24
PROGRAMLANABLR DENETLEYCLER DERS – 06 Temel Programlama Komutları 2.8. Temel Programlama Komutları 2.8.1. Start, Stop ve Çıkılar Klasik kumanda devrelerinde sistemin çalımasını balatmak ve durdurmak için kullanılan start ve stop butonları ile kumanda akıını yönlendiren sensör, sınır anahtarı vb. elemanlar PLC cihazının girilerine balanır. Klasik kumanda devrelerinde motor vb. alıcılara yol vermek için kullanılan kontaktörler ise PLC çıkılarına balanır. Klasik kumanda sistemlerinde rölelerle birlikte karmaık devre balantıları ile gerçekletirilen ilemler PLC ile program yazılarak kolayca gerçekletirilebilir. Bu bölümde klasik kumanda devreleri ile Ladder dili kullanılan PLC programları arasındaki iliki anlatılacaktır.

PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���

PROGRAMLANAB�L�R DENETLEY�C�LER

DERS – 06

Temel Programlama Komutları

�������������������� ������������������ ���������������� ���

2.8. Temel Programlama Komutları

2.8.1. Start, Stop ve Çıkı�lar

Klasik kumanda devrelerinde sistemin çalı�masını ba�latmak ve durdurmak içinkullanılan start ve stop butonları ile kumanda akı�ını yönlendiren sensör, sınır anahtarı vb.elemanlar PLC cihazının giri�lerine ba�lanır. Klasik kumanda devrelerinde motor vb.alıcılara yol vermek için kullanılan kontaktörler ise PLC çıkı�larına ba�lanır. Klasikkumanda sistemlerinde rölelerle birlikte karma�ık devre ba�lantıları ile gerçekle�tirileni�lemler PLC ile program yazılarak kolayca gerçekle�tirilebilir.

Bu bölümde klasik kumanda devreleri ile Ladder dili kullanılan PLCprogramları arasındaki ili�ki anlatılacaktır.

Page 2: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���

Start Butonu ile Bir Motorun Kesik Çalı�tırılması

�ekildeki klasik kumanda devresinde kullanılan start butonu ani temaslıdır.Butona basıldı�ında M kontaktörü enerjilenir ve yol verdi�i motor çalı�ır. Butondanelimizi çekti�imizde M kontaktörünün enerjisi kesilir ve yol verdi�i motorun çalı�masıdurur.

�ekildeki klasik kumanda devresini PLC ile gerçekle�tirmek için start butonununPLC giri�lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı�larından herhangibirine ba�lanması gerekir. Burada kullanılan PLC CPU 222 AC –DC – Röle modeli olupçıkı�larından 220 V altında 2A’e kadar akım çekilebilmektedir. Bu i�lemden sonrayapılması gereken PLC programı ile Start butonunun ba�lı oldu�u giri� adresi ile Mkontaktörünün ba�lı oldu�u çıkı� adresini istenilen �artlara göre ili�kilendirmektir.

�������������������� ������������������ ���������������� ���

�ekilde verilen PLC programında I0.0 giri�ine ba�lı start butonunabasıldı�ında I0.0 giri� adres biti lojik 1 de�erini alır. I0.0 giri� biti ile adreslenennormalde açık kontak kapanarak Q0.0 çıkı� adres bitinin lojik 1 de�erini almasınısa�lar. Q0.0 çıkı�ı aktif olur ve M kontaktörü enerjilenerek yol verdi�i motorçalı�maya ba�lar. Start butonundan elimizi çekti�imizde I0.0 giri� adres biti lojik 0de�erini alır ve bu bitle adreslenen kontak açılar. Q0.0 çıkı� adres biti lojik 0 de�erinialır. Bu durumda M kontaktörünün enerjisi kesilerek yol verdi�i motorun çalı�masıdurur.

Page 3: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���

Start butonu ile bir motorun sürekli çalı�tırılması�ekildeki klasik kumanda devresinde start butonuna basıldı�ında M kontaktörü

enerjilenerek kontaklarını konum de�i�tirir. Start butonundan elimizi çekti�imizde Mkontaktörü, kapanmı� olan konta�ı üzerinden enerjili kalmaya devam eder ve yol verdi�imotor sürekli çalı�ır. Bu olaya mühürleme adı verilir.

�ekildeki klasik kumanda devresini PLC ile gerçekle�tirmek için gerekli ba�lantıdi�er �ekil ile aynıdır. Burada mühürleme i�lemi program tarafından gerçekle�tirilir.�ekilde görülen PLC programında I0.0 giri�ine ba�lı start butonuna basıldı�ında bu giri�ile adreslenen kontak kapanarak Q0.0 çıkı�ını enerjilendirir. Q0.0 çıkı� biti lojik 1 de�erinialarak bu bitle adreslenen kontak kapanır ve mühürleme i�lemini gerçekle�tirir. Butondanelimizi çeksek bile çıkı� enerjili kalmaya devam eder. PLC programlamada mühürlemei�lemi, daha sonraki bölümlerde anlatılacak olan SET fonksiyonu ile de gerçekle�tirilebilir.Bu devrede mühürleme i�lemi ile çıkı� sürekli enerjili kalır ve çıkı�a ba�lı alıcıdurdurulamaz. Bu nedenle sistemi durdurmak için PLC giri�ine stop butonu ba�layarakprogramla ili�kilendirmemiz gerekir.

