Transcript
Page 1: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���

PROGRAMLANAB�L�R DENETLEY�C�LER

DERS – 06

Temel Programlama Komutları

�������������������� ������������������ ���������������� ���

2.8. Temel Programlama Komutları

2.8.1. Start, Stop ve Çıkı�lar

Klasik kumanda devrelerinde sistemin çalı�masını ba�latmak ve durdurmak içinkullanılan start ve stop butonları ile kumanda akı�ını yönlendiren sensör, sınır anahtarı vb.elemanlar PLC cihazının giri�lerine ba�lanır. Klasik kumanda devrelerinde motor vb.alıcılara yol vermek için kullanılan kontaktörler ise PLC çıkı�larına ba�lanır. Klasikkumanda sistemlerinde rölelerle birlikte karma�ık devre ba�lantıları ile gerçekle�tirileni�lemler PLC ile program yazılarak kolayca gerçekle�tirilebilir.

Bu bölümde klasik kumanda devreleri ile Ladder dili kullanılan PLCprogramları arasındaki ili�ki anlatılacaktır.

Page 2: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���

Start Butonu ile Bir Motorun Kesik Çalı�tırılması

�ekildeki klasik kumanda devresinde kullanılan start butonu ani temaslıdır.Butona basıldı�ında M kontaktörü enerjilenir ve yol verdi�i motor çalı�ır. Butondanelimizi çekti�imizde M kontaktörünün enerjisi kesilir ve yol verdi�i motorun çalı�masıdurur.

�ekildeki klasik kumanda devresini PLC ile gerçekle�tirmek için start butonununPLC giri�lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı�larından herhangibirine ba�lanması gerekir. Burada kullanılan PLC CPU 222 AC –DC – Röle modeli olupçıkı�larından 220 V altında 2A’e kadar akım çekilebilmektedir. Bu i�lemden sonrayapılması gereken PLC programı ile Start butonunun ba�lı oldu�u giri� adresi ile Mkontaktörünün ba�lı oldu�u çıkı� adresini istenilen �artlara göre ili�kilendirmektir.

�������������������� ������������������ ���������������� ���

�ekilde verilen PLC programında I0.0 giri�ine ba�lı start butonunabasıldı�ında I0.0 giri� adres biti lojik 1 de�erini alır. I0.0 giri� biti ile adreslenennormalde açık kontak kapanarak Q0.0 çıkı� adres bitinin lojik 1 de�erini almasınısa�lar. Q0.0 çıkı�ı aktif olur ve M kontaktörü enerjilenerek yol verdi�i motorçalı�maya ba�lar. Start butonundan elimizi çekti�imizde I0.0 giri� adres biti lojik 0de�erini alır ve bu bitle adreslenen kontak açılar. Q0.0 çıkı� adres biti lojik 0 de�erinialır. Bu durumda M kontaktörünün enerjisi kesilerek yol verdi�i motorun çalı�masıdurur.

Page 3: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���

Start butonu ile bir motorun sürekli çalı�tırılması�ekildeki klasik kumanda devresinde start butonuna basıldı�ında M kontaktörü

enerjilenerek kontaklarını konum de�i�tirir. Start butonundan elimizi çekti�imizde Mkontaktörü, kapanmı� olan konta�ı üzerinden enerjili kalmaya devam eder ve yol verdi�imotor sürekli çalı�ır. Bu olaya mühürleme adı verilir.

�ekildeki klasik kumanda devresini PLC ile gerçekle�tirmek için gerekli ba�lantıdi�er �ekil ile aynıdır. Burada mühürleme i�lemi program tarafından gerçekle�tirilir.�ekilde görülen PLC programında I0.0 giri�ine ba�lı start butonuna basıldı�ında bu giri�ile adreslenen kontak kapanarak Q0.0 çıkı�ını enerjilendirir. Q0.0 çıkı� biti lojik 1 de�erinialarak bu bitle adreslenen kontak kapanır ve mühürleme i�lemini gerçekle�tirir. Butondanelimizi çeksek bile çıkı� enerjili kalmaya devam eder. PLC programlamada mühürlemei�lemi, daha sonraki bölümlerde anlatılacak olan SET fonksiyonu ile de gerçekle�tirilebilir.Bu devrede mühürleme i�lemi ile çıkı� sürekli enerjili kalır ve çıkı�a ba�lı alıcıdurdurulamaz. Bu nedenle sistemi durdurmak için PLC giri�ine stop butonu ba�layarakprogramla ili�kilendirmemiz gerekir.

�������������������� ������������������ ���������������� ��

Start butonu ile sürekli çalı�tırılan motorun stop butonu ile durdurulması�ekildeki klasik kumanda devresinde start butonuna basıldı�ında M

kontaktörü enerjilenerek kendisini mühürler. Start butonundan elimizi çeksek dahi Mkontaktörü enerjili kalmaya devam eder. Stop butonuna basıldı�ında M kontaktörününenerjisi kesilerek sistemin çalı�ması sona erer.

