur sëfundmi nga Fadil Hoxharreth fatit të këtyre njerëzvembi Tiranën, papritur mundtë zgjojë reagim shumë tëfortë nga ana kësaj të fundit,madje deri në deklarimin seJugosllavia ka qenë e përf-shirë në luftën e brendshmepër pushtet në Shqipëri në mesin eviteve´70. Duhet të vihet re gjithashtu seFadil Hoxha nuk është thjesht dhe vetëmnjë zyrtar tjetër i lartë në Jugosllavi që fletrreth problemeve të brendshme në Shqipëri,por edhe si njëri nga ata të lidhurit mëshumë me çështjet e Shqipërisë.

Megjithëse i lindur në Kosovë, Fadil Hox-ha, për shkak të mungesës së mundësisë përt´u shkolluar në gjuhën shqipe nëJugosllavinë e paraluftës, e kreu shkollënnë Shqipëri, ku ai gjithashtu nisi edhe vep-rimtarinë e vet revolucionare komunistedhe karrierën si anëtar i Grupit Komunisttë Shkodrës, ku ai njohu një numër të madhkomunistësh vendas me peshë, të cilët mëvonë do të vinin në pushtet. Në vitin 1941,ai lëvizi drejt Kosovës ku drejtoi lëvizjenAntifashiste-Nacionalçlirimtare të Kra-hinës nën urdhërat e Titos.

Fadil Hoxha gjithashtu i dha një vend tëkonsiderueshëm gjatë fjalimit të vet çësh-

Ne pyesim: Cili ështëNe pyesim: Cili ështëNe pyesim: Cili ështëNe pyesim: Cili ështëNe pyesim: Cili ështëfati i shumë njerëzvefati i shumë njerëzvefati i shumë njerëzvefati i shumë njerëzvefati i shumë njerëzveme emër gjurmët e tëme emër gjurmët e tëme emër gjurmët e tëme emër gjurmët e tëme emër gjurmët e tëcilëve janë zhdukurcilëve janë zhdukurcilëve janë zhdukurcilëve janë zhdukurcilëve janë zhdukurfare? - fare? - fare? - fare? - fare? - AAAAA mund të jemi mund të jemi mund të jemi mund të jemi mund të jemine indiferent, sidomosne indiferent, sidomosne indiferent, sidomosne indiferent, sidomosne indiferent, sidomoskur bëhet fjalë për jetëtkur bëhet fjalë për jetëtkur bëhet fjalë për jetëtkur bëhet fjalë për jetëtkur bëhet fjalë për jetëte anëtarëve kaq tëe anëtarëve kaq tëe anëtarëve kaq tëe anëtarëve kaq tëe anëtarëve kaq tëshquar të Byrosë Poli-shquar të Byrosë Poli-shquar të Byrosë Poli-shquar të Byrosë Poli-shquar të Byrosë Poli-tike dhe të Komitetittike dhe të Komitetittike dhe të Komitetittike dhe të Komitetittike dhe të KomitetitQendror; gjeneralëve,Qendror; gjeneralëve,Qendror; gjeneralëve,Qendror; gjeneralëve,Qendror; gjeneralëve,oficerëve dhe revolucio-oficerëve dhe revolucio-oficerëve dhe revolucio-oficerëve dhe revolucio-oficerëve dhe revolucio-narëve të tjerë të dalënarëve të tjerë të dalënarëve të tjerë të dalënarëve të tjerë të dalënarëve të tjerë të dalënga populli shqiptar?nga populli shqiptar?nga populli shqiptar?nga populli shqiptar?nga populli shqiptar?

Në foto: Fadil Hoxha ( majtas) dekorohet Hero i Popujve të Jugosllavisë, 1982

tjes së zhvillimit ekonomik në Kosovë, e si-domos krahasimit të saj me atë në Shqipëri.Një krahasim mes dy vendeve në këtë as-pekt ka qenë i pamundur të bëhet,megjithëse disa ekonomistë perëndimorëkanë tentuar ta shohin performancën e Sh-qipërisë paksa më pozitive.

