Psychologiczne i społeczne Psychologiczne i społeczne uwarunkowania uwarunkowania przedsiębiorczości w firmieprzedsiębiorczości w firmie

Spotkanie Podkarpackiej Grupy Regionalnej Spotkanie Podkarpackiej Grupy Regionalnej PMPM

Jacek StrojnyJacek StrojnyInstytut GospodarkiInstytut Gospodarki

Garść mądrych myśliGarść mądrych myśli

Jeśli chcesz zmieniać świat musisz Jeśli chcesz zmieniać świat musisz zacząć od siebie zacząć od siebie (Mahatma Gandi)(Mahatma Gandi)

Nie możemy liczyć jedynie na wielkie Nie możemy liczyć jedynie na wielkie wizje geniuszy, ponieważ te trafiają się wizje geniuszy, ponieważ te trafiają się rzadko… niech każdy z nas stara się rzadko… niech każdy z nas stara się rozświetlić mrok choćby najmniejszym rozświetlić mrok choćby najmniejszym światełkiem światełkiem (Charles Hendy)(Charles Hendy)

Cokolwiek zamierzasz zrobić, o Cokolwiek zamierzasz zrobić, o czymkolwiek marzysz, zacznij działać. czymkolwiek marzysz, zacznij działać. Śmiałość zawiera w sobie geniusz, siłę i Śmiałość zawiera w sobie geniusz, siłę i magię. Zacznij od zaraz magię. Zacznij od zaraz (Johan (Johan Wolfgang von Goethe)Wolfgang von Goethe)

PrzedsiębiorczośćPrzedsiębiorczość

Zdolność do tego, żeby być przedsiębiorczym; Zdolność do tego, żeby być przedsiębiorczym; posiadanie ducha inicjatywy, rzutkość, zaradność posiadanie ducha inicjatywy, rzutkość, zaradność (M.Łuczak, Przedsiębiorczość w zarządzaniu firmą)(M.Łuczak, Przedsiębiorczość w zarządzaniu firmą)

Działalność gospodarcza charakteryzująca się Działalność gospodarcza charakteryzująca się innowacyjnością i kreowaniem wartości dodanej innowacyjnością i kreowaniem wartości dodanej (B.Beger, Kultura przedsiębiorczości)(B.Beger, Kultura przedsiębiorczości)

Proces kreowania czegoś odmiennego ze względu Proces kreowania czegoś odmiennego ze względu na wartość, poświęcając konieczny do tego czas i na wartość, poświęcając konieczny do tego czas i wysiłek, zakładając towarzyszące temu finansowe, wysiłek, zakładając towarzyszące temu finansowe, psychiczne i społeczne ryzyko i uzyskanie dzięki psychiczne i społeczne ryzyko i uzyskanie dzięki temu nagrody finansowej i osobistej satysfakcji temu nagrody finansowej i osobistej satysfakcji (R.D.Hisrich, M.P.Peters, Enterpreneurship. (R.D.Hisrich, M.P.Peters, Enterpreneurship. Starting, Deweloping and Managing)Starting, Deweloping and Managing)

Właściciel firmy, Właściciel firmy, menedżer, menedżer, przedsiębiorcaprzedsiębiorca

Nie każdy kto tworzy firmę (rozpoczyna Nie każdy kto tworzy firmę (rozpoczyna działalność gospodarczą) jest przedsiębiorcądziałalność gospodarczą) jest przedsiębiorcą

Nie trzeba tworzyć firmy, aby być Nie trzeba tworzyć firmy, aby być przedsiębiorcą. Można bowiem podejmować przedsiębiorcą. Można bowiem podejmować działania przedsiębiorcze, będąc w działania przedsiębiorcze, będąc w funkcjonującej już organizacji funkcjonującej już organizacji (intraprzedsiębiorca)(intraprzedsiębiorca)

Menedżer może i powinien działać Menedżer może i powinien działać (zarządzać) w sposób przedsiębiorczy(zarządzać) w sposób przedsiębiorczy

Właściciel firmy może być menedżerem Właściciel firmy może być menedżerem (zarządzać) i przedsiębiorcą (działać w (zarządzać) i przedsiębiorcą (działać w sposób przedsiębiorczy)sposób przedsiębiorczy)

Zarządzanie firmą w sposób Zarządzanie firmą w sposób przedsiębiorczy przedsiębiorczy charakteryzuje:charakteryzuje:

