Programa za rabota - Македонски za rabota na Narodna ban… · oblasti {to gi pokrivaat zada~ite na sovremenoto centralno bankarstvo se: monetarnoto istra`uvawe i statistika,

NARODNA BANKA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA

- 1 -

Programa za rabota na Narodnata banka na Republika Makedonija

za 2009 godina

Voved:

Vo 2009 godina, Narodnata banka na Republika Makedonija (vo natamo{niot tekst:

Narodnata banka) e ispravena pred krupni predizvici za odrùvawe na stabilnosta na

cenite i na „de fakto“ fiksniot devizniot kurs, kako i na stabilniot bankarski sistem,

usloveni od deluvaweto na nadvore{nite i vnatre{nite faktori, osobeno od svetskata

ekonomska kriza i od visokiot deficit na tekovnata smetka.

Za podobro spravuvawe so razli~nite vidovi rizici, vo izgotvuvaweto na

Programata za rabota na Narodnata banka za 2009 godina ve}e treta godina se koristi

funkcionalniot priod. Ova zna~i deka aktivnostite za 2009 se grupirani vo ~etiri

srodni oblasti, pri {to efikasnoto odlu~uvawe i koordinacija se olesneti preku

koristeweto na sinergiite koi{to ova grupirawe gi nudi. Чetirite funkcionalni

oblasti {to gi pokrivaat zada~ite na sovremenoto centralno bankarstvo se: monetarnoto

istraùvawe i statistika, centralnobankarskite i trezorskite operacii, finansiskiot

sistem i op{toto upravuvawe.

Narodnata banka o~ekuva aktivnostite navedeni vo Programa za rabota celosno da

se ostvarat. Programata }e se ostvaruva re~isi so ist broj vraboteni, podobrena

kvalifikaciska struktura i zgolemeni stru~ni sposobnosti i }e ovozmoì {to podobro

spravuvawe so predizvicite preku prodolùvawe na mnogu aktivnosti koi{to se

zapo~nati vo izminatite godini, no i opfa}awe sosema novi proekti.

Dodeka, vo izminatite godini, programite za rabota na Narodnata banka glavno bea

fokusirani na poddr{ka na reformite, ovaa godina dopolnitelna aktivnost }e

pretstavuva i ublaùvaweto na posledicite od svetskata ekonomska kriza. Voedno, golem

del od raznovidnite proekti na Narodnata banka }e ovozmoàt ispolnuvawe na obvrskite

koi{to proizleguvaat od procesot na priklu~uvawe na Republika Makedonija kon

Evropskata unija.

Vo oblasta na monetarnoto istraùvawe i statistika, zna~ajna aktivnost

pretstavuva testiraweto i operacionalizacijata na modelot na inflacijata, pri {to vo

idnina ovoj model }e prerasne vo operativno i efektivno sredstvo za izgotvuvawe

proekcii za potrebite na monetarnata politika. So ovoj model, Narodnata banka ja sledi

praktikata na sovremenite centralni banki za proekcija na inflacijata zasnovana na

makroekonomski fundamenti i procena na vlijanijata od me|unarodnoto opkruùvawe,

kako osnova za donesuvawe odluki na monetarnata politika. Ostanatite istraùva~ki

- 2 -

aktivnosti se naso~eni kon razrabotka na aktuelni makroekonomski pra{awa, kako {to e

ocenuvawe na odr`livosta na deficitot na tekovnata smetka na sreden rok, analiza na

varijabilnosta na kapitalnite prilivi i nivnoto vlijanie vrz makroekonomskata

stabilnost i procena na deviznite sredstva vo optek i efektivnata pari~na masa. Zaradi

sledewe na procesot na evrointegracija, }e se posveti vnimanie i na sogleduvaweto na

dinamikata na procesot na postepena konvergencija na makedonskata ekonomija kon

Evropskata unija. Voedno, vo 2009 godina zaradi natamo{no usoglasuvawe na nacionalnite

statistiki so me|unarodnite standardi, }e se objavat revidirani usoglaseni vremenski

serii na monetarnite pregledi i bilansi, a se planira da se zapo~ne i so izgotvuvawe na

standardnite izve{tai za deviznite rezervi i deviznata likvidnost soglasno so

prira~nikot na Me|unarodniot monetaren fond. Pokraj ova, informativniot sistem na

Narodnata banka }e se zbogati i so dezagregirani kvartalni podatoci za stranskite

direktni investicii i trgovskite krediti po zemji i dejnosti. Planirano e i

organizirawe nova anketa za privatnite transferi, kako i natamo{en razvoj na

finansiskata statistika vo nasoka na izgotvuvawe matrici za finasiska smetka, kako

integralen del od sistemot na nacionalni smetki i na bilansite na sostojba.

Vo oblasta na centralnobankarskite i trezorskite operacii, a zaradi

prilagoduvawe na operativnata ramka soglasno so makroekonomskite dvièwa i

slu~uvawa na finansiskite pazari, vo 2009 godina }e se preispita sega{nata postavenost

na instrumentalnata ramka za sproveduvawe na monetarnata politika, vklu~itelno i

pravnata ramka za odobruvawe kratkoro~ni krediti za likvidnost vo kraen slu~aj. Se

predviduva i izrabotka na model za proektirawe na gotovite pari vo optek za da se

podobri planiraweto na likvidnosta vo bankarskiot sistem. ]e se sogleduvaat uslovite i

potrebata za formirawe analiti~ki centar za otkrivawe falsifikuvani banknoti

(denarski i devizni).

Vo oblasta na finansiskiot sistem vo 2009 godina }e se analizira na~inot i

efektite od eventualnata primena na standardiziraniot pristap pri utvrduvawe na

potrebniot kapital za pokrivawe na kreditniot rizik na bankite. Ovaa zna~ajna

aktivnost koja{to proizleguva od Novata kapitalna spogodba - Bazel 2, e povrzana so

obvrskata prezemena vo Nacionalnata programa za usvojuvawe na regulativata na

Evropskata unija. Vo tekot na 2009 godina, }e se zapo~nat izmeni i dopolnuvawa na

Zakonot za bankite zaradi usoglasuvawe so Evropskata direktiva 2006/48 za osnovawe i

rabota na kreditnite institucii i so preporakite dadeni od misijata FSAP, kako i

u~estvo vo izrabotkata na drugi zakoni od finansiskata sfera. Zna~ajna aktivnost }e

bide i unapreduvaweto na osnovata za kreditnata sposobnost na sektorot „naselenie“, pri

{to }e se dobijat podatoci za raspoloìviot dohod na oddelnite grupi vo ramkite na ovoj

sektor, stepenot na nivnata zadolènost, kako i mo`nosta za nivno natamo{no

zadolùvawe. Se predviduva i unapreduvawe na „stres-testiraweto“ i organizirawe

prezentacija za zgolemuvawe na nivoto na poznavawe na bankite za tehnikite na „stres-

test“ analizite. ]e se analizira na~inot na upravuvawe so indirektniot krediten rizik

od strana na bankite, a so cel da se zgolemi nivnoto poznavawe za zna~eweto i efektite od

nivnata izloènost na ovoj vid rizik. Redovnite terenski kontrolni aktivnosti vo

domenot na usoglasenosta so propisite }e opfatat edinaeset banki i edinaeset

{tedilnici, a }e se vospostavi i politika na nadgleduvawe na platnite sistemi.

- 3 -

Vo oblasta na op{toto upravuvawe }e prodolàt redovnite aktivnosti za

koordinacija na aùriraweto na Nacionalnata programa za pribliùvawe na

nacionalnoto zakonodavstvo kon zakonodavstvoto na EU (NPAA), Pretpristapnata

ekonomskata programa na Republika Makedonija (PEP), Nacionalniot razvoen plan

(NRP), pridonesot kon Izve{tajot na EK za napredokot na Republika Makedonija i drugi

aktivnosti. Osven koordinacijata za aùriraweto na dokumentite, aktivnostite

vklu~uvaat i redovno sledewe na direktivite na EU. Po donesuvaweto na noviot Zakon za

Narodnata banka na Republika Makedonija }e se pristapi kon usoglasuvawe na

celokupnata podzakonska regulativa koja{to proizleguva od ovoj Zakon. ]e se vovede vo

rabota noviot softver za upravuvawe so ~ove~ki resursi, }e se podobri planiraweto,

sproveduvaweto i vrednuvaweto na stru~noto usovr{uvawe na vrabotenite vo Narodnata

banka. Vo ramkite na konsolidacijata na smetkovodstvenata evidencija, }e se pristapi kon

izbor na softver za integriran smetkovodstven sistem. Vo tekot na 2009 godina }e se

zgolemi diskovniot kapacitet na serverite i }e se podgotvi katalog na standardni uslugi.

Isto taka, se planira i vospostavuvawe edinstven registar na nedvi`niot imot na

Narodnata banka.

Pred Narodnata banka se nao|a u{te edna godina polna so predizvici. Uspe{noto

ostvaruvawe na programite za rabota vo izminatite godini, kako i postojanoto

podobruvawe na kvalifikaciskata struktura na vrabotenite vo sebe gi sodràt

o~ekuvawata deka vo 2009 godina Programata za rabota }e bide ostvarena vo celost.

I. MONETARNO ISTRA@UVAWE I STATISTIKA

1. Testirawe i operacionalizacija na modelot za proekcija na inflacijata

Osnovna cel na ovoj srednoro~en proekt e izrabotka na model za proekcija na inflacijata, za potrebite na monetarnata politika. Modelot gi opfa}a osnovnite segmenti na ekonomijata i vrz osnova na sogleduvawa na mo`nite dvièwa na najzna~ajnite makroekonomski varijabli, dava procena za idniot pravec na inflacijata, kako i soodvetna reakcija od strana na monetarnata politika. Najgolem del od aktivnostite vo vrska so modelot koi{to se predvideni za 2009 godina, pretstavuvaat neprekinatost na aktivnostite od 2008 godina. Vo 2009 godina, prvata kone~na verzija na modelot (zaokruèna vo tretiot kvartal na 2008 godina) postojano }e se razviva i }e se testira. Vo taa nasoka, vo tekot na 2009 godina na redovna kvartalna osnova }e se izgotvuvaat proekcii vo test-faza koi{to }e sluàt za interni potrebi na Narodnata banka (t.n. shadow forecasts). Modelot }e se koristi i za razvivawe alternativni scenarija i za odreduvawe na neizvesnosta i rizicite vo ekonomijata. Paralelno so operacionalizacijata na modelot }e se sproveduva i promenata na formata i sodrìnata na izve{taite koi{to gi izgotvuva Direkcijata za istraùvawe.

2. Vospostavuvawe formaliziran proces na kratkoro~no predviduvawe

Vo soglasnost so aktivnostite za prognozirawe na inflacijata vrz osnova na ekonometriski model, neophodno e vospostavuvawe proces na kratkoro~no predviduvawe kako neophodna infrastruktura za modelot za proekcija na inflacijata, vo funkcija na celokupniot iden proces na proektirawe na inflacijata. Vo tie ramki, e neophodno unapreduvawe na kratkoro~noto predviduvawe na odredeni varijabli, pri {to aktivnostite }e bidat fokusirani na unapreduvawe na ve}e postoe~kite ravenki za

- 4 -

inflacijata i rashodnite agregati na BDP, koi{to bea operativni i dosega, kako i utvrduvawe novi delumni ravenki za BDP i inflacijata, koi{to vsu{nost bi pretstavuvale mali satelitski modeli za potrebite na modelot za proekcija na inflacijata. Po nivnoto vospostavuvawe, ovie satelitski modeli }e se primenuvaat na redovna osnova i nivnite rezultati - proekcii na mnogu kratok rok, }e se koristat kako vlezni komponenti pri proektiraweto so modelot za proekcija na inflacijata.