Por, për shkak të uniformitetit të siste-mit ekonomik shqiptar, shumë vëzhgues tëcilët kanë vizituar ato rajone tentojnë të da-lin në përfundimin se Kosova është në njëstad më të avancuar zhvillimesh, për shkaktë aplikimit të elementëve më vizionarë tënjë shoqërie konsumi në ekonominë eProvincës. Edhe pabarazia në greva në eko-nominë e Krahinës në krahasim me pjesën

tjetër të Jugosllavisë, ka qenë njëra ndërarsyet kryesore sepse shumë kosovarë tërinj dhe intelektualë, kanë mbetur të zh-gënjyer nga sistemi i atjeshëm. Fadil Hox-ha, nga ana e tij, ka marrë përsipër të gjithaavantazhet që të krijon mungesa e një stu-dimi zyrtar mbi ekonomitë e të dyjavevendeve, duke shtruar kësisoj pyetjen se pseTirana nuk bën dot asnjë krahasim; dhepërgjigjet se ajo nuk do guxonte ta bëntekëtë gjë, pasi do të “diskretitohej vetvetiunë një mënyrë shumë bindëse”. Kjo ështëarsyeja se pse ai ndjek linjën e paraqitjessë një realiteti më të mirë për performancënekonomike të Kosovës në terma të ekono-misë së tregut, duke deklaruar se vetëmkomuna e Prishtinës ka më shumë furraelektrike, frigoriferë dhe pajisje të tjera ele-ktroshtëpiake, më shumë TV dhe makinase sa e gjithë Shqipëria. Ai thotë madje se enjejta pamje mund të shihet edhe mes stan-dardit të jetesës së fshatarit shqiptar dhe

atij kosovar, duke shtuar se ai i pari me hirapo me pahir është detyruar të hyjë në ko-operativë në mënyrë “vullnetare”, duke ukthyer kësisoj në një punëtor krahu memëditje”.

Udhëheqësit shqiptarë e kanë dëgjuarme siguri këtë akuzë nga të tjerë, relativ-isht shpesh, por shoku do të jetë edhe më imadh këtë herë, nëse vjen nga një vendtjetër komunist. Para se të vijonte me kri-tika të tjera, Fadil Hoxha bën një pauzë tëshkurtër, duke deklaruar se ai nuk do ikushtonte më vëmendje gjithë këtyregjërave nëse “gishti” nuk do të drejtohej mbiKosovën:

Ata na drejtohen neve si “vëllezër”. Nëseështë kështu, ne gjithashtu, si vëllezërit etyre, kemi të gjithë të drejtën për të thënëse ne jemi të shqetësuar për këtë situatë nëShqipëri. . . . gjithsesi, ne nuk mund t´i in-jorojmë dot faktet, dhe nëse ata duan të namësojnë ne, atëherë duhet të thuhet hapurse çfarë nuk shkon. Çfarë është e zezë dheçfarë e bardhë. Ai shpesh ndjek këtë linjënë fjalimet e tij, duke folur për lirinë elëvizjes, të mendimit, të deklarimit, të fesë,të drejtave, të cilat ai thotë se nuk janë cënu-ar në Jugosllavi, por përtej kufirit, janë tra-jtuar plotësisht në mënyrë të ndryshme:

Në Shqipëri, njeriu nuk mund të lëvizë ilirë nga një qytet në tjetrin pa pasur leje. Tëgjitha lëvizjet janë të kontrolluara. Liderëtshqiptarë besojnë se ata kanë arritur njëkryevepër të madhe revolucionare duke mby-llur, shkatërruar apo kthyer në magazina,kishat dhe xhamitë dhe duke likujduar hox-hallarët dhe priftërinjtë. Kosovarët me tëdrejtë thonë: “na kurseni nga kjo lloj lirie dherevolucioni”! Ata flasin me ne rreth lirisëdhe të drejtave të qytetarëve, të njerëzve qëi kanë mbyllur në mënyrë hermetike njerëz-it e vet, të atyre që nuk lejojnë njerëzit tëudhëtojnë të lirë në një mënyrë normale nëvendin e tyre apo të shkojnë jashtë e të sho-hin botën, ndërsa ua ndalojnë të huajve tëhyjnë e të shohin vendin e tyre. Këto janëpikat kryesore të asaj që mund të cilësohetsi polemika “hakmarrëse” personale e FadilHoxhës, kundrejt homologëve të tij në Ti-ranë. Beogradi jo vetëm që e ka pranuarsfidën propagandistike të Tiranës, por i ësh-të përgjigjur me një ashpërsi të papreçe-dentë, diçka që mund të kishte qenë e pa-parashikuar vetëm një muaj më parë.

