If you can't read please download the document
Upload
vohuong
View
286
Download
30
Embed Size (px)
Citation preview
PUNIME AKADEMIKE MBI NEVOJN PR NDRYSHIME KUSHTETUESE
PUNIME AKADEMIKE MBI NEVOJN PR NDRYSHIME KUSHTETUESE
Prill 2015
2
PUNIME AKADEMIKE MBI NEVOJN PR NDRYSHIMEKUSHTETUESE
Ky dokument sht botuar n kuadr t Projektit me tem: Reforma kushtetuese nga perspektiva akademike dhe civile, mbshtetur nga Fondacioni Shoqria e Hapur pr Shqiprin, SOROS. Mendimet e shprehura n kt botim jan t autorve dhe nuk prfaqsojn domosdoshmrisht mendimet e donatorit.
Ky dokument sht prgatitur nga Instituti Shqiptar pr Studime Ligjore dhe Territoriale (A.L.T.R.I), nprmjet mbshtetjes s Fondacionit SOROS, n kuadr t Programit Reforma Kushtetuese.
3
Falenderime
Falenderojm Fondacionin Shoqria e Hapur pr Shqiprin-SOROS, i cili bri t mundur realizimin e ksaj nisme, si dhe partnert t cilt mbshtetn Qendrn A.L.T.R.I n zbatimin e aktiviteteve t Projektit: Rektoratin e Universitetit t Tirans, Fakultetin e Drejtsis t Universitetit t Tirans, Fakultetin e Shkencave Sociale-UT, Universitetin Luigj Gurakuqi Shkodr, Universitetin Ismail Qemali Vlor, Universitetin Aleksandr Moisiu Durrs, Universitetin Europian t Tirans, Albanian University, Universitetin Luarasi, Universitetin Marin Barleti, si dhe t gjitha organizatat e shoqris civile n rajonet Tiran, Durrs, Kor, Vlor e Shkodr. Gjithashtu, Qendra A.L.T.R.I dshiron t prcjell falenderime edhe pr t gjith artikujshkruesit t cilt kontribuan n kt nism nprmjet paraqitjes s punimeve t tyre akademike, n prgjigje t thirrjes s Fondacionit Shoqria e Hapur pr Shqiprin SOROS, n kuadr t Programit Reforma Kushtetuese.
4
T NDERUAR LEXUES!
Instituti Shqiptar pr Studime Ligjore dhe Territoriale (Qendra A.L.T.R.I) sht nj organizat jo-fitimprurse me karakter shkencor, krkimor, profesional, epavaruar dhe joqeveritare e cila me mbshtetjen dhe bashkpunimin e Fondacionit Shoqria e Hapur pr Shqiprin, SOROS, zbatoi nismn me tem: Reforma kushtetuese nga perspektiva akademike dhe civile.
Realizimi i ksaj nisme sht br i mundur nprmjet mbshtetjes s Fondacionit SOROS, n kuadr t Programit pr Reformn Kushtetuese. Qllimi kryesor i ktij projekti ishte krijimi i nj koalicioni me aktor nga bota akademike dhe organizatat e shoqris civile pr t vjel perspektivat e bots akademike dhe t shoqris civile mbi reformn kushtetuese, si dhe pr t zhvilluar, formsuar dhe advokuar pr nj reform t qensishme kushtetuese, n funksion t forcimit t institucioneve dhe shtetit t s drejts.
Nj nga aktivitetet e ktij Projekti q synoi, gjithashtu, vjeljen e mendimit akademik, porse ksaj here, prmes nxitjes s krkimit shkencor e shkrimit akademik, ishte thirrja e hapur pr artikuj akademik. Kjo thirrje iu drejtua t gjith bots akademike, ekspertve t fushs, studiuesve dhe profesionistve n lmin e shtetit t s drejts, pr paraqitjen e punimeve shkencore-krkimore pr reformn kushtetuese.