3. Aùrirawe i pro{iruvawe na analizite za osnovnite pokazateli na koi se zasnova postojnata monetarna strategija

Celta na ovoj proekt e da obezbedi pregled na site zna~ajni pokazateli na koi se zasnova postojnata monetarna strategija i istovremeno identifikuvawe na eventualnite promeni kaj niv. Ovaa aktivnost bi opfatila preocena na transmisiskite kanali na monetarnata politika so primarna cel da se sogledaat eventualnite promeni kaj transmisiskiot kanal preku kamatnite stapki, potoa da se sledat pokazatelite za dvièweto na realniot efektiven devizen kurs i da se dade ocena na ramnote`niot realen devizen kurs. Vo ramki na ocenata na ramnote`niot devizen kurs, osven pristapot BEER (bihejvioristi~ki ramnoteèn devizen kurs), }e se primeni i pristapot nare~en FEER (fundamentalen ramnoteèn devizen kurs na denarot), so {to i ovoj pristap }e se formalizira kako redoven model za ocena na ramnote`niot realen devizen kurs.

4. Analiza na odr`livosta na deficitot na tekovnata smetka na sreden rok

Dvièwata vo platniot bilans se od ogromna va`nost vo uslovi na sproveduvawe na reìmot na fiksen devizen kurs. Imaj}i gi predvid dvièwata vo tekovnata smetka na platniot bilans, ova istraùvawe }e bide naso~eno kon ocena na optimalnoto nivo na deficit na tekovnata smetka i sogleduvawe na odr`livosta na ostvarenoto i proektiranoto saldo na tekovnata smetka na sreden rok. Analizata }e opfati primena na razli~ni pristapi i tehniki za ovaa namena, a voedno }e bide vklu~ena i sporedbena analiza so drugi tranziciski ekonomii i }e se nastojuva da se izvle~at zaklu~oci od iskustvata na drugite zemji {to pominale niz sli~ni fazi na razvoj.

5. Procena na deviznite sredstva vo optek i efektivnata pari~na masa

Vo uslovi na zgolemuvawe na stepenot na evroizacija vo ekonomijata i namaluvawe na neto-otkupot na menuva~kiot pazar, od golemo zna~ewe e izgotvuvawe procena za deviznite sredstva vo optek. So toa, porealno bi se sogledale prilivite vrz osnova na privatni transferi od stranstvo koi{to doa|aat preku neformalni kanali, a istovremeno bi se sozdavale preduslovi za procena na efektivnata pari~na masa vo ekonomijata.

6. Informacija za stepenot na ispolnuvawe na Mastrih{kite kriteriumi za vlez vo EMU i sledewe na ispolnuvaweto na ekonomskite kriteriumi od Kopenhagen za vlez vo EU.

Kako del od aktivnostite za postepeno pribliùvawe do EU, neophodno e redovno sledewe na makroekonomskite dvièwa vo EU, kako i sporedba na ostvaruvawata na makedonskata ekonomija so soodvetnite vo EU. Pokraj redovnoto aùrirawe na ispolnuvaweto na Mastrih{kite kriteriumi za vlez vo EMU, kako i procena na stepenot na cenovno pribliùvawe, vo 2009 godina podetaqno }e se razraboti i ispolnuvaweto na ekonomskite kriteriumi od Kopenhagen.

7. Analiza na varijabilnosta na kapitalnite prilivi i nivnoto vlijanie vrz makroekonomskata stabilnost, so osvrt na sterilizaciskata politika na Narodnata banka.

- 5 -

Poslednite nekolku godini se zabeleàni pozna~ajni promeni kaj obemot i dinamikata na privatnite transferi, direktnite i portfolio-investiciite od stranstvo vo makedonskata ekonomija. Imaj}i go predvid zna~eweto na dinamikata na kapitalnite prilivi, ovaa analiza }e napravi osvrt na stepenot na varijabilnost na prilivite i nivnite efekti vrz makroekonomskata stabilnost, a voedno }e se osvrne i na sterilizacijata na prenosnite efekti od deviznite intervencii na centralnata banka vrz ponudata na pari vo ekonomijata. Preku empiriska ocena na koeficientite preku koi se sogleduva efikasnosta na sterilizaciskata politika, celta e da se utvrdi vo koj obem politikata na sterilizacija na Narodnata banka bila uspe{na vo neutralizirawe na neto-efektot od deviznite transakcii vrz primarnite pari i od druga strana, kolkav e pridonesot na avtonomnite faktori vo vkupnata sterilizacija i kolku vlijaat prezemenite merki na monetarnata politika, vo pogled na sterilizacijata, vrz porastot na nadvore{nata zadolènost na bankarskiot sektor. Voedno, imaj}i go predvid vlezot na dopolnitelen stranski kapital vo makedonskiot bankarski sistem vo tekot na 2007 godina i 2008 godina i visokiot procent na stranski kapital vo vkupniot kapital na bankarskiot sistem, poseben segment vo ramki na ovoj proekt }e bide analizata na efektite od vlezot na stranski kapital vrz ostvaruvawata na bankarskiot sistem.

8. Analiza na cikli~nosta na fiskalnata politika i nejzinite posledici vrz monetarnata politika

Ovaa analiza }e bide naso~ena kon utvrduvawe na cikli~niot karakter na fiskalnata politika vo izminatiot period (procikli~en ili kontracikli~en). Cikli~nosta na fiskalnata politika, odnosno odnesuvaweto na fiskalnata politika vo razli~ni fazi na ekonomskiot ciklus e od golemo zna~ewe za kapacitetot na ekonomijata za spravuvawe so {okovi. Voedno, postavenosta na fiskalnata politika vo oddelni fazi od ciklusot ima direktni posledici vrz postavenosta na monetarnata politika. Ottuka, pra{aweto za cikli~nosta na fiskalnata politika e od golemo zna~ewe za koordinacijata na monetarnata i fiskalnata politika.

9. Izrabotka na redovni izve{tai i drugi redovni aktivnosti

9.1. Sledewe na makrokoekonomskite dvièwa vo doma{nata ekonomija, reginalnoto i me|unarodnoto okruùvawe

Redovnoto sledewe na makroekonomskite dvièwa vo doma{nata ekonomija, kako i na dvièwata vo regionot i vo me|unarodni ramki, e neophoden preduslov za sogleduvawe na trendovite, procena na idnite dvièwa i osnova za donesuvawe odluki vo sproveduvaweto na monetarnata politika. Sogleduvawata za makroekonomskite dvièwa se prikaùvaat vo redovnite izve{tai na Narodnata banka koi{to se predmet na javno objavuvawe: mese~ni informacii, kvartalni izve{tai (zaedno so Statisti~kiot prilog koj{to go izgotvuva Direkcijata za statistika) i godi{en izve{taj.

9.2. Redovni anketni istraùvawa

Direkcijata za istraùvawe redovno sproveduva anketni istraùvawa zaradi dobivawe informacii za odredeni ekonomski varijabli direktno od ekonomskite subjekti. Stanuva zbor za tri vida anketi: anketa za inflaciskite o~ekuvawa, anketa za kreditnata aktivnost na bankite i anketa za izvozot i uvozot. Rezultatite od sprovedenite anketi pretstavuvaat zna~ajni vlezni informacii pri izgotvuvaweto na makroekonomskite proekcii.

- 6 -

9.3. Izgotvuvawe i revizija na makroeokonomskite proekcii za makedonskata ekonomija

Preku izgotvuvaweto, redovnoto sledewe na makroekonomskite proekcii za makedonskata ekonomija i eventualnata nivna revizija pri zna~itelni otstapuvawa vo odnos na prvi~nite pretpostavki, se sozdava osnova za donesuvawe odluki vo sproveduvaweto na monetarnata politika. Stanuva zbor za sledewe i po potreba, revizija na proekcijata za inflacijata, monetarnata proekcija, proekcijata na platniot bilans i proekcijata za BDP. Pritoa, neophodno e da se obezbedi nivna usoglasenost

9.4. Odrùvawe, podobruvawe i pro{iruvawe na postojnite bazi podatoci

Vo 2009 godina }e prodolàt aktivnostite za redovno aùrirawe na bazite na podatoci, kako i naporite za nivno podobruvawe. Del od postojnite bazi na podatoci, koi{to se odnesuvaat na osnovnite makroekonomski pokazateli se dostapni za site vraboteni vo NBRM. Dopolnitelno vo 2009 godina }e se pro{iri serijata na podatoci za cenite na nedvi`nostite, {to }e bide osnova za pro{iruvawe na analizata na ovaa problematika napravena vo 2008 godina, za podolg vremenski period.

10. Izgotvuvawe na metodologija i izve{tai za deviznite rezervi soglasno so

me|unarodni standardi

Otpo~nuvawe so izgotvuvawe izve{tai za deviznite rezervi (Foreign exchange reserves

templete) soglasno so prira~nikot na Me|unarodniot monetaren fond (MMF) i Evropskata

centralna banka (ECB). Se raboti za proekt {to }e se odviva vo dve fazi: Vo prvata faza

}e se prou~i i }e se analizira Prira~nikot na MMF i ECB, }e se analizira tekovnata

sostojba od aspekt na obezbeduvawe na potrebnite podatoci za izgotvuvawe na izve{taite

za devizni rezervi i }e se izgotvi metodologija. Vo vtorata faza }e se raboti na

izgotvuvawe na izve{taite naporedno so izgotvuvawe primenlivo re{enie za nivno

avtomatsko izgotvuvawe.

11. Podgotvuvawe informacii za stranskite direktni investicii po zemji i dejnosti,

na kvartalna osnova

Objavuvawe podatoci za dvièwata na stranskite direktni investicii po zemji i dejnosti

na redovna kvartalna osnova. So ovaa aktivnost }e se ovozmoì raspolagawe so

ponavremeni podatoci za odredeni aspekti od dvièwata na stranskite direktni

investicii (po zemji i dejnosti).

12. Voveduvawe anketa za reinvestiranata dobivka, na kvartalna osnova

Obezbeduvawe ponavremeni podatoci za dvièweto na reinvestiranata dobivka na

nekolku pogolemi firmi so stranski kapital, koja{to mnogu varira od godina vo godina.

Tekovno, ovoj podatok e raspolo`liv na godi{na osnova i so golemo zadocnuvawe. Toj e

potreben za podobra procena na reinvestiranata dobivka vo platniot bilans i vo

me|unarodnata investiciska pozicija.

13. Organizirawe nova anketa za privatnite transferi

Obezbeduvawe podetaqni i pokvaliteni podatoci za privatnite transferi, koi{to }e se

primenat vo platnobilansnata statistika. Se raboti za vtoro anketno istraùvawe

koe{to }e go organizira Narodnata banka, vo sorabotka so USAID. Za sproveduvawe na

anketata }e se angaìra nezavisna agencija-anketar, specijalizirana za anketni

- 7 -

istraùvawa. USAID }e gi finansira i }e gi koordinira anketnite aktivnosti, dodeka

Narodnata banka, zaedno so agencijata-anketar, }e go osmisli pra{alnikot i kako glaven

korisnik na podatocite od anketata, }e gi analizira rezultatite dobieni od

anketiraweto.

14. Premin kon elektronsko pribirawe podatoci za stranskite direktni investicii

(od strana na direktnite izvestuva~i)

Prodolùvawe so aktivnostite za racionalizacija na raboteweto vo vrska so

dostavuvaweto i obrabotkata na podatoci od strana na izvestuva~ite. Vo 2009 godina se

planira vo proektot za elektronska dostava na podatoci od strana na direktnite

izvestuva~i da se vklu~i i godi{noto izvestuvawe za sostojbata i prometot na stranskite

direktni investicii, imaj}i predvid deka soglasno so tekovnata praktika, izvestuva~ite

gi dostavuvaat podatocite na hartija. Ova, zaedno so zavr{uvaweto na proektot za

elektronska dostava na podatoci od strana na bankite za platniot promet so stranstvo, }e

obezbedi zamena na ra~niot vnos na podatoci za trgovskite krediti i mese~nite

izvestuvawa za evidentni smetki vo stranstvo, so {to }e se ostvari zna~ajna

racionalizacija vo raboteweto i pogolema efikasnost vo obrabotkata i objavuvawe na

statisti~kite podatoci.

