5/28/2018 PROFITABILNOST PROIZVODNJE SUENE LJIVE

1/3

180 PTEP 11(2007) 4

Biblid: 1450-5029 (2007) 11; 4; p.180-182 Originalni nauni radUDK: 634.22:664.854 Orginal Scientific Paper

PROFITABILNOST PROIZVODNJE SUENE LJIVENA PORODINOJ FARMI

PROFITABILITY OF THE DRIED PLUMS PRODUCTION

ON FAMILY FARMDr Duan MILI*, Dr Zorica SREDOJEVI**

*Poljoprivredni fakultet, 21000 Novi Sad, Trg D.Obradovia 8** Poljoprivredni fakultet, 11080 Beograd-Zemun, Nemanjina 6

REZIMEU Srbiji postoji duga tradicija proizvodnje suene ljive. Proizvodnja suene ljive na porodinim farmama je uglavnom sezon-

skog karaktera (period suenja iznosi maksimalno 1,5 meseci).

Pogon za proizvodnju suene ljive na porodinoj farmi kapaciteta suenja 800-1.000 kg/dan svee ljive, moe biti profitabilan

posao sa istovremenim zapoljavanjem lanova porodine farme u toku odreene sezone. U godini zapoinjanja biznisa porodinafarma moe oekivati gubitak od 3.732 po scenariju A, odnosno gubitak od 980 po scenariju B. Meutim, u oba pretpostav-

ljena scenarija se u drugoj godini posle otpoinjanja biznisa moe oekivati realna godinja dobit od oko 10.000 .

Kljune rei: profitabilnost, suena ljiva, porodina farma.

SUMMARY

In Serbia exists tradition of dried plums production. The production of dried plums on family farms is mainly seasonal (period of

drying is maximum 1.5 months).Plant for production of dried plums on family farm capacity of drying 800-1000 kg per day of fresh plum can be profitable busi-

ness, that employes family members during certain season. In year of begining business family farm can expect loss off 3.732 by

scenario A, respectively loss off 980 by scenario B. However, in both of supposed scenario in the second year, after beginingof business can be expected real profit by about 10.000 per year.

Key words: profitability, dried plums, family farm.

UVOD

U Republici Srbiji postoje veoma povoljni prirodni uslovi za

razvoj i dalje unapreenje voarske proizvodnje, posebno na po-rodinim farmama. U uslovima kada je potrebno obezbediti po-voljan ambijent za bri oporavak privrede i poljoprivrede u celi-ni, neophodno je potpunije razraditi razvojni koncept daljegunapreenja voarske proizvodnje. Potrebno je na stabilnimmarketinkim osnovama razraditi razvojne programe u skladu saraspoloivim ekolokim mogunostima i zahtevima savremenogdomaeg i inostranog trita.

Privredni znaaj ljive odreen je njenom upotrebnom vred-nou u voarskoj i ukupnoj poljoprivrednoj proizvodnji,ueem u spoljnotrgovinskoj razmeni, potrebnom radnom sna-gom u proizvodnji, preradi i prometu ljive, kao i doprinosomove vone vrste odrivom razvoju poljoprivrede i zatiti ivotne

sredine.U strukturi voarske proizvodnje Srbije, ljiva je dominantnavona vrsta i preteno se uzgaja u brdsko-planinskim podrujima(Mili i Radojevi, 2003). Vodea sorta u naem ljivarstvu jepoegaa a u poslednje vreme sve vie se gaje nove aanskesorte: aanska rana, aanska rodna, aanska lepotica, valjevkai dr.

Pored potronje u sveem stanju, plodovi ljive se mogu ko-ristiti u proizvodnji razliitih preraevina. Najvei deo ljive sekoristi za proizvodnju rakije ljivovice (oko 65%) za potronju usveem stanju oko 8%, za proizvodnju suene ljive oko 4% i

proizvodnju pekmeza neto ispod 2%. Na ostale proizvode odljive otpada 21% (Vlahovi, 2003).

