UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I FILOLOGJISË

DEGA : GJUHË SHQIPE

PUNIM DIPLOME

TEMA: PËRDORIMI I PARAFJALËS NË VEPRËN E ISMAIL

KADARESЁ „‟URA ME TRI HARQE „‟

Mentori: Studentja :

Prof.Ass.Dr.Fridrik Dulaj Rrezarta Smajli

Gjakovë, 2018

2

Përmbatja

Abstrakti .................................................................................................................................................. 3

Hyrje ....................................................................................................................................................... 4

Ismail Kadare dhe vepra ......................................................................................................................... 5

Parafjala, ndarja morfologjike dhe sintaksore ...................................................................................... 6

Përdorimi i parafjalëve në rasën emërore te vepra “ Ura me tri harqe ” ................................................. 7

Përdorimi i parafjalëve në rasën gjinore te vepra “Ura me tri harqe” ................................................... 10

Përdorimi i parafjalëve në rasën kallëzore te vepra “Ura me tri harqe” ............................................... 12

Përdorimi i parafjalëve në rasën rrjedhore te vepra “Ura me tri harqe” ............................................... 20

Përfundime ............................................................................................................................................ 22

Literatura ............................................................................................................................................... 23

3

Abstrakti

Ky punim ka si qëllim trajtimin e përdorimit të parafjalës në veprën e Kadaresë “ Ura me tri

harqe ”. Gjithashtu punimi synon të jap një përkufizim më të gjerë rreth çështjeve si: Ç‟është

parafjala? Ku përdoret parafjala? Ndarja morfologjike dhe sintaksore .

Ndërsa vendin qendror në këtë punim do ta zë përdorimi i parafjalës në veprën e Ismail

Kadaresë “Ura me tri harqe ”. Parafjalët e gjetura sipas ndarjes morfologjike dhe sintaksore,

përdorimi i parafjalëve sipas ndarjes në rasa . Po ashtu edhe funksioni i parafjalëve të gjetura

në këtë vepër .

4

Hyrje

Parafjala është pjesë e pandryshueshme e ligjeratës , që shpreh marrëdhënie

sintaksore varësie midis një emri , një numërori ose një përemri në një rasë të caktuar

dhe një gjymtyre tjetër në një togfjalësh , p.sh : luaj me top ; e njoha nga të folurit ;

rreshtohuni për dy ; udhëtimi rreth botës ; lapidari buzë rrugës ; një letër për mua ; i

shpejtë në punë 1.

Nga këta shembuj shihet se parafjala prej së cilës varet gjymtyra me parafjalë ,

mund të jetë folje, emër, mbiemër, përemër, numëror ose ndajfolje , por në pjesën me të

madhe të rasteve parafjalët lidhin një emër ose grupin emëror 2.

Pra , nga pikëpamja e prejardhjes , parafjalët mund t‟i ndajmë në : a) të parme , b) jo

të parme . Parafjalë të parme janë : mbi ,me , ne , ndaj , ndër , në , nën , pa , prej, te(k).

Parafjalë jo të parme janë ato që janë formuar me konversion nga pjesë të tjera të ligjeratës ,

si : afër , larg , rreth etj..

Duke i parë sipas pjesës së ligjeratës nga e cila janë formuar , parafjalët jo të parme

ndahen në dy grupe kryesore : parafjalë ndajfoljore dhe parafjalë emërore3

Ndërmjet parafjalëve dhe ndajfoljeve ka lidhje shumë të ngushta . Një numër

ndjafoljesh ( të thjeshta, të përngjitura ose lokucione ) përdoren edhe si parafjalë 4, p.sh : afër,

anembanë , anës , brenda , drejt , gjatë , jasht , krahas , larg , nga , para , pas , përkrah ,

përmes, përpara , përreth , poshtë , pranë , rreth , sipër , veç, tutje , rrotull etj.

Parafjalët emërore përveç që janë shndërruar në parafjalë , pasi janë bërë me

ndajfolje , si p.sh. rreth , rrotull ka edhe disa emra të tjerë që janë bërë parafjalë

drejtpërdrejt , pa kaluar nëpërmjet kategorisë së ndajfoljes . Këto janë : anë , ballë ,bri ,

buzë, faqe ,majë , mes , midis , rrëzë etj . Gjithashtu kemi edhe ndarje të parafjalëve sipas

struktures morfologjike dhe sipas kriterit sintaksor 5.

1 Grup autorësh, Gramatika e gjuhës shqipe I, ASHSH, Tiranë, fq. 381-282

2 Po aty fq. 383

3 Po aty fq. 384-387

4 Po aty fq. 388-391

5 Po aty fq. 392-394

5

Ismail Kadare dhe vepra

Ismail Kadare , ka lindur më 28 janar të vitit 1936 në Gjirokastër . Shkollën

fillore dhe të mesme e mbaroi në Gjirokastër . Prandaj mund të themi se nuk ishte e vështirë

që të përshtatej me shqipen standarde . Studimet universitare i kreu në Tiranë , ku me 1958

mbaroi degën e Gjuhës e të Letërsisë në Universitetin e Tiranës dhe u diplomua për

Mësuesi . Në vitet 1958-1960 studio në Moskë , në Institutin e Letërsisë Botërore „‟

Maksim Gorki ‟‟.

Ismail Kadare është një nga personalitetet me të shquara të kultures Shqiptare ,

amabasdor i saj në botë . Është autor i shumë veprave në poezi dhe prozë si dhe një

kandidat i nominuar shumë herë për çmimin Nobel 6.

Vepra e Ismail Kadaresë “ Ura me tri harqe ” është një roman që është botuar për

herë të parë me 1978 në Tiranë.

Me këtë vepër autori u kthehet zanafillave mitike të historisë së Shqipërisë për

t‟i dhënë jetë njërit prej motiveve më të mahnitshme të legjendave ballkanike dhe

shqiptare , murimit 7.

6 https://en.wikipedia.org/wiki/Ismail_Kadare

7 https://sq.wikipedia.org/wiki/Ura_me_tri_harqe

6

Parafjala, ndarja morfologjike dhe sintaksore

Parafjalët nga struktura morfologjike mund të jenë : fjalë të thjeshta, të përngjitura

ose lokucione .