�������������������� ������������������ ���������������� ��

Start butonu ile sürekli çalı�tırılan motorun stop butonu ile durdurulması�ekildeki klasik kumanda devresinde start butonuna basıldı�ında M

kontaktörü enerjilenerek kendisini mühürler. Start butonundan elimizi çeksek dahi Mkontaktörü enerjili kalmaya devam eder. Stop butonuna basıldı�ında M kontaktörününenerjisi kesilerek sistemin çalı�ması sona erer.

�ekildeki devreyi PLC ile gerçekle�tirmek için �ekilde PLC’nin I0.2 giri�inebir stop butonu ba�lanmı�tır. Sistemi durdurmak için PLC programında a�a�ıdaki ilk�ekildeki gibi normalde kapalı bir kontak kullanırsak önemli bir hata yapmı� oluruz.Çünkü I0.2 giri�ine ba�lı stop butonu normalde kapalı pozisyonda oldu�undan ba�lıoldu�u giri�i sürekli enerji altında tutar. I0.2 giri� biti sürekli lojik 1 konumdaolaca�ından ladder programındaki I0.2 giri� biti ile adreslenmi� normalde kapalı kontakkonum de�i�tirerek sürekli açık durumda kalacaktır. Bu durumda start butonu ile sistemçalı�tırılamaz.

Page 4: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ��!

Bu sakıncayı önlemek için sistemi durdurmak amacıyla kullanılan I0.2konta�ının �ekildeki gibi normalde açık olması gerekir. E�er sistemi durdurmak içinkullanılan PLC giri�inin sürekli enerji altında kalmasını istemiyorsak durdurma i�leministart butonu kullanarak yapabiliriz.

�������������������� ������������������ ���������������� ��"

2.8.2. Çıkı�Atama ( = ) KomutuPLC programlarında mantıksal sinyal akı�ının nihai sonucunu bir adres

bitine aktarmak için çıkı� komutu kullanılır. Sinyalin aktarıldı�ı bit lojik 1 de�erinialır. E�er sinyal akı�ı bir çıkı� bitini lojik 1 yaparsa bu çıkı�a ba�lı alıcı enerjilenir.Sinyal akı�ı kesildi�inde çıkı� ataması yapılan bit lojik 0 de�erine döner.

ÇIKI� KOMUTU OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri

Ladder yöntemiyle yazılan PLC programlarında bir çıkı� do�rudan enerji kayna�ınaba�lanamaz. Di�er bir ifade ile program bir çıkı� atama komutu ile ba�layamaz. Çıkı�tanönce en az bir tane normalde açık ya da normalde kapalı kontak bulunmalıdır.

Page 5: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ��#

2.8.3. LD ve LDN Kontak Yükleme Komutları

LD Komutu: Normalde açık bir kontak ile hat ( komut blo�u) ba�latılmasını sa�lar.Konta�ın üst kısmına operant yazılır. Operant herhangi bir hafıza alan biti olabilir.Yükleme komutu ile ba�layıp bir sonraki yükleme komutuna kadar olan kesim,mantıksal olarak birbirine ba�lı komut blo�udur.

OPERANTLAR: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri

LDN Komutu: Normalde kapalı bir kontak ile hat ba�latılmasını sa�lar. Konta�ın üstkısmına operant yazılır. Operant herhangi bir hafıza alan biti olabilir.

LD VE LDN KOMUTU OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri

�������������������� ������������������ ���������������� ���$

2.8.4. NOT De�illeme

NOT komutu ladder diygramlarında NOT konta�ı ile gösterilir. NOT konta�ıenerji akı�ını tersine çevirir. Giri�inde enerji varsa çıkı�ında enerji olmaz, e�er giri�indeenerji yoksa çıkı�ına enerji sa�lar. Yapılan i�lem lojik de�il i�lemidir. NOT konta�ıenerji hattına do�rudan ba�lanamaz. A�a�ıda örnekte NOT konta�ının kullanım �ekli veSTL dilindeki kullanımı görülmektedir.

Page 6: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.5. A ( VE ) , AN (VE DE��L) Komutları ve UygulamasıA Komutu ladder mantı�ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine

normalde açık bir konta�ı seri ba�lar.

AN Komutu ladder mantı�ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine normaldekapalı bir konta�ı seri ba�lar.

A ve AN KOMUTLARI OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.6. O (VEYA), ON (VEYA DE��L) Komutları ve UygulamasıO Komutu ladder mantı�ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine

normalde açık bir konta�ı paralel ba�lar.