Zdolność i gotowość podejmowania inicjatywyZdolność i gotowość podejmowania inicjatywy Umiejętność podejmowania decyzji w sytuacji Umiejętność podejmowania decyzji w sytuacji

braku pełnej informacjibraku pełnej informacji Branie na siebie znacznych obowiązków i Branie na siebie znacznych obowiązków i

ponoszenie długotrwałego wysiłkuponoszenie długotrwałego wysiłku Zdolność rozumienia potrzeb rynku, a nawet Zdolność rozumienia potrzeb rynku, a nawet

ich prognozowania i wyprzedzaniaich prognozowania i wyprzedzania Kojarzenie informacji z różnych dziedzinKojarzenie informacji z różnych dziedzin Zdolność kierowania ludzi nie tylko formalna, Zdolność kierowania ludzi nie tylko formalna,

ale także budzenie entuzjazmu i zaufaniaale także budzenie entuzjazmu i zaufania

Przedsiębiorczość jako Przedsiębiorczość jako cecha osobowości cecha osobowości przedsiębiorcyprzedsiębiorcy Czy przedsiębiorcy jako wyodrębniona Czy przedsiębiorcy jako wyodrębniona

grupa społeczno-kulturowa mają grupa społeczno-kulturowa mają wspólne cechy osobowości?wspólne cechy osobowości?– Wartości?Wartości?– Postawy?Postawy?– Zdolności?Zdolności?

Czy można mówić, ze cechą Czy można mówić, ze cechą osobowości przedsiębiorcy jest osobowości przedsiębiorcy jest przedsiębiorczość?przedsiębiorczość?

Wskaźniki wartości Wskaźniki wartości przedsiębiorczychprzedsiębiorczych

0 20 40 60 80 100

sukces

wysoka pozycja społeczna

władza

pieniądze

niezależność

wiedza

praca

Przedsiębiorczy zbiór Przedsiębiorczy zbiór wartościwartości

1,4%

21,3%

69,5%7,8%

bardzo małoprzedsiębiorczymałoprzedsiębiorczyśrednioprzedsiębiorczyprzedsiębiorczy

bardzoprzedsiębiorczy

Wskaźniki postaw Wskaźniki postaw przedsiębiorczychprzedsiębiorczych

0 20 40 60 80 100

zaufanie doinnych ludzi

niezależnośćsądów i opinii

otwarcie nazmiany

odpowiedzialność

optymizm

wysokasamoocena

Przedsiębiorcze Przedsiębiorcze postawypostawy

21,3%

72,3%

6,4%bardzo małoprzedsiębiorczemałoprzedsiębiorcześrednioprzedsiębiorczeprzedsiębiorcze

bardzoprzedsiębiorcze

Wskaźniki zdolności Wskaźniki zdolności przedsiębiorczychprzedsiębiorczych

0 20 40 60 80 100

kreatywność

inteligencja

myślenie wperspektywie

długookresowej

Przedsiębiorcze Przedsiębiorcze zdolnościzdolności

22,7%

68,1%

9,2%

bardzo małoprzedsiębiorczemałoprzedsiębiorcześrednioprzedsiębiorczeprzedsiębiorcze

bardzoprzedsiębiorcze

Cechy wspólne Cechy wspólne osobowości osobowości przedsiębiorcyprzedsiębiorcy Chce coś w życiu osiągnąć, chce się Chce coś w życiu osiągnąć, chce się

rozwijać; ma ambitne cele, które pragnie rozwijać; ma ambitne cele, które pragnie zrealizować (przedsiębiorczy zbiór wartości)zrealizować (przedsiębiorczy zbiór wartości)

Jest otwarty na zmiany i innych ludzi, wierzy Jest otwarty na zmiany i innych ludzi, wierzy w siebie i gotów jest poświęcić wiele, aby w siebie i gotów jest poświęcić wiele, aby osiągnąć to co zamierza (przedsiębiorcze osiągnąć to co zamierza (przedsiębiorcze postawy)postawy)

Jest inteligentny, kreatywny i potrafi Jest inteligentny, kreatywny i potrafi tworzyć wizje i plany w perspektywie tworzyć wizje i plany w perspektywie długookresowej (przedsiębiorcze zdolności)długookresowej (przedsiębiorcze zdolności)