Janë fjalë të thjeshta të gjitha parafjalët e parme : mbi , me , më , ndaj , në ,nën ,

pa , për, prej, te(k), një numër parafjalësh jo të parme , të formuar më konversion prej

ndajfoljesh e emrash të thjeshtë , p.sh. : afër , brenda , gjatë , jashtë , kundër , larg , lart ,

para, pas, tutje , veç, anë , ballë , bri , buzë , faqe , majë , mes , rrëzë .

Janë fjalë të përngjitura parafjalët e formuara nga përngjitja e dy fjalëve të

veçanta, si : nëpër , përmbi , përveç, simbas , sipas , ndërmjet , nëpërmjet , si edhe ato që janë

formuar me konversion prej lokucionesh ndajfoljore të përngjitura , si: matanë , përballë ,

përkrahë , përmes, përpara , përreth etj.

Janë lokucione të gjitha parafjalët që përbëhen prej dy a më shumë fjalësh të

veçanta , d.m.th . ato që janë formuar më lokucione ndajfoljore , si : ballë për ballë , rreth

e qark , rreth e rrotull etj. , si edhe ato që kanë dalë nga togjet ndajfolje † parafjalë ,

parafjalë†emër , parafjalë† emër †ndajfolje , si : bashkë me , tok me , me përjashtim , në

bazë, për arsye , në kundërshtim , në lidhje më etj.

Klasifikimi i parafjalëve sipas kriterit sintaksor është ndarja e tyre sipas rasave me

të cilat përdoren . Kemi parafjalë të rasës : emërore , gjinore , kallëzore dhe rrjedhore .

Parafjalët e rasës emërore janë : nga dhe te(k) .

Parafjalët e rasës gjinore janë : me anë , më anën , në drejtim , për punë , në sajë , për

shak e të tjera .

Parafjalët e rasës kallëzore janë : në, me, për, pa, më, mbi ,nën, ndër, nëpër.

Parafjalët e rasës rrjedhore janë : prej , ndaj , anë , majë , buzë , etj8.

8 Grup autorësh, Gramatika e gjuhës shqipe I, ASHSH, Tiranë, fq.388-389

7

Përdorimi i parafjalëve në rasën emërore te vepra “ Ura me tri harqe ”

Në veprën e Kadaresë “Ura me tri harqe” si parafjalë të rasës emërore kemi hasur

këto parafjalë: nga, te dhe tek, si p.sh.: nga një përpilitje, nga pagjumësia, nga trazimet e

gjertanishme, nga koha e sëmundjes , nga koha e fushatës , nga përfytja ,nga gjendja e

vështirë e Bizantit, nga ftohma, nga e ftohta nga pluhuri i saj, nga lufta ,nga të qeshurit, nga

qumështi,nga mjegulla, nga të ftohtit ,nga shkrirja e dëborës, nga mëngjesi në mbrëmje ,te

vrima , te bregu, te shkurrnajat , te brima e çelsit ,te vendet e dëmtuar , te këmbët, te Bujtina

e dy Robertëve , te gurët e zinj , te Guri i Etheve, te baza e Orikumit , te ledhi i gurtë , te

harku ,te harku i dëmtuar, te porta jashtme, te një fuçi aty pranë, te qafa e të muruarit, te

ndërtuesit , te gojëdhëna, te harku i parë , te muri, te mbarimi i urës , tek lutesha , tek ura ,

tek shëtisja .

Parafjala nga e përdorur në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar rrethanorin e

kohës që tregojnë pikë nisje si dhe pikë përfundimin e diçkaje p.sh :

1. Jo , tani kjo gjë flitej e përflitej nga mëngjesi në mbrëmje dhe , ç‟ishte më e çuditshme ,

biseda për flijimin bëhej thjesht dhe natyrshëm si të ishte fjala për kohën e për të

mbjellat .

Për të ndërtuar rrethanorin e shkakut si p.sh :

1. Vetëm herë-herë gjymtyrët e tij, si të shkurdisur , bënin nga një përpilitje të

fundit.

2. Sytë i kishte të kuq nga pagjumësia dhe mua m‟u kujtua koha e fundit ai kishte

vajzën e vetme të sëmurë.

3. Ishte vërtetë një kohë shumë e keqe dhe nga mjegulla s‟dukej pothuajse asgjë .

4. Duke përfituar nga gjendja e vështirë e Bizantit, princi shqiptar nxorri në dritë ca

shkresa të vjetër , që vërtetonin , që baza e Orikumit , para se të pushohej t‟i jepte

atij për grua një princeshë , për të ruajtur , se paku bashkëpronësinë në bazë , si dhe

plazhet e vogla private perandorake pranë saj.

5. Veç ai është i tjetërllojtë nga trazimet e gjertanishme .

6. Faqet e kryezotit , të zbehta që nga koha e sëmundjes së vajzës , u skuqën sipër

mollëzave.

8

7. Ankesat kishin qenë të vazhdueshme , për shkak të shtyrjes së afatit për kthimin e

huave , që kryezoti ynë kishte marrë nga “Lundra dhe trape ” qysh nga koha e fushatës

fatkeqe kundër Dukës së Tepelenës .

8. Ajo ishte detyruar të bënte kështu nga e keqja , sepse s‟donte të krijonte me

kryezotin tonë një grindje të hapët , nga e cila ajo do te dilte e humbur , sepse , duke

përfituar nga përfytja, kryezoti ynë s‟kishte për të paguar më asnjë grosh.

9. Njerëzit rrinin mbi trap , të ngrysur , të tkurrur nga ftohma , duke e përpjekur t‟i

kthenin thellimit .

10. Nga e ftohta qëllonte që llaçi ngrinte .

11. Shqyheshin gazit me “ dhëndrin turk” , siç e quanin , përfytyronin shallvaret e tij të

gjera, mbaheshin për dore që mos të rrëzoheshin , nga të qeshurit, nëpër llogaçe dhe

pastaj , midis kukurisjeve , përpiqeshin të shqiptonin emrin e tij , Abduallah .