Nuk është vetëm zelli nacionalist në Ko-sovë ai që shkakton trazirat, por edhe shpër-thimi i propagandës së hapur nga ana e dyfqinjëve - duke ia nisur nga prilli - që tre-gon se sa i brishtë paskësh qenë i ashtu-quajturi “ripajtim” mes Jugosllavisë (dmth.Kosovës) dhe Shqipërisë. Fishekzjarret e njëpropagande të ndezur shqiptaro-jugosllavesërish janë kthyer në modë.

NNNNNEXHMIJEEXHMIJEEXHMIJEEXHMIJEEXHMIJE H H H H HOXHAOXHAOXHAOXHAOXHA:::::

E veja e ish-diktatorit komunisttë Shqipërisë, Nexhmije Hoxha,

deklaroi pak ditë parë gjatë një in-terviste që zhvilloi me analistin enjohur, Janosh Bugajski ( shih: Al-banian Screen, 22 mars 2012) , sekreu i shtetit shqiptar në atë kohënuk e ka ditur të vërtetën për demon-stratat në Kosovë në vitin 1981. Pasiu lajmërova nga Mehmeti, ai “mblo-dhi Byronë atje dhe tha çfarë ështëkjo? Dhe u mobilizuam natë dhe ditëdhe u shkruan tre artikuj mbësh-tetës që kanëmbetur nëhistori. Nex-hmije Hoxhatheksoi sehabitet edhevetë me fak-tin se si En-veri nuk ish-te në dijenise çfarë po ndodhte në Kosovë, përf-shirë edhe Ministrinë e Brendshme.“Neve dinim edhe mizat që fluturo-nin lart. Nuk hynte dot njeri atje dhetë mos dish që diçka po ndodhte atje?Dhe të mos e dinte Enver Hoxha?Unë isha në korrent dhe dija çdo gjëqë i thuhej atij”. Nëse ka pasur më1981 ndërhyrje nga Shqipëria, kjo –sipas saj - ka mundur të bëhet nganjë grup agjentësh në shërbim tëKadri Hazbiut dhe Mehmet Shehut.“Hazbiut i tha: ‘Ke mbaruar ti, vritveten’. Pra, ministri i Brendshëmnuk raportoi, them unë”, deklaroi nëfund bashkëshortja e ish-diktatoritshqiptar, Enver Hoxha.

Enveri s´dinte gjëpër demonstratatnë Kosovë

Foto e njohur e fundviteve ´70, e cila paraqetliderët komunistë kosovarë (nga emajta në tëdjathtë: Xhavit Nimani, Mahmut Bakalli e FadilHoxha) duke u takuar me ish-liderin jugosllav,Marshallin Josip Broz Tito.

www.shqiptarja.com E diel, 29 prill 201222

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom LETERSINNNNNËËËËË KUJTIMKUJTIMKUJTIMKUJTIMKUJTIM TËTËTËTËTË PËRKTHYESITPËRKTHYESITPËRKTHYESITPËRKTHYESITPËRKTHYESIT

Fragment nga romani “Adami dheEvelina” i shkrimtarit Ingo Schulze,sjellë në shqip nga përkthyesi i njo-hur dhe publicisti Ardian Klosi, indarë nga jeta 2 ditë më parë. Trupi itij i pajetë u gjet i vetëvarur në njëprej ambienteve të shtëpisë së tij,rreth mesnatës së të enjtes.