ON Komutu ladder mantı�ına göre kendisinden önce gelen devre kesiminenormalde kapalı bir konta�ı paralel ba�lar.

Page 7: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.7. Birden Fazla Komut Blo�u Arasında (ALD ) VE ��lemi ve Uygulaması

Ladder mantı�ına göre birden fazla konta�ın kendi arasında seri veya paralelba�lanması ile olu�an gruba blok adı verilir. STL mantı�ına göre blok bir kontakyükleme (LD veya LDN) komutuyla ba�layan ve bir sonraki kontak yükleme komutunakadar olan kesimdir. Birden fazla komut blo�unu birbirine seri ba�lamak için ( VEi�lemi) ALD komutu kullanılır.

ALD komutu operantsız olarak yazılır.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.8. Birden Fazla Komut Blo�u Arasında (OLD) VEYA ��lemi ve UygulamasıBirden fazla komut blo�unu birbirine paralel ba�lamak için OLD komutu kullanılır.

LADDER: STL:

OLD komutu operantsız olarak yazılır.

UYGULAMA 1: �ekilde ladder diyagramıverilen PLC programını STL dili ile yazınız?

UYGULAMA2: Verilen STL diliprogramının Ladder diyagramını çiziniz?

Page 8: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.9. LPS, LPP, LRD ( Lojik yı�ın ) Komutları

LPS Komutu: Ara kol ba�lantısı olu�turmak için kullanılır.LRD Komutu: Bir çıkı�a arakol olu�turmak için kullanılır.LPP Komutu: En son çıkı� kolu olu�turmak için kullanılır.

ÖRNEK:

LADDER: STL:

Kolların farklı network’lere yerle�tirilmesi durumunda lojik yı�ın komutlarınaihtiyaç kalmaz.

LADDER: STL:

�������������������� ������������������ ���������������� ���

2.8.10. SET, RESET Komutları ve UygulamasıSET KOMUTU: Bir hafıza alanının istenilen bitinden (S-Bit) itibaren n adet biti set(lojik 1) yapmak için kullanılır. Set yapılan çıkı�lar hafızaya alınır ve reset yapılanakadar aktif durumda kalır.

Verilen ladder devresinde I0.2 giri�i aktif (lojik1) oldu�unda kontakkapanarak SET fonksiyonunu çalı�tırır. SET fonksiyonu Q0.0 dan itibaren 3 biti, birba�ka ifade ile Q0.0, Q0.1 ve Q0.2 çıkı� bitlerini aktif yapar. PLC’nin bu çıkı�larınaba�lı alıcılar çalı�ır. I0.2 giri�i lojik 0 oldu�unda kontak açılır. Set yapılan çıkı�larhafızaya alındı�ından aktif durumda kalmaya devam eder. PLC programlamada klasikmühürleme tekni�i yerine kullanılır.

Page 9: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���!

RESET KOMUTU: Bir hafıza alanının istenilen bitinden (S-Bit) itibaren n adet bitireset (lojik 0) yapmak için kullanılır.

Verilen ladder devresinde I0.0 giri�i aktif (lojik 1) yapıldı�ında kontak kapanarakReset fonksiyonunu çalı�tırır. Reset fonksiyonu Q0.0 dan itibaren 3 biti, bir ba�ka ifadeile Q0.0, Q0.1 ve Q0.2 çıkı� bitlerini pasif (lojik 0) yapar. PLC’nin bu çıkı�larına ba�lıalıcıların çalı�ması durur. Reset komutunun etkisini görmek için bitlerin set yapılmı�olması gerekir.

SET VE RESET KOMUTLARI OPERANTLARI:

S-Bit, R-Bit : I,Q,M, SM,S,T,C,V,L hafıza alan bitlerin : IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC, * VD, * LD, * AC, Sabit ( 0 ... 255)

�������������������� ������������������ ���������������� ���"

UYGULAMA: Üç fazlı bir asenkron motor ileri geri çalı�tırılacaktır. I0.1 giri�ineba�lı start butonuna basıldı�ında motor ileri yönde, I0.2 giri�ine ba�lı startbutonuna basıldı�ında motor geri yönde çalı�acaktır. Motor herhangi bir yöndeçalı�ırken di�er yönde çalı�tırılamayacaktır. I0.0 giri�ine ba�lı stop butonunabasıldı�ında motor duracaktır.

Çözüm:

Page 10: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���#

2.8.11. Giri� Sinyalinin Çıkan Kenarına Göre Çıkı�AlmaYükselen kenar ( Pozitif kenar) algılama konta�ı giri�ine uygulanan sinyalin

0’dan 1 konumuna her geçi�inde sadece bir tarama için enerji akı�ına izin verir. Pozitifkenar algılama konta�ının STL e�de�eri EU komutudur.

Örnek:

LD I0.0EUS Q0.0,1

Verilen Ladder devresinde I0.0 giri�i ani temaslı bir butonla aktifyapıldı�ında kontak kapanarak enerji akı�ı sa�lar. Ancak grafikten anla�ılaca�ı gibipozitif kenar algılama konta�ı I0.0 konta�ından gelen sinyalin sadece yükselenkenarında enerji akı�ına izin verererek Q0.0 çıkı� bitinin set yapılmasını sa�lar.