�ekildeki devreyi PLC ile gerçekle�tirmek için �ekilde PLC’nin I0.2 giri�inebir stop butonu ba�lanmı�tır. Sistemi durdurmak için PLC programında a�a�ıdaki ilk�ekildeki gibi normalde kapalı bir kontak kullanırsak önemli bir hata yapmı� oluruz.Çünkü I0.2 giri�ine ba�lı stop butonu normalde kapalı pozisyonda oldu�undan ba�lıoldu�u giri�i sürekli enerji altında tutar. I0.2 giri� biti sürekli lojik 1 konumdaolaca�ından ladder programındaki I0.2 giri� biti ile adreslenmi� normalde kapalı kontakkonum de�i�tirerek sürekli açık durumda kalacaktır. Bu durumda start butonu ile sistemçalı�tırılamaz.

Page 4: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ��!

Bu sakıncayı önlemek için sistemi durdurmak amacıyla kullanılan I0.2konta�ının �ekildeki gibi normalde açık olması gerekir. E�er sistemi durdurmak içinkullanılan PLC giri�inin sürekli enerji altında kalmasını istemiyorsak durdurma i�leministart butonu kullanarak yapabiliriz.

�������������������� ������������������ ���������������� ��"

2.8.2. Çıkı�Atama ( = ) KomutuPLC programlarında mantıksal sinyal akı�ının nihai sonucunu bir adres

bitine aktarmak için çıkı� komutu kullanılır. Sinyalin aktarıldı�ı bit lojik 1 de�erinialır. E�er sinyal akı�ı bir çıkı� bitini lojik 1 yaparsa bu çıkı�a ba�lı alıcı enerjilenir.Sinyal akı�ı kesildi�inde çıkı� ataması yapılan bit lojik 0 de�erine döner.

ÇIKI� KOMUTU OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri

Ladder yöntemiyle yazılan PLC programlarında bir çıkı� do�rudan enerji kayna�ınaba�lanamaz. Di�er bir ifade ile program bir çıkı� atama komutu ile ba�layamaz. Çıkı�tanönce en az bir tane normalde açık ya da normalde kapalı kontak bulunmalıdır.

Page 5: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ��#

2.8.3. LD ve LDN Kontak Yükleme Komutları

LD Komutu: Normalde açık bir kontak ile hat ( komut blo�u) ba�latılmasını sa�lar.Konta�ın üst kısmına operant yazılır. Operant herhangi bir hafıza alan biti olabilir.Yükleme komutu ile ba�layıp bir sonraki yükleme komutuna kadar olan kesim,mantıksal olarak birbirine ba�lı komut blo�udur.

OPERANTLAR: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri

LDN Komutu: Normalde kapalı bir kontak ile hat ba�latılmasını sa�lar. Konta�ın üstkısmına operant yazılır. Operant herhangi bir hafıza alan biti olabilir.

LD VE LDN KOMUTU OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri

�������������������� ������������������ ���������������� ���$

2.8.4. NOT De�illeme

NOT komutu ladder diygramlarında NOT konta�ı ile gösterilir. NOT konta�ıenerji akı�ını tersine çevirir. Giri�inde enerji varsa çıkı�ında enerji olmaz, e�er giri�indeenerji yoksa çıkı�ına enerji sa�lar. Yapılan i�lem lojik de�il i�lemidir. NOT konta�ıenerji hattına do�rudan ba�lanamaz. A�a�ıda örnekte NOT konta�ının kullanım �ekli veSTL dilindeki kullanımı görülmektedir.

Page 6: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.5. A ( VE ) , AN (VE DE��L) Komutları ve UygulamasıA Komutu ladder mantı�ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine

normalde açık bir konta�ı seri ba�lar.

AN Komutu ladder mantı�ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine normaldekapalı bir konta�ı seri ba�lar.

A ve AN KOMUTLARI OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.6. O (VEYA), ON (VEYA DE��L) Komutları ve UygulamasıO Komutu ladder mantı�ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine

normalde açık bir konta�ı paralel ba�lar.

ON Komutu ladder mantı�ına göre kendisinden önce gelen devre kesiminenormalde kapalı bir konta�ı paralel ba�lar.

Page 7: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.7. Birden Fazla Komut Blo�u Arasında (ALD ) VE ��lemi ve Uygulaması

Ladder mantı�ına göre birden fazla konta�ın kendi arasında seri veya paralelba�lanması ile olu�an gruba blok adı verilir. STL mantı�ına göre blok bir kontakyükleme (LD veya LDN) komutuyla ba�layan ve bir sonraki kontak yükleme komutunakadar olan kesimdir. Birden fazla komut blo�unu birbirine seri ba�lamak için ( VEi�lemi) ALD komutu kullanılır.