Polazei od znaaja ljive kao odline sirovine u proizvodnji

razliitih preraevina, cilj istraivanja je utvrivanje ekonomskihefekata u proizvodnji suene ljive na porodinoj farmi. Profita-

bilnost suene ljive je obraunata kao razlika izmeu ukupnih

prihoda i visine investicionih trokova za izgradnju suare i tro-kova korienja suare dnevnog kapaciteta 800-1.000 kg/dansvee ljive.

MATERIJAL I METOD RADA

Potrebni podaci za izradu rada su preuzeti iz jednog pogonaza suenje ljive na porodinoj farmi sa podruja Centralne Srbi-

je. Prosean obim proizvodnje suene ljive u analiziranom po-gonu je oko 8 t godinje. U zavisnosti od zahteva potroaa su-ena ljiva se proizvodi sa koticom ili bez kotice (sve je vea

potranja za suenom ljivom bez kotice).Finansijski rezultat pogona za suenje ljive je utvren kao

razlika izmeu ukupnog prihoda (zbir prihoda od suene ljive sakoticom i bez kotice, rakije ljivovice i ostataka rezidbe gra-njevina) i ukupnog rashoda u dva scenarija varijante. ScenarioA obuhvata proizvodnju suene ljive sa iskotiavanjem i pa-

kovanjem u kartonske kutije a scenario B proizvodnju sueneljive sa koticom i prodajom u rinfuzi.

REZULTATI I DISKUSIJA

ljiva se od davnina sui u Republici Srbiji. Kvalitetna sue-na ljiva je samo ona koja je krupna, mesnata, dobro osuena,zdrava, slatka, lepog spoljanjeg izgleda, sa ouvanim prirodnimukusom i mirisom (Mitrovi i sar., 2000). ljiva se danas sui uindustrijskim suarama i u suarama u privatnom vlasnitvu.Prema Obradoviu (2001) u Srbiji se nalazi 275 industrijskihsuara, 350 mini suara i vie od 5000 porodinih suara.

U cilju smanjenja trokova proizvodnje suene ljive, jedandeo proizvodnje se najee organizuje u blizini sirovinske baze,

a finalizacija u blizini potroakih centara. U radu je analiziranpogon za proizvodnju suene ljive na porodinoj farmi na osno-vu parametara koji su prikazani u tabeli 1.

5/28/2018 PROFITABILNOST PROIZVODNJE SUENE LJIVE

2/3

PTEP 11(2007) 4 181

Tabela 1. Osnovni parametri u proizvodnji suene ljiveTable 1. Primary parameters in dried plums production

- Dnevni kapacitet komorne suare 800-1.000 kg/dansuvih ljiva- Randman 1:4-5- Godinja proizvodnja 8 t suene ljive- Period suenja 20-30 dana

- Period dorade i pakovanja 10-15 dana- Period pripreme postrojenja i goriva 20 danaI INVESTICIONI TROKOVI / INVESTMETS

COSTSIznos uevrima

a) Postrojenje (suara) / Plant (dryer) 7.500b) Pribor i materijal (ukupno) / Accessories and mate-rial (total)

3.102

Posuda za dipovanje i pasterizaciju sa agregatom nateno gorivo

1.100

Rune izbijaice za iskotiavanje (6 kom.) 1.080Seenje i lepljenje stre folije 350Ambalaa plastine gajbe (200 kom.x1,5 /kom.) 300Kartonske kutije (10 kg) 800 kom.x 0,3 /kom. 240Dambo plastine kese 800 kom.x 0,04 /kom. 32

c) Graevinski objekti / Building facilities 2.880d) Infrastruktura / Infrastructure 1.000e) Ostali materijal / Other material 200Scenario Aproizvodnja suene ljive sa iskotiava-njem i pakovanjem

14.682

Scenario Bproizvodnja suene ljive sa koticom(14.682-2002)

