Upload
ngotuyen
View
223
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
Propozycja planu wynikowego – „Chemia Nowej Ery” – klasa 3 gimnazjum
Tytuł rozdziału w podręczniku
Temat lekcji
Treści nauczania
Wymagania edukacyjne Uwagi podstawowe
(P) ponadpodstawowe
(PP) Dział V. Sole 5. Poznajemy sole 5.1. Wzory i nazwy soli
73. Budowa i nazwy soli • budowa soli • ustalanie wzorów
sumarycznych soli • wzór ogólny soli • nazewnictwo soli
Uczeń: • omawia budowę soli (B) • wyróżnia metal i resztę
kwasową (B) • zapisuje wzór ogólny soli
(B) • podaje nazwy soli
pochodzących od podanego kwasu (C)
• podaje nazwy kwasów, od których pochodzą podane sole (C)
• ustala rodzaj wiązania między metalem a resztą kwasową (B)
Uczeń: • wyjaśnia, na czym polega
wiązanie jonowe w solach (C)
74. Ustalanie wzorów soli na podstawie nazwy i odwrotnie
• wzory i nazwy soli
Uczeń: • wie, że sole występują
w postaci kryształów, a nie pojedynczych cząsteczek (A)
• podaje nazwy soli oraz zapisuje ich wzory sumaryczne i strukturalne (C)
• identyfikuje sole w zbiorze różnych substancji (C)
Uczeń: • zapisuje wzory i podaje nazwy
soli (trudniejsze przykłady) (C)
5.2. Dysocjacja jonowa soli
75. Dysocjacja jonowa soli • dysocjacja jonowa soli • jony:
− kationy metalu − aniony reszty
Uczeń: • opisuje dysocjację soli (B) • dostrzega związek ładunku
jonu metalu, reszty
Uczeń: • zapisuje i odczytuje równania
reakcji dysocjacji (C)
2
kwasowej kwasowej z wartościowością (C)
• zapisuje i odczytuje proste równania reakcji dysocjacji (C)
6. Poznajemy sposoby otrzymywania soli 6.1. Reakcje zobojętniania
76. Reakcja zobojętniania jako jeden ze sposobów otrzymywania soli
• reakcja zobojętniania − jeden ze sposobów otrzymywania soli
• cząsteczkowy, jonowy, jonowy skrócony zapis równania reakcji chemicznej
Uczeń: • definiuje reakcję
zobojętniania (A) • wie, że sole można
otrzymywać w reakcji zobojętniania (B)
• wyjaśnia rolę wskaźnika w reakcji zobojętniania (B)
• podaje zapis ogólny przebiegu reakcji zobojętniania (A)
• wie, jaki zapis reakcji nazywa się cząsteczkowym, jonowym, skróconym jonowym (B)
• zapisuje proste równania (3 formy) reakcji zobojętniania (C)
Uczeń: • zapisuje i odczytuje równania
reakcji (3 formy) zobojętniania (C)
• proponuje substraty reakcji zobojętniania potrzebne do otrzymania danej soli (D)
• przeprowadza zaproponowaną przez siebie reakcję chemiczną (D)
• wyjaśnia zmianę odczynu roztworu w reakcji zobojętniania (B)
6.2. Reakcje metali z kwasami
77. Otrzymywanie soli w reakcji metali z kwasami
• reakcja metalu aktywnego z kwasem – jeden ze sposobów otrzymywania soli
• wodór i sól – produkty reakcji metalu aktywnego z kwasem
• sprawdzanie, czy metale nieaktywne, np. miedź, reagują z kwasami
• szereg aktywności metali
Uczeń: • podaje zapis ogólny
przebiegu reakcji metalu aktywnego z kwasem (A)
• wie, że można ją stosować do otrzymywania soli (B)
• zapisuje i odczytuje prostsze równania reakcji metali z kwasami (C)
• wyjaśnia, co to jest szereg aktywności metali (B)
• podaje zastosowanie szeregu aktywności metali (B)
Uczeń: • zapisuje i odczytuje równania
reakcji kwasów z metalami (C) • wyjaśnia istotę reakcji kwasów
z metalami (B) • wie, które metale reagują
według omawianego schematu (B)
• korzysta z szeregu aktywności metali (C)
• przewiduje, czy dana reakcja chemiczna zachodzi (D)
• przeprowadza reakcję kwasów z metalami (C)
3
• identyfikuje gazowy produkt reakcji chemicznej (C)
6.3. Reakcje tlenków metali z kwasami
78. Otrzymywanie soli w reakcji tlenków metali z kwasami
• reakcja tlenków metali z kwasami − jeden ze sposobów otrzymywania soli
Uczeń: • podaje zapis ogólny
przebiegu reakcji tlenków metali z kwasami (A)
• wie, że reakcje tlenków metali z kwasami można zastosować do otrzymywania soli (B)
• zapisuje i odczytuje proste równania reakcji chemicznych (C)
Uczeń: • zapisuje i odczytuje równania
reakcji tlenków metali z kwasami (C)
• opisuje doświadczenia przeprowadzone na lekcji, potrafi je przeprowadzić (C)
• proponuje i przeprowadza reakcję otrzymywania danej soli tą metodą (D)
6.4. Inne sposoby otrzymywania soli
79. Inne sposoby otrzymywania soli
• inne sposoby otrzymywania soli: − reakcja metalu
z niemetalem − reakcja tlenku
zasadowego z tlenkiem kwasowym
− reakcja tlenku kwasowego z zasadą
Uczeń: • zna jedną z omawianych
metod i potrafi ją zastosować w zadaniach (C)
• zapisuje równania reakcji (C)
• odróżnia tlenki kwasowe od tlenków zasadowych (C)
• definiuje bezwodnik kwasowy (A)
Uczeń: • wymienia poznane sposoby
otrzymywania soli (B) • wymienia produkty