Ingo SchulzeIngo SchulzeIngo SchulzeIngo SchulzeIngo Schulze

Ja ku u shfaqën më në fund ato, gratë.Ia behën nga hiçi, të stisura me rrobate tij, pantallona, funde, bluza e pallto.

Nganjëherë atij i dukej sikur ato jepeshinnga bardhësia apo sikur qenë shfaqur krejtpapritur, si ta kishin çarë syprinën për tëtreguar vetveten. Atij i duhej vetëm të eptepakëz mënjanë enën e cektë me solucioninzhvillues, më shumë jo. Më së pari nukdukej asgjë e pastaj befas shfaqeshin ato.Veçse çasti midis Hiçit dhe Diçkasë nukkapej dot, thua se nuk ekzistonte. Tabaku imadh rrëshqiti në enë. Adami e përmbysiatë me pincat plastike, e zhyti më thellë, errotulloi edhe një herë, ia nguli sytë sëbardhës, duke soditur më pas mendueshëmfigurën e një gruaje me fustan të gjatë që ilinte zbuluar një sup e pastaj i shkontepërqark si spirale trupit të kolmë, gati-gatisi të kish ndodhur një mrekulli, si ta kishteshtyrë ndonjë shpirt të nxirrte në shesh fig-urën e vet.

Adami e mbajti për një hop fotografinëngritur lart me pincat. Sipërfaqja e zezë esfondit tani ishte çelur, por pa ia prishurkonturet fustanit dhe sqetullës. Mori ngacepi i tavllës puron, e thithi dhe e shfryupastaj tymin mbi fotografinë e njomë, për-para se ta zhyste atë në enën me kronometëre prej aty në enën tjetër me solucionin fik-sues. E trazoi gërvima e portës së oborrit.Ndje hapat që po dëgjoheshin gjithmonë emë shumë, tri shkallë përpjetë, deri edhegoditjen e mbytur të trastës së pazarevekur kjo goditi pas derës së shtëpisë tekhapej.

“Adam, aty je?”“Po!”, briti ai fort që ajo ta dëgjonte.“Këtu!” Takat e saj ecën përmbi kokën e

tij, ndërkohë që ai i frynte lehtë negativit,e pastronte atë me një lëkurëz e pastaj evendoste përsëri në aparatin stampues.Mprehu kontrastin e figurës pastaj fikudritën e aparatit. Dëgjoi të hapej e të mby-llej sërish në kuzhinë rubineti, pastaj hap-at u kthyen mbrapsht, befas ajo kërceu mbinjë këmbë teksa hiqte sandalet. Kërcitënshishet e zbrazëta në shportën që ndodhejprapa derës së bodrumit.

“Adam?”“Hm.”Ai nxori një tabak nga pakoja 18x24 cm,

duke e rregulluar atë në kuadrin e stampi-mit.

Evelina zbriti shkallë pas shkalle për-poshtë. Tani duhet t’i jenë bërë gishtërinjtëme pluhur, sepse prek me to tavanin e ulëtnë mënyrë që të mos përplaset gjëkund. Emori përsëri puron dhe e thithi disa herëradhë, derisa u gjend krejt i mbështjellë nëtym. E gradoi kronometrin në 15 sekonda epastaj shtypi butonin e madh drejtkëndor– drita u ndez sërish dhe kronometri nisi tëgumëzhinte. Sikur të trazonte diçka, Adamizuri të lëvizte mbi kokën e gruas një lugëalumini të dystuar, e hoqi pastaj me shpe-jtësi, zgjati gishtërinjtë e vet duke i llokoçi-tur pak në ujë e duke i bërë me to hije trupittë gruas. I tërhoqi ata pastaj menjëherë,para se të fikej drita e aparatit e të rreshttegumëzhima. “Puh, ç’kutërbim! Po pse du-het të tymosësh këtu kaq shumë Adam?!”