12.680

II EKSPLOATACIONI TROKOVI /SERVICEABILITY COSTS

Iznos uevrima

a) Bruto zarade / Gross salary 1.500b) Sirovina / Raw material 4.800c) Energija / Energy 1.680d) eer za pripremu /Sugar for preparation 50

e) Ostali trokovi / ther material 210Scenario A Ukupni trokovi sa iskotiavanjem 8.240Scenario B Ukupni trokovi bez iskotiavanja(8.240-750)

7.490

III FINANSIJSKI REZULTAT / FINANCIAL RE-SULTa) Ukupni prihodi / Total income 19.190 - Suena ljiva sa koticom (3.000 kg x 1,5

/kg)4.500

- Suena ljiva bez kotice (5.000 kg x 2,4 /kg) 12.000 - Rakija (ljivovica) 30% od ukupne koliinesvee ljive u vonjaku

9600 kg x 0,14 l = 1.344 l (45% Vol) x 1,8 /l2.420

- Ostaci rezidbe (granjevina) kao energent* 270* Kao potencijalni prihod se moe pojaviti orezanamasa posle rezidbe (biomasa) koja se moe koristitiza deliminu supstituciju lo ulja kao energenta. Pre-ma Radojeviu i sar. (2005) masa ostataka posle rezi-dbe zavisi od vone vrste, pa ak i sorte. Ostaci rezid-

be kod sorte stenlej iznose oko 2.895 kg/ha, a kodsorte poegaa oko 4.789 kg/ha. Ukoliko su ostaci

posle rezidbe oko 2.500 kg/ha moe se ostvariti za-mena za oko 16% korienog energenta.

b) Ukupni rashodi / Total costsScenario A (14.682 + 8.240) 22.922

Scenario B (12.680 + 7.490) 20.170c) Dobit, gubitak (a-b) / Grain, loss (a-b)Scenario A -3.732Scenario B -980

Porodina farma koja se odluila za proizvodnju suene lji-ve u godini zapoinjanja biznisa moe oekivati gubitak od3.732 po scenariju A, odnosno gubitak od 980 po scenarijuB. Polo se od pretpostavke da se podiu novi graevinski ob-

jekti i nabavlja novo postrojenje i pribor za suenje ljive. U sce-nario A je ukljueno iskotiavanje suve ljive i pakovanje(5.000 kg), tako da se poveava zaposlenost lanova domains-tva i postie vea prodajna cena. Po scenariju B se proizvodi

suena ljiva sa koticom (3.000 kg) i realizuje u rinfuzi. Investi-cioni trokovi pogona za suenje su nii, ali je angaovanost la-nova porodine farme manja (maksimum 1,5 meseci) kao i profitkoji se moe ostvariti.

U oba pretpostavljena scenarija se u drugoj godini posle ot-poinjanja biznisa moe oekivati realna godinja dobit od oko10.000 . Pod pretpostavkom da se projektovani pogon uz odre-ene adaptacije moe eksploatisati 30-tak godina, predloeni

program proizvodnje suene ljive moe biti veoma profitabilan,posebno ako se poe od injenice da se lanovi porodine farmemogu istovremeno baviti i dopunskom delatnou na farmi.

Trokovi izgradnje objekta i suare iznose oko 15.000 (Ra-ji i saradnici, 2005). Suara kapaciteta 350 kg suene ljive na

dan potrebno je da radi 100 dana da bi se otplatila sa zaradom od50 centi po kilogramu suene ljive. Prema ivkoviu i saradni-cima (2006) trokovi izgradnje suare kapaciteta 1.000 kg sueneljive po jednom punjenju iznose od 13.900 do 16.100 u zavis-nosti od naina izgradnje objekta, cene i kvaliteta opreme, nai-na finansiranja i slino.

ZAKLJUAK

U Srbiji postoji duga tradicija proizvodnje suene ljive. Pro-izvodnja suene ljive na porodinim farmama je uglavnom se-zonskog karaktera (period suenja iznosi maksimalno 1,5 mese-ci).