omawianych reakcji chemicznych (B)
• zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli podanymi metodami (C)
• proponuje sposób otrzymania podanej soli (D)
• projektuje doświadczenie do podanej propozycji (D)
• wykonuje zaprojektowane doświadczenie (D)
4
80. Otrzymywanie soli trudno rozpuszczalnych
• sole trudno rozpuszczalne • powstawanie soli trudno
rozpuszczalnych jako łączenie się odpowiednich jonów
• cząsteczkowy, jonowy, jonowy skrócony zapis równania reakcji powstawania soli trudno rozpuszczalnej
• analiza tabeli rozpuszczalności
Uczeń: • podaje podział soli (A) • wyjaśnia, co to są sole
trudno rozpuszczalne (B) • korzysta z tabeli
rozpuszczalności (C) • definiuje reakcję
strąceniową (A) • zapisuje i odczytuje proste
równania reakcji strąceniowych (C)
Uczeń: • swobodnie korzysta z tabeli
rozpuszczalności (C) • przewiduje wynik reakcji
chemicznej na podstawie informacji z tabeli rozpuszczalności (D)
• proponuje reakcję otrzymywania danej soli trudno rozpuszczalnej (D)
• projektuje doświadczenie do podanej propozycji (D)
• wykonuje zaprojektowane doświadczenie (D)
• zapisuje równania reakcji (zapis cząsteczkowy, jonowy, jonowy skrócony) (C)
• podaje zastosowania reakcji strąceniowych (C)
5.3. Elektroliza soli 81. Elektroliza wodnych roztworów soli
• elektroliza soli: − mechanizm elektrolizy − reakcje elektrodowe − produkty elektrolizy
• zastosowania elektrolizy
Uczeń: • definiuje elektrolizę, katodę,
anodę, kation i anion (A) • wyjaśnia, na czym polegają
reakcje elektrodowe (B) • ustala produkty elektrolizy
wodnego roztworu CuCl2 (C)
• wymienia najważniejsze zastosowania elektrolizy (A)
Uczeń: • zapisuje i omawia równania
reakcji elektrodowych (C) • określa zastosowania
elektrolizy (C)
7. Poznajemy zastosowania soli
82. Podsumowanie wiadomości. Sole wokół nas
• zastosowania wybranych soli
• sole szkodliwe dla zdrowia i życia człowieka
• utrwalenie wiadomości o solach
Uczeń: • podaje przykłady
występowania i zastosowania najważniejszych soli (B)
Uczeń: • wymienia przykłady
występowania i zastosowania soli (A)
• identyfikuje sole na podstawie podanych informacji (D)
• wymienia sole szkodliwe dla zdrowia człowieka (C)
8. Obliczenia chemiczne tematy
5
nadobowiązko- we
8.1. Pojęcie mola 8.2. Masa molowa 8.3. Obliczenia stechiometryczne
83. Pojęcie mola i masy molowej
• mol • masa molowa
Uczeń: • definiuje mol i masę
molową (A) • podaje masę molową (C) • wykonuje proste obliczenia
(C)
Uczeń: • korzysta z poznanych pojęć
przy obliczeniach (C)
tematy nadobowiązko-we
Podsumowanie działu
84.−85. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu
Dział VI. Surowce i tworzywa 9. Poznajemy surowce pochodzenia mineralnego 9.1. Skład chemiczny skorupy ziemskiej
86. Skład pierwiastkowy skorupy ziemskiej
• skład pierwiastkowy skorupy ziemskiej
• porównanie składów pierwiastkowych skorupy ziemskiej, Ziemi i Wszechświata
• surowce mineralne
Uczeń: • definiuje skorupę ziemską,
minerały, skały i surowce mineralne (A)
• wymienia nazwy najważniejszych pierwiastków chemicznych występujących w skorupie ziemskiej, Ziemi i we Wszechświecie (A)
• dokonuje podziału surowców mineralnych (B)
• podaje przykłady surowców każdego rodzaju (B)
Uczeń: • porównuje skład
pierwiastkowy skorupy ziemskiej, Ziemi i Wszechświata (C)
9.2. Skały wapienne, ich właściwości i zastosowania
87. Skały wapienne
• skały wapienne: − wapień − kreda − marmur
• węglan wapnia – główny składnik skał wapiennych
• reakcja charakterystyczna wapieni
• zastosowania wapieni
Uczeń: • wymienia nazwy skał
wapiennych (A) • podaje nazwę i wzór
głównego składnika skał wapiennych (B)
• zapisuje reakcję charakterystyczną wapieni (C)
• wyjaśnia, co to są: wapno palone, gaszone, zaprawa
Uczeń: • zapisuje i objaśnia równania
reakcji od skał wapiennych do zaprawy murarskiej (C)
• wyjaśnia, na czym polega twardnienie zaprawy murarskiej, zapisuje równanie reakcji (C)
• projektuje doświadczenie udowadniające, że skały wapienne zawierają węglan
6
murarska (wapienna) (B) • zapisuje wzory wapna
palonego i gaszonego (C) • wymienia najważniejsze
właściwości wapna palonego i gaszonego (A)
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania wapna palonego i wapna gaszonego (C)
• wyjaśnia, na czym polega twardnienie zaprawy murarskiej (B)
• wymienia najważniejsze zastosowania wapieni (A)
wapnia (D) • projektuje doświadczenie,
udowadniające, że mamy do czynienia ze „starym” tynkiem (zawiera CaCO3) (D)
• wymienia zastosowania omawianych substancji (A)
9.3. Skały gipsowe, ich właściwości i zastosowania
88. Skały gipsowe