15. Dopolnuvawe na informativniot sistem za kamatni stapki na bankite so podatoci

za kamatnite stapki na kreditni karti~ki i negativnite salda na tekovni smetki

Obezbeduvawe podatoci za kamatnite stapki na bankite na kreditnite karti~ki i

negativnite salda po tekovni smetki. Ova e povrzano so se pogolemoto koristewe na

kreditnite karti~ki kako instrument za kreditirawe na naselenieto.

16. Izgotvuvawe matrici za finansiskata smetka kako sostaven del na sistemot na

nacionalni smetki i bilansite na sostojbi (nivo 2).

Prodolùvawe so postepeniot i sistemski razvoj na finansiskata statistika.

Po izgotvuvaweto matrici na bazi~ni smetki na pari~nite tekovi pome|u glavnite

institucionalni sektori vo ekonomijata (nivo 1), vo 2009 godina se planira izgotvuvawe

matrici i za finansiskata smetka, kako sostaven del na sistemot na nacionalni smetki i

bilansite na sostojbi (nivo 2). Osnova za izgotvuvawe na ovaa matrica pretstavuva

Prira~nikot za monetarna i finansiska statistika na MMF.

17. Izgotvuvawe i objavuvawe pregledi za trgovskite krediti (po zemji i dejnosti)

Zapo~nuvawe so izgotvuvaweto podatoci za trgovskite krediti (otvoreni obvrski i

pobaruvawa po komercijalno rabotewe) po zemji i dejnosti na kvartalna osnova. ]e se

izgotvuvaat podatoci oddelno za otvorenite obvrski i otvorenite pobaruvawa

raspredeleni po zemji i dejnosti. Ova pretstavuva prodolènie na proektot koj{to

vklu~uva nova forma na pribirawe na podatocite od firmite za trgovskite krediti,

elektronska dostava na podatocite i premin kon rabota so primerok.

18. Premin od nacionalno kon standardno prikaùvawe na podatocite vo monetarnite

pregledi i bilansi, soglasno so me|unarodnite standardi

Unapreduvawe na monetarnata statistika preku primena na me|unarodnite standardi.

- 8 -

Po izgotvuvaweto na standardnite formi na monetarnite pregledi i bilansi soglasno so

me|unarodnite standardi (Prira~nikot za monetarna i finansiska statistika, MMF 2000

godina) vo 2008 godina, za 2009 godina se planira nivno objavuvawe vo izve{taite i na

internet-stranicata na Narodnata banka. Na toj na~in }e se izvr{i zamena na

dosega{noto nacionalno prikaùvawe na monetarnite pregledi i bilansi i }e se premine

kon objavuvawe na standarnite formi, so revidirana vremenska serija na podatoci za

periodot 2003-2008 godina.

19. Unapreduvawe na opfatot i efikasnosta na redovnoto dostavuvawe podatoci do

Bankata za me|unarodni poramnuvawa

Ispolnuvawe na obvrskite koi{to proizleguvaat od za~lenuvaweto vo Bankata za

me|unarodni poramnuvawa (BMP).

So priklu~uvaweto na Narodnata banka kon Bazata na podatoci na Bankata za

me|unarodni poramnuvawa (BIS Data Bank), se prezede obvrska za redovno dostavuvawe

standarden set na podatoci (za odredeni podatoci i na dnevna osnova). Ovoj set sodrì

podatoci za glavnite makroekonomski pokazateli za zemjata vrz osnova na

makroekonomskite statistiki koi{to gi izgotvuvaat oddelni institucii vo Republika

Makedonija. Narodnata banka, kako ~lenka na BMP, e koordinator i dostavuva~ na

podatocite za Republika Makedonija. Podatocite treba da se ispra}aat vo posebno

propi{an format i na~in za dostavuvawe.

20. Nadgradba i prilagoduvawe na aplikacijata za platen promet so stranstvo i

elektronski priem na podatoci za platniot promet so stranstvo

Ovozmoùvaweto na aplikacijata dava dopolnitelni izve{tai za kontrola na kvalitetot

na primenite podatoci od bankite. So nadgradbata na aplikacijata }e se obezbedi povisok

kvalitet vo podatocite od bankite primeni elektronski.

21. Prilagoduvawe na primenlivite re{enija vo statistikata kon barawata i

standardite na EU

Postepeno usoglasuvawe na statistikata na Narodnata banka so barawata i standardite na

EU. ]e se vr{i postepeno prilagoduvawe na aplikaciite vo monetarnata statistika,

statistikata na platniot bilans i me|unarodna investiciska pozicija, so {to }e se

ovozmoì obezbeduvawe na potrebnite podatoci, soglasno so barawata na EU. Barawata

na EU se odnesuvaat na dostavuvawe detaqni podatoci, razgrani~eni po instrumenti,

sektori, zemji i dejnosti.

22. Nadgradba na primenliviot softver koj{to se koristi za poedine~na evidencija

na kreditnite raboti so stranstvo

Dorabotka na novoto programsko re{enie za poedine~na evidencija na kreditnite raboti

so stranstvo.

So ovoj proekt }e se racionalizira rabotata i }e se ovozmoì izgotvuvawe na

najrazli~ni izve{tai za kreditnite transakcii so stranstvo za pokratko vreme.

Barawata za nadgradba proizleguvaat i od potrebata za usoglasuvawe na primenlivite

re{enija za evidencija na javniot dolg vo Ministerstvoto za finansii i Narodnata banka

zaradi elektronska razmena na podatoci.

- 9 -

23. Avtomatizirawe na procesite na obrabotka na podatocite

Prodolùvawe na aktivnostite za avtomatizacija na procesite za obrabotka na

podatocite od monetarnata i platnobilansnata statistika, so {to }e se ovozmoì pobrza

i pokvalitetna obrabotka na podatocite.


24.1. Izrabotka na redovni setovi na statisti~ki podatoci, soglasno so Kalendarot za objavuvawe podatoci

Osnovnata zada~a na Narodnata banka e preku redovnoto izgotvuvawe na statisti~kite

podatoci - pred s¢ od oblasta na monetarnata i platnobilansnata statistika, da ovozmoì

sledewe na makroekonomskite dvièwa vo doma{nata ekonomija i vo nejzinite ekonomski

odnosi so stranstvo, {to pak natamu pretstavuva osnova za analizi na sostojbite, procena

na idnite dvièwa i donesuvawe odluki vo sferata na monetarnata politika. Redovnite

setovi na makroekonomski podatoci, koi{to se vo nadle`nost na Narodnata banka se javno

dostapni (so definiran opfat i rokovi na objavuvawe) na internet-stranicata na

Narodnata banka. Osven samostojnoto izdavawe podatoci i informacii, na kvartalna

osnova se izgotvuva standarden set podatoci vo ramki na Statisti~kiot prilog vo

Kvartalnite izve{tai.

24.2. Redovno sproveduvawe na postojnite statisti~ki istraùvawa

Soglasno so potrebite na finalnite izve{tai, Narodnata banka so redovna dinamika,

predvidena soglasno so Programata za statisti~ki istraùvawa i podzakonskite akti so

koi se regulira pribiraweto podatoci za statisti~ki celi, vo ramki na celokupniot

informativen sistem na Narodnata banka, pribira podatoci od neposredni i posredni

izvori. Kako obvrznici za izvestuvawe, soglasno so podzakonskite akti, se javuvaat

rezidenti od razli~ni dejnosti i sektori na ekonomijata, so razli~en obem na aktivnosti.

Kako osnovni izvestuva~i, za potrebite na monetarnata i na platnobilansnata statistika,

se doma{nite banki (preku izve{taite za sostojbata na smetkite - KWBIFO i

izve{taite za platniot promet so stranstvo). Isto taka, se pribiraat podatoci i od drugi

subjekti, preku vospostavenite redovni pra{alnici, kako: pra{alnik za stranski

direktni investicii (na godi{na osnova), kvartalen pra{alnik za pobaruvawa i obvrski

od komercijalno rabotewe (na kvartalna osnova), izvestuvawe za hartii od vrednost (na

mese~na osnova), sistem za izvestuvawe za kreditni raboti so stranstvo - zemeni i

odobreni krediti (neprekinato, vo zavisnost od dinamikata na transakciite povrzani so

niv), mese~ni izve{tai za sostojbata na redovnite smetki vo stranstvo na rezidentite {to

ne se banki i za evidentnite smetki (na mese~na osnova), izve{taj za izdadenite garancii

vo korist na nerezidentite (na mese~na osnova) itn.

24.3. Odrùvawe i pro{iruvawe na postojnite izvori na podatoci

Narodnata banka i vo 2009 godina }e prodolì so aktivnostite za odrùvawe i podobruvawe na opfatot na postojnite izvori na podatoci. Imeno, statistikata ima za cel postojano da gi sledi novite modaliteti i modifikacii vo ekonomskite aktivnosti na doma{nite subjekti i da iznajde na~in kako, preku postojnite izvori na podatoci, da gi opfati ovie novi aktivnosti. Neretko, dokolku tie ne moàt da bidat opfateni preku postojnite, se nametnuva potrebata od voveduvawe novi izvori, kombinirawe na postojnite i novite izvori, proverka i sporedba na podatocite za istite aktivnosti dobieni preku razli~ni izvori, postapki na pro~istuvawe, uto~nuvawe na podatocite i

- 10 -

vrz osnova na zaklu~ocite i potrebite, definirawe novi metodologii ili izmena na postojnite metodologii. Vo pretstojniot period, Narodnata banka }e prodolì i so naporite za soodvetna raspredelba po sektori na subjektite, vo ramki na postojnite izvori podatoci, a osobeno preku bazata delovni subjekti spored sektori i dejnosti (koja{to se dobiva od Dràvniot zavod za statistika).

24.4. Redovno dostavuvawe izve{tai do me|unarodnite finansiski organizacii i me|unarodnite inicijativi za razmena na statisti~ki podatoci

Vo ramki na redovnite aktivnosti, osven redovnoto izdavawe na statisti~kite podatoci, Narodnata banka ima obvrska da dostavuva redovni izve{tai do razni me|unarodni organizacii, pred s¢ do Me|unarodniot monetaren fond, Svetskata banka, BIS, EUROSTAT i dr. Osobenosta na ovie izve{tai e toa {to tie se vo forma, sodrìna i format {to se propi{ani od organizaciite do koi se dostavuvaat. Isto taka, Direkcijata za statistika e koordinator na aktivnostite od Narodnata banka vo ramki na u~estvoto na Republika Makedonija vo Op{tiot sistem za objavuvawe podatoci (GDDS - General Data

Dissemination System), koj{to e sublimat na metodolo{kite principi vo pribiraweto, obrabotkata i objavuvaweto na statisti~kite podatoci vo site oblasti.

II. CENTRALNOBANKARSKI I TREZORSKI OPERACII

25. Izrabotka na model za proektirawe gotovi pari vo optek

Podobruvawe na procesot na planirawe na likvidnosta na bankarskiot sistem i poprecizno proektirawe na promenite na gotovi pari za razli~ni vremenski periodi.

26. Avtomatizirawe na procesot na planirawe na likvidnosta na bankarskiot sistem

Vospostavuvawe infrastruktura za kratkoro~no likvidnosno planirawe preku integrirawe na bazite podatoci za dvièweto na avtonomnite faktori i pazarite na pari, so {to }e se ovozmoì namaluvawe na operativniot rizik vo procesot na planirawe.

27. Revidirawe na pravnata ramka za odobruvawe kratkoro~en kredit za likvidnost vo

kraen slu~aj

Poednostavuvawe na procedurite za likvidnosna poddr{ka na poedine~ni banki i vklu~uvawe na najnovite iskustva na centralnite banki koi{to bea soo~eni so negativnite efekti na globalnata finansiska kriza.

28. Razvoj na elektronskite sistemi za sledewe na pazarnite operacii

Zgolemuvawe na sigurnosta na elektronskite sistemi za pazarni operacii, kako i zbogatuvawe na bazite na podatoci {to se koristat za analiti~ki i izve{tajni potrebi.

