“ULUSAL BİYOÇEŞİTLİLİĞİNİN VE GEN KAYNAKLARININ KORUNMASI HEDEFLERİ DOĞRULTUSUNDA BÜYÜK MEMELİ TÜRLERİNİN ARAŞTIRILMASI, KORUNMASI VE YÖNETİMİ”

Proje Sahibi:“Çevre ve Orman BakanlığıDoğa Koruma Milli Parklar Genel

Müdürlüğü”

Yönetici Kurum:“TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi,

Yürütücü Kurum:Selçuk Üniversitesi”

Proje Sahibi ihtiyaçları:

Biyolojik Çeşitlilik Ulusal Odak Noktası olan Çevre ve Orman Bakanlığı’nın ülkemiz adına taraf olduğu sözleşmeler ve bunlara paralel olarak geliştirilen ulusal eylem planları gereği yükümlülükleri vardır. Bu sözleşmeler ve planlar:

Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (1996) Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planını (2007) Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi

(Bern Sözleşmesi, yürürlülük: 1 Haziran 1982) Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin

Uluslararası Ticaretine Dair Sözleşme (CıTES Sözleşmesi, yürürlük: 01 Temmuz 1975)

Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (29 Aralık 1992) Hayvan Genetik Kaynakları Üzerine Interlaken Deklerasyonu (2007)

Proje Sahibi ihtiyaçları:Tüm bu sözleşmeler ve eylem planları dahilinde gerçekleştirilen ulusal toplantılarda alınan kararlar vardır:

‘TÜBİTAK –Vizyon 2023’ öngörü çalışmasında belirlenen öncelikli alanlar

11. ve 12. Bilim Teknoloji Yüksek Kurulu toplantısında ulusal öncelikli alan olarak kabul edilen “Hayvan Gen Kaynaklarının Korunması” kararı

DPT’nin sekizinci beş yıllık kalkınma planı (2001 ve 2005) kapsamında Yerli Hayvan Gen Bankası oluşturulması kararı

Proje Sahibi ihtiyaçları:

Hayvan Genetik Kaynakları Küresel Eylem Planı çerçevesinde:

Hayvan genetik kaynaklarının tanımlanması, izlenmesi ve sürdürülebilir olarak korunması konularında ulusal, bölgesel ve küresel ölçekli yapılanmanın etkinliğinin desteklenmesi ve artırılması,

Yeterli finansal kaynağın, alt yapı oluşturulması, insan kaynakları ve işbirliğinin geliştirilmesi için seferber edilmesi,

gerekmektedir.

Proje Sahibi ihtiyaçları:

Biyolojik çeşitliliğin tanımlanması Tür/alt tür isimlerinin revizyonu Hayvan gen kaynaklarının korunması

kapsamında oluşturulan yönetmelik gereği tür tescili için kriterlerin belirlenmesi

Av kotalarının belirlenmesi kapsamında tür/alt tür isimlendirmelerinin doğru yapılması ve popülasyon büyüklükleri ile demografik yapısının tespit edilmesi

Hayvan gen kaynaklarının korunması eylem planları kapsamında DNA ve hücre bankalarının kurulması

Memeli dağılım haritası Yasak avla mücadele

Projenin Amacı:

1. Öncelikle proje kapsamında yer alan türler için olmak üzere DNA bankası kurulması Hücre bankası kurulması

2. Proje kapsamına dahil türler için tür/alt tür tanımlaması ve revizyonlarına yönelik genotiplendirme yapılması

3. Envanter çalışmaların genetik verilerle desteklemek / doğrulamak, av kotalarının doğru belirlenmesine katkı koymak

4. Proje kapsamına dahil türler için yaban hayatı kriminal çalışmalarına yönelik test/tanı metotları/kitleri oluşturmak

Projenin Amacı:

5. GPS GSM tasmalar ile proje kapsamında yer alan türlerin ekolojik verilerini toplamak

6. Eğitim ve uygulama çalışmaları ile ilgili kurumlar bünyesinde yeterli teknik donanıma ve kapasiteye sahip uzman ekibin oluşturulmasını sağlamak

7. Koruma ve tespit çalışmalarına yerel halkın dahil edilip bilinçlendirilmesine yönelik materyal hazırlamak

8. Türkiye büyük memelileri üzerine (proje çıktılarını kullanarak) bir referans kitap hazırlamak

Projenin Kapsamı: Türler ve Alanlar

Projenin Kapsamı: Türler ve Alanlar

Projenin Kapsamı

Proje kapsamında hayvanat bahçeleri, hayvan barınakları ve koruma alanlarında bulunan proje kapsamına dahil türlere ait bireyler de analizlere dahil edilecektir.