• skały gipsowe • siarczan(VI) wapnia
− główny składnik skał gipsowych
• hydraty – sole uwodnione • gips krystaliczny i gips
palony • zastosowania gipsu
palonego
Uczeń: • wymienia nazwy skał
gipsowych (A) • podaje nazwę i wzór
głównego składnika skał gipsowych (B)
• definiuje hydraty (A) • podaje różnice między
gipsem krystalicznym a gipsem palonym (B)
• opisuje sposób otrzymania gipsu palonego z gipsu krystalicznego (B)
• wyjaśnia, na czym polega twardnienie gipsu palonego (B)
• podaje najważniejsze zastosowania gipsu (A)
Uczeń: • zapisuje równania reakcji
otrzymywania gipsu palonego (C)
• zapisuje i omawia równanie reakcji twardnienia zaprawy gipsowej (C)
• omawia zastosowania gipsu (A)
9.4. Tlenek krzemu(IV), jego odmiany i zastosowania 9.5. Szkło
89.Tlenek krzemu(IV), zastosowanie w produkcji szkła
• tlenek krzemu(IV) jako składnik minerałów
• właściwości i zastosowania krzemionki
• budowa wewnętrzna szkła
Uczeń: • zapisuje wzory tlenku
krzemu(IV) (C) • wymienia minerały,
w których występuje tlenek
Uczeń: • omawia dokładnie produkcję
szkła (C) • porównuje substancje
krystaliczne i bezpostaciowe
9.6. Gleba i jej właściwości − w przypadku 5 godzin w cyklu
7
• rodzaje i zastosowania szkła
krzemu(IV) (A) • wymienia właściwości
i zastosowania krzemionki (A)
• podaje cechy substancji bezpostaciowej (B)
• zna podstawowe surowce do produkcji szkła (A)
• opisuje przebieg produkcji szkła (B)
• wymienia właściwości i zastosowania szkła (A)
(C) • wymienia rodzaje szkła
i podaje ich zastosowania (C)
nauczania
9.7. Metale 90. Metale
• wspólne i różniące właściwości metali
• metody otrzymywania metali
• korozja metali • stopy metali
Uczeń: • wymienia postaci metali
występujące w przyrodzie (A)
• definiuje rudy i stopy metali (A)
• podaje przykłady rud i stopów metali (C)
• wyjaśnia, na czym polega korozja metali (B)
• wymienia właściwości metali (B)
• podaje sposób otrzymywania metali z ich rud (B)
• zapisuje proste równania reakcji chemicznych (C)
Uczeń: • określa istotę otrzymywania
metali z ich rud – znaczenie reakcji redukcji (C)
• porównuje właściwości różnych metali (C)
• objaśnia proces wielkopiecowy (C)
• zapisuje równania reakcji otrzymywania metali z ich związków chemicznych (C)
• analizuje problem − dlaczego częściej zamiast czystych metali używane są ich stopy (D)
10. Poznajemy surowce energetyczne 10.1. Węgle kopalne 10.2. Ropa naftowa i gaz ziemny
91. Surowce energetyczne − węgle kopalne, gaz ziemny, ropa naftowa
• powstawanie złóż węgla • podział węgli kopalnych • zastosowania węgli
kopalnych • powstawanie ropy
naftowej i gazu ziemnego • produkty destylacji
frakcjonowanej ropy
Uczeń: • określa, jak powstają złoża
węgli kopalnych, gazu ziemnego i ropy naftowej (C)
• podaje właściwości ropy naftowej (A)
• wyjaśnia podział węgli
Uczeń: • bada właściwości fizyczne
ropy naftowej i jej palność (C) • omawia proces destylacji ropy
naftowej (B) • porównuje frakcje ropy
naftowej (C) • określa zastosowania
8
naftowej • zastosowania ropy
naftowej i gazu ziemnego
kopalnych (C) • wyjaśnia pojęcie destylacji
frakcjonowanej (B) • definiuje węglowodory (A) • wymienia produkty
destylacji ropy naftowej (A) • wymienia zastosowania
omawianych surowców (B)
produktów destylacji frakcjonowanej ropy naftowej (C)
10.1. Węgle kopalne 10.2. Ropa naftowa i gaz ziemny 10.3. Alternatywne źródła energii
92. Węgiel kamienny. Alternatywne źródła energii
• węgiel kamienny jako paliwo
• produkty suchej destylacji węgla kamiennego
• wyczerpywanie się zasobów surowców energetycznych i ochrona środowiska przyrodniczego
• przykłady alternatywnych źródeł energii
Uczeń: • wyjaśnia, na czym polega
sucha destylacja węgla kamiennego (B)
• wymienia produkty suchej destylacji węgla kamiennego i niektóre ich zastosowania (A)
• podaje przykłady wpływu na środowisko przyrodnicze działalności człowieka związanej z wykorzystywaniem surowców energetycznych (C)
• podaje przykłady rozwiązań mających na celu ochronę środowiska przyrodniczego przed wpływem działalności człowieka (C)
• wymienia alternatywne źródła energii (A)
Uczeń: • wymienia produkty suchej
destylacji węgla kamiennego i ich niektóre zastosowania (C)
• omawia zasoby surowców energetycznych (C)
• analizuje skutki wykorzystywania ich przez człowieka (D)
• wyjaśnia przyczyny poszukiwania nowych źródeł energii (C)
• przedyskutowuje problemy ekologiczne związane z wydobywaniem i wykorzystywaniem surowców energetycznych (D)
• omawia alternatywne źródła energii (C)
Podsumowanie działu
93.−94. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu.
