1

Punko-Punko

Mga Balak Ni

Erik E. Tuban

BOMBA! PRESShttp://www.bomba2.tk

Bomba! Balay Publikaran

PUNKO-PUNKOErik E. TubanWalay Kopyakatungod 2012

Tanang bahin niining maong librobalak mamahimong kopyahon, padaghanon ug angkonon isip imong kaugalingong binuhat bisan walay pagtugot sa tigsulat o sa nagpublikar.

Arte sa Hapin: Gikan sa InternetHan-ay ug Desinyo: Erik E. Tuban

Desinsyo sa Titik: Adobe Garamond Pro

TALLY SHEET

ANG PAMALAK NI MARQUIS DE KINTOLIMBO ................ 7

ANG GIPAABOT SA HUNGOG ............................................. 11

TULO KA DAGWAY SA BARAHA ......................................... 12

AWIT ........................................................................................ 16

CHIX NI BALDOMERO ........................................................ 17

IKAW UG AKO ........................................................................ 18

ROMANCING THE RAIN ..................................................... 20

WORLD PEACE ...................................................................... 21

KOMPISAL .............................................................................. 22

BLACKY .................................................................................. 23

SA WA PA HINGANLI ANG BAGYO ...................................... 24

SALOP ...................................................................................... 25

TIGMO SA OROM NGA WALAY UGMA ............................. 29

USA KA ADLAW NGA KINABUHI SA ABOG ...................... 30

NOSTALGIA ............................................................................ 31

ANG GIYAGYAG SA PASUNDAYAG ...................................... 32

ANG SALA SA BINTANA ....................................................... 34

MGA HAIKU KANG CUARESMA TIEMPO ........................ 35

LUKAY ...................................................................................... 38

BATBAT SA BULAN ................................................................ 39

MOTEL SA LANGIT ............................................................... 40

7

ANG PAMALAK NI MARQUIS DE KINTOLIMBO*

ISa iyang unang librobalak nga giulohag Punko-Punko atong makita kon unsa ka hanas sa pagtagik og balak si Erik Tuban. Ang iyang librobalak tugob sa mga saksaksinagol nga mga imahe sama sa kataw-anan ug kahibulongan. Ang iyang librobalak puno sa managlahi nga mga estilo: adunay berso, adunay eksperimento, adunay yagayaga apan seryoso. Ang iyang librobalak panagsagol sa mga aspeto nga balaan, pasipala, pagtinarong ug binuang. Mora gayod kinig mga putahe nga atong makita sa pungko-pungko: adunay daghan alang sa matag usa kanato.

IIMapataas o mapamubo man, ang pamalak ni Erik Tuban han-ay pag-kapanday. Ang iyang tingog usahay mosungog, usahay mobulabog, apan kini kanunay lanog. Ang mga pulong nga iyang gipanggamit timailhan sa iyang kahait. Kusog siya modula sa hulma sa rima sama sa balak nga Ikaw ug Ako diin ang bagting sa iyang rima-eskima mi-kaliring (abba, cddc, cddc, abba, abba, cddc, cddc, abba). Maayo pod siya moimbento sama sa balak nga Mga Haiku alang kang Cuaresma Tiempo diin ang ang sagradong semana santa gitadtad nga morag bombay sa pamagay . Diin ang atong mga tuo-tuo gipino, ug gihimo kining mga ginagmay nga hulagway:

Ayaw pasamad, Kon mogawas ang pari, Di na mahunad.

Itlog nahanawPasko sa pagkabanhaw: Dominggo Santo.

8

Mora kinig mga tinagsip sa sugilanon nga si Alfred Jarry ra ang makamugna. Nakahatag pod og dugang lingaw sa kahanggaw ang dibarahanon (tuas’, ‘tayas ‘nimal, ‘ki, ug ubp.) nga iyang gibisbis sa maong balak. Ang iyang kaalam sa paggamag berso-liriko epektibo nga mipatigbabaw sa kadaghanan sa mga balak nga napatik dinhi nga libro. Gikan sa gugma hangtod sa damgo, gikan sa tradisyon hangtod sa soreyalismo, iyang gipakita nga ang magbabalak mamahimong mookupar sa bisan asang wanang sa pamalak.