Przedsiębiorcza Przedsiębiorcza osobowośćosobowość

19,1%

77,3%

3,6%

bardzo małoprzedsiębiorczamałoprzedsiębiorczaśrednioprzedsiębiorczaprzedsiębiorcza

bardzoprzedsiębiorcza

Przedsiębiorcza Przedsiębiorcza osobowość a płećosobowość a płeć

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

kobieta mężczyzna

średniaminimummaksimum

Przedsiębiorcza Przedsiębiorcza osobowość a wiek osobowość a wiek przedsiębiorcyprzedsiębiorcy

0102030405060708090

100

25 lat imniej

26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56 lat iwięcej

średniaminimummaksimum

Przedsiębiorcza osobowość Przedsiębiorcza osobowość a wykształcenie a wykształcenie przedsiębiorcyprzedsiębiorcy

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

podstawowe lubzawodowe

średnie wyższe

średnia

minimum

maksimum

Przedsiębiorczość jako Przedsiębiorczość jako sposób działania sposób działania przedsiębiorstwaprzedsiębiorstwa Przedsiębiorczość może przejawiać się w Przedsiębiorczość może przejawiać się w

wielu obszarach działania wielu obszarach działania przedsiębiorstwa. Najważniejsze z nich to:przedsiębiorstwa. Najważniejsze z nich to:– Orientacja rynkowaOrientacja rynkowa– Partycypacja pracownikówPartycypacja pracowników– Wysoka innowacyjnośćWysoka innowacyjność– Nastawienie na jakośćNastawienie na jakość

Czy można mówić, że przedsiębiorczość Czy można mówić, że przedsiębiorczość jest sposobem działania jest sposobem działania przedsiębiorstwa?przedsiębiorstwa?

Wskaźniki orientacji rynkowej Wskaźniki orientacji rynkowej deklarowane przez deklarowane przez przedsiębiorcówprzedsiębiorców

0 20 40 60 80 100

aktywne poszukiwanie szans

formułowanie strategii działania

nastawienie na rozwój

bliskość klienta

swoboda reakcji na zmiany

Orientacja rynkowa Orientacja rynkowa jako działanie jako działanie przedsiębiorczeprzedsiębiorcze

4,3%54,6%

39,7%

1,4%

bardzo małaorientacja rynkowa

mała orientacjarynkowa

średnia orientacjarynkowa

duża orientacjarynkowa

bardzo dużaorientacja rynkowa

Wskaźniki partycypacji Wskaźniki partycypacji pracowników deklarowane pracowników deklarowane przez przedsiębiorcówprzez przedsiębiorców

0 20 40 60 80 100

samodzielnośćpracowników

dużaczęstotliwość

interakcji

swobodnyprzepływinformacji

przyjazny klimatpracy

Partycypacja pracowników Partycypacja pracowników jako działanie jako działanie przedsiębiorczeprzedsiębiorcze

3,5%

19,9%

68,8%

7,8%

bardzo mała partycypacjapracowników

mała partycypacjapracowników

średnia partycypacjapracowników

duża partycypacjapracowników

bardzo duża partycypacjapracowników

Wskaźniki wysokiej Wskaźniki wysokiej innowacyjności deklarowane innowacyjności deklarowane przez przedsiębiorcówprzez przedsiębiorców

0 20 40 60 80 100

wdrażanieinnowacji

procesowych

kreatywnośćpracowników

wkraczanie nanowe rynki

Wysoka innowacyjność jako Wysoka innowacyjność jako działanie przedsiębiorczedziałanie przedsiębiorcze

0,7%

8,5%33,3%

50,4%

7,1%

bardzo małainnowacyjność

małainnowacyjność

średniainnowacyjność

dużainnowacyjność

bardzo dużainnowacyjność

Wskaźniki nastawienia na Wskaźniki nastawienia na jakość deklarowane przez jakość deklarowane przez przedsiębiorcówprzedsiębiorców

0 20 40 60 80 100

nowoczesnetechnologie

motywowanie dojakości

kompetencjapracowników

Nastawienie na jakość jako Nastawienie na jakość jako działanie przedsiębiorczedziałanie przedsiębiorcze

0,7%

4,3%

31,2%

45,4%

18,4%

bardzo małenastawienie najakośćmałe nastawieniena jakość

średnienastawienie najakośćduże nastawieniena jakość

bardzo dużenastawienie najakość

Cechy wspólne działania Cechy wspólne działania przedsiębiorczego firmyprzedsiębiorczego firmy

Funkcjonuje blisko klienta, obserwuje rynek w Funkcjonuje blisko klienta, obserwuje rynek w poszukiwaniu szans i łatwo reaguje na poszukiwaniu szans i łatwo reaguje na pojawiającą się zmianę (orientacja rynkowa)pojawiającą się zmianę (orientacja rynkowa)