Pogon za proizvodnju suene ljive na porodinoj farmi ka-paciteta suenja 800-1.000 kg/dan svee ljive, moe biti profi-tabilan posao sa istovremenim zapoljavanjem lanova porodi-ne farme u toku odreene sezone. U godini zapoinjanja biznisa

porodina farma moe oekivati gubitak od 3.732 po scenarijuA, odnosno gubitak od 980 po scenariju B. Meutim, uoba pretpostavljena scenarija se u drugoj godini posle otpoinja-nja biznisa moe oekivati realna godinja dobit od oko 10.000

.

NAPOMENA: Rezultati istraivakog rada su nastali zahva-ljujui finansiranju Ministarstva nauke i zatite ivotne sredine

Republike Srbije, projekta evidencionog broja BTN-341-002B

pod nazivom Proizvodi od suenog voa u okviru Nacional-nog programa biotehnologije i agroindustrije od 01.04.2005.

godine.

LITERATURA

[1] Mili D, Radojevi V: Proizvodno-ekonomska i upotrebnavrednost voa i groa, Autori, Novi Sad, 2003, s.45-51.

[2] Mitrovi Olga, Mitrovi V, Gavrilovi Jelica, Kandi M:Organizacija suenja ljive u individualnim gazdinstvima,Zbornik radova, Kotunii, 2000, s. 72-80.

[3] Obradovi : Program unapreenja proizvodnje, prerade iplasmana ljive u Srbiji za period 2002-2007. godine, Zbor-nik radova, Kotunii, 2001, s.1-36.

[4] Radojevi R, ivkovi M, Uroevi M, Vuli T, Radivoje-vi D.: Biljni ostaci rezidbe vonjaka kao biomasa i obnov-

ljivi izvor energije, PTEP asopis za procesnu tehniku ienergetiku u poljoprivredi 9:3-4, Novi Sad, 2005, s.85-87.

5/28/2018 PROFITABILNOST PROIZVODNJE SUENE LJIVE

3/3

182 PTEP 11(2007) 4

[5] Raji Z, Kalanovi Branka, Ralevi N, Ljubanovi-RaleviIvana: Otkup i prerada poljoprivrednih proizvoda na porodi-nim gazdinstvima u brdsko-planinskom podruju Republi-ke Srbije, Monografija, Poljoprivredni fakultet, Beo-grad,2005, s. 151-171.

[6] Vlahovi B: Trite poljoprivredno-prehrambenih proizvo-da, Knjiga I i II, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad, 2003,s.55.

[7] ivkovi M, Zari V, Radojevi P: Analiza ekonomskihefekata suenja voa korienjem razliitih tehnikih ree-nja, PTEP asopis za procesnu tehniku i energetiku u po-ljoprivredi 10:1-2, Novi Sad, 2006, s.26-28.

Primljeno: 15.3.2007. Prihvaeno: 25.3.2007.

Biblid: 1450-5029 (2007) 11; 4; p.182-184 Originalni nauni radUDK: 66.040:635.62 Orginal Scientific Paper

UTICAJ PREDTRETMANA NA SUENJE TRI VRSTE TIKVE (Cucurbitamaxima, C. pepo iC. moschata)

PRE - TREATMENT EFFECT IN THE DRYING OF THREE PUMPKIN SPECIES(Cucurbita maxima, C. pepo andC. moschata)

Neboja . MITI*, Dr Dragan T. STOJILJKOVI*, Dr Stania T. STOJILJKOVI*, Dr Maja UROVI-PETROVI***Tehnoloki fakultet, 16000 Leskovac, Bul. osloboenja 124

**Ministarstvo nauke i zatite ivotne sredine Republike Srbije

REZIMEU radu je predstavljen uticaj pretretmana na suenje tri vrste tikve (Cucurbita maxima, C. pepo i C. moschata) na dve razliite

temperature, na 55 i 75oC. Raene su tri serije, bez predtretmana, blaniranjem u toploj vodi sa dodatkom kalijumbisulfita i bez

dodataka. Suenjem na temperaturnim uslovima od 55oC dolazi do ouvanja namirnice, ali je produeno vreme suenja. Na

temperaturama od 75oC vreme suenja je krae, ali dolazi i do karamelizacije. Predtretman sa kalijumbisulfitom dovodi do ouvanja

strukture (nema karamelizacije) ali i usporava suenje tikve.