IIIAng Punko-Punko makapabuhakhak kanato. Makapakutaw kini sa utok ug makahatag og gutlo sa paghinuktok. Ang pamalak ni Mar-quis de Kintolimbo kumpleto sa rekado ug ang ilang templa sakto ra kaayo. Lami kini basabasahon sa mga adlaw nga ang kamingaw moduaw o sa takna sa dili pa ang katulogon. Nindot kini bitbiton sa baybayon, ug samtang naglantaw sa balod o sa talisawop nga adlaw, litokon ang pipila ka mga balak niini nga gikulit sa atong binisaya nga dila, kay ang pamalak, alang kanako, makasuta sa atong mabulokon nga pagkanaa.

CD BordenMarso Dos Mil DoseHotel Palwa, Dumaguete City

* Ang iladong takoban ni Erik Tuban

9

Alang sa Alang-alang.

10

11

ANG GIPAABOT SA HUNGOG

dili ang bahandidili ang dungogang kanunayng gipaabot

apan ang gadahunognga gutlo sa gugmaug kudlit sa amuma

kasway sa musanga mokuhit kaniya

12

TULO KA DAGWAY SA BARAHA

I. Ang Arsobispo

Dili matugkad sa unosAng pangluod sa timos*

“Sayop diay ang ako’ng pagtuo,”Sugilon sa kurakot nga Kura Paroko,“Nga ang Kamatayon maoAng kahingpitan sa tawo.”Naglagiti ang adlaw sa udtong tutokNga sa sayo nga Mayo nitulisokSamtang ang hubog nga SepultureroNagsagol sa balas, graba ug semento.Ang kainit sa ugang yuta nasiakSa bakho og hilak sa lima ka asawaUg tulo ka dosena nga anak.

Usa ka baryohan kami nga nagsud-ongSa kabugnaw ug kangitngit sa iyaha’ng pansyon.“Kay kinsa ba diay ang magtuoNga luyo sa gipakita nga kalagsik sa ArsobispoAdunay dakong kakulian ug dautang sekreto?”Sukmat sa tabian nga manalabtanAtol gihinay pagpakanaog sa itom nga sakyananAng puti nga lungon sa upat niya ka Sacristan.

Tinuod. Siya nailhan sa mga katawhanSa iyang ka maabi-abihon ug ka buotanApan luyo sa balaan nga sutanaGamay ra ang nakapangutanasa matuod niya nga bestida.Mismo ang iyaha’ng mga suodWala gayod kami nakamatikodsa inanay niya nga pagpangluod.

13

Ug kini’ng pisi nga gigamit niya sa pagtipiSa iyang kinabuhi, mao ang pisiNga maghatod pakanaog kaniya ngadtoSa mabugnaw ug mangitngit nga pansyon –Ang sinugdanan sa kataposang pahulayan,Kay unya adunay lapida itusok iugboknga magpasidaan:

“DINHI GILUBONG ANG LAWAS NI PAPA JUAN(DILI NIYA TINUOD NGA PANGALAN)GIBANTOG NGA USA KA LIMBONGANBISAN OG WALA NAILHAN SA TANAN,GIPANGGA RA GIHAPON SA KADAGHANAN(UNTA DAWATON SA TIILAN SA AMAHAN)”( ? – 2001) II. Ang Sepulturero

Sagbot sa lubngananHabol sa biniyaan*

Ubos sa kahayag sa bulan nga nabulasotAng Sepulturero nagbuy-od hubog nga way sapotHubo nga nanulisok sa mga haw-ang ug espasyo,Sa mga naglaray ug nagpatongpatong nga nitso,Sa mga krus ug simbolo, nga nagsilbing timaanSa Sinugdanan ug Kataposan sa tanang katawhan.

Hubo nga nagwarawara sa iyang tayaon nga palaNgadto sa kangitngit sa gabii nga walay ikapasiugda.Sa Syudad sa mga Tiunay nga NahinanokSiya ang Haring Gangis nga andam motulisok

Sa gilapdon ug gilay-on sa kapintas sa kinabuhiKinsa’ng minataya ang andam makigsumpaki?

14

Ubos sa kalalom sa kagabhiong natisokAng Sepulturero nagyawyaw daw nalisoan sa utokSa hawanan sa gingharian nga iyang ginsakopan --Bugtong ang bino ug hoyohoy ra ang iyang kaubanNga sa garbosong kahoy molumos, nga sa lawas modugtaSa tanang naghigda nga mga santos ug makasasala.

Ug abtan sa latas sa mga siglo ug latas sa katuiganBugtong ang haw-ang sa lungag ra ang kapadulnganSa panghupaw ug pagduaw sa imoha nga luna --Tiunay nga saksi sa imoha’ng pagpanghulga.