12. Rrobat dhe leshrat e tyre zbardhinin nga pluhri i saj .

13. Kishin hequr vallë dorë nga lufta , apo prisnin orën e tyre .

14. Gjiri ishte fryer nga qumështi dhe thimthi i tij i shpëtonte herë pas here foshnjës.

15. Askënd , përseriti gruaja , por unë nuk ia shikoja më sytë , kaq shumë i qenë mbufatur

nga të qarët .

16. Ditët ishin të mpira nga të ftohtit , me ca re të palëvizshme anash qiellit dhe të

shurdhura.

17. Nga shkrirja e dëborës , Ujana e keqe ishte plotë me ujë .

Përdorimi i parafjalës te dhe tek në funksionin e ndërtimit të rrethanorit të vendit si

p.sh :

1. Njerëzit , dhe jo vetëm fëmijtë e pleqtë , vinin rrotull saj , afronin sytë te vrima dhe

të çarat midis dërrasave , për të parë brenda , dhe pastaj iknin të zhgënjyer , duke

ngritur supet , si për të thënë : çudi, brenda s‟ka asgjë .

2. E priste që pa gdhirë të dilte nga baraka , i mbante hunjtë dhe veglat e tjera, ia

sillte te bregu ose ia hiqte andej.

3. Gërmimi filloi larg , anash , te shkurrnajat , thua se ura do të ikte andej tutje, sa më

larg ujërave.

4. Gjeloshi vëritej helm e pikë rreth barakës së kryemjeshtrit , duke e afruar herë syrin e

herë veshin te brima e çelsit.

5. Pa mbërritur mirë , ata shkuan te vendet e dëmtuara dhe u ngulën atje me orë të

tëra.

9

6. Si ura do t‟i kërrusë , gjersa koka t‟u arrijë gjer te këmbët, sepse s‟e ka thënë kot i

pari: u bëfsh kruspull e hëngërsh këmbët e tua , o i paudhë !

7. I kishin parë gjatë udhës së madhe , te Bujtina e dy Robertëve “ dhe me tej“ te

Guri i Etheve 9 .

8. Një copë herë mahnitën nga turma e ndërtuesve , që gëlonte poshtë te zalli , nga

rrëmuja poterja dhe gjuhët e ndryshme që filteshin .

9. U përpoqa ta ktheja bisedën prapë te baza e Orikumit , por ishte tepër e vështirë ,

për të mos thënë e pamundur.

10. Ata , bashkë me të tjerët , përkuleshin vazhdimisht te ledhi i gurtë , thoshin diçka me

njëri-tjetrin , pastaj përvareshin prapë , zgjasinin kryet poshtë , për të hetuar këmbët e

urës dhe prapë , mblidheshin kokë me kokë te harku i posmbaruar.

11. Mjaftë , ulëriti kryemjeshtri dhe me një lëvizje të vrullshme u përkul te harku i

dëmtuar, për të parë edhe një herë çarjet , te porta jashtme .

12. Dukej që spërkatnin herë pas here , sepse , pasi e zbrazi kovën mbi të flijuarin,

ndërtuesit e mbushi ata me gëlqere te një fuçi aty pranë .

13. Mua prapë më ngrinë sytë te qafa e të muruarit, atje ku fillonte gropëza e gjoksit ,

thua se atje do të shfaqej diçka , një shenjë , një … s‟di ç‟të them .

14. Kështu që , në ndonjë nga netët mund ta kishte ndjekur pas dhe , kur kishte

mësuar se përveç urës ai kishte edhe një të fshehtë tjetër , në tërbim e sipër (ose

me gjakëftohësi , ku ta dish ), e ka kallëzuar te ndërtuesit .

15. Turrshëm shkonte te gojëdhëna .

16. Ajo qëndroi te harku i parë , poshtë kamares së djathë , dhe vuri dorën e pastaj

veshin te muri .

17. Ata ngritën duart , i afruan te gryka, sikur të shkulnin andej fjalët .

18. Mbrëmë tek lutesha , fjalët e librit të shenjtë “ U bëftë dritë ” , i zëvendësova pa

dashur me : “ u bëftë Arbër ! “ , thua se Arbri ishte zhbërë .

19. Një nga rishtarët e famullisë më zgjoi herët për të më thënë se tek ura kishte

ndodhur diçka .

20. Të dielën , tek shëtisja natën vonë e shkretë (marroku ishte vërtitur pak më

parë mbi urë duke u zgërdhirë ) , ndjeva një ligështim , që s‟e kisha provuar

kurrë10

.

9 Grup autorësh, Gramatika e gjuhës shqipe I, ASHSH, Tiranë, fq.388-389

10 Ismail Kadare , “Ura me tri harqe “ , Onufri , 2008 ,Tiranë , fq.24-154

10

Përdorimi i parafjalëve në rasën gjinore te vepra “Ura me tri harqe”

Si parafjalë apo lokocione parafjalore të rasës gjinore në veprën e I. Kadaresë kemi

hasur këto parafjalë : me anë , me anën , në drejtim , për shkak , etj , si p.sh : me anë të

trapit ,me anë të martesave , me anë të trapeve, me anë të gojëdhëne, me anë , me anë të

legjendës, me anë të rapsodëve të paguar, për shkak të territ , për shkak të shumës se

madhe , për shkak të bujtësve, për shkak të muzguut , për shkak të bazës, në drejtim.

Parafjala me anë e përdorur në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar

kundrinën e zhdrejtë me parafjalë si në rastet :

1. Të parët , me anë të legjendës , parapërgatitën iden e shkatrrimit të urës , të dytë ,

po me anë të legjendës , parapërgatitën vrasjen .

2. Dëshira për t‟i siguruar nuses dhe familjes një jetë më të mirë , me anë të shumës

së madhe të parave që jepte shoqëria rrugore për flijimin? .

3. Gjithë këto grindje , zotërit e Arbrit kanë krijuar se mund t‟i shuajnë më anë të

martesave .