Pr vlersimin e artikujve t dorzuar dhe evidentimin e artikujve m t mir, u ngrit nj Bord Shkencor i posam, i prbr nga profesor me prvoj t gjat n fushn e s drejts kushtetuese: Prof. Dr. Altin Shegani, Prof. Dr. Aurela Anastasi, Prof. Asoc. Evis Alimehmeti, Prof. Dr. Fehmi Abdiu, Prof. Asoc. Dr. Sokol Sadushi. Bordi Shkencor, mbshtetur n kritere rigoroze t prcaktuara q n fillim t proesit, przgjodhi 3 artikujt m t mir pr t cilt u shprndan mime si dhe 10 artikujt m t vlersuar, t cilt do t keni mundsin ti lexoni n kt botim t veant.
Lexim t kndshm!
5
6
PRMBAJTJA
Institucioni i Presidentit t Republiks: Problematika rreth kornizs kushtetuese t formatimit dhe kompetencave t tij .................................................................................................... fq. 8Nga Prof. Asoc. Afrim Krasniqi
Nevoja pr kufizime eksplicite pr rishikimin e Kushtetuts n Republikn e Shqipris .....Nga Enrriko Kapiti................... fq. 31
Mbi paprekshmrin e proedurs s rishikimit t parashikuar n nenin 177 t Kushtetuts shqiptare....fq. 43Nga Dr. Entela Hoxhaj
Debate bashkkohore mbi strukturn e parlamentit n Shqipri.. fq.58Nga Erald Shushari dhe Arsiola Dyrmishi
Kushtetushmria e Kushtetuts kontrolli kushtetues mbi ndryshimet kushtetuese........fq. 72Nga Erind Mrkuri
Nevoja pr ndryshime kushtetuese n proesin e emrimit t antarve t Gjykats Kushtetuese n Republikn e Shqipris .............................................................. ..........fq. 88Nga Dr. Eugen Pepa dhe Doktorant Anton Gera
Ndikimi i ndryshimeve kushtetuese n rolin e Kshillit t Lart t Drejtsis pr garantimin e pavarsis s gjyqsorit....fq. 98Nga Dr. Florian Bjanku
Zgjedhjet brenda apo jasht Kushtetuts? ......................................................... ........fq. 111Nga Prof. Asoc. Mirela P. Bogdani
Pavarsia gjyqsore n Ballkan. Studim krahasues nprmjet indeksit t Smithey dhe IshiyamaNga Teuta Vodo........................................................................................................... fq. 125
Nj reform kushtetuese pr m shum kultur kushtetuese ........................................ fq. 140Nga Dr. Valbona Bala (Pajo)
7
8
INSTITUCIONI I PRESIDENTIT T REPUBLIKS: PROBLEMATIKA RRETH KORNIZS KUSHTETUESE T FORMATIMIT DHE KOMPETENCAVE T TIJ
Prof. Asoc. Afrim KrasniqiFakulteti i Shkencave Politike
Universiteti Aleksandr Moisiu Durrs
Abstrakt
Kuadri kushtetues mbi Presidentin dhe legjislacioni mbshtets i kompetencave rreth tij, kan qen dhe mbeten shtje diskutimi politik dhe shpesh, edhe t interpretimit t Gjykats Kushtetuese. N gjykimin e saj kan kaluar shtjet e raporteve President Kuvend n emrimin e gjyqtarve t Gjykatave t Larta dhe Kushtetuese, shtje t funksionimit t KLD dhe raportit me ekzekutivin, shtje t kompetencave t Presidentit n fushn e mbrojtjes, t trajtimit t dekreteve presidenciale pr emrime t rndsishme institucionale, etj. Mungesa e nj ligji organik t institucionit, si dhe paqartsit apo interpretimet ligjore q lidhen me ushtrimin e kompetencave, e kan shndrruar institucionin e Presidentit, n nj prej subjekteve kushtetuese m t prfshira n axhendn politike, publike dhe institucionale.
Ky punim merr prsipr t trajtojn aspekte m t gjera t kompetencave presidenciale, t pozits s Presidentit n kuadrin kushtetues dhe ligjor dhe shtje, t cilat pr shkak t mnyrs s formulimit kushtetues apo mungesave t formulimit, mund t shrbejn si shkak pr debate t reja kushtetues e politike mbi institucionin e Presidentit. Ai evidenton shtje e raste ku sugjerohen propozime konkrete pr ndrhyrje kushtetuese dhe ligjore. Studimi bazohet n eksperiencn shqiptare 24 vjeare t funksionit t Institucionit t Presidentit, n eksperiencat e njjta rajonale, n vendimet interpretuese t Gjykats Kushtetuese, si dhe n literaturn ende t pakt ligjore dhe politike mbi kt institucion.