- 11 -

29. Redovni aktivnosti od oblasta na sproveduvaweto na operaciite na otvoren pazar, funkcioniraweto na devizniot pazar i upravuvaweto so deviznite rezervi

29.1. Sledewe na likvidnosta vo vkupniot bankarski sistem i efektite od primenata

na instrumentite na monetarnata politika

Analiza i prilagoduvawe na operativnata ramka na instrumenti soglasno so postavenosta na monetarnata politika. Svrzano so ovaa aktivnost, }e se izrabotuvaat redovni informacii za dvièwata na pazarite na pari i devizniot pazar, preispituvawe na privle~nosta i efikasnosta na blagajni~kite zapisi, analiza na postavenosta na zadolìtelnata rezerva i ispituvawe na efikasnosta na zadolìtelniot depozit kako instrument za kontrola na kreditniot rast soglasno so proekciite na Narodnata banka.

29.2. Merki za podobruvawe na funkcioniraweto na devizniot pazar

Optimalno zadovoluvawe na ponudata i pobaruva~kata za devizi na devizniot pazar vo uslovi na odrùvawe stabilen devizen kurs na denarot.

Ovaa aktivnost }e se ostvaruva so redovno sledewe na aktivnosta na poddrùva~ite na pazarot spored postavenite kriteriumi od strana na Narodnata banka, revidirawe na informaciite {to se dobivaat od devizniot pazar i nadgraduvawe na primenlivoto re{enie za izrabotka na izve{tai koi{to }e ovozmoàt podobruvawe na analizite za tekovnite dvièwa na devizniot pazar.

29.3. Natamo{no unapreduvawe na upravuvaweto so rizici pri investirawe na

deviznite rezervi

Optimalno upravuvawe so rizicite pri investiraweto na deviznite rezervi vo soglasnost so principite na sigurnost, likvidnost i profitabilnost. Ovaa aktivnost }e se ostvaruva so redovno sledewe na dvièwata na me|unarodnite finansiski pazari i preispituvawe na instrumentite vo koi se plasiraat deviznite rezervi, prilagoduvawe na vremenskiot period na investiciite vo zavisnost od pazarnite dvièwa, izrabotka na metodologija za stres-test na deviznite rezervi vrz osnova na pove}e scenarija, kako i izrabotka na simulacii za izloènosta kon rizici pri sklu~uvawe na transakciite.

30. Sogleduvawe na mo`nostite za utvrduvawe formi za pribirawe, obrabotka i distribucija na kovani pari

Racionalizacija na tro{ocite za izdavawe kovani pari. Sogleduvaweto }e se napravi vrz baza na iskustvata od drugite centralni banki pri zgolemena pobaruva~ka na kovani pari {to se vo optek, otsustvo na nivno vra}awe vo Narodnata banka i sli~no.

31. Formirawe analiti~ki centar za otkrivawe falsifikuvani banknoti

So formirawe analiti~ki centar za otkrivawe falsifikati na doma{ni i stranski kni`ni i kovani pari }e se obezbedi namaluvawe na falsifikuvanite pari i

- 12 -

pribliùvawe i usoglasuvawe na Narodnata banka so standardite na centralnite banki od zemjite-~lenki na Evropskata unija. Formiraweto na analiti~kiot centar e vo zavr{na faza i vo nego }e se prenesat merkite i aktivnostite za otkrivawe na falsifikatite na evra i drugi stranski valuti, koi{to dosega gi ostvaruva{e Ministerstvoto za vnatre{ni raboti. Formiraweto na analiti~kiot centar }e ovozmoì i integralno, na edno mesto da se skoncentriraat aktivnostite za ekspertiza na doma{nite i stranski kni`ni i kovani pari i informirawe na relevantnite institucii vo zemjata i vo Evropskata unija.

32. Unapreduvawe na sistemot za pakuvawe i evidentirawe na kni`nite i kovanite pari vo trezorot na Narodnata banka

Cel: Obezbeduvawe pogolema za{tita i bezbednost na vrednostite. Toa }e se obezbedi so soodvetno zape~atuvawe i upotreba na sigurnosni mehanizmi. Unapreduvaweto na sistemot za pakuvawe vo Narodnata banka }e se ostvaruva so primena na sovremeni iskustva od centralnite banki na zemjite na Evropskata unija vo pakuvaweto na gotovinata.

33. Izrabotka na novi, nadgradba i promeni na oddelni postojni primenlivi softverski re{enija vo domenot na trezorskoto rabotewe

33.1 Izrabotka na nov primenliv softver za evidentirawe na rabotata so efektivni devizni sredstva

Unapreduvawe na evidentiraweto na podatocite za rabota so efektivni devizni sredstva vo Narodnata banka i podobruvawe na kvalitetot na izve{taite od postojanata informaciska baza.

33.2 Izmena na postojniot primenliv softver za evidencija na privremeno odzemeni efektivni devizni sredstva od strana na dràvnite organi

Obezbeduvawe pokvalitetni i seopfatni podatoci od postoejnata informaciska baza. Istovremeno }e se otstranat nekoi od postojnite izve{tai koi{to ne nudat kvalitetni i upotreblivi podatoci. 33.3. Nadgradba na primenliviot softver za ekspertiza na falsifikati na efektivni devizni sredstva Izgotvuvawe kvalitetni i seopfatni izve{tai za falsifikatite na devizni sredstva za pla}awe. Potrebata za nadgradba proizleguvaat i od barawata na EU vo delot na ekspertizata na falsifikati. 33.4. Reorganizirawe na postojnite primenlivi re{enija za evidencija na zlato - pra~ki i evidencija na definitivno odzemen nakit i za evidencija na drugi deponirani ostavi Unapreduvawe na evidenciite vo trezorskoto rabotewe. So toa }e se obezbedi postojanost na procesot na definitivno odzemen nakit i izdvojuvawe na evidencijata na deponirani ostavi. Aplikacijata za evidencija na zlato - pra~ki }e se integrira so aplikacijata za evidencija na definitivno odzemen nakit, a evidencijata na deponirani drugi ostavi (koja{to e sostaven del od ovaa aplikacija) }e se izdvoi kako posebna aplikacija.

- 13 -

33.5. Promeni na primenlivoto re{enie za trezorskoto rabotewe - gotovi pari vo optek Unapreduvawe na postojnoto primenlivo re{enie za trezorsko rabotewe za izgotvuvawe novi izve{tai i podobruvawe na postojnite. Promenite {to }e se izvr{at proizleguvaat od primenata na noviot smetkoven plan i pogolema integriranost so noviot Smetkovodstven integriran sistem na Narodnata banka. Unapreduvaweto na primenlivoto re{enie }e se ostvaruva poradi preminuvawe na nova verzija na primenliviot softver, odnosno zamena na starite tehnolo{ki re{enija so primena na novi tehnologii.

34. Revidirawe na regulativata za oddelni rabotni procesi vo domenot na

trezorskoto rabotewe

Podobruvawe na oddelni postojni re{enija vo regulativata, usoglasuvawe na oddelni re{enija so novite propisi i prifa}awe na dobrite prakti~ni re{enija vo domenot

na trezorskoto rabotewe, posebno vo domenot na raboteweto so gotovina i drugi

vrednosnici.

II. FINANSISKI SISTEM

35. Analiza na efektite od primenata na standardiziraniot pristap pri utvrduvawe na potrebniot kapital za pokrivawe na kreditniot rizik na bankite - segment na Novata kapitalna spogodba (Bazel II)

Primena na Novata kapitalna spogodba vo obem i dlabo~ina soodveten na pazarnite

uslovi vo zemjata. Standardiziraniot pristap e predviden vo prviot stolb „Utvrduvawe

na potrebnoto nivo na kapital“ od Novata kapitalna spogodba. So ovoj pristap se

definiraat ponderite na rizi~nost za sekoj oddelen vid izloènost na bankata na

krediten rizik, koi{to se primenuvaat pri utvrduvawe na aktivata ponderirana spored

kreditniot rizik. Voveduvaweto na standardiziraniot pristap od Novata kapitalna

spogodba pretstavuva prezemena obvrska vo Nacionalnata programa za usvojuvawe na

regulativata na Evropskata unija.

36. Unapreduvawe na na~inot i postapkata za vospostavuvawe i primena na programite za spre~uvawe perewe pari na bankite

Celta na ovaa aktivnost e unapreduvawe na na~inot i postapkata za vospostavuvawe i

primena na programite za spre~uvawe na perewe pari na bankite i {tedilnicite. Ovaa

pravna mo`nost proizleguva od ~len 46 od Zakonot za spre~uvawe na perewe pari i drugi

prinosi od kaznivo delo i finansirawe na terorizmot, kade {to e predvideno deka

organite na nadzor moàt da gi propi{at na~inot i postapkata za soodvetno

- 14 -

vospostavuvawe i primena na programite za spre~uvawe na perewe pari za subjektite za

~ij nadzor se odgovorni.

37. Formulirawe pravila za sproveduvawe na planot za prenos na sredstvata i obvrskite od banka vo administracija vo druga banka

Celta na ovaa aktivnost e formulirawe podetaqni pravila za sproveduvawe na planot za

prenos na sredstvata i obvrskite od bankata vo administracija vo druga banka so {to }e se

obezbedi pogolema izedna~enost i transparentnost vo sproveduvaweto na ovaa postapka.

Na~inot i postapkata za sproveduvawe na planot za prenos na sredstvata i obvrskite od

banka vo administracija vo druga banka se propi{ani so Odlukata za uslovite i

postapkata za sproveduvawe na planot za rehabilitacija i planot za prenos na sredstvata

i obvrskite. Vo Odlukata se predviduva mo`nost za podetaqno propi{uvawe na na~inot

na sproveduvawe na ovoj plan od strana na administratorot. Pravilata gi vklu~uvaat

~ekorite za sproveduvawe na planot i sodrìnata na dokumentacijata koja{to }e se

koristi od strana na administratorot i site ostanati lica vklu~eni vo prenosot na

sredstvata i obvrskite.

38. Formulirawe pravila za sproveduvawe na proda`bata na aktivata na banka vo administracija

Celta na ovaa aktivnost e formulirawe podetaqni pravila za sproveduvawe na

proda`bata na aktivata na banka vo administracija, so {to }e se obezbedi pogolema

izedna~enost i transparentnost vo sproveduvawe na ovaa postapka.

Proda`bata na aktivata e edna od merkite {to moè da gi predloì administratorot vo

ramkite na planot za rehabilitacija na bankata vo administracija. Ovie pravila }e se

donesat vrz osnova na Odlukata za uslovite i postapkata za sproveduvawe na planot za

rehabilitacija i planot za prenosot na sredstvata i obvrskite.

39. Inicijativa za izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za bankite

Unapreduvawe na Zakonot za bankite preku:

a) obezbeduvawe mo`nost na bankite (kreditnite institucii) od zemjite-~lenki na

Evropskata unija da moàt da vr{at finansiski aktivnosti vo Republika Makedonija, bez

nivna fizi~ka prisutnost vo zemjata (usoglasuvawe so odredbite na Evropskata direktiva

2006/48 za osnovawe i rabota na kreditnite institucii so koi se propi{uva na~inot na

postignuvawe edinstven vnatre{en pazar so ednakvi uslovi za rabota na site kreditni

institucii);

- vklu~uvawe na preporakite na misijata FSAP (natamo{no zajaknuvawe na

supervizorskata funkcija na Narodnata banka, pred s¢ vo domenot na voveduvaweto

administracija vo banka;

- soodvetno usoglasuvawe so odlukite na Ustavniot sud so koi se ukinaa opredeleni

odredbi od Zakonot (koi{to se odnesuvaat na osudenost so kazna zatvor za krivi~ni dela

od oblasta na bankarstvoto i finansiite).

- 15 -

- drugi izmeni i dopolnuvawa {to proizlegoa od dosega{noto iskustvo vo

primenata na Zakonot za bankite.