ALD komutu operantsız olarak yazılır.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.8. Birden Fazla Komut Blo�u Arasında (OLD) VEYA ��lemi ve UygulamasıBirden fazla komut blo�unu birbirine paralel ba�lamak için OLD komutu kullanılır.

LADDER: STL:

OLD komutu operantsız olarak yazılır.

UYGULAMA 1: �ekilde ladder diyagramıverilen PLC programını STL dili ile yazınız?

UYGULAMA2: Verilen STL diliprogramının Ladder diyagramını çiziniz?

Page 8: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.9. LPS, LPP, LRD ( Lojik yı�ın ) Komutları

LPS Komutu: Ara kol ba�lantısı olu�turmak için kullanılır.LRD Komutu: Bir çıkı�a arakol olu�turmak için kullanılır.LPP Komutu: En son çıkı� kolu olu�turmak için kullanılır.

ÖRNEK:

LADDER: STL:

Kolların farklı network’lere yerle�tirilmesi durumunda lojik yı�ın komutlarınaihtiyaç kalmaz.

LADDER: STL:

�������������������� ������������������ ���������������� ���

2.8.10. SET, RESET Komutları ve UygulamasıSET KOMUTU: Bir hafıza alanının istenilen bitinden (S-Bit) itibaren n adet biti set(lojik 1) yapmak için kullanılır. Set yapılan çıkı�lar hafızaya alınır ve reset yapılanakadar aktif durumda kalır.

Verilen ladder devresinde I0.2 giri�i aktif (lojik1) oldu�unda kontakkapanarak SET fonksiyonunu çalı�tırır. SET fonksiyonu Q0.0 dan itibaren 3 biti, birba�ka ifade ile Q0.0, Q0.1 ve Q0.2 çıkı� bitlerini aktif yapar. PLC’nin bu çıkı�larınaba�lı alıcılar çalı�ır. I0.2 giri�i lojik 0 oldu�unda kontak açılır. Set yapılan çıkı�larhafızaya alındı�ından aktif durumda kalmaya devam eder. PLC programlamada klasikmühürleme tekni�i yerine kullanılır.

Page 9: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���!

RESET KOMUTU: Bir hafıza alanının istenilen bitinden (S-Bit) itibaren n adet bitireset (lojik 0) yapmak için kullanılır.

Verilen ladder devresinde I0.0 giri�i aktif (lojik 1) yapıldı�ında kontak kapanarakReset fonksiyonunu çalı�tırır. Reset fonksiyonu Q0.0 dan itibaren 3 biti, bir ba�ka ifadeile Q0.0, Q0.1 ve Q0.2 çıkı� bitlerini pasif (lojik 0) yapar. PLC’nin bu çıkı�larına ba�lıalıcıların çalı�ması durur. Reset komutunun etkisini görmek için bitlerin set yapılmı�olması gerekir.

SET VE RESET KOMUTLARI OPERANTLARI:

S-Bit, R-Bit : I,Q,M, SM,S,T,C,V,L hafıza alan bitlerin : IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC, * VD, * LD, * AC, Sabit ( 0 ... 255)

�������������������� ������������������ ���������������� ���"

UYGULAMA: Üç fazlı bir asenkron motor ileri geri çalı�tırılacaktır. I0.1 giri�ineba�lı start butonuna basıldı�ında motor ileri yönde, I0.2 giri�ine ba�lı startbutonuna basıldı�ında motor geri yönde çalı�acaktır. Motor herhangi bir yöndeçalı�ırken di�er yönde çalı�tırılamayacaktır. I0.0 giri�ine ba�lı stop butonunabasıldı�ında motor duracaktır.

Çözüm:

Page 10: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���#

2.8.11. Giri� Sinyalinin Çıkan Kenarına Göre Çıkı�AlmaYükselen kenar ( Pozitif kenar) algılama konta�ı giri�ine uygulanan sinyalin

0’dan 1 konumuna her geçi�inde sadece bir tarama için enerji akı�ına izin verir. Pozitifkenar algılama konta�ının STL e�de�eri EU komutudur.

Örnek:

LD I0.0EUS Q0.0,1

Verilen Ladder devresinde I0.0 giri�i ani temaslı bir butonla aktifyapıldı�ında kontak kapanarak enerji akı�ı sa�lar. Ancak grafikten anla�ılaca�ı gibipozitif kenar algılama konta�ı I0.0 konta�ından gelen sinyalin sadece yükselenkenarında enerji akı�ına izin verererek Q0.0 çıkı� bitinin set yapılmasını sa�lar.

�������������������� ������������������ ���������������� ���$

2.8.12. Giri� Sinyalinin �nen Kenarına Göre Çıkı�Alma ve UygulamasıDü�en kenar ( Negatif kenar) algılama konta�ı giri�ine uygulanan

sinyalin 1’den 0 konumuna her geçi�inde sadece bir tarama için enerji akı�ına izinverir. Negatif kenar algılama konta�ının STL e�de�eri ED komutudur.