Dział VII. W ęgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy odmiany węgla pierwiastkowego
95. Węgiel pierwiastkowy
• właściwości węgla jako pierwiastka chemicznego
• występowanie węgla
Uczeń: • wyjaśnia, czym się zajmuje
chemia organiczna (B)
Uczeń: • analizuje budowę diamentu
i grafitu i wyjaśnia jej
9
w przyrodzie w stanie wolnym, w związkach nieorganicznych i organicznych
• podaje informacje o węglu na podstawie jego położenia w układzie okresowym (C)
• definiuje zjawisko alotropii (A)
• wymienia odmiany alotropowe węgla (A)
• podaje właściwości odmian alotropowych węgla (B)
• wykrywa węgiel w substancjach organicznych (C)
konsekwencje (D) • podaje informacje na temat
fulerenów (B) • wykrywa węgiel i wodór
w związkach organicznych (C)
2. Poznajemy węglowodory nasycone 2.2. Metan 96. Metan – główny składnik
gazu ziemnego
• metan jako składnik gazu ziemnego
• właściwości metanu • zależność przebiegu
spalania metanu od ilości tlenu
Uczeń: • wyjaśnia, jakie związki
chemiczne nazywa się węglowodorami (B)
• zna skład i zastosowania gazu ziemnego (A)
• rozumie zasady obchodzenia się z gazem ziemnym (B)
• zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny metanu (B)
• buduje model cząsteczki metanu (C)
• wymienia właściwości i zastosowania metanu (A)
• wie, na czym polega spalanie całkowite i niecałkowite (B)
• zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania dla metanu (C)
Uczeń: • bada doświadczalnie rodzaje
produktów spalania metanu (C)
2.1. Szereg homologiczny alkanów 2.3. Właściwości
97. Szereg homologiczny węglowodorów nasyconych (alkanów)
• węglowodory nasycone • szereg homologiczny • alkany:
− nazewnictwo
Uczeń: • wyjaśni pojęcia:
węglowodory nasycone, alkany i szereg
Uczeń: • zapisuje równania reakcji
spalania dowolnego alkanu (C) • analizuje zmiany właściwości
10
alkanów − wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne
− wzór ogólny • zastosowania alkanów • szereg homologiczny
węglowodorów nasyconych: − zmiany właściwości
fizycznych w szeregu homologicznym
homologiczny (B) • zapisuje wzór ogólny
alkanów (B) • rozróżnia wzory
sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne (B)
• podaje nazwy, wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne alkanów (C)
• buduje model cząsteczki podanego alkanu (C)
w szeregu homologicznym (D)
3. Poznajemy węglowodory nienasycone 3.1. Szeregi homologiczne alkenów i alkinów
98. Węglowodory nienasycone (alkeny i alkiny)
• węglowodory nienasycone
• alkeny: − wzór ogólny − wzory − nazewnictwo
• alkiny: − wzór ogólny − wzory − nazewnictwo
Uczeń: • wyjaśnia, co to są
węglowodory nienasycone (B)
• definiuje alkeny, alkiny (A) • podaje wzory ogólne
alkenów i alkinów (B) • zapisuje wzory alkenów
i alkinów (C) • stosuje zasady nazewnictwa
(C) • oblicza masy cząsteczkowe
węglowodorów (C)
Uczeń: • buduje model cząsteczki
dowolnego alkenu i alkinu (C)
3.2. Eten 99. Eten (etylen) − przedstawiciel alkenów
• eten: − budowa cząsteczki − otrzymywanie − właściwości fizyczne
i chemiczne − zastosowania
Uczeń: • zapisuje wzory sumaryczny
i strukturalny etenu (C) • buduje model cząsteczki
etenu (C) • wie, jak otrzymać eten (B) • wymienia właściwości etenu
(A) • wyjaśni pojęcia monomer,
polimer, reakcje polimeryzacji i reakcja przyłączania (B)
• zapisuje równania reakcji
Uczeń: • otrzymuje eten i bada jego
właściwości (C) • zapisuje równania reakcji
otrzymywania etenu, reakcji przyłączania i polimeryzacji (C)
• analizuje właściwości i budowę cząsteczki etenu (D)
11
spalania etenu (C) • wie, jak doświadczalnie
odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych (B)
• podaje zastosowania etenu (A)
3.3. Etyn 100. Etyn (acetylen) − przedstawiciel alkinów
• etyn (acetylen): − budowa cząsteczki − otrzymywanie − właściwości fizyczne
i chemiczne − zastosowania
Uczeń: • zapisuje wzory etynu (C) • wie, jak otrzymać etyn (B) • wymienia właściwości
etynu (A) • zapisuje równania reakcji
spalania etynu (C) • podaje zastosowania etynu
(A)
Uczeń: • otrzymuje etyn i bada jego
właściwości (C) • zapisuje równania reakcji
otrzymywania etynu (C) • zapisuje równania reakcji
przyłączania i polimeryzacji etynu (D)
• analizuje budowę cząsteczki etynu i jej konsekwencje (D)
3.2. Eten 3.5. Tworzywa sztuczne
101. Polietylen jako przedstawiciel tworzyw sztucznych
• tworzywa sztuczne: − przykłady − otrzymywanie