Kljune rei:tikva, suenje, suva materija, blaniranje, rehidratacija

SUMMARY

Fore treatment effect in the drying three species pumpkin (Cucurbita maxima, C. pepo and C. moschata) at two different tempera-

tures present in this work. Three series in the work, treatment, blanching in heat water affix of potassiumbisulfite and past of affix.

The drying environment at temperature 55oC the come of preserve, but time of drying was elongate. On temperature of 75

oC times of

drying were leaves, but arrive until blown. Fore treatment of potassiumbisulfite the come of preserve (until blown) but lag dryingtime of pumpkin.

Key words: pumpkin, drying, dry matter,blanching, rexydration

UVOD

Suenje je jedan od najstarijih naina za ouvanje i preradunamirnica. U sutini radi se o procesu razmene mase i toplotekako izmeu materijala koji se sui i okoline, tako i unutarsamog materijala. Na proces suenja utiu sledei faktori:temperatura, brzina vazduha, geometrija rasporeda materijala,struktura materijala, biohemijski sastav materijala, predtretman idr.[6]. Preovladavajui uticaj na proces suenja ima temperaturavazduha [3, 7], ije je zagrevanje najee u kaloriferu, korien-

jem elektrine energije. Zagrevanje vazduha (za suenje) moese vriti i uz pomo geotermalne energije [8].

U ovom radu su koriene bundeva ili peenka (Cucurbitamaxima), poljska tikva (Cucurbita pepo) i muskatna tikva (Cu-curbita moschata), povrtarske biljke koje imaju visok sadrajkarotena i mineralnih materija (Ca, P, K, Fe, ..) [2, 9, 10] ispadaju u nutritivno visokovredne namirnice.

MATERIJAL I METOD

Fiziki tretman materijala u predsuenju popravlja kvalitet imodifikuje strukturu sirovog materijala i poveava koeficijent

prenosa mase kod suenja [1]. Gubitak vode i toplota izazivaju

naprezanje u elijskoj strukturi to moe dovesti do smanjenjadimenzije, do smeuranosti [4].

U ovom radu je istraivano suenje tri vrste tikve (Cucurbitamaxima, C. pepo i C. moschata) u eksperimentalnojkonvektivnoj suari, dimenzija 150x250x1000 [mm]. Zagrevanjevazduha je vreno kaloriferom sa ventilatorom snage 2x1000W i220V. Cilj rada je da se utvrdi uticaj temperature vazduha i

predtretmana na suenje tikve. Suenje je izvedeno na dverazliite temperature, na 55 i 75oC u tri serije. U I seriji nije bilonikakvog tretmana paria tikve. II serija je obuhvatala parietikve koji su prethodno blanirani u vodi temperature 802oC. UIII seriji bili su parii tikve blanirani u vodi kao i II serija, ali

je vodi dodat kalijumbisulfit (vinobran) [E224]. Kao pokazateljkvaliteta osuenog materijala (sposobnost prijema vode)korien je stepen rehidratacije.

Postupak

Sve tri vrste tikve obraene su na isti nain: posle seenja napola pa na manje delove izdvojen je otpadni deo zajedno sasemenkama i odstranjena je kora. Otrim noem seeni su

parii tikve dimenzija 20x20x4-5 [mm], kako bi se postiglapriblino ista povrina za isparavanje vode iz materijala. Dopoetka suenja sirov materijal je uvan na temperaturi od 5oC.Suenje je izvedeno sa po 500 g mase po uzorku. Neposredno

pre suenja izvren je predtretman blaniranjem u toploj vodi (II

serija) i toploj vodi sa dodatkom 0,1% vinobrana [E 224] (IIIserija) za vreme od 3 min. Merenje promene mase tikve vrenoje na svakih 30 min.