Örnek:LD I0.0EDS Q0.0

�ekildeki ladder devresinde I0.1 giri�i ani temaslı bir butonla aktifyapıldı�ında kontak kapanarak enerji akı�ı sa�lar. Ancak grafikten anla�ılaca�ı gibinegatif kenar algılama konta�ı I0.1 konta�ından gelen sinyalin sadece dü�enkenarında enerji akı�ına izin verece�inden çıkı� enerjilenmez. Butondan elimiziçekti�imiz anda negatif kenar algılama konta�ı giri�ine uygulanan sinyalin dü�enkenarında enerji akı�ına izin vererek Q0.0 çıkı� bitinin set yapılmasını sa�lar.Pozitif ve Negatif kenar algılama komutları operant kullanmaz.

Page 11: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

UYGULAMA: Q0.0 çıkı�ı ile kontrol edilen bir motor I0.0 giri�ine ba�lı anitemaslı bir start butonu ile hem çalı�tırılıp hem de durdurulacaktır.

Çözüm:

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.13. Zamanlayıcı (Timer) KomutuPLC programlarında bir giri� sinyaline kar�ılık zamana ba�ımlı çıkı�

sinyali üretmek için zamanlayıcılar kullanılır. S7 – 200 PLC’lerde çalı�ma �eklibakımından 3 tip zamanlayıcı bulunmaktadır.

Çekmede Geçikmeli Zamanlayıcı ( TON)IN giri�ine enerji geldikten sonra PT giri�i ile belirlenen zaman

sonunda, zamanlayıcı biti ile adreslenen kontakları konum de�i�tirenzamanlayıcılardır. Klasik kumanda devrelerindeki düz zaman rölesi gibi çalı�ır.

LADDER: STL:TON TX ,PT

Page 12: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

•IN: Zamanlayıcı giri�idir. IN giri�ine gelen sinyal 1 oldu�unda zamanlayıcı zamanısaymaya ba�lar. Bu giri� do�rudan enerji hattına ba�lanamaz. Zamanlayıcıyıba�latmak için mutlaka bir kontak kullanılmalıdır.

• PT(Preset Time): Zamanlayıcı ayar de�eridir ve kullanıcı tarafından belirlenir. PTde�eri desimal olarak 0….32767 aralı�ında herhangi bir de�er olabilir. PT de�erinibelirlemek için bir hafıza alan adresi kullanılabilir.

• TX: Zamanlayıcı adresini belirtir. Zamanlayıcı tarafından sayılan süre anlık olarakbu adrese yazılır. Aynı adresi kullanan bir de zamanlayıcı biti bulunmaktadır. INgiri�inin enerjilenmesi ile birlikte zamanlayıcı zaman sayma i�lemini ba�latır. TXadresine kaydedilen zamanlayıcı anlık de�eri ile PT ayar de�eri birbirine e�it oldu�uanda zamanlayıcı biti ( TX ) ile adreslenen kontaklar konum de�i�tirir. Zaman saymai�lemi 32767’ye kadar devam eder. E�er zamanlayıcının IN giri�ine gelen sinyal 0olursa sayma de�eri sıfırlanır.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Çekmede Gecikmeli Kalıcı Tip ( toplamalı tip) Zamanlayıcı (TONR)

TONR tipi zamanlayıcı TON tipi zamanlayıcıdan farklı olarak enerjilikaldı�ı sürelerin toplamını sayar. Zamanlayıcıda IN giri�i enerjilendi�inde zamansayma i�lemi ba�lar. E�er PT de�erine ula�ılmadan IN giri�ine gelen enerji kesilirsezaman rölesi anlık de�eri zaman rölesi adresinde saklanır. Böylece enerji tekraruygulandı�ında zamanlayıcı sayma i�lemine kaldı�ı yerden devam eder. Herhangi biranda TX adresindeki zamanlayıcı anlık de�eri ile PT de�eri e�it oldu�undazamanlayıcı biti ile adreslenen kontaklar konum de�i�tirir.

TONR tipi zamanlayıcının de�erini sıfırlamak için zamanlayıcı bitininRESET komutuyla sıfırlanması gerekir.

LADDER SEMBOLÜ: STL KOMUTU:

TONR TX, PT

Page 13: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Bırakmada Geçikmeli Zamanlayıcı ( TOF)TOF tipi zamanlayıcı IN giri�i enerjilendi�inde zamanlayıcı biti ile adreslenen

kontakları hemen konum de�i�tirir. IN giri�ine uygulanan sinyal kesildi�i andazamanlayıcı sayma i�lemini ba�latır. TX adresine yazılan zamanlayıcı anlık de�eri ile PTayar de�eri birbirine e�it oldu�unda kontaklar normal konumlarına dönerler. Klasikkumanda devrelerinde kullanılan ters zaman rölesi gibi çalı�ır.