w procesie polimeryzacji
Uczeń: • wymienia przykłady
tworzyw sztucznych (A) • podaje, w jakiej reakcji
chemicznej można niektóre z nich otrzymać (B)
• wyjaśni pojęcia monomer, polimer (B)
• podaje przykłady zastosowania tworzyw sztucznych (B)
Uczeń: • określa, jakie substancje mogą
ulegać polimeryzacji (C) • omawia budowę polimeru (B) • analizuje zalety i wady
tworzyw sztucznych (D)
2.3. Właściwości alkanów 3.4. Właściwości alkenów i alkinów
102. Porównanie budowy cząsteczek i właściwości alkanów, alkenów i alkinów
• porównanie budowy cząsteczek alkanów, alkenów, alkinów
• porównanie aktywności chemicznej węglowodorów
• najważniejsze zastosowania węglowodorów
Uczeń: • zapisuje wzory ogólne
węglowodorów (B) • zapisuje wzory prostszych
węglowodorów (sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne) i podaje ich nazwy (C)
• wymienia różnice w budowie alkanów,
Uczeń: • wyjaśnia od czego zależy
rodzaj produktów spalania węglowodorów (B)
• zapisuje wzory dowolnego węglowodoru (C)
• zapisuje dla dowolnego węglowodoru równania reakcji: − spalania (C)
12
alkenów, alkinów (B) • doświadczalnie wykrywa
węgiel w węglowodorach (C)
• opisuje doświadczalny sposób odróżnienia węglowodorów nienasyconych od nasyconych (C)
• zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego węglowodorów (proste przykłady) (C)
• porównuje aktywność chemiczną węglowodorów z obecnością w ich cząsteczce wiązań wielokrotnych (C)
• wie, dla jakich węglowodorów zachodzi reakcja polimeryzacji i przyłączania (B)
• wymienia zastosowania węglowodorów (A)
− przyłączania, polimeryzacji (C)
• doświadczalnie odróżnia węglowodory nasycone od nienasyconych (C)
• analizuje zależność właściwości chemicznych węglowodorów od ich budowy (D)
Podsumowanie działu
103.−104. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu
Dział VIII. Pochodne węglowodorów 4. Poznajemy alkohole 4.1. Szereg homologiczny alkoholi
105. Szereg homologiczny alkoholi jako pochodnych węglowodorów
• pochodne węglowodorów • grupa węglowodorowa i
grupa hydroksylowa • alkohole:
− szereg homologiczny − nazewnictwo − wzór ogólny
Uczeń: • rozumie pojęcie
pochodnych węglowodorów (B)
• wyjaśnia budowę pochodnych (rodnik – grupa węglowodorowa, grupa
Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego alkohole
nazywa się pochodnymi węglowodorów (B)
• zna nazwy alkili (B) • zapisuje wzory i podaje nazwy
alkoholi (C)
13
funkcyjna) (B) • opisuje budowę alkoholi (B) • zna zasady tworzenia nazw
systematycznych alkoholi (B)
• zapisuje wzór ogólny alkoholi (B)
• zapisuje wzory (sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne) czterech pierwszych alkoholi w szeregu homologicznym i podaje ich nazwy (C)
• dowodzi, że alkohole tworzą szereg homologiczny (D)
4.2. Metanol 4.3. Etanol 14. Substancje silnie działające na organizm człowieka
106. Metanol i etanol
• metanol i etanol − właściwości i zastosowania
• fermentacja alkoholowa • alkoholizm – choroba
społeczna
Uczeń: • zapisuje wzory metanolu
i etanolu (C) • wskazuje rodnik i grupę
hydroksylową (C) • opisuje fermentację
alkoholową (B) • wymienia podstawowe
właściwości etanolu i metanolu (A)
• wie, że metanol jest trucizną (A)
• zna najważniejsze zastosowania etanolu (A)
• zapisuje równania reakcji spalania etanolu i metanolu (C)
Uczeń: • określa właściwości fizyczne
i chemiczne metanolu i etanolu (C)
• wyjaśnia, dlaczego, mimo obecności grupy –OH, roztwór etanolu ma odczyn obojętny (C)
• zapisuje równanie reakcji fermentacji alkoholowej i spalania (C)
• zanalizuje zastosowania etanolu, powiąże je z jego właściwościami (D)
• opisuje i samodzielnie wykonuje doświadczenia przeprowadzone na lekcji (C)
• wykrywa obecność etanolu (D)
4.4. Glicerol 4.5. Właściwości alkoholi
107. Glicerol (propanotriol).
• alkohole mono- i polihydroksylowe
• glicerol: − wzory sumaryczne,
półstrukturalne i strukturalne
− właściwości
Uczeń: • dzieli alkohole na mono-
i polihydroksylowe (A) • zna kryteria podziału
alkoholi (B) • podaje przykłady alkoholi
mono- i
Uczeń: • zna nazwy systematyczne
glicerolu i glikolu etylenowego, wyjaśnia ich pochodzenie (C)
• dostrzega związek właściwości glicerolu z jego
14
i zastosowania polihydroksylowych (B) • zapisuje wzory glicerolu
i glikolu etylenowego (C) • wymienia właściwości
i zastosowania glicerolu (A)
zastosowaniami (C) • zapisuje równania reakcji
spalania glicerolu (C)