40. U~estvo vo izrabotkata na zakoni od finansiskata sfera

Vo tekot na 2009 godina }e se podgotvuvaat pove}e zakoni od finansiskata sfera, kako {to se: zakon so koj }e se regulira raboteweto na t.n. finansiski konglomerati i zakon za MBPR. Na barawe na Ministerstvoto za finansii se imenuvani pretstavnici od Direkcijata za finansiska stabilnost, bankarska regulativa i metodologii vo rabotnite grupi za izrabotka na ovie zakoni.

41. Prodolùvawe na aktivnostite za izrabotka na (ekonometriski) model za ocena na dvièweto na kvalitetot na kreditnoto portfolio na bankite

Razvojot na ovoj model }e zna~i nadopolnuvawe na analizata na izloènosta na bankite na kreditniot rizik, preku analiza na promenite na kvalitetot na izloènosta na krediten rizik kon pravnite lica.

42. Komunikacija so soodvetnite institucii vo Republika Makedonija (glavno Ministerstvoto za finansii, Fondot za osiguruvawe depoziti) za podgotovka na planovi za dejstvuvawe vo vonredni uslovi i upravuvawe so krizi

Krajnata cel od zasilenata komunikacija pome|u nadle`nite organi vo Republika

Makedonija e razvivawe strategii za dejstvuvawe vo vonredni uslovi i upravuvawe so

krizi. Vo ovoj moment, vo Republika Makedonija ne postoi formalen plan za dejstvuvawe

vo vonredni uslovi i upravuvawe so krizi. I pokraj toa {to, vo tekovnite uslovi, bankite

vo Republika Makedonija ne se soo~uvaat so likvidnosni problemi, kako {to pokaàa

tekovnite slu~uvawa na me|unarodnite finansiski pazari, utvrduvaweto na vakvite

planovi treba da se izvr{i vo periodot na stabilno funkcionirawe na pazarite, a ne vo

krizni periodi.

43. Inicijativa za revidirawe na Memorandumite za sorabotka so stranskite supervizorski organi so dodavawe odredbi vo vrska so postapuvawe vo slu~ai na kriza

Dopolnuvawe na postoe~kite Memorandumi za sorabotka (kako so doma{nite, taka i so

stranskite supervizorski organi) preku definirawe na: konkretnite nasoki i kriteriumi

za razmena na informacii, sorabotkata, ulogata i obvrskite na oddelnite supervizorski

organi vo uslovi na kriza.

44. Unapreduvawe na analizata na kreditnata sposobnost na sektorot „naselenie“

Krajnata cel na ovaa aktivnost e podobruvawe na analizata na sektorot „naselenie“ na

mikronivo. Dobivaweto podatoci za raspolo`liviot dohod na oddelnite fizi~ki lica }e

ovozmoì analiza na finansiskata sostojba, stepenot na zadolènost, kako i mo`nosta za

natamo{no zadolùvawe na oddelnite sloevi na sektorot „naselenie“.

45. Unapreduvawe na stres-testiraweto

Unapreduvawe na analizata na ~uvstvitelnosta na makedonskiot bankarski sistem na razli~ni rizici, preku razvoj na model za makrostres-testirawe i sproveduvawe na

- 16 -

simulacii na kriza (promena na preporakite FSAP za {to e pobarana i e odobrena tehni~ka pomo{ od strana na MMF.

46. Sogleduvawe na tehnikite za stres-testirawe na bankite i organizirawe prezentacija za stres-test analizata na Narodnata banka

Zgolemuvawe na nivoto na soznanie na bankite za tehnikite za stres-test analizite. Soglasno so zakonskata regulativa bankite se dol`ni, najmalku edna{ godi{no da sproveduvaat stres-test analizi za nivnata ~uvstvitelnost na razli~ni {okovi. Imaj}i ja predvid va`nosta i, od druga strana, sloènosta na ovaa analiza vo tekot na 2009 godina, Direkcijata za finansiska stabilnost, bankarska regulativa i metodologii }e dostavi pra{alnici do bankite i }e organizira prezentacija za stres-testiraweto {to go sproveduva Narodnata banka.

47. Analiza na na~inot na upravuvawe so indirektniot krediten rizik (currency induced credit risk) od strana na bankite

Zgolemuvawe na nivoto na soznanie na bankite za zna~eweto i efektite od nivnata

izloènost na indirektniot krediten rizik i unapreduvawe na analizite na bankite za

nivnata ~uvstvitelnost na ovoj rizik. Kreditnoto portfolio na bankite se odlikuva so

brza promena na negovata valutna struktura, vo nasoka na postojan porast na u~estvoto na

kreditnata izloènost so valutna komponenta, za smetka na namaluvawe na u~estvoto na

kreditnata izloènost vo denari. Vo uslovi koga najgolem del od ovaa izloènost e kon

komitenti so neusoglasena devizna pozicija, vakviot trend moè da zna~i porast na

izloènosta na bankite na t.n. indirekten krediten rizik. Vo taa smisla, od osobeno

golemo zna~ewe e kvalitetot na procedurite na bankite za upravuvawe so ovoj rizik.

48. Pro{iruvawe na bazata na podatoci vo Kreditniot registar na Narodnata banka

Celta na ovaa aktivnost e pro{iruvawe na bazata na podatoci na Kreditniot registar so podatoci za izloènosta na lizing-dru{tvata kon pravnite i fizi~kite lica vrz osnova na dadeni lizing-uslugi. Na toj na~in, se obezbeduva poseopfaten podatok za zadolènosta na subjektite ne samo kon bankite, tuku i kon lizing-kompaniite.

49. Redovni aktivnosti vo domenot na primenata na supervizorskata pravna ramka i

analizata na bankarskiot sistem i finansiskata stabilnost

49.1. Sledewe na primenata na supervizorskata regulativa propi{ana soglasno so Zakonot za bankite

Vrz osnova na Zakonot za bankite donesen vo juni 2007 godina, vo tekot na 2007 i 2008

godina bea doneseni 23 podzakonski akti so koi se zaokruì supervizorskata pravna ramka

na Narodnata banka. Zaradi sloènosta na del od donesenite odluki, predvideno e tie da

po~nat da se primenuvaat na krajot na 2008 godina ili na po~etokot na 2009 godina. Imaj}i

go predvid brojot na novite propisi so koi bankite treba da se usoglasat, kako i nivnata

sloènost, od osobeno zna~ewe e obezbeduvaweto uslovi za soodvetna primena na novata

supervizorska regulativa.

Aktivno }e se sledi na primenata na novata regulativa preku obezbeduvawe uslovi

za edinstvena primena od strana na site banki i {tedilnici vo zemjata i }e se davaat

mislewa i tolkuvawa povrzani so novata regulativa ili izrabotka na soodvetni izmeni na

- 17 -

regulativata (dokolku se utvrdi deka takvi izmeni i dopolnuvawa se potrebni zaradi

soodvetno i lesno sproveduvawe na supervizorskata regulativa).

49.2. Sledewe i analiza na dvièwata vo bankarskiot sistem

Osnovnata cel na ovaa analiza e sledewe na strukturata, aktivnostite, ostvaruvawata i profilot na rizi~nost na bankite i identifikuvawe na sistemskite rizici.

Osnovnata cel }e se ostvaruva preku:

a) Sobirawe na podatocite za pooddelnite banki vo Republika Makedonija; b) Natamo{no unapreduvawe na informaciite za kreditnata aktivnost na bankite vo devizi i vo denari so devizna klauzula; v) Izrabotka na kvartalni informacii za dvièwata i ostvaruvawata po oddelni grupi banki i bankarskiot sistem vo celina. Informaciite }e sodràt i osvrt na najzna~ajnite aktivnosti {to se slu~ile vo soodvetniot kvartal, od aspekt na izdavawe dozvoli i soglasnosti od strana na Narodnata banka, promena vo regulativnata ramka i sl.; g) Sproveduvawe na redovnite stres-test analizi za otpornosta na bankarskiot sistem na razli~ni vidovi rizici, na kvartalna osnova; d) Izrabotka na godi{en izve{taj za bankarskiot sistem i sproveduvaweto na supervizorskata i regulatornata funkcija na Narodnata banka; |) Objavuvawe podatoci za aktivnostite, ostvaruvawata, kako i vidovite i nivoto na rizici po oddelni grupi banki i bankarskiot sistem vo celina, na internet-stranicata na Narodnata banka, najmalku na kvartalna osnova.

49.3. Izrabotka na Izve{taj za finansiskata stabilnost

Osnovnata cel na ovoj izve{taj e da dade ocena na nivoto na otpornost na finansiskiot sistem, so poseben akcent na bankarskiot sistem, pri {to se identifikuvaat osnovnite sistemski rizici, ~ie{to ostvaruvawe moè da predizvika seriozni naru{uvawa vo funkcioniraweto na finansiskiot sistem i da go popre~i efikasnoto finansisko posreduvawe.

Po izrabotkata na prviot Izve{taj za finansiskata stabilnost (vo 2007 godina), ovaa aktivnost stana del od redovnite aktivnosti na Narodnata banka. So sproveduvaweto na ovaa aktivnost, preku identifikuvawe na mo`nite rizici za finansiskite posrednici, pred s¢ za bankite, Narodnata banka pridonesuva za promovirawe na finansiskata stabilnost vo zemjata.

Aktivnostite }e se ostvaruvaat so:

a) Nadgraduvawe na bazata na podatoci formirana pri izrabotkata na prethodnite izve{tai za finansiskata stabilnost, odnosno dobivawe relevantni podatoci za site segmenti vklu~eni vo procesot na analiza na finansiskata stabilnost od soodvetnite zakonodavni ili supervizorski tela na finansiskiot sistem i drugi institucii vo zemjata. b) Ponatamo{ni sredbi na Me|uinstitucionalnoto telo za finansiska stabilnost; v) Izrabotka na Izve{taj za finansiskata stabilnost.

50. Unapreduvawe na vonterenskoto sledewe i analiza na bankite i {tedilnicite

Kako prodolènie na aktivnostite sprovedeni vo soglasnost so Programata za rabota za 2008 godina, vo tekot na 2009 godina }e se prodolì so natamo{no unapreduvawe na vonterenskoto sledewe i analiza na bankite. Primarna cel na ovie aktivnosti }e bide

- 18 -

natamo{no zgolemuvawe na kapacitetot na Narodnata banka za vonterenska supervizija, so poseben akcent na profilot na rizik na bankite.

51. Unapreduvawe na na~inot na pribirawe na podatocite za prometot na menuva~kiot

pazar

Zgolemuvawe na aùrnosta i to~nosta na podatocite za prometot na menuva~kiot pazar treba da obezbedi pokvalitetni informacii za del od deviznite tekovi vo ekonomijata, potrebni pri donesuvaweto odluki od oblasta na monetarnata i deviznata politika.

52. Unapreduvawe na analiti~kata osnova za aktivnostite povrzani so vonterenskata supervizija i licenciraweto na bankite i {tedilnicite

Osnovna cel e da se ovozmoì poefikasno izvr{uvawe na rabotnite procesi, kako i ispolnuvawe na zakonskata obvrska na Narodnata banka za transparentnost, odnosno objavuvawe na odreden set podatoci {to se odnesuvaat na poedine~ni banki i {tedilnici. Tekot na rabotnite procesi vo Direkcijata za vonterenska supervizija i licencirawe nametnuva potreba od rabota so razli~ni bazi na podatoci za ~ie upravuvawe e neophodno postavuvawe soodvetno softversko i tehni~ko re{enie.

53. Redovni aktivnosti za vonterensko sledewe i analiza na bankite i {tedilnicite

Vonterenskata supervizija na bankite i {tedilnicite, koja{to, pred s¢, vklu~uva postojano sledewe i aùrirawe na nivniot profil na rizik e eden od osnovnite elementi vo procesot na bankarskata supervizija. Vonterenskata analiza na bankite i {tedilnicite i definiraweto na nivniot profil na rizik pretstavuva osnova za definirawe na supervizorska akcija, odnosno za definirawe na obemot i vidot na aktivnostite vo ramkite na supervizorskiot ciklus za poedine~nite banki i {tedilnici.