TOF tipi bırakmada gecikmeli zamanlayıcı her marka ve model PLC’debulunmayabilir. TOF tipi zmanlayıcı komutu bulunmayan bir PLC’de programhazırlarken ihtiyaç duyulması halinde problem TON tipi zamanlayıcılarla çözülür.

LADDER SEMBOLÜ:STL KOMUTU:TOF TX,PT

ZAMANLAYICI KOMUTLARI OPERANTLARI:IN: I,Q,M, SM,S,T,C,V,L hafıza alan bitleri ile adreslenen bir kontaktan sonra ba�lanır.TX: T0 … T255 arasındaki zamanlayıcı adresleriPT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, * VD, * LD, * AC, Sabit ( 0... 32767 )

�������������������� ������������������ ���������������� ���

Zamanlayıcı Uygulamaları

UYGULAMA 1: I0.1 giri�ine ba�lıstart butonuna basıldı�ında Q0.0çıkı�ına ba�lı motor çalı�arak 20 snsonra kendili�inden duracaktır. GerekliPLC programını yazınız?

UYGULAMA 2: I0.1 giri�ine ba�lıstart butonuna basıldı�ında Q0.0çıkı�ına ba�lı 1.motorçalı�maya ba�layacak, 10 sn sonraQ0.1 çıkı�ına ba�lı 2.motor devreyegirecektir. �ki motorbirlikte 20 sn çalı�tıktan sonra her ikimotor devreden çıkacaktr. Gerekli PLCprogramını yazınız?

Çözüm:

Çözüm:

Page 14: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���!

Sayıcı (Counter) KomutlarıEndüstride, üretilen ürün sayılarının belirlenmesi ya da bir i�lemin tekrar

sayısının tespitinde sayıcılar kullanılır. Sayıcılar sayma giri�lerine gelen sinyalinyükselen kenarlarını sayarlar.S7 – 200 PLC’lerde çalı�ma �ekli bakımından üç tip sayıcı bulunmaktadır.

Yukarı Sayıcı ( CTU )CTU sayıcıda CU sayma giri�ine uygulanan sinyalin her yükselen

kenarlarında sayıcı anlık de�eri 0 dan itibaren bir artar. Sayıcı anlık de�eri CX ilebelirtilen sayıcı adresinde saklanır. Herhangi bir anda sayıcı anlık de�eri, PV saymade�erine e�it ya da büyük oldu�unda sayıcı biti (CX) ile adreslenen kontaklar konumde�i�tirir.

LADDER SEMBOLÜ:STL KOMUTU:

CTU CX,PV

�������������������� ������������������ ���������������� ���"

�ekilde görülen CTU tipi sayıcıda;

• CU ( Count UP): Yukarı sayma giri�idir. CU giri�ine uygulanan bir yükselen kenarsinyali sayıcı anlık de�erini bir arttırır. Bu giri� do�rudan enerji hattına ba�lanamaz.Sayma sinyallerini üreten bir kontak ile kullanılır.

• R (Reset): Sayıcı resetleme( sıfırlama) giri�idir. R giri�ine 1 uygulandı�ında CXadresinde bulunan sayıcı anlık de�eri ve sayıcı biti sıfırlanır. Konum de�i�tirmi� olansayıcı kontakları normal konumlarına döner. CU giri�ine sinyal uygulanmaya devamediliyorsa sayıcı sıfırdan itibaren tekrar saymaya ba�lar.

• PV (Preset Value): Sayıcı ayar de�eridir ve kullanıcı tarafından belirlenir. PV de�eridesimal olarak 0….32767 aralı�ında herhangi bir de�er olabilir. PV de�erinibelirlemek için bir hafıza alan adresi kullanılabilir.

Page 15: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���#

A�a�ı sayıcı ( CTD )CTD sayıcıda CD sayma giri�ine uygulanan sinyalin her yükselen

kenarlarında sayıcı anlık de�eri LD giri�i ile yüklenen sayma de�erinden itibaren birazalır. Sayıcı anlık de�eri CX ile belirtilen sayıcı adresinde saklanır. Herhangi bir andasayıcı anlık de�eri 0 oldu�unda sayıcı biti (CX) ile adreslenen kontaklar konumde�i�tirir.

LADDER SEMBOLÜ: STL KOMUTU:

CTD CX,PV

• CTD ( Count DOWN): A�a�ı sayma giri�idir. CD giri�ine uygulanan bir yükselenkenar sinyali sayıcı anlık de�erini bir azaltır. Bu giri� do�rudan enerji hattınaba�lanamaz. Sayma sinyallerini üreten bir kontak ile kullanılır.• LD (Reset): Yükleme giri�idir. Bu giri�e uygulanacak bir yükselen kenar sinyali,PV ile belirtilen sayıcı ayar de�erini CX ile belirtilen sayıcı adresine yükler.• PV (Preset Value): Sayıcı ayar de�eridir ve kullanıcı tarafından belirlenir. PVde�eri desimal olarak 0….32767 aralı�ında herhangi bir de�er olabilir. PV de�erinibelirlemek için bir hafıza alan adresi kullanılabilir.