5. Poznajemy kwasy karboksylowe 5.1. Szereg homologiczny kwasów karboksylowych
108. Szereg homologiczny kwasów karboksylowych.
• kwasy karboksylowe: − grupa węglowodorowa
i grupa karboksylowa − reszta kwasowa − szereg homologiczny − nazewnictwo − wzór ogólny
Uczeń: • rozumie, że kwasy
karboksylowe są pochodnymi węglowodorów (B)
• zna budowę kwasów karboksylowych (B)
• opisuje zasady nazewnictwa systematycznego (B)
• zna nazwy zwyczajowe najważniejszych kwasów karboksylowych (A)
• zapisuje wzór ogólny kwasów karboksylowych (B)
• zapisuje wzory czterech pierwszych kwasów karboksylowych w szeregu homologicznym (C)
• wskazuje we wzorze rodnik, grupę karboksylową i resztę kwasową (C)
Uczeń: • zna nazwy zwyczajowe
kwasów karboksylowych (A) • udowadnia, że kwasy
karboksylowe tworzą szereg homologiczny (D)
• zapisuje wzór dowolnego kwasu karboksylowego i jego nazwę systematyczną (C)
• porównuje budowę kwasów organicznych i nieorganicznych (C)
5.2. Kwas metanowy 5.3. Kwas etanowy
109.−110. Kwas mrówkowy i octowy
• kwas mrówkowy i kwas octowy: − wzory sumaryczne,
półstrukturalne i strukturalne
− fermentacja octowa − właściwości
i zastosowania
Uczeń: • zapisuje wzory omawianych
kwasów karboksylowych (C)
• opisuje fermentację octową (B)
• wymienia najważniejsze właściwości kwasów mrówkowego i octowego (A)
Uczeń: • określa właściwości
omawianych kwasów karboksylowych (C)
• wyjaśnia, odczyn roztworu kwasów mrówkowego i octowego (B)
• powiąże zastosowania kwasu octowego z jego właściwościami (C)
15
• wie, że kwas mrówkowy jest trucizną (A)
• zapisuje równania reakcji kwasów mrówkowego i octowego, np. z: Mg, CuO, NaOH (C)
• podaje nazwy soli tych kwasów (C)
• zapisuje równania dysocjacji kwasów mrówkowego i octowego (podaje nazwy anionów) (C)
• wymienia zastosowania wybranych kwasów karboksylowych (A)
• zapisuje równania reakcji: − fermentacji octowej − spalania − z innymi substancjami (C)
• analizuje właściwości omawianych kwasów i kwasów nieorganicznych (D)
• opisuje i samodzielnie wykonuje doświadczenia przeprowadzone na lekcji (C)
• proponuje sposób otrzymania podanej soli (D)
5.4. Wyższe kwasy karboksylowe
111. Wyższe kwasy karboksylowe (stearynowy, oleinowy)
• niższe i wyższe kwasy karboksylowe
• wzory kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego
• właściwości kwasów stearynowego i oleinowego
• mydła • mechanizm mycia i prania
Uczeń: • dokonuje podziału kwasów
karboksylowych na niższe i wyższe, nasycone i nienasycone (B)
• podaje przykłady odpowiednich kwasów karboksylowych (C)
• zapisuje wzory sumaryczne kwasów: − palmitynowego − stearynowego − oleinowego (B)
• wskazuje rodnik, grupę karboksylową i resztę kwasową w cząsteczce kwasu karboksylowego (C)
• wymienia najważniejsze właściwości kwasów stearynowego i oleinowego (A)
• opisuje doświadczalny sposób odróżnienia kwasu
Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego wyższe
kwasy karboksylowe nazywane są kwasami tłuszczowymi (B)
• wie, gdzie znajduje się wiązanie podwójne w cząsteczce kwasu oleinowego (A)
• wyjaśnia, na czym polega utwardzanie tłuszczu ciekłego (B)
• zapisuje równania reakcji: − kwasu oleinowego
z bromem − otrzymywania stearynianu
sodu − dla kwasu stearynowego
(C) • określa, jaką wodę nazywa się
wodą twardą (C) • wyjaśnia mechanizm mycia
i prania (D)
16
nasyconego od nienasyconego (C)
• definiuje mydła (A) • zna sposób otrzymywania
mydeł (B) • opisuje zachowanie się
mydła w wodzie twardej (C)
• analizuje zachowanie mydła (stearynian sodu) w wodzie twardej (D)
• opisuje i samodzielnie wykonuje doświadczenia przeprowadzone na lekcji (C)
5.5. Właściwości kwasów karboksylowych
112. Porównywanie właściwości kwasów karboksylowych
• porównywanie: − budowy cząsteczek
poznanych kwasów karboksylowych
− właściwości
Uczeń: • wie, że właściwości kwasów
karboksylowych zależą od długości łańcucha węglowego (A)
• podaje zmiany niektórych właściwości w szeregu homologicznym (B)
• wie, że na właściwości kwasów karboksylowych ma wpływ stan nasycenia (A)
• porównuje właściwości kwasów oleinowego i stearynowego (C)
Uczeń: • porównuje właściwości
kwasów karboksylowych w szeregu homologicznym (C)
• zapisuje równania reakcji, projektuje doświadczenia dotyczące właściwości chemicznych kwasów karboksylowych (D)
6. Poznajemy estry 113. Estry
• estry: − produkty reakcji
cząsteczek kwasów karboksylowych z cząsteczkami alkoholi
− mechanizm i warunki, w jakich zachodzi reakcja estryfikacji
− budowa cząsteczek − właściwości
i zastosowania
Uczeń: • definiuje reakcję
hydrolizy, estry (A) • wyjaśnia pojęcie reakcji
estryfikacji (B) • zapisuje wzór ogólny estrów
(wskazuje grupę funkcyjną i podaje jej nazwę) (B)
• podaje przykłady występowania estrów w przyrodzie oraz ich zastosowania (B)
• wie, jak otrzymać np. octan etylu (B)
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania octanu etylu
Uczeń: • wyjaśnia mechanizm reakcji
estryfikacji (B) • podaje warunki, w jakich
zachodzi estryfikacja (B) • zapisuje równania reakcji
otrzymywania estrów, hydrolizy estrów (C)