Sa gilalomon ug kahabog sa tim-os nimo’ng tinguhaKinsa ang magtuo nga ang kamatayon ra ang mokuha?

Sa Syudad sa mga Tiunay nga NahinanokSiya ang Haring Gangis nga andam motulisok:

“KAMO’NG MGA PATAY UG NAGPAPATAYPATAY:GIHAGIT KO KAMONG TANAN OG SUKMAGAY!MGA ANAK SA DIYOS UG NAGPAKARON-INGON:BUGTONG ANG KAHILOM SA GINOO RA DIAYANG INYO’NG MATIGOM SA KAMATAYON.”

15

III. Ang Haring Gangis

Ang garbosong kahoyLumsan sa huyohoy*

Ako ang Haring Gangis sa Buhing Syudad.Ako ang garbosong kahoy’ng dili madugta.Ako ang dalan agianan sa tanang mugna.Ako ang mogiya sa linya sa imo’ng palad.

Ako ang tigpatuman sa tanang lagdaAko ang motisok sa liso sa pagtuo.Ako ang Adlaw, Langit ug Rebulto.Ako ang Diyos nga ampoan sa timawa.

Ako ang nagbukal nga tubig sa Kinabuhi.Ako ang bugnaw nga lampas sa Kamatayon.Ako ang dalang hiwi nga angayng sundon.Ako ang motul-id sa tanang dalan hiwi.

Ako ang kalis ug dugo sa Bag-ong Kasabotan.Ako ang isda nga simbolo sa bag-ong milenyo.Ako ang naghilawas nga anghel ug demonyo.Ako ang kataposang silot sa tanang Kalapasan.

* Buch Bandillo, “Sanglitanan sa Kalipay ug Kasakit”

16

AWIT

“You are sought by powers unknown; On your trembling heart--strings play” -- Robert Lawrence Binyon, A Mother’s Song

adunay bag-ong awitnga nasabtankining kasingkasingsa dihang putot pa,

tres anyos, naghapsaysa nabubod nga sininaug sa nabudlay nga larawannga naglabanglabangsa handurawan

dayoninanay nipatim-awlab-as nga paressa panan-aw--

gigunitan mo ang akong kamotgigiyahan ang paglabangsa unang tikangngadto sa ulahing pagkalimot

karon, sa pagbalikakong hinumdomanang bag-ong awit nga nasabtanniining kasingkasing:Mama

17

CHIX NI BALDOMERO

Si Day Bayoleta adunay sunoy nga labihan ka bagsiknga wala nay mobisita hinuon niya. Gihigugma niBayoleta ang sunoy ug ang sunoy nahigugma niBayoleta, sama sa asawa. Diay pangas-a amonggilaag si Day Bayoleta dihang nipatighulog siyaspatag. Amo siyang gihimamat sa Turtle’s Nestug nagtagay mi tibuok gabii. Ang nga’n kunosa sunoy si Baldomero, ug naghisgot siyangBaldomero tibuok gabii nga kon wa ka masayod,abi nimog iyang bana si Baldomero. Bisan ganigkahibaw nako, abi gihapon nakog iyang banasi Baldomero. “Gamika man tos Baldomeroganihang buntag.” “Sweet kaayo siya gabii. As in.”“Gwapohang Baldomero uy! Mura gyog si John Lloyd,di ko kahunong og tutok niya.” Gwapa gihapon siDay Bayoleta ug makabuang gihapon ang gugma.Pagpanguli, nanamilit na mi sa usag-usa, ug sakalit akong gituhak sa aping si Bayoleta, pero hinay ra,kay ako nasayod nga siya naminyo na og sunoy,ug ako kining girespetaran. Gilipay siya niBaldomero sa mga paagi nga dili nako kaya.Puno sa bitoon ang langit, ang mga silop nanagosa kasagbotan, Hay, kanindot mabuhi, tingali,ug nangihi ko sa paril sa ngitngitsa akong pribadong kangitngit.