�������������������� ������������������ ���������������� ���$

A�a�ı yukarı Sayıcı (CTUD)CTUD sayıcıda CU (yukarı sayma) giri�ine uygulanan sinyalin her yükselen

kenarında sayıcı anlık de�eri bir artarken, CD (a�a�ı sayma) giri�ine uygulanan sinyalinher yükselen kenarında sayıcı anlık de�eri bir azalır. Sayıcı anlık de�eri CX ile belirtilensayıcı adresinde saklanır. Herhangi bir anda sayıcı anlık de�eri, PV sayma de�erine e�itya da büyük oldu�unda sayıcı biti (CX) ile adreslenen kontaklar konum de�i�tirir. Rgiri�i sayıcı resetleme(sıfırlama) giri�idir. R giri�ine lojik 1 uygulandı�ında CXadresinde bulunan sayıcı anlık de�eri ve sayıcı biti sıfırlanır. Konum de�i�tirmi� olansayıcı kontakları normal konumlarına döner.

LADDER SEMBOLÜ STL KOMUTU:CTD CX,PV

SAYICI KOMUTLARI OPERANTLARI:CU, CD, R : I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri ile adreslenen bir kontaktansonra ba�lanır.CX: C0 … C255 arasındaki sayıcı adresleriPT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, * VD, * LD, * AC,Sabit ( -32768 ... 32767 )

Page 16: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.19. Kar�ıla�tırma Komutları ve UygulamasıKar�ıla�tırma komutları iki veriyi büyüklük, küçüklük ve e�itlik ölçütlerine

göre kıyaslayarak gerekli kumanda i�aretlerinin üretilmesini sa�larlar. Kar�ıla�tırmakomutları ladder diyagramlarında bir kar�ıla�tırma konta�ı ile gösterilir.

Bayt kar�ıla�tırma komutlarıBayt uzunlu�undaki (0 – 255) iki operant içeri�i kar�ıla�tırılır. Operantları

bayt uzunlu�undaki herhangi bir hafıza alan adresi ve sabit de�er olabilir.Kar�ıla�tırma kontaklarının devreye ba�lantı mantı�ı normal kontaklar gibidir. Buyüzden STL dili programlarında kar�ıla�tırma kontakları LD (Ba�langıç), A (Seriba�lı), ve O (Paralel)ba�lı konumda olabilir.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

n1 de�eri n2 de�erine e�it oldu�undakar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerji akı�ına izinverir.

n1 de�eri n2 de�erine e�it ya da n2 de�erindenküçük oldu�unda kar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerjiakı�ına izin verir.

n1 de�eri n2 de�erine e�it ya da n2de�erinden küçük oldu�unda kar�ıla�tırma konta�ıkapanarak enerji akı�ına izin verir.

n1 de�eri n2 de�erine e�it de�ilsekar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerji akı�ına izinverir.

n1 de�eri n2 de�erinden büyük oldu�undakar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerji akı�ına izin verir.

n1 de�eri n2 de�erinden küçük oldu�undakar�ıla�tırma konta�ı kapanarak enerji akı�ına izinverir.

Page 17: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Tamsayı kar�ıla�tırma komutlarıBir word uzunlu�undaki (-32768 … +32767) tamsayıların

kar�ıla�tırılmasında kullanılırlar. Operantları word uzunlu�undaki herhangi bir hafızaalan adresi ve sabit de�er olabilir. Tamsayı kar�ıla�tırma komutlarının Ladder ve STLgösterim biçimi alan belirteci dı�ında aynıdır.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Double word uzunlu�undaki verilerin kar�ıla�tırılması için alan belirteci Dolan Double word kar�ıla�tırma komutları, Double word uzunlu�undaki alandabulunan reel sayıları kar�ıla�tırmak için ise alan belirteci R olan kar�ıla�tırma komutukullanılır.

KAR�ILA�TIRMA KOMUTLARINDA N1 ve N2 ��N OPERANTLAR:

BAYT KAR�ILA�TIRMA:IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC, * VD, * LD, * AC, Sabit

WORD TAMSAYI KAR�ILA�TIRMA:IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, * VD, * LD, * AC, Sabit

DOUBLE WORD TAMSAYI KAR�ILA�TIRMA:ID, QD, VD, MD, SMD, SD, LD, AC, HD, * VD, * LD, * AC, Sabit

REEL SAYI KAR�ILA�TIRMA:ID, QD, VD, MD, SMD, SD, LD, AC, * VD, * LD, * AC, Sabit

Page 18: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Uygulama: I0.0 giri�ine ba�lı butona her basılı�ta yukarı sayıcı de�eri bir artacaktır.Sayıcı içeri�i 0 ile 5 arasında (5 dahil) ise Q0.0 çıkı�ı, 6 ile 10 arasında ise Q0.1çıkı�ı, e�er sayıcı içeri�i 10’dan büyükse Q0.2 çıkı�ı aktif olacaktır. Sayıcı içeri�i 20oldu�unda sayıcı sıfırlanacaktır.