54. Unapreduvawe na metodologijata za ocena na rizicite na koi se izloèni bankite

Vo tekot na prakti~noto sproveduvawe na novata metodologija za ocena na rizicite na koi se izloèni bankite se vr{i analiza i se sledat rezultatite od nejzinata primena, zaradi ponatamo{no podobruvawe na kvalitetot na izvr{uvaweto na supervizorskata funkcija na Narodnata banka.

Metodologijata za ocena na rizicite na koi se izloèni bankite, koja{to be{e razviena vo tekot na 2006 i 2007 godina, po~na prakti~no da se sproveduva na po~etokot na 2008 godina. Primenata na ovoj sistem pretstavuva osnova za sproveduvawe na konceptot na supervizija orientirana kon rizicite.

55. Konsolidirawe na podatocite za vr{ewe na supervizorskata funkcija na Narodnata banka (izgotvuvawe t.n. centralizirana elektronska baza na podatoci - Centralized Electronic Data Base)

Razvojot i primenata na centralizirana elektronska baza na podatoci (Centralized

Electronic Data Base) }e ovozmoì sobirawe na informaciite i podatocite na Sektorot za supervizija, bankarska regulativa i finansiska stabilnost za sekoja oddelna institucija, licencirana od strana na Narodnata banka. Izrabotkata na ovaa baza na podatoci e soglasno so preporakite od Planot za razvoj na supervizijata i e vo nasoka na poddr{ka i ponatamo{no unapreduvawe na aktivnostite na poodelnite organizaciski delovi vo ramkite na Sektorot. Primenata na eden vakov sistem }e ovozmoì podobruvawe na efikasnosta vo ostvaruvaweto na supervizorskata i regulatornata funkcija, lesen pristap do podatocite soglasno so dodelenite ovlastuvawa, soodvetna organizacija i

- 19 -

~uvawe na podatocite, kako i mo`nost za izrabotka na aùrirani izve{tai za analiti~ki celi i za celite na izvestuvaweto na rakovodstvoto.

56. Redovni aktivnosti na Direkcijata za terenska supervizija vo tekot na 2009 godina

56.1. Terenski kontroli na bankite i {tedilnicite spored rizicite

Soglasno so Zakonot za bankite, Narodnata banka preku supervizijata ja ocenuva sigurnosta, stabilnosta, rizi~nosta i usoglasenosta na raboteweto na bankite so propisite. Direkcijata za terenska supervizija ja ostvaruva supervizorskata funkcija na Narodnata banka vo delot na neposrednite, celosni i delumni kontroli vo bankite i {tedilnicite. Neposrednite, celosni i delumni terenski kontroli na rizicite imaat za cel da ja identifikuvaat i da dadat ocena na sigurnosta, stabilnosta, rizi~nosta na raboteweto i usoglasenosta na raboteweto na bankite i {tedilnicite so propisite.

Neposrednite terenski kontroli na rizicite se vr{at vrz osnova na odnapred utvrden plan za terenski kontroli odobren od strana na guvernerot na Narodnata banka. Na 25.08.2008 godina guverenerot na Narodnata banka go odobri planot za terenski kontroli na rizicite za periodot septemvri 2008 - dekemvri 2009 godina. Planot za terenski kontroli na rizicite e podgotven vrz osnova na profilite na rizik za poedine~na institucija, so sostojba na 31.12.2007 godina.

Vo tekot na 2009 godina se planira sproveduvawe na celosni terenski kontroli na rizicite na osum banki i dve {tedilnici. Dopolnitelno, se predviduva sproveduvawe delumni kontroli kaj tri banki so opfat na kontrolata na IT i operativniot rizik i delumni kontroli kaj tri banki so opfat na kontrolata na kreditniot rizik.

56.2. Terenski kontroli na bankite, {tedilnicite i nebankarskite institucii koi{to se odnesuvaat na usoglasenosta na ovie subjekti so propisite

Neposrednata terenska kontrola na raboteweto na bankite, {tedilnicite, ovlastenite menuva~i, davatelite na uslugi brz transfer na pari i nivnite subagenti opfa}a i inspekciska kontrola koja{to ima za cel da ja utvrdi usoglasenosta na raboteweto na ovie subjekti so propisite. Pritoa, soodvetno se kontrolira usoglasenosta na ovie subjekti so slednive propisi: Zakonot za devizno rabotewe, Zakonot za bankite, Zakonot za vr{ewe na uslugi brz transfer na pari, Zakonot za spre~uvawe na perewe pari i drugi prinosi od kaznivo delo i finansirawe na terorizam, Zakonot za za{tita na potro{uva~ite pri dogovori za potro{uva~ki krediti i Zakonot za platen promet, kako i podzakonskite akti doneseni vrz osnova na ovie zakoni.

Soglasno so usvoeniot Plan za izvr{uvawe terenski kontroli za usoglasenost na bankite i {tedilnicite so propisite za 2008 i 2009 godina, donesen od guvernerot na Narodnata banka, redovnite kontrolni aktivnostite vo ovoj domen planirani za 2009 godina se odnesuvaat za edinaeset banki i edinaeset {tedilnici. Neposrednite terenski kontroli na ovlastenite menuva~i, davatelite na uslugi brz transfer na pari i nivnite subagenti }e se sproveduvaat, soglasno so mese~ni planovi {to opfa}aat neposredni kontroli na okolu dvaeset subjekti mese~no.

57. Aktivnosti za za~uvuvawe na podatocite od sistemite za poramnuvawe

Po voveduvaweto na sistemite na rezervnata lokacija, se pojavi potreba za definirawe

na~inot i postapkata za za{tita na podatocite za poramnuvawe poradi {to e potrebno da

se revidiraat aktite i planovite so vklu~uvawe na novite procesi..

- 20 -

58. Nadgradba na Sistemot za vkrstuvawe na transakcii na sekundarniot pazar na

kratkoro~ni hartii od vrednost i Registarot na blagajni~ki zapisi so novi

softverski moduli

Zgolemuvawe na efikasnosta i sigurnosta vo rabotata na Sistemot za vkrstuvawe na

transakcii na sekundarniot pazar na kratkoro~ni hartii od vrednost i na Registarot na

blagajni~ki zapisi so vgraduvawe dopolnitelni softverski moduli.

59. Zamena na hardverskata oprema na MIPS na rezervnata lokacija

Ovozmoùvawe sigurna dostapnost na MIPS kon drugite u~esnici i zgolemuvawe na

brzinata na poramnuvawe na transakciite {to e od osobeno zna~ewe vo slu~aj na

nedostapnost na primarnata lokacija.

60. Izrabotka na modul za evidentirawe na pazarnite operacii za monetarni celi

Ovozmoùvawe avtomatizirano knigovodstveno evidentirawe na transakciite povrzani

so sproveduvawe na monetarnata politika. Noviot modul bi go opfatil evidentiraweto

na blagajni~kite zapisi, dràvnite zapisi za monetarni celi, kako i zadolìtelniot

depozit na komercijalnite banki vo denari. Sega evidentiraweto se vr{i ra~no vo

Direkcijata za finansisko-smetkovodstveni raboti. So izrabotka na nov }e se namali

rizikot od operativni gre{ki i istovremeno }e se zgolemi efikasnosta.

61. Revidirawe na Odlukata za na~inot na vr{ewe na platniot promet so stranstvo

Izrabotka na plan za sproveduvawe na Direktivata 2007/64 EC na Evropskiot parlament i

Sovetot na Evropskata unija.

62. Promena na na~inot na knigovodstvenoto evidentirawe na prihodite i rashodite od deviznite transakcii

Poednostavuvawe na postapkata pri knigovodstvenoto evidentirawe na prihodite i rashodite na Narodnata banka i prikaùvawe na bilansot na sostojba i bilansot na uspeh na realna osnova. Prihodite i rashodite }e se prenesuvaat vo glavnata kniga na dnevna osnova {to }e pridonese za realni soznanija i izvestuvawa za sostojbata na bilansite.

63. Izgotvuvawe politika za nadgleduvawe na platnite sistemi

Natamo{en razvoj na nadgleduva~kata funkcija na Narodnata banka vo soglasnost so najdobrite praktiki na centralnite banki i realizacija na del od strategiskite nasoki za razvoj na platniot sistem na Republika Makedonija do 2011 godina.


64.1. Sledewe na aktivnostite vo izvr{uvaweto na platniot promet vo zemjata i vo stranstvo

Redovnoto sledewe na dvièwata na tekovite na platniot promet vo zemjata i pla}awata

kon stranstvo, sogleduvawe na trendovite i procena na idnite dvièwa. Sogleduvaweto na

- 21 -

dvièwata vo platniot promet se prikaùvaat vo redovnite izve{tai i toa na dnevna,

mese~na i godi{na osnova.

Aktivnostite za unapreduvawe i standardizirawe na sodrìnata na izve{taite so

soodvetnite izve{tai na drugite centralni banki }e se ostvaruvaat postojano.

64.2. Sledewe na aktivnostite vo izvr{uvawe na nadzornata i razvojnata

funkcija na platnite sistemi vo Republika Makedonija

Natamo{en razvoj na nadzornata funkcija na Narodnata banka soglasno so Studiskiot

dokument za razvoj na ovaa funkcija. Vo odnos na razvojnata funkcija na platnite sistemi,

Nadle`nata direkcija postojano e vklu~ena vo sproveduvaweto na Strategijata za razvoj

na platniot sistem do 2011 godina preku u~estvo i koordinirawe na rabotnite grupi za

sproveduvawe na Strategijata.

Aktivnostite za unapreduvawe i standardizirawe na izve{taite od nadzornite

aktivnosti so soodvetnite izve{tai na drugite centralni banki }e se ostvaruvaat

neprekinato.

IV. OP[TO UPRAVUVAWE

65. Aktivnosti za usvojuvawe na evropskoto pravo vo procesot na priklu~uvawe na

Republika Makedionija kon Evropskata unija.

Usoglasuvawe na makedonskoto zakonodavstvo so zakonodavstvoto na EU i ispolnuvawe na obvrskite na Narodnata banka koi{to proizleguvaat od procesot na priklu~uvawe na Republika Makedonija kon Evropskata unija.

66. Usoglasuvawe na podzakonskata regulativa po donesuvawe na noviot Zakon za

Narodnata banka na Republika Makedonija Po donesuvaweto na noviot Zakon za Narodnata banka na Republika Makedonija }e se pristapi kon usoglasuvawe na celokupnata podzakonska regulativa koja{to proizleguva od nego, a e vo nadle`nost na Sovetot na Narodnata banka ili na guvernerot, me|u koi se slednive: a) Statutot na Narodnata banka; b) Delovnikot za rabota na Sovetot na Narodnata banka; v) Interni akti za organizacijata i raboteweto na Narodnata banka; g) Drugi akti.

67. Voveduvawe vo rabota na Softverot za upravuvawe so ~ove~ki resursi

Optimalno iskoristuvawe na mo`nostite i funkcionalnostite na Softverot za

upravuvawe so ~ove~ki resursi. Zbogatenata i aùrirana baza na podatoci i informacii

za rabotnicite vo Narodnata banka }e ovozmoì izgotvuvawe analizi i proekcii vo

oblasta na upravuvaweto so ~ove~kite resursi i dostavuvawe seopfatni redovni izve{tai

do rakovodstvoto na Narodnata banka.

- 22 -

68. Podobruvawe na planiraweto, sproveduvaweto i vrednuvaweto na stru~noto usovr{uvawe na rabotnicite vo Narodnata banka

Podobruvawe na planiraweto, sproveduvaweto i vreduvaweto na stru~noto usovr{uvawe vo Narodnata banka, za ovozmoùvawe soodvetno stru~no usovr{uvawe soglasno so individualnite i organizaciskite potrebi na vrabotenite i organizaciskite edinici vo Narodnata banka.

69. Natamo{no unapreduvawe na supervizorskiot kapacitet Celta na ovaa aktivnost e prodolùvawe na formalniot proces na obuka na vrabotenite za primena na supervizorskite proceduri, soglasno so Planot za razvoj na supervizijata naso~ena kon rizicite.