(gisipra gikan ni James Tate, Waylon’s Woman)

18

IKAW UG AKO

“Ang danghag makaipsot sa dughang way kamot.” -- Singsing: Bagting ug Kaliring, Dr. Melvin Cortez

I. Sa Kahayag

una miabot ang gugma sa way pagduha-duhamisunod pagdagan ang lubas tang katuyoanbisan pa ang kalibotan wala ko gikaobanpagpangga ug amuma ikaw akong gisaloma

mga agiw nga napalid sa adlaw mihawidang kahayag nga ilad giukit ta sa paladug bitik sa saad ang mga titik sa panaadkapalarang di masuhid sa hanging sinapid

padayon nga gipaligid tibugol kong pagsugidsaksi ang pagmanggad sa sinemana kong haladibabaw sa hilawng pagpasagad kita nangasamadug way sala ang paniid kay padayong gibag-id

ang hait nga katawa nga mipahit sa pangagdasa kainit sa atong bugan nagmugnag balayanubos sa hinog nga bulan mipahiyom ang duyandidto kitang duha nagukdanay sa ginhawa.

19

II. Sa Kangitngit

human sa talikdanay dali kong gisubayang agiw ug talithi sa pikas nga kinabuhidali kong gilingi gilili sa saming likiliboan ka dagway sa pikas nga kalipay

ang kahilom namaak sa kahilom nagsabakang kagahapong ngilo sa higdaanang bildoway bili ang pagtuo sa kahingpitan kay luyosa hungaw nga bahakhak way dughang giagak

sa ngulngol nga lawak sa lumoy nga balaksa mga panid sa libro sa tumoy sa aktosa pahiyom sa kuwadro sa ungol sa kwartonaminaw sa hilak usa ka magul-anong buwak

human sa talidhay gihipos ko sa inanaypadayong gipakli ang hinapos nga pagbatinga di na mabakwi nga di ko na maulianino sa imong dagway hugot nga kalaay.

20

ROMANCING THE RAIN

Adunay mga adlaw nga buot kong hinganlan ang pagduaw sa ulan. Ubos niining balisbisan mihabol ang kalibotan sa tanang kaanyag nga iyang matanyag. Usahay sa kapulihay buot ko lang unta siyang gakson ug tutokan sa hungawng ginhawa saysayan sa mga matinud-anong pulong nga sa hinanok dili na malitok. Sama sa: “Ang kasingkasing ko daw biyuos nga nagsud-ong sa imong tagaktak sama sa nibukhad nga mga bulak nagtinguha sa gugma sa Diyos.”

o

“Ang suga niining atong gugma, nagpabiling buhing kahayag awhag nga dili tanang tubag gitangag sa hubag nga pangutana.”

21

WORLD PEACE

Tuig kadto sa ikatulong gubat sa probinsya. Walay sama ang kaigang ug usahay makamata ako sa kahayag sa bintana, sinundan sa pakapaka sa lantaka. Usa ka gabii, may nanuktok sa pultahan. “Syo! Naa ka diha, Syo? Si Loloy ni. Abrihi ko. Dali.” Dalidali kong nag-ilis ug gisugat ang silingang Waray sa may pultahan. Sa pagpaduol niya sa hayag namatikdan kong nagkadugo ang iyang sinina, kuwang ang iyang bukton ug naharos ang tulo ka ngipon. Naunsa man intawon? “Ulahi na ang tanan sa dihang midagan mi, Syo. Kalit kaayo ang panghitabo. Wala mi nakabantay nga nag-ukoy-ukoy ra diay ang mga sirena sa suba. Naluoy ko ni Kapitan Lao Tzu ug Padre Achilles, napagan og apil sa lamok-lamok,” asoy ni Loloy nga nagkisikisi, naggukod sa ginhawa. “Daan ko pa. Niin-ing mga panahona, may giluom gyod ang kangitngit sa suba.” Sa kusina, samtang nagpintal og uling sa nawong si Loloy, giandam ko ang kataposan namo nga hinagiban. Nakahukom mi nga inig ka kadlawon, among patulbongan ang kaaway og linukot nga puwang T-back. Sinuksokan kini’g mga balak ni Neruda. Tingali, sa ingon ining paagi, wa’y mapildi.