Tüm örnekler 3 tip DNA işareti ile genotiplendirilecektir (mtDNA, mikrosatelit DNA ve Y-kromozomu).

Arazi çalışmalarında fotokapanlar kurulacaktır.

Belirlenen türlerde GPS GSM tasmalar yardımıyla türlere özgü ekolojik veriler toplanacaktır.

Eğitim broşürleri ve referans kitap hazırlanacaktır.

Projede hedeflenen sayılar:

Proje Çıktıları

Proje Sahibi Kurumun ihtiyaçlarını Karşılamaya Yönelik Çıktılar

DNA bankası kurulması Hücre bankası kurulması

Proje Çıktıları

Proje Sahibi Kurumun ihtiyaçlarını Karşılamaya Yönelik Çıktılar

Kapsama dahil türlerin genotiplendirmesinin yapılması

Kapsama dahil türlerin tür/alt tür isimlerinin revizyonu

Kapsama dahil türler için genetik tanı test panelleri geliştirilmesi

Kota belirleme çalışmalarına yönelik envanterleme metodu için sitogenetik/genetik yaş ve cinsiyet tayini yöntemi geliştirilmesi

Proje Çıktıları

Proje Sahibi Kurumun ihtiyaçlarını Karşılamaya Yönelik Çıktılar

Veri tabanı oluşturulması Proje sahibi kurumun eğitim amaçlı

kullanması için bilgilendirme broşürleri/sunumlar hazırlanması

Proje sahibi kurumun eğitim amaçlı kullanması için Türkiye büyük memelileri üzerine bir referans kaynak kitap hazırlanması

Proje Çıktıları Projenin Yan Çıktıları

Yetişmiş eleman Hayvan tescil komitesinin yaban hayvanları için kriter

belirlemesine yönelik veri toplanması Büyük memeli dağılım haritasının çıkartılması İnsan hayatı-yaban hayatı kesişim yerlerinin (ve

etkilerinin) tespit edilmesi Daha önce fotoğraflanmış/fotoğraflanamamış

hayvanların fotokapanlarla fotoğraflarının çekilmesi ve varlıklarının belgelenmesi

Av turizmi değerlerinin artması ve yerel ekonomiye getirisi

Proje gelişme, final raporları, bilimsel makaleler

Proje İş Paketleri

İ.P. 1: Büyük memeli türleri için DNA ve hücre bankaları oluşturulması

Bu iş paketi uluslar arası sözleşmeler ile ulusal eylem planları ve belirlenmiş öncelikli alanlar çerçevesinde DNA bankası ve hücre bankası sistemlerinin kurulması ve oluşturulmasını kapsar.

İ.P. 2: Genetik karakterizasyon ve türlere özgü genetik tanı panellerinin oluşturulması

Bu iş paketi ile kapsamda belirlenen türlerin genotiplendirmesi gerçekleştirilerek tür/alt tür revizyonları yapılacak ve tür tescil komitesinin kriter belirleme ihtiyacına yönelik veri toplanacaktır. Ayrıca, yaban hayatı kriminal çalışmalarına yönelik tür tayini kitleri/metotları oluşturulacaktır.

Proje İş Paketleri

İ.P. 3: Öncelikli Yaban Hayatı Geliştirme Sahalarında belli büyük memeli türleri için örnek envanter metodları geliştirilmesi ve detaylı popülasyon analizlerinin yapılması

Literatürdeki çalışmalar envanterleme yöntemi olarak genetik metotlarında uygulanmasının önemini ortaya koymuştur. Proje sahibi kurumun av kotaları belirleme ve CITES kapsamında kotalarını TÜBİTAK’a onaylatma ihtiyacı vardır. Bu ihtiyaç için doğru envanterleme en önemli adımdır. Envanterleme yalnızca sayı belirleme değildir. Dişi ve erkek bireylerin sayısı ve yaş dağılımı da popülasyonların devamını direk etkileyen ve av kotalarının doğru belirlenmesi için gerekli en önemli bilgidir.