70. Voveduvawe Sistem za sledewe na potro{enoto vreme na vrabotenite (Time

Management System) vo Sektorot za supervizija, bankarska regulativa i

finansiska stabilnost So voveduvaweto na ovoj sistem }e se ovozmoì polesno planirawe i rakovodewe na proektite i sledewe na izvr{uvaweto na tekovnite operacii vo ramkite na Sektorot za supervizija, bankarska regulativa i finansiska stabilnost. Ovaa aktivnost e predvidena vo Planot za razvoj na supervizijata nso~ena kon rizicite.

71. Nadgradba na supervizorskiot kapacitet preku koristewe na internet-aplikacija „FSI Konekt“ (FSI Connect)

So golemiot broj kursevi dostapni na internet za bankarskata supervizija, bankarskite rizici, modelite za upravuvawe so rizicite, adekvatnosta na kapitalot (vklu~uvaj}i go i

Bazel II), finansiskite instrumenti i golem broj ostanati op{ti bankarski i supervizorski pra{awa, da se nadgraduva supervizorskiot kapacitet na Narodnata banka.

„FSI Konekt“ pretstavuva internet-aplikacija razviena od strana na Institutot za finansiska stabilnost (FSI) kako sredstvo preku koe bankarskite supervizori moàt da steknuvaat novi znaewa. Ovaa aplikacija moè da ja koristat vrabotenite vo Sektorot na site nivoa.

72. Podgotvitelni aktivnosti za voveduvawe na proces za ocenuvawe na uspe{nosta vo

raboteweto na rabotnicite vo Narodnata banka Prezemaweto podgotvitelni aktivnosti za voveduvawe proces na ocenuvawe na uspe{nosta vo raboteweto na rabotnicite vo Narodnata banka ima za cel da ovozmoì podgotovka na organizaciskite edinici za zapo~nuvawe so izvr{uvawe na ovoj proces. Ocenuvaweto na uspe{nosta vo raboteweto podrazbira sledewe na kvalitetot i obemot na izvr{enata rabota na rabotnicite so cel da se dobijat objektivni pokazateli za pravewe procenki za uspe{nosta vo raboteweto na rabotnicite vo Narodnata banka.

73. Voveduvawe proces na ocenuvawe i akreditacija na uspe{nosta vo raboteweto na vrabotenite vo Sektorot za supervizija, bankarska regulativa i finansiska stabilnost

Celta na ovaa aktivnost e vospostavuvawe proces na ocenuvawe i akreditacija na site izvr{iteli na regulatornata i supervizorskata funkcija vo zavisnost od rabotnoto mesto, odnosno nivnata pozicija. So ovaa aktivnost }e se ovozmoì sledewe na kvalitetot i obemot na izvr{enata rabota na vrabotenite od Sektorot.

- 23 -

74. Aktivnosti za voveduvawe integriran smetkovodstven sistem

Unapreduvawe na raboteweto preku postavuvawe integriran smetkovodstven sistem koj{to }e se zasnova na edinstveni {ifrarnici vo integriraniot smetkovodstven sistem, edinstven smetkoven plan, edinstvena baza na knigovodstvena evidencija i edinstvena primena na smetkovodstveni politiki.

75. Izrabotka na potsistem za upravuvawe so smetkovodstvenite dokumenti kako del od proektot za voveduvawe celosen Sistem za upravuvawe so dokumenti vo Narodnata banka

Skratuvawe na vremeto na cirkulacija na dokumentacijata i namaluvawe na dokumentacijata vo hartiena forma. Zaradi toa e potrebno da se vovede sistem za upravuvawe so dokumenti na nivo na Narodnata banka, za sledewe na celokupnata vlezna dokumentacija vo Narodnata banka od nadvore{ni izvori, kako i tekot na celokupnata interna dokumentacija vo ramki na Narodnata banka, vo hartiena i elektronska forma.

Isto taka treba da se izvr{i i integrirawe na ovoj sistem so integriraniot smetkovodstven sistem so {to zna~itelno }e go unapredi raboteweto vo Narodnata banka i }e se postigne brz i siguren pristap od integriraniot smetkovodstven sistem do dokumentite {to predizvikuvaat smetkovodstveni nastani. So primenata na sistemot za upravuvawe so smetkovodstveni dokumenti }e se razraboti i sistemot na avtomatizirano likvidirawe na smetkovodstveni dokumenti povrzani so nabavkite vo Narodnata banka.

76. Optimizacija i razvoj na smetkovodstveni primenlivi re{enija

Podobruvawe na postojnite smetkovodstveni primenlivi re{enija vo funkcija na Proektot za integriran smetkovodstven sistem.

77. Redovni aktivnosti od oblasta na smetkovodstvoto i finansiskoto izvestuvawe

77.1. Unapreduvawe na finansiskoto izvestuvawe na Narodnata banka

Unapreduvawe na finansiskoto izvestuvawe na Narodnata banka vo soglasnost so Me|unarodnite standardi za finansisko izvestuvawe i soglasno so potrebite na centralnite banki, za obezbeduvawe korisni informacii za donesuvawe pravilni odluki vo tekovnoto rabotewe.

Ovaa }e se ostvaruva preku:

a) Finansisko izvestuvawe (bilans na uspeh i bilans na sostojba na Narodnata banka) na mese~na osnova, analiza na bilansite na Narodnata banka; b) Analiza i sreduvawe na [ifrarnicite koi{to }e se koristat vo integriraniot smetkovodstven sistem i }e bidat vo nadle`nost na Direkcijata za finansisko smetkovodstveni raboti; v) Prilagoduvawe na smetkovodstvenite politiki i pravila na Narodnata banka.

77.2. Unapreduvawe na procesot na upravuvawe so aktivata i pasivata na Narodnata banka

Optimizacija na prihodite i rashodite na Narodnata banka.

Za ostvaruvawe na ovaa cel }e se vr{i postojano sledewe na izvr{uvaweto na Finansiskiot plan, podgotvuvawe informacii za realizacijata na Finansiskiot plan na Narodnata banka i informacii za realizacijata na Planot na investicii na mese~na

- 24 -

osnova, izrabotka na proekcii za o~ekuvano izvr{uvawe na planiranite prihodi i rashodi, analiza i predlagawe promeni vo smetkovodstvenite politiki na Narodnata banka.

77.3. Izrabotka na novi ili izmeni i dopolnuvawe na pravilnici i drugi akti od materijalno-finansiskoto rabotewe

Unapreduvawe na procesite za finansisko i materijalno rabotewe i pojasno i nedvosmisleno definirawe na internite pravila na Narodnata banka od oblasta na materijalno-finansiskoto i materijalnoto rabotewe.

Za ostvaruvawe na ovaa zada~a }e se izrabotat novi akti ili }e se izmenat i }e se dopolnat postojnite akti, i toa:

a) Izmeni ili izrabotka na nov Pravilnik za likvidirawe na smetkovodstvenite dokumenti za izvr{eni nabavki; b) Izmeni na Pravilnikot za podgotovka na Finansiski plan, Plan za investicii i Plan za nabavki.

77.4. Redovno podgotovuvawe i sledewe na:

a) Godi{nite finansiski izve{tai na Narodnata banka;

b) Izvr{uvaweto na nadvore{nata revizija na finansiskoto rabotewe i izvestuvawe na Narodnata banka;

v) Finansiskiot plan i Planot za investicii.

78. Zgolemuvawe na kapacitetot na robusniot diskoven prostor

Pro{iruvawe na kapacitetot na robusniot diskoven prostor za zadovoluvawe na

potrebite na Narodnata banka koi{to nastanaa so prenesuvawe na starite aplikacii na

noviot sistem, kako i so voveduvaweto novi aplikacii.

79. Vospostavuvawe nov sistem za izdavawe sertifikati za elektronsko potpi{uvawe

za vnatre{ni potrebi na Narodnata banka

Zamena na stariot sistem za izdavawe sertifikati za elektronsko potpi{uvawe so nov

sistem, so {to }e se ovozmoì pogolema efikasnost i sigurnost.

Sertifikatite se osnovna komponenta za potpi{uvawe na dokumentite, avtentikacija na

korisnicite, rabotnite stanici i drugite uredi, kako i osnova za odobruvawe na verziite

na aplikaciite.

So voveduvawe na noviot sistem }e se ovozmoì izdavawe neograni~en broj na

sertifikati, za razlika od stariot sistem kade {to Narodnata banka ima{e tro{ok za

sekoj izdaden sertifikat.

80. Voveduvawe nova oprema i instalacija na aplikacii na rezervnata lokacija

Obezbeduvawe funkcionalnost na rezervnata lokacija za taa da odgovara na novite

barawa za neprekinatost vo raboteweto na Narodnata banka.

81. Voveduvawe katalog na standardni uslugi na direkcijata za IT

- 25 -

Obezbeduvawe pobrzo i poefikasno realizirawe na barawata na korisnicite na

standardnite IT-uslugi vo Narodnata banka.

Vo tekot na 2009 godina }e se napravi katalog na standardnite IT-uslugi koi{to gi

ovomoùva Direkcijata za IT. Vo katalogot to~no }e se navedat o~ekuvanite parameteri

na IT-uslugite: dostapnost vo tekot na denot, na~inot i vremeto za dobivawe na uslugata,

itn.

Po voveduvaweto na servisniot centar vo 2008 godina i katalogot na standardni uslugi na

Direkcijata za IT vo 2009 godina, Narodnata banka }e prodolì so voveduvawe na

najdobrite svetski praktiki od oblasta na upravuvaweto so IT (ITIL - Information

Technology Infrastructure Library) vo svoeto rabotewe, {to e postojan proces i se o~ekuva da

trae nekolku godini. So cel da se pribliàt ovie standardi i vo Makedonija, Narodnata

banka e eden od osnova~ite na Makedonskiot ogranok na ITSMF (IT Service Management

Forum) koj{to e polnopraven ~len na Internacionalniot ITSMF. ITSMF e nezavisno i

svetski priznato telo za razvoj i promocija na najdobrite praktiki vo upravuvaweto so

IT.

82. Vospostavuvawe sistem za povrzuvawe mobilni uredi

Obezbeduvawe sigurna (kodirana i za{titena) vrska preku koja mobilnite uredi na

Narodnata banka moè da se povrzuvaat od neza{titeni mreì: beì~ni mreì i mreìte

na mobilnite operatori (so primena na tehnologiite GPRS, EDGE ili 3G).

Komunikacijata preku elektronska po{ta stanuva s¢ pozna~ajna za vrabotenite vo

Narodnata banka. Za nekoi vraboteni, pristapot do elektronskata po{ta e potreben vo

sekoe vreme i na sekoe mesto.

83. Zgolemuvawe na za{titata na prenosnite kompjuteri

Zgolemuvawe na sigurnosta na podatocite na prenosnite kompjuteri. Poradi prirodata na

rabotata, vo Narodnata banka ima pove}e prenosni (laptop) kompjuteri. Na ovie

kompjuteri se nao|aat podatoci i informacii koi{to mora da se za{titat od neovlasten

pristap, duri i pri gubewe (kra`ba) na prenosniot kompjuter.

84. Voveduvawe alatki za avtomatizacija na odrùvaweto na bazite na podatoci

Pro{iruvawe na mo`nostite za rabota so bazite na podatoci i zgolemuvawe na

efikasnosta i kvalitetot vo raboteweto. Zaradi toa }e se vovedat dve novi alatki: alatka

za sporedba na strukturata na bazite na podatoci i alatka za ~itawe transakciski logovi.

85. Primena na posebni servisni smetki za oddelni uslugi na serverite na bazite na podatoci (SQL server)

Zgolemuvawe na sigurnosta sooglasno so preporakite na „Majkrosoft“ preku voveduvawe

posebni servisni smetki za oddelnite uslugi na bazite na podatoci (SQL) koi{to se

koristat.

86. Автоматизација на процесот за управување со сигурносни инциденти

- 26 -

Ovozmoùvawe poefikasna централизирана koordinacija na aktivnostite vo vrska so

sigurnosnite incidenti i formirawe registar na sigurnosni incidenti so nivni

re{enija.