4. Ndonëse te kjo pikë e bregut bëhej kalimi i njerëzve e i bagëtive me anë të trapit ,

prapëseprapë kjo s‟ishte veç një humbërtirë e pamësuar me ngjarje të bujshme .

5. Në qoftë se kundërshtarët tuaj hodhën mendimin e prishjes së urës me anë të në një

gojëdhëne , siç thatë vetë ju , atëherë shestoni edhe ju ndëshkimin e fajtorëve në të

njëjtën mënyrë.

6. Me anë të rapsodëve të paguar , ata përhapën legjendën se shpirtrat e ujërave nuk

duronin dot urën , ndaj ajo duhej prishur .

Parafjala për shkak në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar rrethanorin e

shkakut si në rastet :

1. Kur ra muzgu , kalimet u bënë mjaft të rrallë dhe , veç kësaj, për shkak të territ ,

kalimtarët nuk njiheshin më .

2. Dhe ata nisnin të flisnin për shpërblimin , të lëshonin vërshëllima habie për shkak të

shumës se madhe , llograsinin përqindjet që do të merrnin pjestarët e familjes nga

11

fitimet e urës , i kthenin shumat e parave në njësit monetare të principatave të tyre ,

pastaj në dukate veneciare.

3. Drekë më të hidhur në jetën time s‟kam ngrënë kurrë dhe kjo për shkak të

bujtësve, fjalët e të cilëve sa vente pështjelloheshin , kurse mua më duhej t‟i

shpleksja orë e pa kohë .

4. Për shkak të muzguut, që po binte me shpejtësi , ata dukeshin nga larg si ca vija

të zeza , të kërleshura mbi trap , të pakuptueshëm e mistërioze , ashtu si përçatja e tyre

njerëzore .

5. Ftohja e Aranit Komnenit me Bizantin për shkak të bazës së vjetër detare të

Orikumit , në Vlorë 11

.

Parafjala në drejtim e përdorur në veprën e Kadares ka shërbyer për të ndërtuar

rrethanorin e mënyrës si në rastin :

1. Ai dridhej e shkumëzonte , sikur përpiqej t‟i hedhte gjymtyrët e veta tutje , mbi

Ujanën e Keqe , kurse kokën , në drejtim të kundërt 12

.

11

Grup autorësh, Gramatika e gjuhës shqipe I, ASHSH, Tiranë, fq.388-389 12

Ismail Kadare “Ura me tri harqe “ , Onufri, 2008, Tiranë ,fq.24-154

12

Përdorimi i parafjalëve në rasën kallëzore te vepra “Ura me tri harqe”

Parafjalët e rasës kallëzore përdoren më dendur dhe paraqiten në funksione të

ndryshme sintaksore . Si parafjalë të rasës kallëzore në veprën e Kadaresë kemi hasur

këto parafjalë : në, me ,për , pa , mbi , nën etj. , si p.sh : në themel , në kulm , në këtë anë,

në trunin e një marroku, në këmbët e urës , në kronikën time, në bregun e djathtë , në tokë ,

në kllapat e hekurta, në këtë anë , në va gjatë verës , në viset e kryezotit tonë , në shtëpin e

vetë , në bregun tonë, në stinën e dimrit , në drejtim , në vesh , në sallonin e armëve , në

salon , në Ujanën e Keqe , në letër , në sy, në stemën, në stemë, në dasmën ,në pallat, me

vete , me duar, me vdekje, me mbrumin e vdekjes, me trapin “Lundra dhe trape”, me trapin e

gërmuqët, me sharapolle, me ta, me një gojë, me sytë e lodhur , me Topijat krenarë, me

kontët e Myzeqesë, me princin e fuqishem, me pernadoret e Bizantit, me dy krerë, me

Katrinën , me Konitën , me Marien, me Francën dhe Bizantin, me francezen, me zambakët e

bardhë të Anzhuinëve të Francës, me perandorin Bizantin , me Bizantin, me zë të lartë,

me të ardhurin , për në Jerusalem , për ta,për Urën e Ujanës së Keqe, për gjamën, për

stinën e thatë , për martesë, për vajzen e kontit tonë , për tokën, për politikën, për gjuhën

shqipe , për prishjen e urës, për bastisjen e punimeve, për gjuhën, për njerëzit tuaj, për turqit,

për prishjen e marrëdhënieve , për shembjen e urës, për gojëdhënat, për mua , për dhjetë

shtete, për autorisinë e gojëdhënave, për harresën time, mbi Ujanën e Keqe, mbi një pemë ,

mbi shpinën e krokodilit , mbi lumë,mbi gjemba, mbi urë , mbi lumenj, mbi përrenj, mbi

ndonjë humner,mbi një ndërprerje , mbi ujin e akullt, mbi plagët e dikujt, mbi vete mërin e

zanave, mbi atë urë, mbi vdekjen, mbi qerre, mbi mushka , mbi limane,pa gdhirë, pa kupti,

pa gojë , pa njëri, pa hënë, pa fjalë , pa shkuar, pa dyshim , pa mëngë, pa kujdes, pa gdhirë,

pa pësuar, nën rrezet e diellit, nën lupsat e tyre, nën zhgunin , nën petka, nën këmbët tona,

nën erën e ngrirë, nën syprinën e ujit, nën ujë , nën një qiell përvelues.

Parafjala në e përdorur në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar rrethanorin e

vendit si në rastet :

1. Për urën mbi Ujanën e Keqe e , aq më keq , kur për të vazhdojnë të thuren ,

gojëdhëna e histori të paqena e gjithfarë dokrrash , tani që ajo mbaroi së , ndërtuari,

madje , që u spërkat edhe dy herë me gjak , në themel e në kulm vendosa të shkruaj

kronikën e saj .

2. Në të vërtetë , ajo që dinë njerëzit për këtë urë , nuk është më pak e trubullt nga

ajo që sajohet në trunin e një marroku.

13

3. Tani karvanët dhe karnavarët po e përhapin anembanë tokës së madhe ballkanike

gojëdhënën e therorisë , që kinse u bë në këmbët e urës.