• nazywa estry (C) • zapisuje wzory estrów (C) • udowadnia różnicę między
reakcją zobojętniania a estryfikacją (D)
• przeprowadza reakcję estryfikacji (C)
17
(C) • podaje właściwości octanu
etylu (A) • podaje nazwy prostych
estrów (C) 7. Poznajemy inne pochodne węglowodorów 7.1. Aminy 7.2. Aminokwasy
114. Inne pochodne węglowodorów – aminy, aminokwasy
• aminy i aminokwasy: − budowa, − wzory − właściwości − występowanie
Uczeń: • wie, co to są aminy,
aminokwasy (A) • zapisuje wzory ogólne amin
i aminokwasów (B) • wskazuje i nazywa grupy
funkcyjne (B) • podaje występowanie amin
i aminokwasów (A) • wymienia właściwości amin
i aminokwasów (A) • zapisuje wzór najprostszej
aminy (C)
Uczeń: • dowodzi, że aminy można
traktować jako pochodne węglowodorów, a także amoniaku (D)
• zapisuje wzory poznanych amin i aminokwasów (C)
• analizuje konsekwencje obecności dwóch grup funkcyjnych w aminokwasach (D)
• zapisuje równanie reakcji chemicznej i wyjaśnia tworzenie się dipeptydu (D)
Podsumowanie działu
115.−116. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu
Dział IX. Zwi ązki chemiczne w życiu codziennym 8. Poznajemy składniki chemiczne żywności
117. Podstawowe składniki żywności i ich rola w organizmie
• skład chemiczny organizmu człowieka
• składniki pokarmowe: budulcowe, energetyczne, regulujące – ich źródła i rola w organizmie człowieka
• zasady prawidłowego żywienia
Uczeń: • wymienia główne składniki
organizmów (A) • wymienia podstawowe
składniki żywności i ich źródła (B)
• określa rolę składników żywności w organizmie (C)
• wie, co to są makro- i mikroelementy (B)
• określa zasady prawidłowego żywienia (C)
9. Poznajemy 118. Tłuszcze • podział tłuszczów ze Uczeń: Uczeń:
18
tłuszcze 9.1. Rodzaje tłuszczów i ich otrzymywanie 9.2. Właściwości tłuszczów
względu na pochodzenie i stan skupienia
• właściwości fizyczne tłuszczów
• tłuszcze – estry glicerolu i wyższych kwasów tłuszczowych
• reakcja zmydlania tłuszczu
• wymienia skład pierwiastkowy tłuszczów (A)
• wykrywa węgiel w tłuszczach (C)
• dzieli tłuszcze i podaje ich przykłady (C)
• wymienia właściwości fizyczne tłuszczów (A)
• definiuje hydrolizę (A) • określa, czym są tłuszcze
(B) • zapisuje słownie przebieg
reakcji: − otrzymywania tłuszczu − hydrolizy tłuszczu − zmydlania tłuszczu (B)
• opisuje zachowanie oleju roślinnego wobec wody bromowej (B)
• zapisuje wzór ogólny tłuszczu i wzór jednego tłuszczu (C)
• wykonuje doświadczenie − badanie składu pierwiastkowego tłuszczów (C)
• udowadnia, że tłuszcze są estrami (D)
• zapisuje poznane równania reakcji: − hydrolizy tłuszczu − otrzymywania tłuszczu (C)
• przeprowadza reakcję zmydlania tłuszczu (C)
• zapisuje równanie przeprowadzonej reakcji zmydlania tłuszczu (C)
• analizuje różnice w budowie tłuszczów stałych i olejów roślinnych (D)
• odróżnia doświadczalnie tłuszcze nasycone od nienasyconych (C)
10. Poznajemy białka 10.1. Występowanie, skład i budowa białek 10.2. Właściwości białek
119. Białka
• białka: − skład pierwiastkowy − podział na proste
i złożone − reakcje
charakterystyczne − biuretowa i ksantoproteinowa
• wpływ różnych czynników na białka
Uczeń: • wymienia skład
pierwiastkowy białek (A) • dzieli białka (B) • wie, z czego powstają białka
(B) • wykrywa węgiel w białkach
(C) • podaje przykłady
występowania białek (B) • zalicza białka do związków
wielkocząsteczkowych (B) • bada wpływ niektórych
czynników na białka (C) • definiuje denaturację
Uczeń: • wie, w jaki sposób zbadać
skład pierwiastkowy białek (C) • określa wiązanie peptydowe
(C) • wyjaśnia, na czym polega
denaturacja i peptyzacja białek (B)
• wyjaśnia pojęcia zolu i żelu (B)
• opisuje doświadczenia wykonane na lekcji (C)
• wykrywa obecność białka w próbce (C)
• bada wpływ różnych
19
i koagulację białek (A) • wymienia reakcje
charakterystyczne dla białek (B)
• potrafi wykryć białko w próbce (C)
• zapisuje słownie przebieg hydrolizy białek (B)
czynników na białko (C)
11. Poznajemy sacharydy 11.1. Skład pierwiastkowy i podział sacharydów 11.2. Monosacharydy
120. Glukoza jako przykład monosacharydu (cukru prostego)
• sacharydy: − skład pierwiastkowy − podział − właściwości fizyczne
• glukoza – przykład monosacharydu: − właściwości − reakcje
charakterystyczne − spalanie glukozy
w organizmie człowieka
Uczeń: • wie, co to są węglowodany
(A) • podaje skład pierwiastkowy
sacharydów (A) • identyfikuje doświadczalnie
pierwiastki chemiczne wchodzące w skład sacharydów (C)
• dzieli sacharydy i podaje ich przykłady (C)
• podaje występowanie glukozy (A)
• zapisuje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy (B)
• wymienia właściwości fizyczne glukozy (A)
• określa reakcje charakterystyczne dla glukozy (C)
• przypisuje glukozie właściwości redukujące (B)
Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego sacharydy
nazywane są węglowodanami (B)
• opisuje doświadczenia na wykrywanie glukozy (C)
• przeprowadza reakcje charakterystyczne glukozy (C)
• udowadnia, że glukoza ma właściwości redukujące (D)
• zapisuje równania reakcji: − spalania glukozy − dotyczące właściwości
redukujących − fermentacji alkoholowej