22

KOMPISAL

“Poet is priest.” -- Allen Ginsberg

Sa ngalanSa ngalan sa amahanSa ngalan sa amahan ug sa tanang gisuginlan ko sa akong mga kalapasanSa ngalan sa tanang inahan ug sa mga anak nga ilang gihilakanSa ngalan sa mga kasingkasing ug kapikas nga biniyaanSa ngalan sa Espirito ug si Botelya nga akong giam-amanAnia ako karon aron mopadayag sa akong hugot nga pagbasol kay akoAnia karon sa inyong atubangan ug ania ako hugot nga naghinulsol saAkong mga kasaypanan kay sa dihang gibilin sa Pari ibabaw sa altar ang ilimnong makabalaan sa kasingkasing ug kalag ako kining giyarokAkong gihurot pagdimdim ang Kaanyag ug Kagul-anan ako kining gituok gilugo hangtod sa kataposang tulo ang balaang sudlanan nga mipukaw sa akong pagkaakoAnia ako karon sa inyong atubangan nagbasol naghinulsol ug hi-naot nga O! iampo mo kaming mga makakasala karon ug unya kay basin ugmaAko kining ikaligo! O! ako kining ibubo sa hubo kong lawas ug human nako pahimusli ang iyang kahayag ako kining ihatag ngadto sa mga nagnganga sa bitoonNag-atang kon kanus-a dan-agan sa gahom sa kaamgohan ug unta mabulahan ang buang sa tiyan ni Hesus ug ni Hudas ug ni Mari-ang Ulay Birhen nga nitungab og apil sa imong kaanyag ug pasay-loa pod unta sila kay wala sila masayod sa ilang gibuhatUg dili na ko mousab! O dili na gyod ko mousab pagyarok sa nagdagaydayng balaan hangtod sa kataposanO kon kanus-a kita mabuakag baso.

23

BLACKY

Sa dihang gamay pa ko,akong nasayran ngaang kamingaw sama rasa usa ka itoy.

Moabot kini nga sama sapinaskohang wala pangayoa.Manghagwa kini kanimo,kanunay magsunodsunod,sa mga panahong ikawduawon sa pagkaluya dawgasa gikan sa kangitngit.

Sa madugay, mamaak lang kinisa walay igong hinungdanug mahimong makamataykon dili maatimanang pahitsa pagpatagad.

Sa tumoy sa wanang dihay batan-onnga nisyagit sa pikas pangpang,“Gihigugma tika! Pauli na!”

Nialingawngaw ang kahilom.

24

SA WALA PA HINGANLI ANG BAGYO

Daghan kanamo ang nagpangita sa lamat. Ang mga tiguwang sa among baryo gibiyaan ang hunsoy ug nisutoy sa ilang mga sulo. Gilibod ang kalasangan ug ang kapatagan, ubos sa kahayag sa takdol nga bulan. Ang mga bata nihunong sa ilang lupa-langit ug gitirador ang alisiwsiw nga puthaw nga naghadyong sa ibabaw. Ang mga batan-on nga gikan gisugo pagpangalos og tubig o ba kaha pagpamugha’g kahoy, nikatkat sa punoan sa akasya ug gitiholan ang matag lungag sa putol nga sanga. Didto sa lantay,gitugaw sa pakisusi ang nanagtapok nga mga dalagang nagkun-datay ug naghingut-anay. Diha’y usa ka langgam nga nagbitbit oglayang dahon, hinay nga nituyhakaw gikan sa salag. Ang kandingnga gitugway sa lubi nihunong pod sa iyang pagsibsib, apannipadayon kini pagkataodtaod. Sa kangitngit, giduyogansa among kapitan ang kokak-kokak sa mga baki sa balilihan. Ang mga palahubog nga gikang nagmaoy, nipugos sa pagkahuwas aron moduyog sa kaguliyang. Mao kadto ang panahon nga luwas ka sa imong pagkahisalaag ug ang hingpit nga paghigugma wala pa ma-impiyerno.

25

SALOP

i. halaphalap sa kilumkilom

Pauli na kay nipiyong na ang adlaw,Nananawag kanimo ang kagabhion.Ang mga lunhawng kahoy nanghupawSa kudlit sa taknaNga nihabol sa kalibutang latagaw.Ang ginsakopan sa nagbangutang langitNagpasidaan ug nanabi Sa kiat ug dula, Sa sayaw sa yawa,Sa mga aninong nagpasopaso sa kangitngit.Ang ginsakopan sa nagbangutang langit Nanghupaw ug nanamilit sa adlaw nga dili na unya makuhit.

Dad-on tika sa akong mga katalironganNga wa pa ma-alaot sa hulagway,Sa labolabo sa kinabuhi.Bisan sa atong kahuyang,Giduyogan ang tim-os ngap agbatiSa pinitik sa uhawng yuta,sa mga nagdahunog nga tunobnga giapas sa bugnawng hanginubos sa naglarayng Gemelinaakong gisugid kanimo ang matasa akong pagmanggad.

Ug ang kangitngit nisangpit:Pauli na kay nipiyong na ang adlaw.

26

ii. mga bituon nga nitabon sa akong kalangitan

Suginlan ko ikaw--Wala na nako pangitaa paang mga tubag sa akongpag-inusara.