�������������������� ������������������ ���������������� ���$

2.8.12. Giri� Sinyalinin �nen Kenarına Göre Çıkı�Alma ve UygulamasıDü�en kenar ( Negatif kenar) algılama konta�ı giri�ine uygulanan

sinyalin 1’den 0 konumuna her geçi�inde sadece bir tarama için enerji akı�ına izinverir. Negatif kenar algılama konta�ının STL e�de�eri ED komutudur.

Örnek:LD I0.0EDS Q0.0

�ekildeki ladder devresinde I0.1 giri�i ani temaslı bir butonla aktifyapıldı�ında kontak kapanarak enerji akı�ı sa�lar. Ancak grafikten anla�ılaca�ı gibinegatif kenar algılama konta�ı I0.1 konta�ından gelen sinyalin sadece dü�enkenarında enerji akı�ına izin verece�inden çıkı� enerjilenmez. Butondan elimiziçekti�imiz anda negatif kenar algılama konta�ı giri�ine uygulanan sinyalin dü�enkenarında enerji akı�ına izin vererek Q0.0 çıkı� bitinin set yapılmasını sa�lar.Pozitif ve Negatif kenar algılama komutları operant kullanmaz.

Page 11: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

UYGULAMA: Q0.0 çıkı�ı ile kontrol edilen bir motor I0.0 giri�ine ba�lı anitemaslı bir start butonu ile hem çalı�tırılıp hem de durdurulacaktır.

Çözüm:

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.13. Zamanlayıcı (Timer) KomutuPLC programlarında bir giri� sinyaline kar�ılık zamana ba�ımlı çıkı�

sinyali üretmek için zamanlayıcılar kullanılır. S7 – 200 PLC’lerde çalı�ma �eklibakımından 3 tip zamanlayıcı bulunmaktadır.

Çekmede Geçikmeli Zamanlayıcı ( TON)IN giri�ine enerji geldikten sonra PT giri�i ile belirlenen zaman

sonunda, zamanlayıcı biti ile adreslenen kontakları konum de�i�tirenzamanlayıcılardır. Klasik kumanda devrelerindeki düz zaman rölesi gibi çalı�ır.

LADDER: STL:TON TX ,PT

Page 12: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

•IN: Zamanlayıcı giri�idir. IN giri�ine gelen sinyal 1 oldu�unda zamanlayıcı zamanısaymaya ba�lar. Bu giri� do�rudan enerji hattına ba�lanamaz. Zamanlayıcıyıba�latmak için mutlaka bir kontak kullanılmalıdır.

• PT(Preset Time): Zamanlayıcı ayar de�eridir ve kullanıcı tarafından belirlenir. PTde�eri desimal olarak 0….32767 aralı�ında herhangi bir de�er olabilir. PT de�erinibelirlemek için bir hafıza alan adresi kullanılabilir.

• TX: Zamanlayıcı adresini belirtir. Zamanlayıcı tarafından sayılan süre anlık olarakbu adrese yazılır. Aynı adresi kullanan bir de zamanlayıcı biti bulunmaktadır. INgiri�inin enerjilenmesi ile birlikte zamanlayıcı zaman sayma i�lemini ba�latır. TXadresine kaydedilen zamanlayıcı anlık de�eri ile PT ayar de�eri birbirine e�it oldu�uanda zamanlayıcı biti ( TX ) ile adreslenen kontaklar konum de�i�tirir. Zaman saymai�lemi 32767’ye kadar devam eder. E�er zamanlayıcının IN giri�ine gelen sinyal 0olursa sayma de�eri sıfırlanır.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Çekmede Gecikmeli Kalıcı Tip ( toplamalı tip) Zamanlayıcı (TONR)

TONR tipi zamanlayıcı TON tipi zamanlayıcıdan farklı olarak enerjilikaldı�ı sürelerin toplamını sayar. Zamanlayıcıda IN giri�i enerjilendi�inde zamansayma i�lemi ba�lar. E�er PT de�erine ula�ılmadan IN giri�ine gelen enerji kesilirsezaman rölesi anlık de�eri zaman rölesi adresinde saklanır. Böylece enerji tekraruygulandı�ında zamanlayıcı sayma i�lemine kaldı�ı yerden devam eder. Herhangi biranda TX adresindeki zamanlayıcı anlık de�eri ile PT de�eri e�it oldu�undazamanlayıcı biti ile adreslenen kontaklar konum de�i�tirir.

TONR tipi zamanlayıcının de�erini sıfırlamak için zamanlayıcı bitininRESET komutuyla sıfırlanması gerekir.