4. Por të gjithave do t‟u vijë radha në kronikën time.

5. Në fillim të marsit të vitit 1377 , në bregun e djathtë të Ujanës së Keqe , jo më larg

se pesëdhjetë hapa prej trungjeve të futura përgjysmë në tokë , në kllapat e

hekurta të cilave lidhej gjatë natës trapi i kalimit mbi lumë, një kalimtari , që

s‟e njihte kush në këtë anë i ra sëmundja e tokës .

6. Trapari , që e kishte parë me sy gjithçka , tregoi se zhelani i panjohur , me pamje

gjysmë shenjetori , gjysmë të çmenduri , pasi qe endur një herë te bregu , midis

skelës së trapit dhe vendit ku kalohet lumi në va gjatë verës .

7. Ka shumë vite që kësi pllakash janë vënë kudo dhe , jo vetëm në viset e kryezotit

tonë.

8. Thonë se edhe në shtëpin e vet të madhe , prej nga drejton punët , ai ka të njëjtën

pllakë , madje , edhe në shkresat e llogarive e të gjyqeve ai nënshkruan me të njejtat

fjalë , “Lundra dhe trape” , thua se kjo të ishte emblema e tij .

9. Fill pas dimrit të vitit 1367 u ngjit edhe në bregun tonë ajo pllakë e hekurt ,

bashkë me tarifën e hedhjes matanë.

10. Bashkë me trapin “ Lundra dhe trape “ kishte blerë edhe skelën e vjetër , të mbetur

qysh nga koha e romakëve , hekurat e shtrembër të së cilës farkëtarët i kishin

rregulluar disi , në mënyrë që trapari ta kishte më lehtë ta lidhte konopin ,

sidomos në stinën e dimrit .

11. Ai dridhej shkumonte , sikur përpiqej t‟i hidhte gjymtyrët e veta tutje , mbi

Ujanën e Keqe , kurse kokën , në drejtim te kundërt .

12. Duhet çuar kjo gjë në vesh të kryezotit tonë . Kur mbërrita , më thanë të

ngjitesha drejtë e në sallonin e armëve , ku kryezoti ynë priste zakonisht princat

dhe fisnikët e tjerë , që u binte rruga nëpër trojet e tij.

13. Në salon ishin konti . Kishin dëgjuar për shenjën që kishte dhënë i plotëfuqishmi

për të ndërtimin e një ure në Ujanën e Keqe dhe ata , domethënë ai , zoti i tyre ,

ishin gati ta kryenin këtë , në qoftë se konti do t‟u jepte leje.

14. Shumat e shënuara në letër ishin përrallore dhe të gjithë e dinin se të ardhurat e

kryezotit tonë kohët e fundit ishin pakësuar .

15. Kryezoti ynë dhe peshkopi u panë shumë herë në sy .

16. Dukagjini , i cili ka në stemën e vet një shqiponjë të bardhë njëkrerëshe .

14

17. Muzakajt nuk kanë shkuar mirë as me Kastriotët , që , gjithashtu , kanë në stemë një

shqiponjë , veçse jo të bardhë , si Dukagjinët , por të kuqe dhe, veç kësaj , me dy

krerë .

18. Dy vjet më parë , në dasmën e kontit të Kashnjetit , sikur të mos qe ndërhyrja

e zonjës plakë të tyre , Dejdaminës , midis njerëzve të kastriotëve dhe atyre të

dukagjinëve desh u bë pojë .

19. Ai jetoi me francezen pesë vjet dhe bëri dy fëmijë , gjersa vjehrri i tij , mbreti i

Francës, bëri sikur e harroi fyerjen dhe i ftoi të dy në pallat të vet , dhëndër e

nuse , gjoja për t‟i pajtuar .

20. Ftohja e Aranit Komnenit me Bizantin nisi për shkak të bazës së vjetër detare

ushtarake të Orikumit , në Vlorë .

Parafjala me ka shërbyer për të ndërtuar gjymtyren e kundrinës së zhdrejtë p.sh :

1. Ai qeshte me vete , zgërdhihej dhe bënte shenja të marra me duar .

2. Kryet e ka në vdekje dhe bishtin me vdekje , dhe dihet se fjala ose tingulli i ngjizur

me mbrumin e vdekjes , më pak se çdo gjë tjetër , i trembet asaj .

3. Zilet e kuajve përbri tyre tringëllojnë , edhe ato fare ultas , edhe zërat e

kalamajve po ashtu , ndërsa oamja e trapit , me trapin e gërmuqët sipër tij , sa më

shumë që afrohet , i brengos .

4. Bashkë me trapin ,“Lundra dhe trape”.

5. Shtëpia e tij e madhe , e forcuar në të gjitha këndet me sharapolle , ishte vetëm

një orë larg.

6. Nuk merrem dot vesh me ta -tha ai , porsa hyra .

7. Shenja e të potfuqishmit duhet të vihet në vend , -thanë ata pothuaj me një

gojë .

8. Konti , me sytë e lodhur , të skuqur anë , vështronte herë peshkopin , herë

sekretarin e vet .

9. Princat e Veriut , Balshajt , që kanë në stemën e tyre një yll të bardhë gjashtë

këndësh dhe që vitet e fundit janë përherë në vështirë sipër të holla , rrallë janë

pajtuar me Topijat krenarë.

10. Balshajt nuk kanë shkuar mirë as me kontët e Myzeqesë .

11. Kështu , Muzakajt kanë qenë pothuajse në zënkë të përhershme me princin e

fuqishem të Vlorës , Aranit Komnenin , megjithëse të dyja palët janë krushq me

pernadoret e Bizantit.

15

12. Muzakajt nuk kanë shkuar mirë as me Kastriotët , që , gjithashtu , kanë në stemë

një shqiponjë , veçse jo të bardhë , si Dukagjint , por të kuqe dhe , veç kësaj me

dy krerë .