Pangutan-on ko ikaw--Aduna ba’y tubag ang hiusasa nag-urong kongkalibotan?

Suginlan ko ikaw--dugay na nakong gibiyaanang mga langit sa akongpagkabata.

Pangutan-on ko ikaw--Aduna bay saksi ang langitsa nagpiyong kongkalibotan?

27

iii. ug siya ang kaluwasan

Kay masinahon ako:Masinahon ang akong gugma.Masinahon ang akong mata.Masinahon ang mata sa akong paghigugmasama kadalo sa gabii nga naghikawsa kahayag.

Tunglo ug kapintasang asawang nagbilarsa banang wa na nipauliapan dakong gasa ang higayonsa gihidlawng kapikas.

Kay madanihon ka:Madanihon ang imong gugma.Madanihon ang imong sentensya.Madanihon ang sentensya sa imong paghigugmasama sa pagdani sa taob nga dagatsa nag-inusara.

Ang kangitngit nanawag:Ali, ari kamo.Ako ang kahingpitan sa tanang butang.

28

iv. kay dili na

Kay dili na nato masiplatan ang nikiblat,igo na lang nga mokihat sa ganghaan sa kilat,igo na lang magpaanod sa sulog sa panganod.Ang kagabhion daw laylay nga nagpakatulogsa kalibotang dili mahinanok.Ang mga pagmanggad ug kahidlawnga sa sayong kabuntagon giugbok,nangab-ot sa kaugmarang di matandog.Ug ang pagpanawag sa kabuntagon daw kamatayon.kay mamatay kitasa makadaghan higayon aron lamangbanhawon sa gugma ug pag-inusara ngamohalok niining aping sa kahilom, kalinawnga makatugaw. Kay sa umaabot nga taknaalirongan kitasa mga bandera ug busina sa syudadnga wa na gani makakita o makadungogsa awit sa usa ka masulob-ong siloy.Makahinumdom pa ba kaha ta sa tiholsa nabalong siloy?Siguro. Siguro wala na.Kay ang kasagaran natong madunggantihol na lang sa mga makinang bungolsa pinitik sa atong kasaba(o winisik sa atong dughan).Ngulngol man ang atong pagbakhotam-is ang gugmang walay kaakohan.

Kay dili na nako mahandom ang pahiyomsa imong pagpiyong.

29

TIGMO SA UROM NGA WAY UGMA

Nagngisi ang buang nga nagpas-ansa bag ni Jinky Pacquiao ngagiludhan sa mga irong kagiron.

Lima ka galansiyang naghagwa,nagduwag chinese garter ug takyan.Ang kometa gitukob sa kibol

nga bakunawang nibutho sa lungagnga panganod kay nanobra ang tamasa tambaloslos nga blond og bulbol.

Ang tigmo sa imong pagkasaag:Wala ka ba nahadlok makasala?

30

USA KA ADLAW NGA KINABUHI SA ABOG

“all we are is dust in the wind…” - Kansas

I.ug sama sa gihaponang salingsing sa kabuntagonsa kalit mituyhakaw,nangagda kanimo ug naminaw.mga samad sa kagahaponsa nahanawng yamog i-uli.walay angayng hiposonang kalibotang nagdumili.

II.kinsay imong gibalaan, anak sa tawo?gipangaliya mo ba ang mga tunoksa bukog sa kapalaran?o, ang mga nangahugnong taytayansa imong panahon?samdang hingpit ang nagpas-anog abog sa iyang buko-buko.

III.ikaw ang aligato nga madasigonsa kagabhion.ang imong kundat gitaganangadto sa kangitngit.apan sa kabuntagon, ikawang abog sa suok. naghulatalimahan sa kainitsa dughan.

31

NOSTALGIA

matag buntag imong gihilam-osang himaya sa kagahapon.

usa ka sundalo nga naputlag tiilapan nangita sa pusil.himongaan nangitag matuktokapan gibiyaan sa manok.usa ka siradong bintana:nisugakod sa tun-ogapan gihidlaw sa abog.

ang katugnaw nga manuoksuoksa kiliran sa imong mata,ang kamingaw nga magpundok,magtigom og kusog ikasugakodsa mga bidlisiwsa kainitnga taphaw--ug dugay ra’ngnahanaw.