LADDER SEMBOLÜ: STL KOMUTU:

TONR TX, PT

Page 13: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Bırakmada Geçikmeli Zamanlayıcı ( TOF)TOF tipi zamanlayıcı IN giri�i enerjilendi�inde zamanlayıcı biti ile adreslenen

kontakları hemen konum de�i�tirir. IN giri�ine uygulanan sinyal kesildi�i andazamanlayıcı sayma i�lemini ba�latır. TX adresine yazılan zamanlayıcı anlık de�eri ile PTayar de�eri birbirine e�it oldu�unda kontaklar normal konumlarına dönerler. Klasikkumanda devrelerinde kullanılan ters zaman rölesi gibi çalı�ır.

TOF tipi bırakmada gecikmeli zamanlayıcı her marka ve model PLC’debulunmayabilir. TOF tipi zmanlayıcı komutu bulunmayan bir PLC’de programhazırlarken ihtiyaç duyulması halinde problem TON tipi zamanlayıcılarla çözülür.

LADDER SEMBOLÜ:STL KOMUTU:TOF TX,PT

ZAMANLAYICI KOMUTLARI OPERANTLARI:IN: I,Q,M, SM,S,T,C,V,L hafıza alan bitleri ile adreslenen bir kontaktan sonra ba�lanır.TX: T0 … T255 arasındaki zamanlayıcı adresleriPT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, * VD, * LD, * AC, Sabit ( 0... 32767 )

�������������������� ������������������ ���������������� ���

Zamanlayıcı Uygulamaları

UYGULAMA 1: I0.1 giri�ine ba�lıstart butonuna basıldı�ında Q0.0çıkı�ına ba�lı motor çalı�arak 20 snsonra kendili�inden duracaktır. GerekliPLC programını yazınız?

UYGULAMA 2: I0.1 giri�ine ba�lıstart butonuna basıldı�ında Q0.0çıkı�ına ba�lı 1.motorçalı�maya ba�layacak, 10 sn sonraQ0.1 çıkı�ına ba�lı 2.motor devreyegirecektir. �ki motorbirlikte 20 sn çalı�tıktan sonra her ikimotor devreden çıkacaktr. Gerekli PLCprogramını yazınız?

Çözüm:

Çözüm:

Page 14: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���!

Sayıcı (Counter) KomutlarıEndüstride, üretilen ürün sayılarının belirlenmesi ya da bir i�lemin tekrar

sayısının tespitinde sayıcılar kullanılır. Sayıcılar sayma giri�lerine gelen sinyalinyükselen kenarlarını sayarlar.S7 – 200 PLC’lerde çalı�ma �ekli bakımından üç tip sayıcı bulunmaktadır.

Yukarı Sayıcı ( CTU )CTU sayıcıda CU sayma giri�ine uygulanan sinyalin her yükselen

kenarlarında sayıcı anlık de�eri 0 dan itibaren bir artar. Sayıcı anlık de�eri CX ilebelirtilen sayıcı adresinde saklanır. Herhangi bir anda sayıcı anlık de�eri, PV saymade�erine e�it ya da büyük oldu�unda sayıcı biti (CX) ile adreslenen kontaklar konumde�i�tirir.

LADDER SEMBOLÜ:STL KOMUTU:

CTU CX,PV

�������������������� ������������������ ���������������� ���"

�ekilde görülen CTU tipi sayıcıda;

• CU ( Count UP): Yukarı sayma giri�idir. CU giri�ine uygulanan bir yükselen kenarsinyali sayıcı anlık de�erini bir arttırır. Bu giri� do�rudan enerji hattına ba�lanamaz.Sayma sinyallerini üreten bir kontak ile kullanılır.

• R (Reset): Sayıcı resetleme( sıfırlama) giri�idir. R giri�ine 1 uygulandı�ında CXadresinde bulunan sayıcı anlık de�eri ve sayıcı biti sıfırlanır. Konum de�i�tirmi� olansayıcı kontakları normal konumlarına döner. CU giri�ine sinyal uygulanmaya devamediliyorsa sayıcı sıfırdan itibaren tekrar saymaya ba�lar.

• PV (Preset Value): Sayıcı ayar de�eridir ve kullanıcı tarafından belirlenir. PV de�eridesimal olarak 0….32767 aralı�ında herhangi bir de�er olabilir. PV de�erinibelirlemek için bir hafıza alan adresi kullanılabilir.

Page 15: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���#

A�a�ı sayıcı ( CTD )CTD sayıcıda CD sayma giri�ine uygulanan sinyalin her yükselen

kenarlarında sayıcı anlık de�eri LD giri�i ile yüklenen sayma de�erinden itibaren birazalır. Sayıcı anlık de�eri CX ile belirtilen sayıcı adresinde saklanır. Herhangi bir andasayıcı anlık de�eri 0 oldu�unda sayıcı biti (CX) ile adreslenen kontaklar konumde�i�tirir.