Fjal kye: Presidenti, Kushtetuta, Kompetencat presidenciale, Parlamenti, ligji organik
9
1. Hyrje
Instituti i Presidentit t Republiks ka nj tradit t brisht n historin e shtetit shqiptar. Prve nj periudhe t shkurtr eksperimentale 1925-1928, institucioni i Presidentit ekziston vetm nga 1991. Baza e par ligjore ishin Dispozitat Kryesore Kushtetuese (1991) t ndryshuara n kapitullin mbi Presidentin (1992), si dhe m pas Kushtetuta e Shqipris (1998), e ndryshuar n kapitullin mbi Presidentin (2008). Midis modelit kushtetues 1991 dhe 1998 ka dallime thelbsore, q lidhen me mnyrn e zgjedhjes s Presidentit dhe sidomos, me kompetencat e tij ndaj pushtetit ekzekutiv dhe legjislativ. M 1991 Presidenti kishte t drejtn e nxjerrjes s dekreteve me fuqin e ligjit, t nisms ligjore, si dhe t thirrjes dhe drejtimit t mbledhjes s qeveris. M 2008 pozita kushtetuese e Presidentit sht tipike pr modelet parlamentare, nj institucion prfaqsues, me kompetenca honorifike dhe me funksione specifike n drejtim t plotsimit dhe bashkveprimit midis institucioneve t rndsishme kushtetuese.
16 vjet pas miratimit t Kushtetuts dhe 6 vjet pas miratimit t ndryshimeve kushtetuese q lidhen edhe me zgjedhjen e Presidentit t Republiks, ende n Shqipri nuk ka nj ligj organik mbi funksionimin dhe prgjegjsit e institucionit t Presidentit t Republiks. Disa nisma t ndrmarra nga vet institucioni, nga ekspert t huaj asistues n reformat institucionale ose nga mazhoranca t radhs, nuk jan jetsuar, kryesisht pr shkak t raporteve t brishta t krijuara midis ktyre t fundit dhe institucionit t Presidentit.
Secili nga presidentt e zgjedhur dhe funksional me Kushtetutn e vitit 1998, (Rexhep Meidani/propozim i PS, Alfred Moisiu/ zgjedhje konsensuale, Bamir Topi/ propozim i PD) e ka mbyllur mandatin kushtetues n konflikt politik me mazhorancat e radhs dhe me vet forcat politike q propozuan zgjedhjen. Arsyet jan dy: kultura e brisht politike n bashkpunimin dhe bashkjetesn institucionale midis palve q kan prurje dhe mandate t ndryshme politike, si dhe konflikti i paevitueshm midis modelit t nj Presidenti q i referohet vetm prgjegjsive dhe pozits kushtetuese dhe mazhorancave t radhs, q i referohen kryesisht premtimeve dhe pritshmrive t tyre elektorale.
2. Debati permanent: President n parlament vs President nga qytetart
Shqipria sht dhe mbetet nj republik parlamentare, ku institucioni i Presidentit ka rol prfaqsues dhe koordinues, por ku kompetencat ekzekutive dhe legjislative i jan deleguar dy pushteteve prkatse kushtetuese. Zgjedhja e vitit 1991 pr President t zgjedhur n parlament kishte tri shpjegime: s pari, kalimi nga regjimi i vjetr ku lideri i PPSH ishte njhersh edhe Kryetar i Presidiumit t Kuvendit Popullor (kryetar shteti) ndikoi n gjetjen e nj forme zgjedhjeje q nuk lejon nj President aktiv politik; s dyti, vet Ramiz Alia nuk ishte i interesuar pr zgjedhje direkte dhe Presidenti konsiderohej produkt i elits politike, pra i parlamentit; dhe s fundi, modelet e demokracive t reja n shumicn e vendeve ish komuniste ishin t njjta, zgjedhje prmes p