32

ANG GIYAGYAG SA PASUNDAYAG

“All the world’s a stage...” - Anonymous

Giatngan sa tanan ang gikahinamannga pasundayag sa kagabhion,ilawom sa kataposang sudlot sa mga bituon.Nidupa ug nagdumili ang gialimongawansa alimukoy nga kamatuorannga gihinay og hubo sa liboan ka mga matanagtutok sa tigpatuyok sa bantogan nga makina.Mga armas de paktol tuy-od nga nagmartsa,daw kawaning kwaknit sa habog nga edipisyo sa IT Parkdaw asong itom nga nakatulog og tun-og sa aseras ning syudaddaw ngipon sa anghel nagbaga sa sug-angan sa konsensyadaw balod gibaid sa Pasil aron mosupilsa dan-ag nga kalit nagbabag sa langit.

Tuod, asa ko niining orasa?Didto ko sa Villa Angeles, Casuntingannagtaga sa taw-an nga punoanaron idaob sa kilay nga mobilar sa mga pataynga di ko na unya hiabtan.

Ug nganong nagdalidali kog pauli?Nahadlok ko nga inig ka ugmaang mga puwang prutasbisan og wa pa mahingpit nga bunganga di ko na unya hiabtan.

Kay pupo-on kini sa mga kagwangnga gikan pa nalagpot sa lasang,nagkagot sa Ermita, sa Kamagayannagpanghinam nga molanlansa puting aso kay nahilosa pan-os nga pagbakho.

33

O Diyos ko!Bisan pa man ang mga matamagpabilin sa pagpakabuta,piyongan ko sa pagsubayang huyang nga hunilaylay mugna sa kalaay ngagisalibag sa yabag nga trumpeta.Ug inig piga sa pluma ni Pigafetta,pagbuka sa kabag-ohan,ako makamata sa kalibotan.

34

ANG SALA SA BINTANA

“I saw the flickering shadows of love on her blind...” -- Tom Jones

dili ko unta buot mosaksi niining talan-awonapan unsa pa may akong mabuhat karon?sa dihang aksidenteng nilabay ko sa inyong tungodwa koy tumong nga mosud-ong ning lad-ok sa unod.nakit-an ko sa akto ang duha ka yagpis nga aninonagbinayloay sa laway, singot ug uban pang likido.buot ko nang mobiya apan daw mora kog gihawiran.nanghagwa ang yawa, ang lawas morag gipawiran.

dili ko unta buot maminaw pa niining hagawhawapan mora kog gisigingsiging sa imong giyawyawsamtang ang imong pagkababaye iyang gihilam-osug gisaw-an ang himayang angay ra untas santos.managlahing pagbati taliwala ning dughan nag-umidobuot mosyagit kay ang kasingkasing ko daw mobuto.ug ako nakadesider nga mobiya na lang niining tungorasa dihang gisangpit mo ang pangalan nga di na akoa

35

MGA HAIKU

kang Cuaresma Tiempo

IPagpamalandongo pagbalik sud-ong salantay nga landong.

IISemana Santahulaw sa duha ka ‘ba’:binignit, Brocka.

IIIKinsa’y gilansang -Simon? o Hesu Kristo?Ay, balo lamang!

IVKalit ka’g sutoy--nailad ka sa asoy.Hudas, asa ka?

VAng pangutana:Nganong ‘byaan mo ako?Ambot sa imo.

VITuas’ Bantayannihabhab og inasal,‘tayas animal!

36

VIIMantikas’ baba,kagaw sa hunahuna--dugsak sa kilid.

VIIITigi sa paagidid-an sa Simbahan--itsahi’g bukog.

IXKinsa’y mas gwapo -Hudas Barabas HestasPonsyo Pilato?

XTsik ni Yo Pedrogikamang ni bay Tomas,lat-an og lamas.

XI“APOSOL HASOL”istaring: Pedro, Pabloug kinsa pa to?

XIIKi, way barbekyu?Wa! Kalayos impyerno,sugbang bombero.

XIIIAyaw pasamad.Kon mo gawas ang pari,di na mahunad.

37

XIVItlog nahanaw--pasko sa pagkapabanhawDomingo Santo.