LADDER SEMBOLÜ: STL KOMUTU:

CTD CX,PV

• CTD ( Count DOWN): A�a�ı sayma giri�idir. CD giri�ine uygulanan bir yükselenkenar sinyali sayıcı anlık de�erini bir azaltır. Bu giri� do�rudan enerji hattınaba�lanamaz. Sayma sinyallerini üreten bir kontak ile kullanılır.• LD (Reset): Yükleme giri�idir. Bu giri�e uygulanacak bir yükselen kenar sinyali,PV ile belirtilen sayıcı ayar de�erini CX ile belirtilen sayıcı adresine yükler.• PV (Preset Value): Sayıcı ayar de�eridir ve kullanıcı tarafından belirlenir. PVde�eri desimal olarak 0….32767 aralı�ında herhangi bir de�er olabilir. PV de�erinibelirlemek için bir hafıza alan adresi kullanılabilir.

�������������������� ������������������ ���������������� ���$

A�a�ı yukarı Sayıcı (CTUD)CTUD sayıcıda CU (yukarı sayma) giri�ine uygulanan sinyalin her yükselen

kenarında sayıcı anlık de�eri bir artarken, CD (a�a�ı sayma) giri�ine uygulanan sinyalinher yükselen kenarında sayıcı anlık de�eri bir azalır. Sayıcı anlık de�eri CX ile belirtilensayıcı adresinde saklanır. Herhangi bir anda sayıcı anlık de�eri, PV sayma de�erine e�itya da büyük oldu�unda sayıcı biti (CX) ile adreslenen kontaklar konum de�i�tirir. Rgiri�i sayıcı resetleme(sıfırlama) giri�idir. R giri�ine lojik 1 uygulandı�ında CXadresinde bulunan sayıcı anlık de�eri ve sayıcı biti sıfırlanır. Konum de�i�tirmi� olansayıcı kontakları normal konumlarına döner.

LADDER SEMBOLÜ STL KOMUTU:CTD CX,PV

SAYICI KOMUTLARI OPERANTLARI:CU, CD, R : I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri ile adreslenen bir kontaktansonra ba�lanır.CX: C0 … C255 arasındaki sayıcı adresleriPT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, * VD, * LD, * AC,Sabit ( -32768 ... 32767 )

Page 16: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.19. Kar�ıla�tırma Komutları ve UygulamasıKar�ıla�tırma komutları iki veriyi büyüklük, küçüklük ve e�itlik ölçütlerine

göre kıyaslayarak gerekli kumanda i�aretlerinin üretilmesini sa�larlar. Kar�ıla�tırmakomutları ladder diyagramlarında bir kar�ıla�tırma konta�ı ile gösterilir.

Bayt kar�ıla�tırma komutlarıBayt uzunlu�undaki (0 – 255) iki operant içeri�i kar�ıla�tırılır. Operantları

bayt uzunlu�undaki herhangi bir hafıza alan adresi ve sabit de�er olabilir.Kar�ıla�tırma kontaklarının devreye ba�lantı mantı�ı normal kontaklar gibidir. Buyüzden STL dili programlarında kar�ıla�tırma kontakları LD (Ba�langıç), A (Seriba�lı), ve O (Paralel)ba�lı konumda olabilir.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

n1 de�eri n2 de�erine e�it oldu�undakar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerji akı�ına izinverir.

n1 de�eri n2 de�erine e�it ya da n2 de�erindenküçük oldu�unda kar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerjiakı�ına izin verir.

n1 de�eri n2 de�erine e�it ya da n2de�erinden küçük oldu�unda kar�ıla�tırma konta�ıkapanarak enerji akı�ına izin verir.

n1 de�eri n2 de�erine e�it de�ilsekar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerji akı�ına izinverir.

n1 de�eri n2 de�erinden büyük oldu�undakar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerji akı�ına izin verir.

n1 de�eri n2 de�erinden küçük oldu�undakar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerji akı�ına izinverir.

Page 17: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Tamsayı kar�ıla�tırma komutlarıBir word uzunlu�undaki (-32768 … +32767) tamsayıların

kar�ıla�tırılmasında kullanılırlar. Operantları word uzunlu�undaki herhangi bir hafızaalan adresi ve sabit de�er olabilir. Tamsayı kar�ıla�tırma komutlarının Ladder ve STLgösterim biçimi alan belirteci dı�ında aynıdır.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Double word uzunlu�undaki verilerin kar�ıla�tırılması için alan belirteci Dolan Double word kar�ıla�tırma komutları, Double word uzunlu�undaki alandabulunan reel sayıları kar�ıla�tırmak için ise alan belirteci R olan kar�ıla�tırma komutukullanılır.