Adami e zhyti letrën me pinca në solu-cionin zhvillues. Nuk i pëlqente kur e

shqetësonin gjatë punës me fotot. As radi-on nuk e duronte dot këtu brenda. Evelina,e cila edhe zbathur ishte ndonjë gjysmë kokemë e gjatë se Adami, erdhi me të prekurtek ai pastaj e çiku në sup.

“Mendova se do na bëje ndonjë gjë për tëngrënë.”

“Me këtë vapë? U mora gjithë kohën mekorrjen e barit.”

“Duhet të iki.”Mbi letrën e bardhë u shfaq përsëri gru-

aja me fustanin e gjatë. Adami nervozohejshumë që ajo e tërhiqte barkun nga bren-da, i dukej madje se shihte buzëqeshjen esaj teksa mbante frymën. Por ndoshta edhegabohej. E zhyti me pinca fotografinë nëbanjën e kronometruar e pastaj prej aty nësolucionin fiksues. Pastaj nxori një tabaktë ri nga pakoja, e palosi atë në mes dhe egrisi më dysh te zgripi i tryezës. Gjysmëntjetër e

futi sërish në pako.“Çfarë po ha?”, pyeti ai.“Mbylli sytë. Mos u çakërrit ashtu.”“Janë të larë?”“Po, mos ki frikë se të helmoj”, tha Eveli-

na dhe i futi atij në gojë një kokërr rrushi.“Ku kishte nga këto?”“Tek Kreçmanët. Plaku më dha një qese

më shumë, as nuk e dija se ç’kishte bren-da.”

U ndez drita e stampimit.“E çfarë t’i them tani Gabrielës?”“Mbaje varur.”“Po duhet t’i them sot patjetër diçka. De-

risa ma japin lejen në gusht, duhet ta pra-noj.”

“Ajo nuk është në vete. Ne do të ikim kurtë duam.”

Drita u shua.“Po ne donim të iknim në gusht. Ti vetë

the në gusht, edhe Pepi tha se në gusht ësh-të më mirë. Pa fëmijë nuk të japin kurrëleje në gusht. Veç kësaj skadon edhe viza.”

“Ajo nuk është vizë.”“S’ka rëndësi se si quhet. Ne e kërkuam

lejen për në gusht.”“Ajo vlen deri në 10 shtator.”Adami e tërhoqi letrën përmes enës

pastaj e rrotulloi dy herë.“Hëm, ç’e mirë”, tha Evelina kur u shfaq

aty gruaja në kostum me pantallona, e cilai kishte lidhur duart pas shpine dhe nxir-rte përpara gjinjtë.

“Kishte ardhur postë?”, pyeti Adami.“Asgjë”, tha Evelina.“Pse nuk udhëtojmë me tren?”“Nuk dua të ngulem gjithë kohës në një

vend. Pa makinë është shumë e mërzit-shme. Ke edhe më?”

Evelina i futi në gojë kokrrat e mbeturatë rrushit pastaj i fshiu duart e lagëta pasxhinseve.

“Çfarë t’i them tani Gabrielës?”“Të na japë të paktën një javë afat.”“Atëhere zëre se ka mbaruar gushti.”“Mund ta ndezësh dritën”, tha ai si e

kishte futur foton në solucionin fiksues.Shkoi te lavamani katror ku pluskonin njënumër fotografish, peshkoi njërën syreshdhe e vari atë te filli bashkë me të të tjerat.

“Kush është kjo? ““Lili.”“Po emri i vërtetë?”“Renate Horn nga Markleeberg.”“Ke edhe më?”“Duhet të ngjitesh lart. Po kjo këtu?”“Po ti e njeh, Desdemona.”“Kush?”“Ajo, Albrehti, nga poliklinika, gjineko-

logia.”“Ajo që ka atë algjerianin?”“Nuk ka ajo ndonjë algjerian. Po ju keni

shtrënguar njëherë duart bashkë. Këtë” -Adami dëfteu një fotografi të varur në fill –ia kam bërë në qershor.”

“Ej ti...” Evelina i erdhi fotografisë farepranë. “Po kjo ka veshur këpucët e mia, popo janë këpucët e mia!”

