Prof. dr. sci. Lejla Begić

redovni profesorFarmaceutskog fakulteta

Univerziteta u Tuzli

ZAJEDNIČKO, KOHERENTNO, ORGANIZIRANO I ARGUMENTOVANO ZNANJE LJUDSKOG RODA

Mnogobrojne definicije

To je jedna od brojnih ljudskih aktivnosti poput umjetnosti, sporta ili edukacije.

Društva – nauka nije usamljeni, nezavisni tragač za istinom

Tehnološkog razvoja-svaki novi tehnološki pronalazak mijenja tok nauke, otvara nova pitanja

Nauka ima četiri temeljne vrijednosti:

1. Izvor je stvarnog znanja za čovječanstvo

2. Ključna je sastavnica obrazovnog sistema

3. Dio je kulture jednog naroda ili sredine

4. Doprinosi opštem blagostanju i sigurnosti u svakidašnjem životu

Do pravog znanja se dolazi naučnoistraživačkim radom.

Stvarno znanje se stiče naučnim postupkom i kao takvo višestruko je provjereno i usaglašeno na međunarodnom nivou.

Sve glavne konkretne, provjerljive i primjenjive spoznaje o sebi i svijetu oko sebe čovjek je pribavio naučnim postupkom.

Samo se naučnom aktivnošću mogu izgraditi dobri učitelji.

Nauka daje učitelje koji studente ne zasipaju dogmama i praznim frazama, metafizikom, mistikom i krilaticama.

Univerzitetski nastavnik mora biti naučnik, međunarodni priznat stručnjak i zato najbolji mogući učitelj.

Međunarodna mjerila su neizbježna jer je znanje vlasništvo cijelog čovječanstva.

U svojoj naobrazbi i radu naučnik prolazi kroz posebnu školu koja uz znanje u određenom području proučavanja prirode razvija i u njemu pozitivne osobine kao što su skromnost i poštenje.

Skromnost jer mu drugi otkrivaju pogreške i nesavršenosti koje nije uočio, a poštenje jer mu sistem onemogućava varanje.

Naučni rad povećava znanje i sposobnosti naučnika.

Naučnik predaje svoje znanje i iskustva cjelokupnom čovječanstvu, a istodobno se koristi znanjem svih drugih naučnika.

Naučnici nas najbrže i najdjelotvornije uključuju u međunarodnu podjelu znanja i rada.

Naučnici primaju i razmjenjuju znanja o kojima ovisi tehnološki, kulturni i politički razvoj njihove sredine.

Često između novih znanja i njihove primjene prođe dosta vremena

Prije ili poslije ulaze u konkretnu primjenu

u svakodnevnom životu

Inovacijski lanac- put od temeljnih istraživanja do upotrebe:

1. Temeljna istraživanja2. Razvojna istraživanja3. Novi proizvod

Naučna misao djeluje na granici poznatog i nepoznatog s težnjom prodora u nepoznato

Mora biti izvorna, ali i uključivati sve postojeće znanje u datom području.

Su sljedeća:

A. Nauka daje privremene (tentativne, nekonačne) zaključke

B. Naučne hipoteze i teorije samo objašnjavaju prirodu i prirodne pojave, a ne kreiraju nove

C. Naučni zaključci su provjerljivi. Zaključak koji se ne može provjeriti i potvrditi nije naučni, već pripada drugoj vrsti ljudske aktivnosti.

Naučno (znanstveno) istraživanje je aktivnost sticanja novih znanja svjesnom primjenom određenih objektivnih metoda istraživanja koje su donekle specifične za svaku naučnu disciplinu.

Naučni rad je intelektualni rad zasnovan na primjeni istraživačkih postupaka i logički pravilnog mišljenja kome je cilj da utvrdi činjenice i zakonitosti zbivanja u prirodi i društvu, na osnovu kojih se može unaprijediti znanje, kao i sama nauka.

U naučni rad uključena su istraživanja vezana za eksperiment i dokumentaciju, mjerenja i analize, proučavanje arhivskog materijala, knjiga itd., što je različito razvijeno u raznim naučnim disciplinama

Zbog toga je uobičajeno da se uz “naučni” upotrebljava i riječ “istraživački”.

To naravno nije neophodno jer sama riječ “nauka” ukazuje na istraživački postupak.

Međutim, svako istraživanje ne mora uvijek biti i naučno.

Procjenjuje se da danas ima oko dvije hiljade posebnih naučnih disciplina i da u njima radi oko dva miliona ljudi.

Najčešće se klasifikuje prema:

Oblastima proučavanja

Metodama istraživanja

Nivoima istraživanja

Prisustvu ili odsustvu vlastitih naučnih zakona

Humanističke nauke Društvene nauke Prirodne nauke Biomedicinske nauke (farmacija, medicina,

stomatologija, veterina ) Tehničke nauke

Eksperimentalne Neeksperimentalne

DEDUKTIVNE NAUKE – bazirane na opštim zakonima uz kreiranje niza specifičnih za tu nauku

INDUKTIVNE NAUKE – bazirane mahom na opštim zakonima, nemaju vlastite –

medicinske nauke

TEMELJNE

PRIMIJENJENE

Planski postupak koji se primjenjuje u proučavanju da bi se dobio odgovor na pitanje

Methodus – put, putanja

Dugo, kroz istoriju traganje za jedinstvenim metodom koji bi se mogao koristiti da proizvede naučno znanje

Mijenja se, evoluira, nije vječit, bolji potiskuju slabije

Zavisi od tehnologije

OPŠTA METODOLOGIJA

OSNOVNE METODOLOGIJE

POSEBNE METODOLOGIJE

PRIMJENJIVA NA SVE NAUKE BEZ IZUZETKA

PRIMJER:

Logika,

DOKAZIVANJE:

METOD SLAGANJA

METOD RAZLIKE

METOD ZAJEDNIČKE RAZLIKE

METOD REZIDUE

IMAJU OPŠTE KARAKTERISTIKE ALI SU RAZRAĐENE ZA OBLASTI U KOJIMA SE PRIMJENJUJU I NE MOGU SE PRIMIJENITI VAN TIH OBLASTI

Primjer: metodologija eksperimentalnih nauka

Gdje god se u prirodnim naukama radi eksperiment ista su pravila

Primjenjuju se u nekim naukama

Primjer: epidemiološke metode

Naučna istraživanja u odnosu na svrhu i

“nivo”

Fundamentalna neusmjerena

Fundamentalna usmjerena - strateška

Primijenjena

Razvojna

BAZIČNA - Cilj im je povećanje opštih znanja, proizvodnja novih znanja i informacija -nemaju obavezu da odgovore na praktična pitanja

Fundamentalna usmjerena istraživanja-strateška istraživanja

To su ona istraživanja koja nisu neposredno aplikativna, ali su donekle orijentirana na praktične djelatnosti.

Takva su npr. istraživanja u nekim fiziološkim, biohemijskim ili anatomskim odjelima medicinskih fakulteta, kada istraživanja nisu klinički orijentirana.

Ponekad se zovu i strateška istraživanja.

Primijenjena istraživanja

Obično su direktno vezana za neki problem. (suzbijanje bolesti, prevencija, prognoza).

Daju odgovor na praktično pitanje.

Daju znanje odmah primjenjivo u praksi.

Razvojna istraživanja

Odnose se uglavnom na usavršavanja već poznatih tehnika i metoda, ili primjene znanja na lokalne prilike.

Većina istraživanja u nas, ali i u neposrednom okruženju spadaju u ovaj oblik istraživanja.