13. Martesa e kontit të madh , Karl Topisë me Katrinën , motrën e Bashalës II dhe e

këtij të fundit me Konitën ,bijën e princit të Vlorës , dhe e vëllait tjetër , Gjergj

Bashalës , me Marien , bijen e Andre Muazkës …

14. Tanush Topia e rrëmbeu princeshën franceze më një mendje lehtësi të pafalshme,

pa pyetur fare se po hynte në një armiqë si të dyfishtë , me Francën dhe Bizantin,

një kohësisht , të dy shumë më të mëdhenj e më të fuqishëm se ai .

15. Ai jetoi me francezen pesë vjet dhe bëri dy fëmijë , gjersa vjehrri tij , mbreti i

Francës, bëri sikur e harroi fyerjen dhe i ftoi të dy në pallat të vetë, dhëndër e nuse ,

gjoja për t‟u pajtuar .

16. Aty i vrau të dy dhe ende tani , pas kaq vjetësh , sa herë , që shikoj stemën e

Topiajve, luanin e kurorëzuar me zambakët e bardhë të Anzhuinëve të Francës.

17. Jo më pak e trumbullt ka qenë krushqia e Aranit Komnenit me perandorin

bizantin, por, ndërsa martesa e Tanush Topisë u bë shkak i grindjes , këtu ,

përkundrazi , grindja u shua me martesë .

18. Ftohja e Arnnit Komnenit me Bizantin nisi për shkak të bazës së vjetër detare

ushtarake të Orikumit , në Vlorë.

19. Vërtiteshin , kushedi pse , nga shkurret te bregu , i thërrisnin me zë të lartë njëri-

tjetrit, bënin sikur këndonin , qanin rënkonin në gjumë , bënin hu ,hu ,hu si huti,

villeshin mu sipër zhabave .

20. I vetmi që u shoqërua me të ardhurin ishte Gjeloshi i marrë .

Parafjala mbi në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar rrethanorin e vendit si në

rastet:

1. Unë , murgu Gjon , biri i Gjorg Ukamës , tue u kujtuom se në gluhën tonë ende

s‟ka gja të shkruom për urën mbi Ujanën e Keqe.

2. Para ca vitesh një murg holandez , që vinte nga Afrika , më kishte treguar për

një luftë vdekësore midis një krokodili dhe një tigri , të cilën ai e kishte parë me sy ,

i hipur mbi një pemë .

3. Tri herë rresht tigri i qe hedhur mbi shpinën e krokodilit dhe të tria herët

kthetra e tij kishin rrëshqitur mbi lupsat e forta të përbindëshit .

16

4. Ndonëse te kjo pikë e bregut bëhej kalimi i njerëzve e i bagëtive me anë të trapit mbi

lumë , prapeseprapë kjo s‟ishte veç një humbërtirë e pamësuar më ngjarje të

bujshme .

5. Miqtë sa vente ngjanin si mbi gjemba .

6. Ditën e tretë të shënëndreut , në mëngjes herët , mbi urë kaloi Dan Mteshi ,

bashkë më të bijtë dhe me një dhi .

7. Ato ishin ura të hedhura , jo mbi lumenj ose mbi përrenj , ose mbi ndonjë humner,

pra, mbi një ndërprerje…

8. Duke u varur me litar mbi ujin e akullt, ndërtuesit përpiqeshin të mbushnin

zgavrat .

9. Si ata që përkulen mbi plagët e dikuj fytyra te reja , të ardhura enkas për këtë punë ,

përvareshin gjithë ditën mbi vendet e dëmtuara .

10. Njerëzit vinin që nga ana e anës , për të parë me sytë e vet urën e mallkuar , që kishte

tërhequr mbi vete mërin e zanave dhe të orëve .

11. Le të bëhej fli për hir të mijëra e mijëra kalimtarëve , që do të kalonin mbi atë urë

në dimër e në verë , në shi e në rrebesh.

12. Madje , edhe mbi vdekjen .

13. I hidhnin ato rras e plas mbi qerre apo mbi mushka.

14. Ky është një emër i tmerrshëm , gjithësesi i jashtëzakonshëm , kuptimi i të cilit në

gjuhën turke është : liman mbi limane , kryeliman ose pasha i limaneve .

Parafjala për në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar kundrinën e zhdrejt me

parafjalë si në rastet :

1. Njëqind e pesëdhjetë vjet kishin shkuar qysh se ata kishin kaluar këtej , gjatë udhës

për në Jerusalem , e megjithatë , rrëfimet e lëna gojë me gojë për ta ishin kaq të

sakta, saqë, porsa i panë përsëri , njerëzit i njohën .

2. Unë murgu Gjon , i biri i Gjon Ukcamës , që e kreva atë tue kujtoum se ndë gluhën

tonë ende s‟ka gja të shkruom për Urën e Ujanës së Keqe dhe për gjamën që po

vjen .

3. Kanalet shmangëse ishin parashikuar vetëm për stinën e thatë , kurse pas shirave të

parë ato s‟do të ishin në gjendje të përballonin prurjen e lumit , një pjesë e të cilit

do të ulej prapë nëpër shtratin e vjetër .

4. Dhe ja tani , pikërisht andej erdhi ftesa për martesë .

17

5. Një copë herë u tallën gjithë helm me kërkesën për martesë të qeveritarit osman për

vajzen e kontit tonë .

6. Ata mblidhin , me siguri , të dhënat për tokën , rrugët , aleancat apo grindjet midis

princave shqiptarë , mëritë e tyre të vjetra .

7. Një copë herë biseduam për politikën .

8. E dija se duhej t‟ia vërtetoja njëfarësoj këtë gjë dhe i fola për gjuhën shqipe.

9. Të gjithë ishin të bindur se kryemjeshtri s‟do të kthehej më dhe tani s‟mbetej gjë

tjetër , veçse vendimi për prishjen e urës ose së paku , për lënien e saj në

mëshirën e ujërave.

10. Mos vallë ,vërtet do të merrej ndonjë vendim për bastisjen e punimeve .

11. E , aq më tepër , kur ishte fjala për gjuhën e çakërdisur të rrugorëve , pas

përkthimit të së cilës dy ditë rresht nuk më ikte dhembja e kokës .