Çözüm:

�������������������� ������������������ ���������������� ���

2.8.20.2. Ta�ıma (MOVE) Komutları

Bayt, Word ve Double Word uzunlu�undaki sabit verilerin aynı uzunluktakibir hafıza alanına ya da bir hafıza alanında bulunan Bayt, Word ve Double Worduzunlu�undaki verinin aynı uzunluktaki ba�ka bir hafıza alanına ta�ımak için kullanılankomutlardır.

Move komutları kaynak ve hedef olmak üzere iki operant kullanır. Ta�ınacakverinin bulundu�u alan kaynak, ta�ınacak verinin yazılaca�ı alan ise hedef operanttır.Move komutlarının IN giri�lerine kaynak, OUT çıkı�larına ise hedef operant yazılır.Ta�ıma i�leminin gerçekle�mesi için komutların EN giri�lerinin enerjilenmesi gerekir.EN giri�leri kesinlikle do�rudan enerji kayna�ına ba�lanamaz. Bu i�lem bir kontak ilegerçekle�tirilmelidir.

Page 19: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���!

Bayt Ta�ıma (MOV_B) KomutuEN giri�i enerjilendi�inde, IN giri�i ile belirtilen kaynak operanttaki bayt

uzunlu�unda veriyi OUT çıkı�ı ile belirtilen yine bayt uzunlu�undaki hedef operantalanına ta�ır. Bu ta�ımada kaynak operant içeri�inde herhangi bir de�i�iklik olmaz.Ta�ıma komutunun icrası sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0 de�erini alır.

STL: MOVB IN, OUTOPERANTLAR:

IN: IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC, * VD, * LD, * AC SabitOUT: IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC,* VD,* LD, * AC

�������������������� ������������������ ���������������� ���"

Word Ta�ıma (MOV_W) KomutuEN giri�i enerjilendi�inde, IN giri�i ile belirtilen kaynak operanttaki Word

uzunlu�unda veriyi OUT çıkı�ı ile belirtilen yine word uzunlu�undaki hedef operantalanına ta�ır. Bu ta�ımada kaynak operant içeri�inde herhangi bir de�i�iklik olmaz.Ta�ıma komutunun icrası sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0 de�erini alır.

STL: MOVB IN, OUTOPERANTLAR:IN: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, SabitOUT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AQW, AC, T, C* VD, * LD, * AC,

Double word uzunlu�undaki verileri ta�ımak için MOV_D, double worduzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıları ta�ımak için ise MOV_R komutukullanılır. Bu komutların kullanım �ekli ve operantları için S7 – 200 kullanımkılavuzuna bakınız.

Page 20: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���#

Uygulama: I0.0 giri�ine ba�lı start butonuna basıldı�ında çift numaralı çıkı�lar(Q0.0, Q0.2, Q0.4, Q0.6 ) I0.1 giri�ine ba�lı start butonuna basıldı�ında ise teknumaralı çıkı�lar (Q0.1, Q0.3, Q0.5, Q0.7 ) aktif olacaktır.

Çözüm:

�������������������� ������������������ ���������������� ���$

2.8.21. Matematik ��lem, Fonksiyon Komutları ve UygulamasıPLC cihazlarında toplama, çıkarma, çarpma, bölme, karekök alma gibi

i�levleri yerine getirebilen matematik i�lem ve fonksiyon komutları bulunmaktadır.Bu fonksiyonların kullanılmasıyla kumanda ve kontrol sistemlerinde uzunluk hesabı,alan hesabı, hacim hesabı devir sayısı ölçümü gibi i�lemleri yapmak mümkünolmaktadır.

Matematik i�lem komutlarının icra edilmesi sonucunda yapılan i�leminsonucuna ba�lı olarak SMB1 özel hafıza baytı alanında bulunan bazı durum bitleri set(lojik 1) olur. Bu durum bitleri kullanılarak i�lem sonuçlarına göre program akı�ıde�i�tirilebilir.SM1.0: Matematiksel i�lem yapan komutların icrası sonucunda elde edilen sonuç sıfır(0) ise bu bit set olur. Sıfır biti olarak anılır.SM1.1: Matematiksel i�lem yapan komutların icrası sonucunda ta�ma meydanagelmesi veya geçersiz nümerik de�er saptanması durumunda bu bit set olur. Ta�mabiti olarak anılır.SM1.2: Matematiksel i�lem yapan komutların icrası sonucunda elde edilen sonuçnegatif bir sayı ise bu bit set olur. ��aret biti olarak anılır.SM1.3: Bölme komutlarının icrası sırasında bir sayıyı sıfır ile bölme giri�imi varsa bubit set olur. Sıfıra bölme hatası biti olarak anılır.