Kształtuje zdrowe relacje z pracownikami Kształtuje zdrowe relacje z pracownikami (partycypacja pracowników)(partycypacja pracowników)

Wdraża innowacje procesowe i produktowe, Wdraża innowacje procesowe i produktowe, tworzy warunki do kreatywnego zachowania się tworzy warunki do kreatywnego zachowania się pracowników (wysoka innowacyjność)pracowników (wysoka innowacyjność)

Zapewnia wysoką jakość produktów poprzez Zapewnia wysoką jakość produktów poprzez podnoszenie kompetencji pracowników i ich podnoszenie kompetencji pracowników i ich motywacji do jakości oraz stosowanie motywacji do jakości oraz stosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych nowoczesnych rozwiązań technologicznych (nastawienie na jakość)(nastawienie na jakość)

Działanie Działanie przedsiębiorczeprzedsiębiorcze

2,1%

34,0%

60,3%

3,5%

bardzo małoprzedsiębiorcze

małoprzedsiębiorcze

średnioprzedsiębiorcze

przedsiębiorcze

bardzoprzedsiębiorcze

Przedsiębiorcze działanie Przedsiębiorcze działanie a wielkość a wielkość przedsiębiorstwaprzedsiębiorstwa

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0-9pracowników

10-49pracowników

50-250pracowników

małoprzedsiębiorcześrednioprzedsiębiorczeprzedsiębiorcze

Przedsiębiorcze działanie a Przedsiębiorcze działanie a przedmiot działalności przedmiot działalności przedsiębiorstwaprzedsiębiorstwa

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

handel usługi produkcja

małoprzedsiębiorcześrednioprzedsiębiorczeprzedsiębiorcze

Przedsiębiorcze działanie a Przedsiębiorcze działanie a długość funkcjonowania długość funkcjonowania przedsiębiorstwa przedsiębiorstwa przedsiębiorstwaprzedsiębiorstwa

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

mniej niż 2lata

od 2 do 5 lat od 5 do 10 lat więcej niż 10lat

małoprzedsiębiorcześrednioprzedsiębiorczeprzedsiębiorcze

Pozytywny wpływ Pozytywny wpływ wybranych czynników na wybranych czynników na rozwój firmyrozwój firmy

0 20 40 60 80 100

inne czynniki

system podatkowy

proces globalizacji

liberalizacja rynkueuropejskiego/ światowego

kodeks pracy

polityka samorządów wobecsektora MSP

dostępność kapitałuzewnętrznego

tendencje na rynku pracy

normy jakości

postęp techniczny

Potencjał rozwojowy Potencjał rozwojowy badanych badanych przedsiębiorstwprzedsiębiorstw

0 20 40 60 80 100

zasoby kapitałowe

strategia marketingowa

system przepływuinformacji

stosowana technologia

zdolność do wdrażaniainnowacji

posiadany produkt(asortyment produktów)

szybkość reakcji na zmianęw otoczeniu

personel, kompetencje,umiejętności pracowników

organizacja pracy

Dotychczasowe kierunki Dotychczasowe kierunki rozwoju przedsiębiorstwarozwoju przedsiębiorstwa

0 20 40 60 80 100

zakup know-how

inne kierunki inwestycji

nowoczesne technologie komunikacji

nie dokonano żadnych inwestycji

nowa hala produkcyjna

nowe urządzenia produkcyjne

szkolenia pracowników

nowe środki transportu

Kierunki rozwoju Kierunki rozwoju przedsiębiorstwa w następnych przedsiębiorstwa w następnych latachlatach

0 20 40 60 80 100

inne kierunki rozwoju

zmiana organizacji pracy

wprowadzenie nowych technologii

wprowadzenie dotychczasowychproduktów na nowe rynki

wprowadzenie nowych produktów

udoskonalenie dotychczasowychproduktów/ usług

Instrumenty Instrumenty konkurowania na konkurowania na rynkurynku

0 20 40 60 80 100

inne instrumenty

reklama w środkach masowego przekazu

firma nie stosuje żadnych instrumentówkonkurowania

dobrze dostosowany do wymagań rynkudocelowego system dystrybucyjny

wysoka jakość produktów, potwierdzonacertyfikatami i normami

okresowe akcje promocyjne

kompetentny i uprzejmy personel

niska cena produktów/ usług