12. Ne nuk dyshojmë aspak për njerëzit tuaj .

13. Madje , ne nuk dyshojmë as për turqit .

14. Gjithë atë kohë ai ishte i shqetësuar për prishjen e marrëdhënieve me fqinjt turq

dhe , se ç‟bëhej atje në urë , sa që donte të dinte .

15. Shtresimi për shembjen e urës u hodh prej tyre përpara se të ndërmerrnin veprime

kundër saj .

16. Vetëtimthi m‟u kujtua interesimi i dërgatës së tyre për gojëdhënat , si edhe fjalët që

kishte thënë kryezoti për to , gjatë bisedimeve .

17. Për mua është një kënaqësi .

18. Hartat dhe flamurët e botës tregonin për dhjetë shtete , mbretëri , gjuhë e popuj ,

por, në të vërtetë , kishte vetëm dy popuj, që jetonin në dy mbretëri : të këtejshmen e

të anejshmen .

19. Mëqenëse këtu në gadishull ne kacafytemi , jo vetëm për orgajat e delet , por për

gjithçka, merret me mend që ka pasur grindje edhe për autorisinë e gojëdhënave .

20. Ai gati sa nuk u zemërua për harresën time dhe , duke tundur gishtin , pothuajse në

mënyrë kërcënuese , më tha që të mos e përsërisja më një gjë të tillë .

Parafjala pa në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar kundrinën e zhrejtë me

prarfjalë si në rastet :

1. Një ditë ai trokiti që pa gdhirë për të më thënë diçka të re, që i kishte ardhur ndër

mend gjatë natës.

18

2. Ishte krejtësisht pa kuptim , diçka që s‟kishin ndodhur , e kundërt me të vërtetën ,

megjithatë ai cilësim s‟i shqitej .

3. Dhe poshtë maleve pashë fushat e mbetura pa gojë.

4. Kështu që ishte parashikuar gjithçka , që nga çasti kur i flijuari mund të ishte pa

njëri, shkulak , siç thuhej ( gjë që ishte e vështirë të bësohej ) , e gjer te e kundërta

e tij , d.m.th, te rasti i skamnorit , që mund të kishte grua, prindër e një duzinë

fëmijë .

5. Nata kishte qënë e errët , pa hënë .

6. Ose s‟ishte as e para , as e dyta , as fjalë kërcënuese , as të ëmbla ,por e kanë

vdekur në heshtje dhe gjihçka është se pa fjalë, aty nën harqet e urës , në një

mënyrë krejtësisht memece .

7. Qëndronte midis të dyjave , si urë , pa shkuar as anej, as këndej.

8. Kjo ishte , pa dyshim , arsyeja që “ Bujtina e dy Robertëve” , kohët e fundit, i kishin

dyfishuar të ardhurat .

9. Barakat gjysmë të shaktërruara , që u kishin hequr gjithçka të vlefshme që kishin

pasur, copërat e dërrasave të hedhura andej- këndej , gjurmët e llaçit ,togjet e gurëve

të thyer , veglat e prishura të flakura pa kujdes , hullitë , gropat e gëlqeres , të

mbushura përgjysmë me ujë, të gjitha këto të brengosnin sytë.

10. Më zgjuan që pa gdhirë , për të më thënë se në urë po kalonin njerëz .

11. Ja , bërruci i parë , ai më i gjati , që tërhiqte kaun , doli në bregun tjetër , pa

pësuar .

Parafjala nën në veprën e Kadarës ka shërbyer për të ndërtuar kundrinën e zhdrejtë me

parafjalë si në rastet :

1. Nganjëherë , nën rrezet e diellit mbrëmësor , koka e tij kuqalashe dukej sikur

lëshonte shkëndijime djallëzore mes asaj baltosjeje të përgjithshme .

2. Murgu holandez më kishte treguar se , pasi ai kishte kullufitur zemrën krokodilit ,

duke e lënë të ngordhur nën lupsat e tyre e panevojshme , bisha e tokës , me

turinjtë e përgjakur , kishte ikur si e dehur nëpër savanë .

3. Ngaqe u kuptua se atij s‟i bëhej vonë për asgjë , njerëzit flisnin e gjykonin me zë të

lartë për të e për punët e tij , mu atje , nën hundën e tij.

4. Nën zhgunin e një murgu ose nën petka e një ikonashitësi të thjeshtë mund të ishte

konsulli i Venedikut që shkonte me mision të fshehtë kushedi ku .

19

5. Nën këmbët tona Ujana e Keqe bënte zhurmë me kreshtat e saj thinjoshe , por ato

nuk i tërhiqet më as ajo dhe as ura sipër saj.

6. Herë –herë , tek i shihja , më dukej se nën erën e ngrirë të dhjetorit mëritë mund

të mblidheshin më mirë se në çdo kohë tjetër.

7. Më e habitshmja ishte që disa nga gurët qenë shqitur nën syprinën e ujit dhe kjo

gjë , përveç që shtoi edhe më shumë tmerrin e njerëzve , u hapi punë të madhe

ndërtuesve 13

.

8. Riparimi i dëmtimeve nën ujë ishte gati i pamundur , pa u mehur përsëri lumi

verën e ardhshme .

9. Me orë të tëra nuk mendoja veçse një vend gjysmë të shkretë , nën një qiell

përvelues ku tre muratorët ndërtonin ca mure , që s‟mbaronin kurrë 14

.

13

Grup autorësh, Gramatika e gjuhës shqipe I, ASHSH, Tiranë, fq.388-389 14

Ismail Kadare , “Ura me tri harqe “ , Onufri , 2008, Tiranë , fq.24-154

20

Përdorimi i parafjalëve në rasën rrjedhore te vepra “Ura me tri harqe”

Si parafjalë apo lokocione parafjalore të rasës kallëzore në veprën e Kadaresë kemi

hasur këto parafjalë : prej , ndaj , me anë , në mes etj . p.sh : me anë të trapit ,me anë të

martesave , me anë të trapeve , me anë , me anë të legjendës, prej druri , prej gropave , prej

guri , prej turqve , me anë të gojëdhënë, prej tmerrit , prej gropës së skëterrës , prej nuseve,

ndaj Ujanës së Keqe , në mes të fushës .