Page 21: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

2.8.21.1. Matematik ��lem KomutlarıTamsayı Toplama (ADD_I) Komutu

Word uzunlu�undaki iki tam sayının toplanması için kullanılır. Toplanacaksayılar IN1 ve IN2 giri�lerine operant olarak yazılır. Operantlar sabit sayılar ve worduzunlu�undaki hafıza alan adresleri olabilir. Toplam sonucu OUT çıkı�ı ile belirtilenword uzunlu�undaki hedef operant alanına yazılır. ( IN1+IN2 = OUT )

Toplama i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özelhafıza bitleri etkilenir. Toplama i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Double word uzunlu�undaki tamsayıları toplamak için ADD_DI, Doubleword uzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıları toplamak ise ADD_R komutukullanılır. Bu komutların kullanım �ekli ve operantları için S7 – 200 kullanımkılavuzuna bakınız.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Tamsayı Çıkarma (SUB_I) KomutuWord uzunlu�undaki iki tam sayının çıkarılması için kullanılır. Çıkarılacak

sayılar IN1 ve IN2 giri�lerine operant olarak yazılır. Operantlar sabit sayılar ve worduzunlu�undaki hafıza alan adresleri olabilir. Çıkarma i�lemi sonucu OUT çıkı�ı ilebelirtilen word uzunlu�undaki hedef operant alanına yazılır. ( IN1- IN2 = OUT )

Çıkarma i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özelhafıza bitleri etkilenir. Çıkarma i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Double word uzunlu�undaki tam sayıları çıkarmak için SUB_DI, doubleword uzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıları çıkarmak ise SUB_R komutukullanılır.

Page 22: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Tamsayı Çarpma (MUL_I) KomutuWord uzunlu�undaki iki tam sayının çarpılması için kullanılır. Çarpılacak

sayılar IN1 ve IN2 giri�lerine operant olarak yazılır. Operantlar sabit sayılar ve worduzunlu�undaki hafıza alan adresleri olabilir. Çarpım sonucu OUT çıkı�ı ile belirtilenword uzunlu�undaki hedef operant alanına yazılır. (IN1* IN2 = OUT)

Çarpma i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özelhafıza bitleri etkilenir. Çarpma i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Double word uzunlu�undaki tamsayıları çarpmak için MUL_DI, doubleword uzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıları çarpmak için ise MUL_R komutukullanılır. Bu komutların kullanım �ekli ve operantları için S7 – 200 kullanımkılavuzuna bakınız.

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Double Tam Sayı Sonuçlu Tam Sayı Çarpma ( MUL ) KomutuBu komut IN1 ve IN2 giri�lerinde bulunan word uzunlu�undaki iki tam

sayıyı çarpar ve sonucu OUT çıkı�ı ile belirtilen double word uzunlu�undaki hafızaalanına yazar. (IN1* IN2 = OUT )

Çarpma i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özelhafıza bitleri etkilenir. Çıkarma i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Page 23: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ����

Tam Sayı Bölme (DIV_I) KomutuBu komut IN1 giri�inde bulunan word uzunlu�undaki tam sayıyı, IN2

giri�inde bulunan ve yine word uzunlu�undaki tam sayıya böler. Bölüm sonucu OUTçıkı�ı ile belirtilen word uzunlu�undaki hafıza alanına yazılır. Bölme i�lemisonucunda elde edilen kalan dikkate alınmaz. ( herhangi bir alanda saklanmaz.)

Bölme i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1, SM1.2 ve SM1.3özel hafıza bitleri etkilenir. Bölme i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik0 de�erini alır.

Double word uzunlu�undaki tam sayıların bölünmesi için DIV_DI, doubleword uzunlu�undaki alanda bulunan reel sayıların bölünmesi için ise DIV_R komutukullanılır. Bu komutların kullanım �ekli ve operantları için S7 – 200 kullanımkılavuzuna bakınız.

�������������������� ������������������ ���������������� ���

Kalanlı Tam Sayı Bölme (DIV) KomutuBu komut IN1 giri�inde bulunan word uzunlu�undaki tam sayıyı IN2

giri�inde bulunan yine word uzunlu�undaki tam sayıya böler. Bölme i�lemi sonucundaelde edilen bölüm ve kalan OUT çıkı�ı ile belirtilen double word uzunlu�undaki hafızaalanına yazılır. Bölüm, double word uzunlu�undaki alanın dü�ük de�erli wordüne,kalan ise yüksek de�erli wordüne yerle�ir.

Bölme i�leminin sonucuna ba�lı olarak SM1.0, SM1.1, SM1.2 ve SM1.3özel hafıza bitleri etkilenir. Bölme i�lemi sırasında bir hata olu�ursa ENO çıkı�ı lojik 0de�erini alır.

Page 24: PROGRAMLANAB LR DENETLEY CLER DERS - …ozersenyurt.net/dersler/plc/PLC_DERS_06.pdf · PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine

�������������������� ������������������ ���������������� ���!


Recommended