87. Изработка на портал за потребите на процесот за обезбедување neprekinatost во работењето

So izrabotkata na portalot }e se ovozmoì centralizirano ~uvawe na planovite za

obezbeduvawe neprekinatost vo raboteweto na Narodnata banka vo elektronska forma

dostapni na ~lenovite na krizniot {tab, kriznite grupi i rabotnite grupi za obnovuvawe

na raboteweto vo uslovi na kriza.

88. Podgotovki za voveduvawe vo Sistemot za upravuvawe so dokumenti na organizaciskite edinici koi{to s¢ u{te ne otpo~nale postapki

Voveduvawe celosen Sistem za upravuvawe so dokumenti (DMS), podobruvawe na vnatre{nite procesi, zgolemuvawe na efikasnosta i poednostavuvawe na sorabotkata pome|u vrabotenite vo Narodnata banka. Vo tekot na 2008 godina be{e instalirana infrastrukturata za DMS i so primena na taa infrastruktura se vospostavi aplikacija za upravuvawe so ~ove~ki resursi. Isto taka, bea otkrieni pet postojni proekti, koi{to se planirani za izvr{uvawe vo ovaa Programa i koi{to }e se sprovedat vo tekot na 2009 godina so primena na postojnata infrastruktura. Za realizacija na ovoj proekt }e se formira telo za koordinacija, }e se opredeli rakovoditel na proektot i lica za kontakt od oddelnite organizaciski edinici.

89. Izgotvuvawe i instalirawe softverska aplikacija za izrabotka na planot za

javnite nabavki

Unapreduvawe i zgolemuvawe na aùrnosta, to~nosta i opfatnosta pri podgotvuvaweto na

planot za javni nabavki.

Vo dosega{nata praktika, podatocite od finansiskiot i planot za investicii ra~no se

vnesuvaa vo planot za nabavki, {to doveduva do zgolemuvawe na rizikot od propu{teni

pozicii, gre{ki i drugi rizici.

90. Izgotvuvawe i instalirawe softverska aplikacija za elektronsko vodewe na

javnite nabavki

Zgolemuvawe na aùrnosta, efikasnosta, to~nosta i celovitosta vo sproveduvaweto na

postapkite za javni nabavki.

Imaj}i go predvid obemot na javnite nabavki (nivnata brojna sostojba), vremetraeweto na

postapkite i obemot na dokumenti koi{to cirkuliraat za celoto vremetraewe na

postapkata, kako i realizacijata na dogovorite, neophodno e programsko povrzuvawe,

vgraduvawe primenlivo re{enie za evidencija na javnite nabavki vo faza na postapka, a vo

ramkite na postojniot integriran sistem na smetkovodstveni evidencii.

91. Unapreduvawe i aùrirawe na evidencijata na nedvièn imot na Narodnata

banka

- 27 -

Utvrduvawe to~na evidencija na soostojbata na celokupniot nedvièn imot na Narodnata

banka so vpi{uvawe vo katastarskite knigi, {to }e ovozmoì formirawe interen

registar, dobivawe imotni listovi, neophodni za uspe{no i transparentno upravuvawe so

imotot.

92. Unapreduvawe na arhivskoto i kancelariskoto rabotewe vo Narodnata banka i

instalirawe aplikacija za elektronska arhiva

Unapreduvawe na arhivskoto i kancelariskoto rabotewe vo Narodnata banka vo celina,

po~nuvaj}i od priemot, distribucijata na dokumenti vo elektronska i hartiena forma do

nivnoto odlagawe, smestuvawe, opredeluvawe na nivnata arhivska vrednost i drugo.

93. Nadgradba i osovremenuvawe na sitemite za nadzor (bezbednosnite sistemi) vo

Narodnata banka

Podigawe na kvalitetot na fizi~kata bezbednost na imotot i na informaciite vo

Narodnata banka na najvisoko mo`no nivo, vklu~itelno i transportot na vrednosnici.

94. Izrabotka na proekt i instalirawe primenlivo re{enie za nadzor na

infrastrukturnite sistemi vo Narodnata banka

Podigawe na kvalitetot na odrùvawe na infrastrukturnite sistemi i zgolemuvawe na

bezbednosta na informaciite vo Narodnata banka na najvisoko mo`no nivo (centralen

sistem za klimatizacija, elektri~ni instalacii, vodovodna instalacija i dr).

95. Izgradba na prostor za nova sistem-sala za informaciska tehnologija.

Cel: Obezbeduvawe nova i sovremena sistem-sala, so zamena na dvete postoe~ki sistem-sali so edna nova so {to }e se zgolemi sigurnosta i }e se poednostavi odrùvaweto.

96. Izrabotka na redovni godi{ni akti i drugi redovni aktivnosti

96.1. Izgotvuvawe Godi{en plan za javni nabavki za 2010 godina

Vrz osnova na utvrdeni izvori na finansirawe, Narodnata banka go donesuva planot za

vkupnite potrebi za nabavki za 2010 godina po vidovi na stoki, uslugi i raboti.

Godi{niot plan za javni nabavki gi sodrì: o~ekuvaniot po~etok na postapkata,

procenetata vrednost na dogovorot i vidot na postapkata po koja }e se vr{i nabavkata.

Za ostvaruvawe na ovaa zada~a }e se podgotvat: barawa, odluki, tenderska dokumentacija i

drugi akti za nabavka, i postojano }e se sledi realizacijata na Planot za nabavki.

96.2. Izrabotka na plan za arhivski znaci za 2010 godina

Sreduvawe na arhivskoto rabotewe vo Narodnata banka i dobivawe soglasnost od

Dràvniot arhiv na Republika Makedonija za rabotata vo 2010 godina.

96.3. Sreduvawe na arhivskata gra|a od trajna vrednost i sproveduvawe popis i opis na

arhivskata gra|a od trajna vrednost

- 28 -

Sreduvawe na arhivskata gra|a od trajna vrednost i predavawe na popisnite listi na

Dràvniot arhiv na Republika Makedonija.

96.4. Usoglasuvawe na postojnite i izgotvuvawe novi akti so koi se regulira procesot na javni nabavki Usoglasuvawe na internite akti za nabavki vo Narodnata banka so propisite od oblasta

na javnite nabavki. So primenata na softversko re{enie vrz osnova na proektot za

integriran smetkovodstven sistem na Narodnata banka }e se izvr{at soodvetni izmeni vo

internite akti koi{to }e proizlezat od novoto re{enie.

96.5. Usoglasuvawe i izgotvuvawe soodvetni interni akti koi{to gi reguliraat rabotnite procesi vo Direkcijata za administrativno-tehni~ki raboti

Usoglasuvawe na internite aktite so realnite procesi za rabotnite zada~i vo

Direkcijata.

Pritoa }e se vr{i redovno analiti~ko i sporedbeno razgleduvawe na aktite i

procedurite na koi se odnesuvaat rabotnite procesi i dokolku ima potreba, }e se

izgotvat predlozi za izmeni na oddelnite interni akti.

97. Unapreduvawe na rabotata na bibliotekata na Narodnata banka

Vo 2009 godina }e se realizira nabavka na poseben softver za bibliote~no rabotewe, }e se sprovede obuka na kadarot vo bibliotekata i }e se realiziraat intenzivni aktivnosti za elektronski zapis na bibliote~niot materijal soglasno so edinstveni strandardi za bibliote~no rabotewe. Stanuva zbor za softver preku koj }e se obezbedi integrirawe vo regionalniot bibliote~no-informaciski sistem koj se zasnova na primena na softverot

KOBISS (Cooperative Online Bibliographic Systems and Services), primenet vo okolu 500 biblioteki vo regionot (od koi 367 vo Slovenija, 85 vo Srbija, 37 vo Makedonija, 24 vo Crna Gora, 22 vo Bosna i Hercegovina). Osnovni pridobivki od primenata na ovoj softver se slednive: olesneta elektronska evidencija, mo`nost za prebaruvawe po oddelni elementi od elektronskiot zapis na publikaciite i mo`nost za prebaruvawe vo bibliotekite koi{to rabotat so istiot softver, so mo`nost za me|ubibliote~na razmena. Voedno, vo odnos na raboteweto na biblioteka, vo 2009 godina }e se zgolemi bibliote~niot fond, a ~italnata na bibliotekata }e se opremi so eden ili dva kompjuteri so internet-vrska, instalacija na aplikacija za slu`ben vesnik i drugi bazi na podatoci so cel poefikasno da se zadovolat potrebite na vrabotenite vo Narodnata banka.

98. Unapreduvawe na internet-stranicata na Narodnata banka

Podobruvawe na kvalitetot i sodrìnata na internet-stranicata na Narodnata banka. Zaradi ova }e se prezemat aktivnosti za izmeni i podobruvawe na sodrìnite na internet-stranicata i nivnoto ureduvawe, kako i podobruvawe na dostapnosta na internet-stranicata za korisnicite. Podobruvaweto na sodrìnite i funkcionalnosta na internet-stranicata e od posebno zna~ewe za odnosite na Narodnata banka so javnosta za podignuvawe na transparentnosta vo raboteweto.

Aplikacijata za odrùvawe na internet-stranicata na Narodnata banka vo tekot na 2009

godina }e se unapredi na pove}e tehni~ki na~ini. ]e se vovede mo`nost za rabota vo

klaster, so {to vo sekoe vreme }e ima dostapni pove}e serveri za prikaùvawe na

internet-stranicata koi{to }e rabotat vo klaster, odnosno pri pad na eden, drugiot }e

prodolì da raboti. Voedno, na toj na~in nadopolnuvaweto pome|u serverite }e bide

avtomatski so {to }e se namali administracijata, bidej}i odrùvaweto paralelen server

- 29 -

koj{to ne e vo klaster sozdava nepotrebna administracija, osobeno za negovo postojano

aùrirawe. Pokraj toa, starata tehnologija sozdava dopolnitelni sigurnosni rizici,

koi{to so vospostavuvaweto na novata okolina zna~ajno }e se namalat.

99. Organizacija na seminari i konferencii

99.1. Organizacija na regionalen seminar za ekonometrija

Zaradi jaknewe na institucionalniot kapacitet, Direkcijata za istraùvawe vo 2009 godina }e organizira ednonedelen seminar za ekonometrija. Stanuva zbor za seminar za ekonometrisko modelirawe so koristewe na softverskiot paket „I-vjus“ (E-views), koj{to }e se odrì pod pokrovitelstvo na MMF, so istaknat profesor od SAD (kako prodolènie na seminarot {to be{e odràn vo Narodnata banka vo oktomvri 2005 godina i juli 2006 godina na istata problematika). Zna~ajno e da se istakne deka odrànite seminari imaa pozitivno vlijanie vrz podobruvawe na sposobnosta na vrabotenite vo Direkcijata za istraùvawe za ekonometriski analizi. Seminarot e od regionalen karakter i }e bidat pokanat i pretstavnici od centralnite banki vo regionot, kako i pretstavnici na drugi direkcii od Narodnata banka.

99.2. Organizacija na konferencija za platnite sistemi i sistemite za poramnuvawe na hartiite od vrednost Efektivno sproveduvawe na strategiskite nasoki i edukacija na ~lenovite na rabotnite

grupi. Zaradi toa e zapo~nat poseben proekt vo ramkite na tehni~kata sorabotka na

Narodnata banka so Centralnata banka na Holandija.

99.3. Organizaciski podgotovki za izlo`ba

Promovirawe na kulturno-istoriskite vrednosti na Republika Makedonija i podignuvawe na reputacijata na Narodnata banka.

99.4. Promocija na novi publikacii od Numizmati~kata zbirka na Narodnata banka

Zbogatuvawe na izdanijata vo Narodnata banka so novi publikacii od Numizmati~kata

zbirka na Narodnata banka.

Documents

Programa za rabota - Македонски za rabota na Narodna ban… · oblasti {to gi pokrivaat zada~ite na sovremenoto centralno bankarstvo se: monetarnoto istra`uvawe i statistika,