KAR�ILA�TIRMA KOMUTLARINDA N1 ve N2 ��N OPERANTLAR:

BAYT KAR�ILA�TIRMA:IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC, * VD, * LD, * AC, Sabit

WORD TAMSAYI KAR�ILA�TIRMA:IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, * VD, * LD, * AC, Sabit

DOUBLE WORD TAMSAYI KAR�ILA�TIRMA:ID, QD, VD, MD, SMD, SD, LD, AC, HD, * VD, * LD, * AC, Sabit

REEL SAYI KAR�ILA�TIRMA:ID, QD, VD, MD, SMD, SD, LD, AC, * VD, * LD, * AC, Sabit

Page 18: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Uygulama: I0.0 giri�ine ba�lı butona her basılı�ta yukarı sayıcı de�eri bir artacaktır.Sayıcı içeri�i 0 ile 5 arasında (5 dahil) ise Q0.0 çıkı�ı, 6 ile 10 arasında ise Q0.1çıkı�ı, e�er sayıcı içeri�i 10’dan büyükse Q0.2 çıkı�ı aktif olacaktır. Sayıcı içeri�i 20oldu�unda sayıcı sıfırlanacaktır.

Çözüm:

�������������������� ������������������ ���������������� ���

2.8.20.2. Ta�ıma (MOVE) Komutları

Bayt, Word ve Double Word uzunlu�undaki sabit verilerin aynı uzunluktakibir hafıza alanına ya da bir hafıza alanında bulunan Bayt, Word ve Double Worduzunlu�undaki verinin aynı uzunluktaki ba�ka bir hafıza alanına ta�ımak için kullanılankomutlardır.

Move komutları kaynak ve hedef olmak üzere iki operant kullanır. Ta�ınacakverinin bulundu�u alan kaynak, ta�ınacak verinin yazılaca�ı alan ise hedef operanttır.Move komutlarının IN giri�lerine kaynak, OUT çıkı�larına ise hedef operant yazılır.Ta�ıma i�leminin gerçekle�mesi için komutların EN giri�lerinin enerjilenmesi gerekir.EN giri�leri kesinlikle do�rudan enerji kayna�ına ba�lanamaz. Bu i�lem bir kontak ilegerçekle�tirilmelidir.

Page 19: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���!

Bayt Ta�ıma (MOV_B) KomutuEN giri�i enerjilendi�inde, IN giri�i ile belirtilen kaynak operanttaki bayt

uzunlu�unda veriyi OUT çıkı�ı ile belirtilen yine bayt uzunlu�undaki hedef operantalanına ta�ır. Bu ta�ımada kaynak operant içeri�inde herhangi bir de�i�iklik olmaz.Ta�ıma komutunun icrası sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0 de�erini alır.

STL: MOVB IN, OUTOPERANTLAR:

IN: IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC, * VD, * LD, * AC SabitOUT: IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC,* VD,* LD, * AC

�������������������� ������������������ ���������������� ���"

Word Ta�ıma (MOV_W) KomutuEN giri�i enerjilendi�inde, IN giri�i ile belirtilen kaynak operanttaki Word

uzunlu�unda veriyi OUT çıkı�ı ile belirtilen yine word uzunlu�undaki hedef operantalanına ta�ır. Bu ta�ımada kaynak operant içeri�inde herhangi bir de�i�iklik olmaz.Ta�ıma komutunun icrası sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0 de�erini alır.

STL: MOVB IN, OUTOPERANTLAR:IN: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, SabitOUT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AQW, AC, T, C* VD, * LD, * AC,

Double word uzunlu�undaki verileri ta�ımak için MOV_D, double worduzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıları ta�ımak için ise MOV_R komutukullanılır. Bu komutların kullanım �ekli ve operantları için S7 – 200 kullanımkılavuzuna bakınız.

Page 20: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���#

Uygulama: I0.0 giri�ine ba�lı start butonuna basıldı�ında çift numaralı çıkı�lar(Q0.0, Q0.2, Q0.4, Q0.6 ) I0.1 giri�ine ba�lı start butonuna basıldı�ında ise teknumaralı çıkı�lar (Q0.1, Q0.3, Q0.5, Q0.7 ) aktif olacaktır.

Çözüm:

�������������������� ������������������ ���������������� ���$

2.8.21. Matematik ��lem, Fonksiyon Komutları ve UygulamasıPLC cihazlarında toplama, çıkarma, çarpma, bölme, karekök alma gibi

i�levleri yerine getirebilen matematik i�lem ve fonksiyon komutları bulunmaktadır.Bu fonksiyonların kullanılmasıyla kumanda ve kontrol sistemlerinde uzunluk hesabı,alan hesabı, hacim hesabı devir sayısı ölçümü gibi i�lemleri yapmak mümkünolmaktadır.

Matematik i�lem komutlarının icra edilmesi sonucunda yapılan i�leminsonucuna ba�lı olarak SMB1 özel hafıza baytı alanında bulunan bazı durum bitleri set(lojik 1) olur. Bu durum bitleri kullanılarak i�lem sonuçlarına göre program akı�ıde�i�tirilebilir.SM1.0: Matematiksel i�lem yapan komutların icrası sonucunda elde edilen sonuç sıfır(0) ise bu bit set olur. Sıfır biti olarak anılır.SM1.1: Matematiksel i�lem yapan komutların icrası sonucunda ta�ma meydanagelmesi veya geçersiz nümerik de�er saptanması durumunda bu bit set olur. Ta�mabiti olarak anılır.SM1.2: Matematiksel i�lem yapan komutların icrası sonucunda elde edilen sonuçnegatif bir sayı ise bu bit set olur. ��aret biti olarak anılır.SM1.3: Bölme komutlarının icrası sırasında bir sayıyı sıfır ile bölme giri�imi varsa bubit set olur. Sıfıra bölme hatası biti olarak anılır.