Parafjala prej e përdorur në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar

rrethanorin e shkakut si në rastet :

1. Në skelat prej druri që e rrethonin secilën prej gropave , kryemjeshtri kalonte

orë të tëra, i ndjekur nga ndihmësit e vet.

2. Janë pikërisht ata që po bëjnë edhe urën prej guri .

3. Lajmin për munxosjen e Evropës prej turqve e solli i pari , që matan kufirit, Mark

Haberi .

4. Po në atë çast , me sy të mbyllur prej tmerrit ndjeva rrënojat e urës , që po më

binin mbi trup .

5. Një njëri që donte të ngjitej prej gropës së skëterrës .

6. Pastaj erdhi mëngjesi dhe , kur vjehrra , si zakonisht , donte të niste njërën prej

nuseve për t‟u çuar sillën mjeshtërve , dy nuset që e dinin të fshehtën , e madhja

dhe e mesmja, u bënë të sëmura .

Parafjala me anë e përdorur në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar kundrinën e

zhdrejtë me parafjalë si në rastet :

1. Të parët , me anë të legjendës, parapërgatitën iden e shkatrrimit të urës , të dytë ,

po me anë të legjendës, parapërgatitën vrasjen .

2. Dëshira për t‟i siguruar nuses dhe familjes një jetë më të mirë , me anë të shumës

së madhe të parave që jepte shoqëria rrugore për flijimin ? .

3. Gjithë këto grindje , zotërit e Arbrit kanë krijuar se mund t‟i shuajnë më anë të

martesave .

4. Ndonëse te kjo pikë e bregut bëhej kalimi i njerëzve e i bagëtive me anë të trapit ,

prapëseprapë kjo s‟ishte veç një humbërtirë e pamësuar me ngjarje të bujshme .

5. Dëmtohej gjithë sistemi i lundrimit ose i transportit ujorë , siç i thoshin latinët , që

kryhej me anë të trapeve dhe mureve qysh prej kohëve që s‟mbaheshin mend dhe që

tani ishte përqëndruar në duart e “ Lundra dhe trape ” .

6. Në qoftë se kundërshtarët tuaj hodhën mendimin e prishjes së urës me anë të në një

gojëdhëne , siç thatë vetë ju , atëherë shestoni edhe ju ndëshkimin e fajtorëve në të

njëjtën mënyrë .

21

Parafjala ndaj e përdorur në veprën e Kadares ka shërbyer për të ndërtuar kundrinën e

zhdrejtë me parafjalë si në rastin :

1. Fill pas kësaj , një mëngjes të vrugët , ndaj Ujanës së Keqe zbritën nga mushkat e

tyre të rënduar dy udhëtarë , që dukeshin si të shushatur 15

.

Parafjala në mes e përdorur në veprën e Kadaresë ka shërbyer për të ndërtuar

rrethanorin e vendit si në rastin :

1. Ato ishin ura të hedhura , jo mbi lumenj ose mbi përrenj , ose mbi ndonjë humnerë ,

pra , mbi një ndërprerje , që njeriu ka nevojë ta bashkoj, por ishin ura të ndërtuara mu

në mes të fushës dhe i vetmi shërbim i tyre ishte që herë pas here të mbanin mbi

shpinë , zonjat e mëdha për të soditur bashkë me miqtë e ftuar perëndimin e

diellit 16

.

15

Grup autorësh, Gramatika e gjuhës shqipe I, ASHSH, Tiranë, fq.388-389 16

Ismail Kadare , “Ura me tri harqe “ , Onufri , 2008 , Tiranë ,fq.24-25

22

Përfundime

Gjatë hulumtimit në veprën “ Ura me tri harqe ” të Kadaresë kemi gjetur

përdorim të parafjalëve. Ato kanë dalë në katër rasa , si në mbarë gjuhën shqipe. Kemi

gjetur parafjalë të rasës emërore , p.sh : 1.Kryqe përkujtimore , të nxiera nga koha ,

shihen ende në të dyja anët e lumit. 2. Një nga rishtarët e famullisë më zgjoi herët për

të më thënë se tek ura kishte ndodhur diçka .

Parafjalë të rasës gjinore , p.sh : 1. Gjithë këto grindje , zotërit e Arbrit kanë

krijuar se mund t‟i shuajnë më anë të martesave . 2. Ndonëse te kjo pikë e bregut bëhej

kalimi i njerëzve e i bagëtive me anë të trapit , prapëseprapë kjo s‟ishte veç një humbërtirë

e pamësuar me ngjarje të bujshme .

Parafjalë të rasës kallëzore , p.sh : 1. Një copë herë biseduam për politikën . 2.

Si ata që përkulen mbi plagët e dikuj fytyra te reja , të ardhura enkas për këtë punë ,

përvareshin gjithë ditën mbi vendet e dëmtuara .

Parafjalë të rasës rrjedhore , p.sh : 1. Janë pikërisht ata që po bëjnë edhe urën

prej guri .

Këto parafjalë kanë shërbyer për të ndërtuar funksione të ndryshme sintaksore

p.sh, parafjala me në funksionin e kundrinës së zhdrejtë .

Parafjala në në funksionin e rrethanorit të vendit . Parfjala prej në funksionin e

rrethanorit të rrjedhimit etj .

Si përkufizim mund të themi se shkathësia e autorit për të ndërtuar gjymtyrë të

ndryshme sintaksore i ka dhënë mundësi atij të përdor parafjalë të shumta. Prandaj si

rezultat na del lënda e zgjeruar në këtë punim .

23

Literatura

Grup autorësh, Gramatika e gjuhës shqipe I, ASHSH, Tiranë

Grup autorësh, Gramatika e gjuhës shqipe II, ASHSH, Tiranë

Ismail Kadare , “Ura me tri harqe ”, Onufri , 2008 ,Tiranë

https://en.ëikipedia.org/ëiki/Ismail_Kadare

https://sq.ëikipedia.org/ëiki/Ura_me_tri_harqe