38

LUKAY

Sa kainit sa higayon, benditahan na nila ang lukay nga gipormag krus nga inig abot sa balay isuksok sa pultahan aron moabog sa mga maligno, wakwak, di- ingon-nato ug liti. Igkahuman, wa-lay laing maukay kon dili ang mga hulagway sa kaban nga gilu-motan samtang ang binignit ug biko sa kaha gitilaptilapan sa iring sungkaban ug ang mga tulomanon sa kiblat nga kahaponon nga gibituonan ni Nora Aunor aron mopasibya nga “Walang Himala!” ug posible sad nga makataghap og live show sa dalan diin si Kristo Bargayo mohunad na sad sa samad sa palad aron magpalansang alang sa tanang kalapasang giwagtang sa Mesiyas ug aron matu-man na ang gi atang-atangan sa tanan diin ang pagmuro sa Bernes Santo makapaitom sa hilom nga Sabado. Inig ka ugma, kon di ka makakita sa imong itlog, kuhaa lang ang lukay nga imong gisuksok ug sa kainit sa pagkabanhaw mao kini ang idabdab ni Hudas nga sa makausa pa, nabuntagan sa dalan nagpaabot nga madakdakan sa tanang tampalasang nabug-atan sa kasal-anan.

39

BATBAT SA BULAN

wa lang siguro nimo hikit-i, apan ako kadtong hilomon nga bulan nga miambit sa imong pagtikawtikaw, mitimbaya ug mitutok nga masinahon dihang imong hugtanon nga gipadayag ang timgas mong kaanyag sa kalibotan. ako kadtong malamdagong mipabadlis sa kahayag ug mihiwa sa imong pagpangaliya. wa lang ka masayod kay sa imong pagtando diri kanako, sa way pagpamilok, tuy-od mo nang gigasa ang imong himungaya ngadto sa baybayon. sa matag bag-id ug kiay sa takna, masinahon ako nga misaksi sa hinayhinay nga sinukliay sa kabubut-on. ang kada tikang sa tanyag giisip ko na nga kabahin sa imong kinatibuk-an. ug si kinsa man ako nga mokuwestyon sa kamas sa imong kabig? ako nga nagpahipi lamang ug nagpaabot nga gakson sa gahom sa pagdamgo? ug lurat nga naghuwat nga lilion sa lamat sa usa ka linalang? dugay ko nang gidawat ang kaangayan ug nakaamgo na ako sa kaakohan. igo na alang kanako ang higayon nga sa panagsa, lumsan mo ako sa kina-wat nga katahom.

40

MOTEL SA LANGIT

Sa tungang gabii imong makita ang mga bentana abli ug ang mga pultahan serado. Ang musika milugwa sa tanang lungag diin asa ang mga himatyonong kagaw ug ang kapitulo berso imong makita. Apan sa unahan, unahan pa gyod, adunay mga hilak nga hilabi-han ka asul nga ang binuhat mamatay sa emosyon. Tanan asul nganhi. Ang mga kadalanan ug mga dagkong karsada ngiaw. Ang kagabhion gialirongan sa mga kabituonan ug ang awit sa katawhan misaka ngadto sa panganod samtang ang dagat mipalayo nagpan-gita sa bulan, kalipay nga grabe ang gibug-aton ug hilabihan ka gamayng panghigawad alang sa mga lumoyng kalag sa mga ba-lod. Ang baybayon puno niadtong mga mata nga walay lawas nga masugatan nimo sa layong bungtod ug pagawpaw ug puwa sa dugo sa namulak nga kahayopan. Mga minatay sa hinigugmang mga adlaw, sirkus sa emosyon ug kabungog nga puwa, puwa, pero kung asa ang kasingkasing mipitik sama sa maanindot nga kampana nga gihimong luspad sa langyawng mga adlaw. Ang punoang pultahan mipaagas ug mga inalisngawng maraag sama sa mga uhong nga atong gihigugma, ang kahoy naa sa duol ug ang mga himsog nga kababayen-an nagdagan-dagan nga nangtapok sa mga nabanhaw ug pumapanawng dahon; sila ang mga langgam nga managlahilahi og kolor ug makaawit og mas maanindot pa sa hangin. Kwadrado kung asa ta gituok sa kahangtoran, apan sa pagpanaw atong nahi-baw-an nga ang mangangayam anaa didto, kauban nianang mga iro, niadtong mga mata ug walay nakalimot nga magpakita niini ang giatayng simbahan nga mohapak sa imong ulo sama sa bato nabuak nga walay hilak.

(gihubad sa balak nga ‘Hotels’ ni Philippe Souppault)

41

Si Erik E. Tuban natawo sa Sibulan, Negros Oriental sa tuig 1984. Siya kasamtangang nagpuyo sa Sitio Alang-Alang, Estancia, Mandaue City, Cebu. Ang “Punko-Punko” maoy una niyang koleksyon sa balak.

42