Page 21: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.21.1. Matematik ��lem KomutlarıTamsayı Toplama (ADD_I) Komutu

Word uzunlu�undaki iki tam sayının toplanması için kullanılır. Toplanacaksayılar IN1 ve IN2 giri�lerine operant olarak yazılır. Operantlar sabit sayılar ve worduzunlu�undaki hafıza alan adresleri olabilir. Toplam sonucu OUT çıkı�ı ile belirtilenword uzunlu�undaki hedef operant alanına yazılır. ( IN1+IN2 = OUT )

Toplama i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özelhafıza bitleri etkilenir. Toplama i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Double word uzunlu�undaki tamsayıları toplamak için ADD_DI, Doubleword uzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıları toplamak ise ADD_R komutukullanılır. Bu komutların kullanım �ekli ve operantları için S7 – 200 kullanımkılavuzuna bakınız.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Tamsayı Çıkarma (SUB_I) KomutuWord uzunlu�undaki iki tam sayının çıkarılması için kullanılır. Çıkarılacak

sayılar IN1 ve IN2 giri�lerine operant olarak yazılır. Operantlar sabit sayılar ve worduzunlu�undaki hafıza alan adresleri olabilir. Çıkarma i�lemi sonucu OUT çıkı�ı ilebelirtilen word uzunlu�undaki hedef operant alanına yazılır. ( IN1- IN2 = OUT )

Çıkarma i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özelhafıza bitleri etkilenir. Çıkarma i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Double word uzunlu�undaki tam sayıları çıkarmak için SUB_DI, doubleword uzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıları çıkarmak ise SUB_R komutukullanılır.

Page 22: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Tamsayı Çarpma (MUL_I) KomutuWord uzunlu�undaki iki tam sayının çarpılması için kullanılır. Çarpılacak

sayılar IN1 ve IN2 giri�lerine operant olarak yazılır. Operantlar sabit sayılar ve worduzunlu�undaki hafıza alan adresleri olabilir. Çarpım sonucu OUT çıkı�ı ile belirtilenword uzunlu�undaki hedef operant alanına yazılır. (IN1* IN2 = OUT)

Çarpma i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özelhafıza bitleri etkilenir. Çarpma i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Double word uzunlu�undaki tamsayıları çarpmak için MUL_DI, doubleword uzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıları çarpmak için ise MUL_R komutukullanılır. Bu komutların kullanım �ekli ve operantları için S7 – 200 kullanımkılavuzuna bakınız.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Double Tam Sayı Sonuçlu Tam Sayı Çarpma ( MUL ) KomutuBu komut IN1 ve IN2 giri�lerinde bulunan word uzunlu�undaki iki tam

sayıyı çarpar ve sonucu OUT çıkı�ı ile belirtilen double word uzunlu�undaki hafızaalanına yazar. (IN1* IN2 = OUT )

Çarpma i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özelhafıza bitleri etkilenir. Çıkarma i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Page 23: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Tam Sayı Bölme (DIV_I) KomutuBu komut IN1 giri�inde bulunan word uzunlu�undaki tam sayıyı, IN2

giri�inde bulunan ve yine word uzunlu�undaki tam sayıya böler. Bölüm sonucu OUTçıkı�ı ile belirtilen word uzunlu�undaki hafıza alanına yazılır. Bölme i�lemisonucunda elde edilen kalan dikkate alınmaz. ( herhangi bir alanda saklanmaz.)

Bölme i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1, SM1.2 ve SM1.3özel hafıza bitleri etkilenir. Bölme i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik0 de�erini alır.

Double word uzunlu�undaki tam sayıların bölünmesi için DIV_DI, doubleword uzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıların bölünmesi için ise DIV_R komutukullanılır. Bu komutların kullanım �ekli ve operantları için S7 – 200 kullanımkılavuzuna bakınız.

�������������������� ������������������ ���������������� ���

Kalanlı Tam Sayı Bölme (DIV) KomutuBu komut IN1 giri�inde bulunan word uzunlu�undaki tam sayıyı IN2

giri�inde bulunan yine word uzunlu�undaki tam sayıya böler. Bölme i�lemi sonucundaelde edilen bölüm ve kalan OUT çıkı�ı ile belirtilen double word uzunlu�undaki hafızaalanına yazılır. Bölüm, double word uzunlu�undaki alanın dü�ük de�erli wordüne,kalan ise yüksek de�erli wordüne yerle�ir.

Bölme i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1, SM1.2 ve SM1.3özel hafıza bitleri etkilenir. Bölme i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Page 24: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���!