Bu iş paketi kapsamında bu ihtiyaçlara yönelik pilot bir çalışma yapılacaktır.

Proje İş Paketleri

İ.P. 4: Eğitim materyallerinin ve veri tabanı yazılımının hazırlanması

Hayvan gen kaynaklarının tespiti ve korunmasında halkın bizzat iştiraki çok önemlidir. Doğru bilgilendirme ve bilinçlendirme ile bu iştirak sağlanabilir. Buna yönelik eğitim materyalleri/broşürler hazırlanacak ve bir referans kaynak kitap hazırlanacaktır. Bilginin paylaşılmasına yönelik proje verilerinin/çıktılarının da yer aldığı bir veri tabanı hazırlanacaktır.

İ.P. 5: Proje Yönetimi

Projenin çalışma takvimine uygun gitmesi ve proje ekibi arası koordinasyonun sağlanmasını kapsayan iş paketidir.

Proje Çıktılarının Uygulamaya AktarılmasıProje Çıktısı Aktarım Mekanizması Aktarım Süresi

Hücre bankası

Doğrudan kullanım ve yönetmelik düzenlemesiyle projelerde kullandırma

 Proje bittikten sonra 1 ay içinde aktarılacak ve Bakanlık denetiminde ilk olarak 3 yıl süreyle kullanıma açık olacaktır.

DNA bankası

Doğrudan kullanım ve yönetmelik düzenlemesiyle projelerde kullandırma 

 Proje bittikten sonra 1 ay içinde aktarılacak ve Bakanlık denetiminde ilk olarak 3 yıl süreyle kullanıma açık olacaktır.

Genetik test panelleri Doğrudan kullanım

 Projenin 2-4. yıllarında proje ekibi müşteri kurumun ihtiyaçları doğrultusunda testleri gerçekleştirecektir. Proje bittikten sonra 1 ay içinde aktarılacak ve Bakanlık denetiminde ilk olarak 3 yıl süreyle kullanıma açık olacaktır

Proje Çıktılarının Uygulamaya Aktarılması

Proje Çıktısı Aktarım Mekanizması Aktarım Süresi

Tür/alt tür isim revizyonu

Mevzuat güncellemesi ve değişikliği yapılacaktır

Proje bitiminden sonra 1 yıl

Envanterleme metodu için genetik modül

Mevzuat güncelleme/değişiklikHizmet alımı/projelendirme ile yaygınlaştırma 

Proje bitiminden sonra 18 ay

Tüm proje verileri Doğrudan kullanım ile proje verileri değerlendirilerek gerekli işlemler gerçekleştirilecektir.

Proje bitiminden sonra 2 yıl 

İnsan-yaban hayatı etkileşim haritası

Doğrudan kullanım Mevzuat değişikliği

Proje bitiminden sonra 3 yıl

Yetişmiş eleman  Doğrudan kullanım ile eğitimler verme

 Proje bitiminden sonra 1 yıl, 3 yıla uzatılabilir.

Uluslar arası yükümlülüklerin bazı türler için yerine getirilmesi

Doğrudan kullanımMevzuat değişikliğiHizmet alımı/projelendirme

 Proje bitiminden sonra 1 yıl

Proje Çıktılarının Uygulamaya Aktarılması

Proje Çıktısı Aktarım Mekanizması Aktarım Süresi

Veri bankası oluşturulması

Doğrudan kullanım Proje bitiminden sonra 3 yıl

Eğitici poster ve broşür hazırlanması ve Türkiye Büyük Memelileri üzerine bir referans kitap yayınlanması

Doğrudan kullanımProje bitiminden sonra 2 yıl (3 yıla uzatılabilir)

Uluslar arası enstitüler ve bilim adamları ile bağlantı ve işbirliği

Doğrudan kullanım Proje bitiminden sonra 1 yıl