“Si?”“Po këto janë të miat, ja shihi majat, edhe

gërvishtjen, ej ti je në vete?!”

“Ato s’ua kanë idenë këpucëve, më vijnëkëtu me ca opinga që i prishin të gjitha, përdhjetë sekonda i kanë huajtur...”

“Po unë nuk dua që këto femrat e tua tëveshin këpucët e mia. Nuk dua as që ti t’ifotografosh në kopsht e aq më pak nëdhomën e ndenjes!”

“Ishte shumë nxehtë lart.”“Nuk e lejoj!” Tani Evelina filloi t’i vësh-

tronte me vëmendjeedhe fotografitë e tjera.“Do të nisemi pasnesër?”“Sapo të na vijë karroja, nisemi.”“Këto i dëgjoj tash tri javë.”“I mora në telefon, ç’mund të bëj tjetër

unë?”“As që kemi për t’u nisur fare. Vëmë bast

po të duash.”“Ke për të humbur.”Adami nisi të nxjerrë prej ujit fotografi

mbas fotografie.“Ke për të humbur, dorë me një.”“Nuk do të marrim vizë asnjëherë tjetër.

Edhe tani s’do të na jepnin më. E kanë bërërregullin që duhet të jesh të paktën pesëdh-jetë vjeç, thotë Gabriela.”

“Eee Gabriela. Ajo të përrallis sa të du-ash.”

“Kjo këtu është e bukur. Çfarë ngjyre ësh-të, e kuqe?”

“Blu, mëndafsh.”“Përse nuk bën fotografi me ngjyra?”“E solli vetë mëndafshin, kurse kjo

këtu...” Adami po mbante ngritur një fo-tografi ku shihej një grua e re me fund tëshkurtër e një bluzë që i rrinte gjerë.

“Me çmim të kripur, edhe në Perëndim,por nuk e ndjen fare në lëkurë, aq fine ësh-të.”

Adami palosi një fotografi të njomë dhee hodhi në koshin e letrave.

“Çfarë bën ashtu?”“Nuk bënte.”“E pse jo?”“Shumë e errët.”Evelina futi dorën në koshin e letrave.“Sfondi është plot me vrima të zeza”, tha

Adami.“Lili është kjo?”“E saktë!”Evelina e hodhi fotografinë aty ku e kish-

te marrë, pastaj shkoi në paradhomë te raftime frutat e konservuara.

“Edhe këto nuk po hahen fare. Do dardhaapo mollë?”

“Po ftonj ka më? Mbylle derën!”Adami fiku dritën dhe priti derisa të

binte dera në bravë.“Nga viti ’85, në qoftë se e lexoj mirë që

kjo është pesë”, thirri nga jashtë Evelina.“S’ka rëndësi.” Ai nxori nga pakoja

gjysmën e tabakut, e vuri atë nën aparat,zgjodhi një negativ të ri, rregulloi kthjelltës-inë pastaj shtypi butonin e kronometrit. Ad-ami zuri të

gumëzhinte në të njëjtin tonalitet.“Do të të hedh edhe ty në një tas?”“Më vonë.”“Do shkosh sot në muzeum?”“I kanë filluar guidat përsëri?”“Po, dhe unë prapë mbeta pa gjë.”“As unë nuk mundem dot, do më vijnë

për provë”, tha Adami. Për një çast ra hesh-tje. Ai e la letrën të rrëshqiste në solucion,e shtypi pakëz për poshtë. Në paradhomëkërciti çelësi i dritës.

“Evi?”Ai dëgjoi përsëri trokëllimën e shisheve

bosh.“Evi!”, thirri ai e deshi të shkonte pas saj,

por pas një hopi u përkul thellë mbi enë sitë donte të sigurohej se gruaja që sapo ushfaq aty duke qeshur e me krahët hapur,po vështronte me të vërtetë atë.

Përktheu nga origjinali Përktheu nga origjinali Përktheu nga origjinali Përktheu nga origjinali Përktheu nga origjinali Ardian KlosiArdian KlosiArdian KlosiArdian KlosiArdian Klosi

DHOMAE ERRËT