(C)
11.3. Disacharydy 121. Sacharoza – przykład disacharydu (dwucukru)
• sacharoza: − przykład disacharydu − właściwości
Uczeń: • zapisuje wzór sumaryczny
sacharozy (B) • podaje właściwości
sacharozy (A) • zapisuje równanie reakcji
hydrolizy sacharozy (C)
Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego sacharozę
nazywa się disacharydem (dwucukrem) (B)
• udowadnia, że sacharoza jest polisacharydem (cukrem złożonym) (D)
20
• podaje nazwy produktów hydrolizy sacharozy (C)
• wymienia zastosowania sacharozy (A)
• przeprowadza hydrolizę sacharozy (C)
• ustala, czy sacharoza ma właściwości redukujące czy też nie (B)
• wykonuje doświadczenie potwierdzające tezę o właściwościach redukujących sacharozy (D)
11.4. Polisacharydy 122. Polisacharydy (wielocukry) – skrobia i celuloza
• skrobia: − występowanie − właściwości − znaczenie
• celuloza (błonnik): − występowanie − właściwości − znaczenie
Uczeń: • zalicza skrobię i celulozę do
polisacharydów (B) • zapisuje wzory sumaryczne
skrobi i celulozy (C) • podaje występowanie skrobi
i celulozy (A) • wymienia właściwości
skrobi i celulozy (A) • wymienia produkty
hydrolizy skrobi i celulozy (B)
• wykrywa skrobię w badanej próbce (C)
• określa znaczenie oraz zastosowania skrobi i celulozy (C)
Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego skrobię
i celulozę zalicza się do polisacharydów (wielocukrów) (B)
• porównuje budowę skrobi i celulozy (C)
• wykrywa obecność skrobi w badanej próbce (C)
• zapisuje równania reakcji hydrolizy skrobi i celulozy (C)
12. Poznajemy włókna
123. Włókna naturalne i syntetyczne
• włókna naturalne, sztuczne i syntetyczne: − właściwości − identyfikacja
Uczeń: • dokonuje podziału włókien
(B) • podaje przykłady i niektóre
zastosowania włókien (C) • wymienia właściwości
najważniejszych włókien (A)
• doświadczalnie odróżnia włókno wełniane od bawełnianego (C)
Uczeń: • omawia kryterium podziału
włókien (B) • podaje właściwości
i zastosowania różnych włókien (C)
• określa sposoby identyfikacji włókien (C)
• identyfikuje doświadczalnie niektóre włókna (C)
Podsumownie działu 124.−125. Sprawdzian
21
wiadomości. Omówienie sprawdzianu
13. Zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego
126.−127. Zanieczyszczenie środowiska
• rodzaje zagrożeń środowiska przyrodniczego
• zanieczyszczenia: − atmosfery − hydrosfery − litosfery
Uczeń: • wyjaśnia, czym zajmuje się
ekologia (B) • definiuje zanieczyszczenia
(A) • dzieli zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego (B)
• wymienia najważniejsze zagrożenia dla środowiska przyrodniczego (B)
• podaje źródła zanieczyszczeń atmosfery, hydrosfery i litosfery (B)
• opisuje wpływ niektórych zanieczyszczeń na środowisko przyrodnicze (C)
• charakteryzuje najpoważniejsze zagrożenia (C)
• definiuje eutrofizację (A) • dzieli odpady na rodzaje i
podaje ich źródła (B) • opisuje negatywny wpływ
odpadów na stan środowiska przyrodniczego (C)
• omawia niektóre sposoby zmniejszenia zagrożeń dla środowiska przyrodniczego lub ich całkowitej likwidacji (C)
Uczeń: • charakteryzuje dokładnie
poszczególne zagrożenia (C) • charakteryzuje zachowanie
tlenków węgla, azotu, siarki w atmosferze (C)
• analizuje przyczyny powstawania efektu cieplarnianego i jego konsekwencje (D)
• analizuje wpływ działalności człowieka na glebę oraz podaje wybrane sposoby usuwania zanieczyszczeń gleby (D)
• charakteryzuje problemy, jakie stwarzają odpady (C)
1 godzina lekcyjna lub 2
14. Substancje silnie działające na organizm człowieka
128. Negatywne skutki działania niektórych substancji na organizm człowieka
• alkoholizm • narkomania • lekomania
Uczeń: • wyjaśnia pojęcia nałogu,
uzależnienia (B)
22
• nikotynizm • inne nałogi
• opisuje szkodliwość omawianych substancji (C)
• opisuje zasady używania niektórych substancji, np. leków (C)
• wie, że alkoholizm jest chorobą społeczną (B)
• opisuje wpływ omawianych środków na organizm człowieka, jego zachowanie (C)
Propozycje norm ocen dla testu dwustopniowego (P + PP)1
Ocena Poziom wymagań Opis wymagań Normy ocen*/** niedostateczny
podstawowe (P)
uczeń nie opanował nawet połowy wymagań podstawowych (najbardziej elementarnych)
0%–49% P**
dopuszczający uczeń opanował większą część wymagań podstawowych 50%–74% P** dostateczny uczeń opanował wymagania podstawowe 75%–100% P* dobry ponadpodstawowe
(PP) uczeń opanował wymagania podstawowe i większą część wymagań ponadpodstawowych
75% P + (50%–74%) PP**
bardzo dobry uczeń opanował pełne wymagania − podstawowe i ponadpodstawowe
75% P + (75%–100%) PP*
1Ochenduszko Julian: Pomiar dydaktyczny w mierzeniu jakości pracy szkoły. Materiały edukacyjne Niepublicznej Placówki Doskonalenia Nauczycieli EKO-TUR, Warszawa 2001. www.archiwum.literka.pl *Ocenianie wg norm wymagań – oceny reprezentują odpowiednie wymagania. ** Ocenianie mieszane – wg norm wymagań i pseudonorm %.
Taksonomia celów nauczania: A – zapamiętanie wiadomości B – zrozumienie wiadomości C – stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D – stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych