Qeveria: Festat, në shtëpi - BFI3. Ruajtja e mendjes – e arsyes, 4. Ruajtja e familjes, e nderit dhe e moralit;dhe 5. Ruajtja e pasurisë private dhe sho - qërore. Prej shumë

2 Hëna e Re 3

Kujdes në dhënien e zeqatitdhe të sadekatul-fitrit

ED I TOR IAL

Ramazani është muaj shumëdimensional. Pos ibadeteve të tjera, bamirësia, humaniteti dhe solidariteti janëmë të theksuara gjatë këtij muaj, sepse në këtë muaj pos dhënies vullnetare - sadakasë, jepen edhe sadeka-tul-fitri dhe zeqati. E gjithë kjo bën që gjatë këtij muaj të aktivizohen e të riaktivizohen individë, shoqata, or-ganizata dhe misionarë të brendshëm e të jashtëm, të përkatësisë islame dhe joislame, për të grumbulluar samë shumë mjete financiare nga të dhënat fetare-islame, respektivisht nga sadekatul-fitri dhe zeqati.

Situata e krijuar nga pandemia e virusit Kovid-19 ka bërë që kriza ekonomike në shoqërinë tonë, por jovetëm te ne, të thellohet edhe më shumë. Kjo do ta shtojë edhe më tufën e “lypësve” ordinerë, por edhe të atyresezonalë, lexo: të Ramazanit! Me siguri që edhe kësaj radhe do të ketë të atillë që do të “korrin”, siç thotë njëfjalë e urtë, “në emrin e të varfërve, me mbiemër personal”.

Lypja do të bëhet në mënyrë të drejtpërdrejtë, por edhe përmes teknologjisë moderne, ku fare nuk kurse-het dinjiteti i të varfërve, i fëmijëve, duke i publikuar ata dhe hallet e tyre në mediat elektronike - vetëm e vetëmpër të zhvatur sa më shumë nga sadekatul-fitri dhe zeqati i myslimanëve të vendit tonë. Nga kjo edhe lind di-lema se për çfarë interesash punojnë dhe veprojnë “humanistët e Ramazanit”!? Gjithsesi, përgjigjja do të ishte:për interesat e tyre të ngushta,interesa të cilat, në radhë tëparë, e parcializojnë dhe edëmtojnë interesin e përgji-thshëm të popullatës mysli-mane të vendit tonë, dukedëmtuar njerëzit në nevojë, sidhe duke dëmtuar burimin fi-nanciar të institucioneve arsi-more islame në vendin tonë.

Ndërkaq, inkasimi i kon-tributeve fetare gjatë këtijmuaji nga shkollat-kolegjetkomerciale, të cilat nuk kanëlidhje me Islamin, si dhe fon-dacionet e jashtme, është njëtregim më vete. Metodat etyre perfide, për të qenë sa mëtë suksesshëm në “korrjen” esadekatul-fitrit dhe të zeqatit,bën që një pjesë e këtyre kon-tributeve të derdhen tek asociacionet e jashtme. Andaj, duhet pasur shumë kujdes se ku dhe kujt ia japim sa-dekatul-fitrin dhe zeqatin!

Të rikujtojmë se Medresesja Isa Beu dhe Fakulteti i Shkencave Islame u lindën si nevojë e domosdoshmee zhvillimit të jetës fetare dhe të njëjtat, në radhë të parë, u ndërtuan me sadekatul-fitrin dhe me zeqatin e xhe-mateve të vendit tonë, të cilët vazhdojnë të japin kontributin në mirëmbajtjen e tyre, duke mundësuar që këtody vatra të arsimit dhe të edukimit islam të punojnë dhe të funksionojnë në mënyrë normale.

Pra, edhe më tej mbetet obligimi ynë i përbashkët, respektivisht obligim i popullatës islame në vendintonë, e cila edhe i ndërtoi këto dy vatra të dijes, që tì mirëmbajë, duke i dhënë kontributet fetare siç janë ze-qati dhe sadekatul-fitri në fondin e tyre.

S`ka dyshim se kontributet e dhëna për mirëmbajtjen e Medresesë Isa Beu dhe të Fakultetit të ShkencaveIslame janë kontribute që jepen për dobinë dhe interesin e përgjithshëm të popullatës myslimane në vendintonë.

Me një fjalë, këto dy institucione janë fryt i popullatës sonë. Dhe, ata që kanë investuar në ndërtimin e kë-tyre dy institucioneve, sot krenohen me rezultatet dhe frytin që po e japin këto dy vatra të arsimimit dhe të edu-kimit islam në zhvillimin e jetës fetare në vendin tonë, duke shkolluar, arsimuar dhe edukuar gjeneratat e reja,të cilat me angazhimet e tyre japin kontribut të çmuar në zhvillimin e jetës fetare në këtë nënqiell e më gjerë.

Q. Osmani

Medresesja Isa Beu dhe Fakulteti i Shkencave Islame ulindën si nevojë e domosdoshme e zhvillimit të jetës fetaredhe të njëjtat, në radhë të parë, u ndërtuan me sadekatul-fitrin dhe me zeqatin e xhemateve të vendit tonë, të cilëtvazhdojnë të japin kontributin në mirëmbajtjen e tyre, dukemundësuar që këto dy vatra të arsimit dhe të edukimitislam të punojnë dhe të funksionojnë në mënyrë normale.Pra, edhe më tej mbetet obligimi ynë i përbashkët,respektivisht obligim i popullatës islame në vendin tonë, ecila edhe i ndërtoi këto dy vatra të dijes, që tì mirëmbajë,duke i dhënë kontributet fetare siç janë zeqati dhesadekatul-fitri në fondin e tyre.

Prill 2020 | Sha’ban - Ramadan 1441

Myftinia e Shkupit përfundoi mesukses projektin “Kurani famëlartëme zëra të bukur”, i cili rezulton mevideo enkas për muajin e bekuar tëRamazanit 2020/1441.

Në këtë projekt Myftinia e Shku-pit ka përzgjedhur hafëzllarë të dal-luar, të cilët interpretojnë pjesë ngaKurani famëlartë me zërat e tyre tëbukur, ku çdo interpretim është i sho-qëruar me ilustrim artistik dhe mepërkthim e titrim në gjuhën shqipe.

Videot do të emetohen çdo ditë nëkanalin zyrtar të Myftinisë në YOU-TUBE dhe në rrjetet tona sociale – kanjoftuar Zyra për Informim e Myfti-nisë së Shkupit më 14 prill 2020.

“Kurani famëlartë me zëra të bukur"

Në foto: Kryetari i Bashkësisë FetareIslame të Republikës së Maqedonisësë Veriut, Reis'ul-Ulema h. Sulejman

ef. Rexhepi dhe prof. dr. Qani ef.Nesimi, Myfti i Myftinisë së Tetovës.

BFI gjithsej ka 13 myftini.

FOTOGRAFI TË VITIT:

Mirë se vjen,Ramazan(24 prill 2020, e premte)

5

BBoottuueess:: RRiijjaasseettii ii BBaasshhkkëëssiissëë FFeettaarree IIssllaammeettëë RRMMVV

KKrryyeerreeddaakkttoorr:: NNaazziiff ZZeejjnnuullllaahhuu

RReeddaakkssiiaa:: IIrrssaall JJaakkuuppii,, QQuuffllii OOssmmaannii,, JJuussuuff ZZiimmeerrii,, MMuuzzeemmiill OOssmmaannii,, AAggrroonn VVoojjnniikkaa,, DDrriittoonn DDiikkeennaa,, IIbbrraahhiimm IIddrriizzii,, SShhaabbaann SSuulleejjmmaannii,, RReexxhheepp ZZiibbeerrii

RReeddaakkttiimmii ggjjuuhhëëssoorr:: AAllii MMaasshhkkuullllii

RReeddaakkttoorr tteekknniikk::HHaalliill BBeerriisshhaa

TTeelleeffoonnaatt ee RReeddaakkssiissëë:: 0022//3311 1177 441100;; 0022// 3311 1177 441122AAddrreessaa:: rrrr.. ÇÇaaiirr nnrr.. 5522,, NNMMKK--11000000 SShhkkuupp,, RReeppuubblliikkaa ee MMaaqqeeddoonniissëë ssëë VVeerriiuutt

UUeebb--ffaaqqjjaa::wwwwww..bbffii..mmkk ee--mmaaiill:: bbffiihheennaaeerree@@ggmmaaiill..ccoomm

rriijjaasseettii..bbffii@@ggmmaaiill..ccoomm

SShhttyypp:: SShhttyyppsshhkkrroonnjjaa AA JJ--GGRRAAFF mmaattbbaaaa,,SShhkkuupp,, rrrr.. AAttaannaass BBaabbaattaa nnrr.. 2266;;HHËËNNAA EE RREE,, ttiirraazzhhii:: 22..000000 ccooppëë((2277 pprriillll 22002200))

DDoorrëësshhkkrriimmeett ddhhee ffoottooggrraaffiittëë nnuukk kktthheehheenn..

Përmbajtja

55 QQEEVVEERRIIAA:: FFEESSTTAATT,, NNËË SSHHTTËËPPII55 BBUUJJAARR OOSSMMAANNII:: SSQQAARRIIMM66 NNAAMMAAZZ,, VVEETTËËMM NNËË SSHHTTËËPPII;; SSHHKKAAKKUU II SSIITTUUAATTËËSS88 LLEETTËËRR QQAARRKKOORREE:: MMOOSS TTËË HHUUMMBBEETT KKOONNTTAAKKTTII MMEE XXHHEEMMAATTIINN88 DDEEZZIINNFFEEKKTTIIMMEE NNËË OOBBJJEEKKTTEETT EE BBFFII--SSËË99 AARRRREESSTTOOHHEETT DDOOKKTTOORRII QQËË PPRROODDHHOOII KKOORROONNAAVVIIRRUUSSIINN??1100 KKOORROONNAA NNUUKK ËËSSHHTTËË FFUUNNDDII II BBOOTTËËSS1111 IINNFFOODDEEMMIIAA,, MMËË EE RRRREEZZIIKKSSHHMMEE SSEE PPAANNDDEEMMIIAA1133 MMËËNNGGJJEESSII IISSLLAAMM......1144 HHIIPPOOKKRRIITTËËTT KKAANNËË ÇÇRRRREEGGUULLLLIIMM MMEENNDDOORR1166 MMUURRTTAAJJAA,, KKAARRAANNTTIINNAATT DDHHEE GGJJEEOOPPOOLLIITTIIKKAA NNËË PPEERRAANNDDOORRIINNËË OOSSMMAANNEE1199 PPAANNDDEEMMIIAA SSII SSHHKKAASS PPËËRR NNDDËËRRGGJJEEGGJJËËSSIIMMIINN EE BBEESSIIMMTTAARRIITT2200 AAKKTTUUAALLJJAA QQËË RRRREETTHHOOII KKAATTËËRR AANNËËTT EE BBOOTTËËSS……2211 KKOORROONNAA -- SSËËMMUUNNDDJJEE QQËË EE SSPPRROOVVOONN NNJJEERRIIUUNN MMOODDEERRNN2233 PPAASS ÇÇDDOO VVËËSSHHTTIIRRËËSSIIEE VVJJEENN LLEEHHTTËËSSIIMMII 2255 PPEEJJGGAAMMBBEERRII MMUUHHAAMMEEDD MMEENNDDOONN NNDDRRYYSSHHEE......2266 IIBBNN SSIINNAA ((AAVVIICCEENNAA)),, ZZBBUULLUUEESS II KKAARRAANNTTIINNËËSS2277 CCOOVVIIDD--1199,, SSII TTËË GGJJEENNDDEETT ZZGGJJIIDDHHJJAA3300 KKUURR NNJJEERRIIUU FFLLEETT MMEE HHAAMMEENNDDJJEE...... 3322 SSHHTTRREEMMBBËËRRIIMM II TTËË VVËËRRTTEETTËËSS3333 ÇÇDDOO PPEERRSSOONN MMEE MMJJEEKKËËRR NNUUKK ËËSSHHTTËË EEDDHHEE BBAABBAA3344 MMUUKKII PPRRAAPPËË UU BBËË RREEZZIILL3355 KKOORROONNAAVVIIRRUUSSII DDHHEE VVIIRRUUSSEETT EE VVEEGGJJËËLL PPAA DDIINNJJIITTEETT4422 NNUUKK LLOODDHHIINN PPUUNNËËTT,, SSAA LLOODDHHIINN PPEENNGGEESSAATT4466 KKËËRRKKIIMMII II NNJJOOHHUURRIIVVEE SSHHKKEENNCCOORREE,, VVEEPPRRIIMM AADDHHUURRIIMMII4499 LLEEGGJJEENNDDAA TTHHOOTTËË:: PPAASS ZZBBAARRKKIIMMIITT,, AANNIIJJEETT NNËË FFLLAAKKËË......5522 ZZEEQQAATTII -- KKUUSSHHTTII II TTRREETTËË II FFEESSËË IISSLLAAMMEE5588 BBEETTEEJJAA EE BBEEDDRRIITT6600 FFIITTIIMMII DDHHEE NNDDIIHHMMAA EE NNDDËËRRSSJJEELLLLËË6611 DDOOKKUUMMEENNTT:: BBFFII NNËË LLIIDDHHJJEE MMEE RRAAMMAAZZAANNIINN 22002200

Fjala e Reisit: Ramazani 2020

5-6

Kalendar:Besniku i Kuranit

12-13

Mbishkrimet Allah dheMuhamed nuk hidhen nëkontejner 9

Mos eja, Ramazan!

56-57

Allahu nuk e do çrregullimin(fesadin)

36-41

OH “Hilal” në aksion

62-63

Në kohën kur e gjithë bota po për-ballet me pandeminë e koronavirusit,ndërsa besimtarët e fesë islame i ndajnëvetëm pak ditë nga fillimi i muajit tëshenjtë të Ramazanit, në Maqedoninë eVeriut organizimi i namazit të teravivedo të varet nga rekomandimet institucio-nale – ka deklaruar sot në selinë e Myf-tinisë së Gostivarit Reis’ul-Ulema h.Sulejman ef. Rexhepi, i cili potencoi senë dallim nga vitet e kaluara, myslima-nët këtë herë muajin e shenjtë të Rama-zanit e presin me një sprovë globale siçështë pandemia Covid-19.

Bashkësia Fetare Islame e RMVkohë më parë pezulloi të gjitha aktivite-tet fetare që kryhen në xhami - faljen epesë kohëve të namazit gjatë ditës, si dhenamazin e xhumasë. Kjo është bërë përtë ruajtur sigurinë e besimtarëve, përka-tësisht për të parandaluar sëmundjen ekoronavirusit – është raportuar nga TVGlobi, Gostivar.

Të njëjtën ditë, më 6 prill, 2020,Kryetari i Bashkësisë Fetare Islame tëRepublikës së Maqedonisë së Veriut,

Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi,ka pasur edhe një intervistë me TV Glo-bin.

Teravia, sipas rekomandimeve qeveritare

Kryeministri Oliver Spasovski në njëkonferencë shtypi i ka porositur të gjithëbesimtarët - përfshi ata të komuniteti my-sliman, ortodoks e të tjerë - se festat fetareRamazan dhe Pashkë këtë vit duhet kaluarnë shtëpi, shkaku i pandemisë së korona-virusit.

“Të gjitha festat, përfshi këtu Pashkëtdhe Ramazanin, duhet dhe do t’i kalojmënë shtëpi. Këtë vit besimtarët lutjet duhet

t’i realizojnë prej në shtëpi. Mesazhet e Pa-shkëve do t’i nisim prej në shtëpi; e njëjtado të vlejë edhe për festën e Ramazanit.Nga shtëpia, përmes telefonit, përmes in-ternetit, secili nga familja e vet - jo tëmbledhur. Kjo nuk do të na bëjë besimtarëmë të dobët. Kjo do të na forcojë, sepse edimë se me këtë do të shpëtojmë jetë”, kathënë Kryeministri në detyrë i RMV, Oli-ver Spasovski. (6.04.2020)

Bujar Osmani:Sqarim Sqarim 2: Xhamitë nuk janëmbyllur me ndonjë vendim tëQeverisë dhe as që ka të drejtënjë gjë të tillë ta bëjë Qeveria,por ka qenë vullnet i mirë i Ba-shkësisë Fetare Islame që t’indërpret përkohësisht aktivite-tet kolektive fetare, për të ruaj-tur shëndetin e njerëzve ngarreziku i virusit, për çka të gji-thë jemi shumë mirënjohës - sipër nivelin e lartë të vetëdijes,ashtu dhe të përgjegjësisë qëtregoi BFI në këto ditë të vë-shtira! – ka shkruar Zv/Kryemi-nistri në Facebook më 19 prill2020.

Qeveria: Festat, në shtëpi

6 Prill 2020 | Sha’ban - Ramadan 1441 Hëna e Re 7

Të nderuar besimtarë të Islamit, vëlle-zër e motra,

Jemi në vigjilje të Muajit të Shenjtë tëRamazanit, muaj ky i shpalljes së Kuranit,muaj i agjërimit në emër të Zotit, muaj isakrificës dhe i dashurisë.

Për fat të keq, kësaj here ky muaj ishenjtë vjen në një kohë delikate e të vë-shtirë për tërë njerëzimin, i cili po luftonme pandeminë e shkaktuar nga virusiCovid-19. Ndodh në kohën kur të gjithëne po përpiqemi të mbrojmë veten dhe fa-miljet tona, të mbrojmë shoqërinë e tëmbrojmë popullin.

Së këndejmi, më lejoni që këtë para-qitje timen t’ia kushtoj qëndrimit që kaIslami ndaj shëndetit në përgjithësi dhendaj epidemive të ndryshme në veçanti.

Janë pesë vlera universale (esenciale)të cilave myslimani detyrimisht duhet t’ukushtojë vëmendje të plotë dhe s’guxon tëdëmtojë asnjërën prej tyre, sepse çdo ve-prim ndryshe konsiderohet rreptësisht indaluar dhe bart përgjegjësi jo vetëm mo-rale, por edhe ligjore islame. Këto vlerajanë:

1. Ruajtja e fesë, e kombit - Ummetitdhe vatanit

2. Ruajtja e jetës dhe e trupit,3. Ruajtja e mendjes – e arsyes,4. Ruajtja e familjes, e nderit dhe e

moralit; dhe5. Ruajtja e pasurisë private dhe sho-

qërore.Prej shumë begative të mëdha që i ka

dhuruar Allahu (xh. sh.) njeriut, përveç be-gatisë së besimit, shëndeti llogaritet ndërbegatitë prioritare, për të cilën çdo njeri, eveçmas besimtari, e ka detyrim të përkuj-deset. Në këtë rrafsh, parimi islam ështëse “preventiva është më e mirë se shë-rimi”. Ky parim i kahershëm i Islamitështë pjesë përbërëse e besimit të mysli-

manëve tani e 14 shekuj. Dhe, të mos har-rojmë: myslimani e kërkon ndihmën dhe idrejtohet Allahut për shpëtim vetëm nësendërmerr masat e duhura paraprake për tëmbrojtur shëndetin. Ndryshe, çdo veprimkonsiderohet jo i kuptuar drejt dhe keq-përdorim i parimeve të Islamit.

NGA KADERI I ALLAHUT, NË KADERINE ALLAHUT

Në Sahihun e Imam Buhariut (r. a.)gjejmë të regjistruar tregimin e Omer ibnHatabit (r. a.), i cili në cilësinë e Kalifitishte nisur për në Sham, për të vizituarbazën ushtarake që kishte atje, në krye tësë cilës ishte Ebu Ubejde ibn Xherrahu.Rrugës duke shkuar ai takon Ubejden,kreun më të lartë të ushtrisë, i cili e infor-mon se në Sham ka rënë një epidemi. Ajopo merrte jetën e shumë njerëzve. Omeri(r. a.), për të marrë një qëndrim, konsultoitë gjitha palët - ensarët, muhaxhirët – tëcilët kishin mendime të ndryshme. Nëfund mori qëndrim që të kthehet, të moshyjë në Sham, sepse atje pos që rrezikohejjeta e tij, por në rrezik vihej edhe jeta eatyre që i kishte me vete. Ubejd ibn Xher-rahu, i cili kishte mendim diametralisht tëndryshëm nga mendimi i Kalifit, i tha: “Apo ik prej kaderit (përcaktimit) të Zotit, oOmer!?” Omeri (r. a.) tha: ”Po. Po ikimnga kaderi i Allahut, në kaderin e Alla-hut.” Gjatë kësaj bisede mes tyre, arritiAbdurrahman ibn Aufi, i cili, pasi kuptoirrjedhën e bisedës, tha: “Unë di për këtëçështje, kam informacion, sepse e kamdëgjuar të dërguarin e Allahut (s.a.v.s.)duke thënë: ‘Nëse dëgjoni se në një vendka epidemi (sëmundje ngjitëse), mos hyninë atë vend; e nëse eventualisht gjendeninë atë vend, mos u largoni nga ai vendpër të ikur prej saj’.” Në këtë rast Omeri

(r. a.) falënderoi Allahun (xh. sh.) dhe ukthye për në Medinë.

Ubejde ibn Xherrahu vazhdoi në Shamdhe u godit nga epidemia, e cila i morijetën atij dhe gjithë të tjerëve e që thuhet senë atë kohë kishte marrë jetën e rreth tri-dhjetë mijë njerëzve - ushtarë e civilë. Pastij komandën e mori Muadh ibn Xhebeli(r. a.), i cili po ashtu u godit nga epidemiadhe humbi jetën. Pas tij komandën e moriAmr ibn Asi (r. a.), i cili vendosi të mer-rte masa, me ç’rast iu drejtua popullit mefjalët: “O ju njerëz, vërtet kjo epidemiështë sikur zjarri i ndezur; ju jeni lëndadjegëse e këtij zjarri; shpërndahuni nëpërkodrat (malet) e Shamit dhe izolohuni de-risa zjarri të mos gjejë më ç’të djegë dheAllahu ta ngrejë këtë sprovë prej nesh.”Këtë udhëzim të Amrit e implementoi po-pulli dhe shpëtuan nga pandemia.

Pra, vetizolimi apo karantina në rastete shfaqjes së epidemive të ndryshmebazën e përcaktimit e ka në burimet e she-riatit islam, përkatësisht në sistemin juri-dik islam dhe në parimet e përgjithshmeislame.

Nocioni karantinë rrjedh nga gjuhaitaliane “kuarantena”, ose nga gjuhafrënge “quaratine”, që do të thotë ‘rreth tëdyzetat’. Ky nocion në literaturën islamenjihet si “el-HIXHRU es-S I H-H I J

“, që synon izolimin e indi-vidëve apo edhe grupeve që janë goditur,apo kanë rrezik të goditjes, me ndonjë së-mundje ngjitëse, me intencë të ruajtjes sëshëndetit të përgjithshëm.

Këto janë parime të përgjithshme, përtë cilat flet Pejgamberi (a. s.), kurse for-mat e organizimit të izolimit, masat qëduhet të merren, koha sa duhet qëndruarnë vetizolim dhe çështje të tjera - janë tek-nikalitete, me të cilat duhet të merren ek-spertët e fushës përkatëse, organet

kompetente dhe Ministria e Shëndetësisë.Nga argumentet e përgjithshme, nga të

cilat qartë nënkuptohet mbrojtja nga rre-ziku i epidemive apo pandemive të ndry-shme, është edhe ajeti kuranor ku Allahu(xh. sh.) thotë: “Mos e hidhni veten meduart tuaja në rrezik dhe, bëni mirë; seme të vërtetë, Allahu i do bamirë-sit.” (El Bekare: 195)

Në hadithin e transmetuar nga Xhabiri(r. a.) thuhet se Pejgamberi (a. s.) ka thënë:“Ai që ik nga sëmundja ngjitëse (ngavendi ku e ka fillesën sëmundja ngjitëse)është i ngjashëm me atë që ikë (që dezer-ton) nga vija e frontit të luftës, kurse aiqë qëndron në atë vend dhe ballafaqohetme durimin ndaj kësaj sëmundje është siai durimtari në vijën e frontit.”

Analiza e këtij hadithi të Pejgamberit(a. s.) tregon për dy urdhra ndalese: ndalimi i daljes nga vendi i cili është

përfshirë nga epidemia, që të mos për-hapë sëmundjen edhe te njerëzit tjerë, dhe ndalimi i hyrjes së njerëzve të tjerë

nga jashtë në atë vend ku ka epidemi,kurse mosrespektimi i këtyre urdhravekonsiderohet mëkat prej mëkateve tëmëdha.

Kështu e kishin kuptuar Islamin gje-nerata e artë e sahabëve dhe kështu kishinvepruar. Imam Maliku (r. a.) në Senedin etij tregon se Omer ibn Hatabi (r. a.) një-herë, duke qenë në Haxh, e pa një grua ecila bënte Tavaf rreth Qabesë, tek e cilavëreheshin shenja të një sëmundjeje ngji-tëse. Omeri (r. a.), si Kalif i myslimanëveqë ishte, iu afrua gruas dhe i tha: Oj robë-resha e Allahut, mos i dëmto njerëzit; do tëishte më mirë sikur ti të kishe qëndruar nështëpi! Pra, prezenca jote është rrezik, që

me këtë sëmundje të dëmtosh edhe të tje-rët. E, nëse e bën këtë, atëherë dëmi ytështë më i madh se sevapi që bën me Ta-vafin rreth Qabesë. Gruaja e dëgjoi poro-sinë e Omerit (r. a.) dhe menjëherë uizolua në shtëpi.

ISLAMI, 660 VJET PËRPARA

Dijetari, mufessiri dhe historiani i njo-hur islam Ibni Kethiri në veprën tij “El Bi-dajetu ve en-nihaje” thotë: Karantinën –izolimin, si institucion zyrtar dhe si vendtë veçantë për shërimin e njerëzve të së-murë nga këto sëmundje (ngjitëse), përherë të parë në historinë e njerëzimit juri-dikisht e normoi dhe financiarisht e mi-rëmbajti kalifi emevit El Velid ibnAbdulmelik (mes viteve 705-708). Ai nëSham ngriti spitalin enkas për shërimin etë sëmurëve me sëmundje ngjitëse. Botaperëndimore e njohu karantinën në vitin1377, kur ajo u hap në Venedik të Italisëdhe në Raguza (Dubrovnik) të Kroacisësë sotme, që do të thotë se këto masa dheinstitucione bota islame i kishte ngriturplot 660 vjet para se ato të paraqiteshin nëpjesën perëndimore të botës.

Konkludojmë se karantinimi apo izo-limi në rastet e shfaqjeve të epidemive,apo të pandemive, është detyrim islam iobligueshëm, urdhër i Pejgamberit (a. s.)që duhet me patjetër të respektohet, kursemenaxhimi i këtyre pandemive, mënyra eizolimit, koha e izolimit - janë çështje tëekspertëve të lëmenjve përkatës.

Vëllezër e motra,Islami është fe e dritës dhe e diturisë.

Islami nuk injoron, as anashkalon e nuk i

përbuz parimet e shëndosha shkencore.Përkundrazi, respekton dhe kontribuonme shekuj në favor të atyre parimeve.

Apeloj dhe ju lutem që t’ju përmba-hemi parimeve islame për shëndetin tuajdhe të gjithë të tjerëve dhe, njëkohësisht, tërespektojmë atë që thonë mjekët dhe ek-spertët lidhur me pandeminë Covid -19.Vetëm ashtu do të ngadhënjejmë dhe do t’ikthehemi normalitetit të jetëve tona;vetëm kështu do të jenë të justifikuara lut-jet tona për kërkimin e shpëtimit drejtuarAllahut të gjithëmëshirshëm.

Në fund, po ju përkujtoj se Ramazaniedhe në këto ditë të vështira do t’i gëzojëzemrat tona, kurse agjërimi mbetet obli-gim i çdo besimtari që është i shëndoshëfizikisht e psikikisht, si dhe i gjithë atyreqë nuk janë udhëtarë. Nga xhamitë tona dotë vazhdojë të dëgjohet Ezani, si gji-thmonë, dhe kandilat do të ndriçojnë metërë bukurinë e tyre.

Të gjitha myftinitë e Bashkësisë Fe-tare Islame të Maqedonisë së Veriut ta-nimë kanë marrë obligimin tëorganizojnë ligjërata të ndryshme fetarenëpër mediat e vendit, kurse në çdoxhami për çdo ditë në kohën e drekës dotë këndohet nga një mukabele. Ramazanido të jetë i bukur si përherë, pa marrë pa-rasysh nëse situata e krijuar na detyron tëfalim namazet kushtuar Allahut (xh. sh.)nëpër shtëpitë tona.

Të gjithë besimtarëve myslimanë nëMaqedoninë e Veriut e më gjerë, si edheatyre nga diaspora jonë e çmuar, Allahu iplotfuqishëm ua pranoftë ibadetet dhe udhashtë gëzime.

Ju dëshiroj Ramazan të këndshëm dheshëndet të plotë. (17 prill 2020)

Namaz, vetëm në shtëpi; shkaku i situatës

FJALA E REIS’UL-ULEMASË ME RASTIN E MUAJIT TË SHENJTË TË RAMAZANIT

Karantinimi apo izolimi në rastet e shfaqjeve të epidemive, apo të pandemive, ështëdetyrim islam i obligueshëm, urdhër i Pejgamberit (a. s.) që duhet me patjetër të

respektohet, kurse menaxhimi i këtyre pandemive, mënyra e izolimit, koha e izolimit -janë çështje të ekspertëve të lëmenjve përkatës, është shprehur Kryetari i Bashkësisë

Fetare Islame të Republikës së Maqedonisë së Veriut, h. Sulejman ef. Rexhepi.

Nocioni karantinë rrjedh nga gjuha italiane “kuarantena”, ose nga gjuha frënge “quaratine”, që do të thotë ‘rreth të dyzetat’. Ky nocion në literaturën islame njihet si “el-HIXHRU es-S I H-H I J

“, që synon izolimin e individëve apo edhe grupeve që janë goditur, apo kanë rrezik të goditjes, me ndonjë sëmundje ngjitëse, me intencë të ruajtjes së shëndetit të përgjithshëm.

Këto janë parime të përgjithshme, për të cilat flet Pejgamberi (a. s.), kurse format e organizimit të izolimit, masat që duhet të merren, koha sa duhet qëndruar në vetizolim dhe çështje të tjera - janë teknikalitete, me të cilat duhet të merren ekspertët e fushës përkatëse, organet kompetente dhe Ministria e Shëndetësisë.

Nga argumentet e përgjithshme, nga të cilat qartë nënkuptohet mbrojtja nga rreziku i epidemive apo pandemive të ndryshme, është edhe ajeti kuranor ku Allahu (xh. sh.) thotë: “Mos e hidhni veten me duart tuaja në rrezik dhe, bëni mirë; se me të vërtetë, Allahu i do bamirësit.” (El Bekare: 195)

Në hadithin e transmetuar nga Xhabiri (r. a.) thuhet se Pejgamberi (a. s.) ka thënë: “Ai që ik nga sëmundja ngjitëse (nga vendi ku e ka fillesën sëmundja ngjitëse) është i ngjashëm me atë që ikë (që dezerton) nga vija e frontit të luftës, kurse ai që qëndron në atë vend dhe ballafaqohet me durimin ndaj kësaj sëmundje është si ai durimtari në vijën e frontit.”

Analiza e këtij hadithi të Pejgamberit (a. s.) tregon për dy urdhra ndalese:

- ndalimi i daljes nga vendi i cili është përfshirë nga epidemia, që të mos përhapë sëmundjen edhe te njerëzit tjerë, dhe

- ndalimi i hyrjes së njerëzve të tjerë nga jashtë në atë vend ku ka epidemi, kurse mosrespektimi i këtyre urdhrave konsiderohet mëkat prej mëkateve të mëdha.

Kështu e kishin kuptuar Islamin gjenerata e artë e sahabëve dhe kështu kishin vepruar. Imam Maliku (r. a.) në Senedin e tij tregon se Omer ibn Hatabi (r. a.) njëherë, duke qenë në Haxh, e pa një grua e cila bënte Tavaf rreth Qabesë, tek e cila vëreheshin shenja të një sëmundjeje ngjitëse. Omeri (r. a.), si Kalif i myslimanëve që ishte, iu afrua gruas dhe i tha: Oj robëresha e Allahut, mos i dëmto njerëzit; do të ishte më mirë sikur ti të kishe qëndruar në shtëpi! Pra, prezenca jote është rrezik, që me këtë sëmundje të dëmtosh edhe të tjerët. E, nëse e bën këtë, atëherë dëmi yt është më i madh se sevapi që bën me Tavafin rreth Qabesë. Gruaja e dëgjoi porosinë e Omerit (r. a.) dhe menjëherë u izolua në shtëpi.

Islami, 660 vjet përpara


Situata që u krijua kohëve të fundit në vend si pasojëe përhapjes së pandemisë të shkaktuar nga Covid-19, siedhe nga masat emergjente parandaluese që i ndërmoriQeveria e RMV, po reflekton edhe në punën dhe aktivi-tetin e BFI dhe të organeve të saj në përgjithësi.

Lidhur me këtë, Reis’ul-Ulema i BFI të RMV reko-mandon që të gjitha Myftinitë të organizojnë kujdestarinëpër xhami dhe të caktojnë imamët të cilët do të mbajnëgjallë kontaktet dhe do të jenë në shërbim të xhematit.

Në këtë situatë të rënduar me të cilën po ndeshet po-pullata, imamët duhet të njihen me problemet eventualetë xhematit të tyre - qofshin ato të lidhura me infektimineventual të individëve të caktuar, apo me mungesën eprodukteve ushqimore që mund të paraqiten te shtresa enjerëzve tanë të cilët qëndrojnë materialisht më dobët.

Për problemet e këtilla eventuale, imamët duhet ur-gjentisht të njoftojnë Myftininë gjegjëse, kurse kjo in-formatat t’i përcjellë në Kryesinë e BFI, me qëllim që tëndërmerren veprime adekuate për t’u dalë në ndihmë nje-rëzve në nevojë.

Masa e fundit e shpallur nga Qeveria, pra ora policoreqë do të vlejë nga data 22.03.2020, është pa diskutim njëmasë e nevojshme në këtë situatë dhe përshëndetet nga tëgjitha organet e BFI të RMV, por njëkohësisht duhet thek-suar se ajo godet dhe dëmton rëndë punën dhe ekzisten-cën e BFI në tërësi, e cila kryekëput varet nga besimtarëtmyslimanë dhe xhematet. Për këtë shkak, BFI pret qështeti do të ketë mirëkuptim për vështirësitë e saj dhe doe ndihmojë në tejkalimin e problemeve që reflektojnë ngamasat e ndryshme. (22.03.2020)

Me kërkesë të Kryetarit të BashkësisëFetare Islame të Republikës së Maqedo-nisë së Veriut, Reis’ul-Ulema h. Sulej-man ef. Rexhepi, më 20 mars, 2020,Qendra e Shëndetit Publik - Shkup ka de-zinfektuar objektin e Rijasetit (selinë eBFI-së); Medresenë Isa Beu-Paralelja eVajzave, Shkup; Medresenë Isa Beu-Qendër (restorantin, konviktin), Fakulte-tin e Shkencave Islame dhe Xhaminë eFSHI.

Dezinfektimi është bërë pas paraqit-jes së koronavirusit dhe shpalljes së gjen-djes së jashtëzakonshme në nivel tëRepublikës së Maqedonisë së Veriut.

BFI është e angazhuar për respekti-min e plotë të masave qeveritare kundërvirusit shkatërrues, i cili ka prekur po-thuajse tërë planetin.

Reisi dhe të gjithë të punësuarit, në të13-të myftinitë, bëjnë lutje që kjo së-

mundje e rëndë të tejkalohet sa më shpejtdhe me sa më pak pasoja. BFI po ashtu ubën apel besimtarëve t’u përmbahenstrikt rregullave islame të ruajtjes së pa-

stërtisë dhe të reflektojnë pozitivisht nëmesin e të gjithë qytetarëve, pavarësishtbesimeve të tyre, si dhe të ndihmojnëveten dhe të tjerët kundër pandemisë.

Letër qarkore: Mos të humbet kontakti me xhematin

Dezinfektime në objektet e BFI-së

Më 15 prill, 2020, Myftinia eShkupit ka dalë me komunikatë, nëtë cilën thuhet: Me kujdes të veçantëpo ndiqet situata e krijuar si pasojë epandemisë së Covid-19, me ndihmëne hoxhallarëve të Shkupit me rre-thinë dhe besimtarëve shkupjanë nëpërgjithësi, të cilëve publikisht ushprehim mirënjohje të përzemërta,sepse rregullisht raportojnë për gjen-djen që mbizotëron në të gjitha rajo-net e Shkupit, me qëllim tëndërgjegjësimit të besimtarëve dheofrimin e zgjidhjeve mbi rregullat epërgjithshme fetare, në bazë të reko-mandimeve të BFI-së, si dhe të insti-tucioneve relevante mbi kujdesinndaj shëndetit dhe rendit publik gjatëkësaj periudhe.

Feja islame i kushton rëndësi tëveçantë dhe gjithmonë i jep përpa-rësi pastërtisë dhe shëndetit të nje-riut, bazuar në fjalët e Allahut (xh.sh.) dhe të gjitha mësimeve të Mu-hamedit (a. s.).

Por, për të pasqyruar moralin e vërtetëislam, ne si besimtarë e kemi për detyrëqë t'u përmbahemi rregullave fetare edhegjatë pastrimit dhe mirëmbajtjes së am-bientit ku jetojmë, andaj duhet të dimësaktë se si dhe ku duhet hedhur mbeturi-nat dhe se në aspekt fetar çka konsidero-het mbetje që lejohet të hidhet nëmbeturinë dhe anasjelltas – thuhet në Ko-munikatë.

Në këtë kontekst, kemi hasur në një

veprim, për të cilin besojmë se nuk bëhetqëllimisht, por si rezultat i moskujdesitnga ana e qytetarëve gjatë pastrimit tështëpive të tyre, ku mbushen parqet e rru-gët, e madje ndoshta me padije hidhen nëmbeturina korniza me mbishkrimet Allahdhe Muhamed, andaj i rikujtojmë të gji-thë besimtarët se ky veprim është i nda-luar në Islam.

Në lidhje me këtë çështje, ju sjellimudhëzimin në bazë të mësimeve të Pej-gamberit dhe dispozitës islame si vijon:

Nëse mbishkrimet e këtilla, si re-zultat i gjendjes së tyre të vjetruar nukmund të lexohen, letra me tekstin ku-ranor duhet të griset dhe të varroset.Pra, mbështillet me ndonjë rrobë të pa-stër dhe varroset në vend të pastër, kunuk frekuentojnë njerëzit. Nëse nukka mundësi të bëhet kjo, alternativatjetër është se mund të digjet dhe hiritë hidhet në ndonjë vend ku nuk fre-kuentojnë njerëzit, që do të thotë sehiri nuk guxon të hidhet në ndonjëvend të papastër, ose në kontejner.

Varrosja e fletëve të vjetruara osetë grisura nuk nënkupton përbuzjen;varrosja nënkupton respektin ndaj Ku-ranit. Një veprim i tillë bëhet me qël-lim që Kurani të mos nëpërkëmbet dhetë mos degradohet. Ashtu që varrosetsi myslimani. Varrimi i besimtarit nuknënkupton zhvlerësimin, por respek-tin dhe nderin ndaj të vdekurit.

Obligim fetar i gjithsecilit prejnesh është që ta demonstrojmë eduka-

tën islame edhe në çështjen e pastërtisë,fillimisht duke u kujdesur ndaj vetes, ndajtë tjerëve, ndaj vendit ku jetojmë, dukevepruar me përgjegjësi dhe maturi dhe tëkëshillohemi për çdo veprim që ndërmar-rim në jetën e kësaj bote.

Lusim Allahun fuqiplotë që të na for-cojë edhe më tepër shpirtërisht përballëkësaj sprove- pandemisë së virusit Covid-19! – thuhet në Komunikatën e Myftinisësë Shkupit, të nënshkruar nga Myftiu i saj,dr. Qenan ef. Ismaili.

Shtetet e Bashkuara të Amerikëskanë zbuluar personin i cili dyshohet sebëri dhe shiti virusin Korona në Kinë.Është ky doktor Charles Lieber, shef iDepartamentit të Kimisë dhe Biologjisënë Universitetin e Harvardit, raportojnëmediat amerikane.

Njësitë Federale janë parë në shtë-pinë e doktorit 60-vjeçar Charles Lieber,i cili është arrestuar teksa ka qenë nëzyrën e tij në Universitetin e Harvardit,kanë raportuar mediat. (6 prill 2020)

Mbishkrimet Allah dhe Muhamed nuk hidhennë kontejner

Arrestohet doktori që prodhoikoronavirusin?

Hëna e Re 1110 Prill 2020 | Sha’ban - Ramadan 1441

“Përpiqu dhe lufto, ose ik” - është njëreagim normal njerëzor në situatate rrezikshme, në të cilat individi

kërkon të mbijetojë. Varet nga karakteri i se-cilit prej neve cilin opsion për të mbijetuar dota zgjedhë.

Në këto ditë të izolimit të përgjithshëm në,gjatë të cilave jemi të vërshuar me informatatë duarnduarta, që bëjnë fjalë për përqindjeinfektimesh e vdekjesh, me raporte që herë tëtrishtojnë e herë të ngjallin shpresë - ndjenja efrikës nuk është e turpshme, sepse është e na-tyrshme që njeriu të frikësohet nga diçka qëmund të shkaktojë vdekje, siç është rasti meCovid-19. Të ndërmarrësh masa për të mbroj-tur veten, familjen dhe rrethin, është guxim.

Por, nuk është e natyrshme nëse njeriumbërthehet me mënyra disfunksionale të tëmenduarit dhe bie në depresion e anksiozitet,të cilat pastaj, si pasojë, e zhytin atë nëpanik. Së këndejmi, në situata krize të përgji-thshme, siç është kjo që e po e dridh aktua-lisht botën, është e nevojshme që të gjithë netë jemi të informuar drejt dhe nga burime tëbesueshme, që nënkupton njoftimet zyrtare tëMinistrisë së Shëndetësisë dhe të shtabeveemergjente të formuara enkas për këtë situatë,të epidemiologëve. Po ashtu, për të qenë tëinformuar drejt, mund të ndjekim kohë paskohe edhe sajtin e specializuar të OrganizatësBotërore të Shëndetësisë.

Kaq informim mjafton, sepse konsumimi içdo gjëje që përhapet nëpër internet sigurishtqë e shton anksiozitetin (- lemerisjen) dhe de-presionin. Anipse po jetojmë e po funksio-nojmë në një situatë të jashtëzakonshme, qënënkupton kufizime të shumta, shumë mëmirë është t’u kthehemi gjërave të cilat ndo-shta patëm filluar t’i anashkalojmë. Pra, të rin-gjallim komunikimin dhe afërsinë mefamiljarët tanë, të bisedojmë për gjëra të cilatmoti nuk i kemi biseduar, të këshillojmë njëri-tjetrin, të dëgjojmë mendimet e atyre që për-herë kanë qenë të heshtur dhe të analizojmë

frikat e njëri-tjetrit. Njëkohësisht, duhet tëshfrytëzojmë mundësitë që ofron teknologjiadhe të vazhdojmë të jetojmë jetën tonë socialenë mënyrë virtuale, të dëgjojmë hallet e sho-këve dhe t’ua tregojmë atyre hallet tona.

Kjo situatë dhe kjo krizë do prek edhe nësituatën tonë ekonomike dhe në raportet ndër-njerëzore, gjë e cila mund të reflektojë serio-zisht në raportet mes njerëzve kur të marrëfund e gjithë kjo. Andaj, në vend se të dëg-jojmë pallavra të cilat i përhapin shpirtzinjtë,të cilët në kohë krize të përgjithshme shënje-strojnë ndjenjat tona, duhet të përpiqemi tëbëjmë gjithçka që është e mundur për të afër-mit tanë, për fqinjët, për miqtë. Dhe, të mosharrojmë se ka njerëz të cilët ndoshta kanë ne-vojë për ndihmën tonë; andaj, të interesohemipër të tillët e të solidarizohemi, të shfrytë-zojmë mundësitë e internetit dhe të telefonaveqë kemi për të qenë pranë atyre që kanë ne-vojë për ne.

Të gjitha këto po i them, sepse janë gjëraqenësore e thelbësore dhe i kundërvihen për-hapjes së panikut dhe lajmeve të pavërteta, tëcilat, nga ana tjetër, paraqesin vepra të dënue-shme, me të cilat do të duhej të merrej shteti,i cili e ka për detyrë të na mbrojë prej tyre.Por, kur shteti është i preokupuar me një pro-blem tjetër, siç është në këtë rast lufta kundërpërhapjes së virusit, neve të gjithëve na mbe-tet që vetë të luftojmë kundër përhapjes sëgënjeshtrave që shkaktojnë panik. Ne vetëduhet t’i detektojmë ata që në atmosferë tërrezikut për jetën tonë përpiqen të promovo-hen përmes manipulimeve të opinionit. Jo kotnjerëzit që veprojnë ashtu janë emëruar si“marketing-prostituta”.

Në këtë kontekst, duhet të përkujtojmë sejeta dhe vdekja varen ekskluzivisht nga vul-lneti i Allahut (xh. sh.); andaj, ata që e besojnëkëtë fakt - dhe që në numër janë të shumtëndër ne - nuk guxojnë të bien viktima të pani-kut, sepse ai është një dënim të cilin e sjellmosbesimi. Njëkohësisht, duhet thënë se bota

2

Shkruan H. Sulejman ef. Rexhepi

Engjëlli që është i caktuar për të marrë shpirtin e njeriut nukquhet Korona. Emri i tij është Azrail dhe pa urdhrin e tij nuk merret

shpirti; Azraili, ndërkaq, i bindet vetëm Zotit dhe i zbaton vetëmurdhrat e Zotit! Bota është në luftë, njerëzimi po për-

ballët me sfidën më të madhe që e kaprekur pas Luftës së Dytë Botërore;

jeta përpara përhapjes së virusit Korona, shi-kuar nga kjo distancë dhe nga kjo atmosferëqë po mbretëron, shumëkujt po i duket si njëëndërr…

S’do mend se ka të vërteta në konstatimine fillimit të këtij teksti; s’do mend se njerë-zimi është i frikësuar përpara hovit që pomerr kjo epidemi e panjohur deri sot; s’domend se njeriu, natyrshëm, më shumë se ngadukuritë tjera, frikësohet nga e panjohura.

Sot, përveç Zotit, të cilit i mbështetemi,asgjë nuk është më e rëndësishme se krijimii frontit të përbashkët kundër epidemisë vra-stare; sot, si asnjëherë më parë, duken tri-viale shpurthjet e disave për të bërë politikë;sot edhe arsimi e kultura ia kanë liruar vendinluftës së përbashkët; sot edhe organizimi ijetës fetare është i dëmtuar sikur asnjëherëmë parë për shkak të ndalesave dhe restrik-cioneve të cilat po i aplikon Qeveria me re-komandim të ekspertëve të epidemiologjisë.

Por, njeriu, të cilin Zoti, në dallim ngakrijesat tjera, e pajisi me aftësinë e të men-duarit, i dhuroi inteligjencën dhe aftësinë përt’iu adaptuar kohëve e situatave më të ndry-shme, do të ngadhënjejë edhe mbi virusin Ko-rona, siç ka ngadhënjyer gjatë historisë mbiepidemi të ndryshme dhe ka tejkaluar krizagjithëfare.

Së këndejmi, është shumë e rëndësishmeqë informatat të cilat i ofrohen popullatës li-dhur me epideminë të frymojnë me besue-shmëri të qindpërqindtë; ato s guxojnë tëmodifikohen e të shërbejnë për klikime, sepseashtu i jepen krahë epidemisë. Një këshillë egabuar në këtë situatë, mund të shkaktojë njëzinxhir të tërë veprimesh të gabuara.

Dhe, kur po flas për këto dukuri, e kamposaçërisht me mediat nga margjinat e inter-netit, me portalet dhe blogjet e caktuara, tëcilat po përhapin panik te qytetarët, pa ia vënëveshin faktit se përgjegjësia ndaj publikimittë informatave në këtë situatë është shumë-fish më e madhe se sa në situatat normale.

Është e njohur se në situata kur njeriu ështëi frikësuar, fillon të kërkojë rrugëdalje gji-thkund dhe pavetëdijshëm bëhet viktimë e in-formacioneve të rrejshme, të cilat shkaktojnë

panik. Nëse kësaj i shtohet edhe fakti që njëpjesë e mirë e popullatës tonë nuk di të dallojëlajmin e rremë nga ai i vërteti, fotografia kom-pletohet në tërësi, kurse njeriu i painformuar –drejt, bëhet përhapës i virusit dezinformativ, icili shpërndahet me të njëjtin ritëm sikursepandemia, në mos edhe më shpejt.

Njohësit e rrethanave të këtilla dhe psiko-logët po thonë se shqetësimet, streset dhe rea-gimet emotive ndaj frikës ndikojnë qënjerëzit më lehtë t’u besojnë thashethemevese njoftimeve zyrtare, duke e eliminuar nëmasë të madhe të menduarit dhe të vepruaritracional.

Në këtë situatë, përfundimisht duhet tëgjithë ne të mbështetemi në rekomandimet qëvijnë nga organet kompetente shëndetësore etë informohemi nga burime kredibile, të cilatnuk vrapojnë pas lajmeve senzacionaliste. Nëkëtë drejtim, edhe Organizata Botërore eShëndetësisë tërheq vërejtjen se përhapja elajmeve të paverifikuara është po aq e dëm-shme sa edhe vetë pandemia.

Pra, konspiracionet e ndryshme për tëcilat po lexojmë, si edhe informatat që nukkanë kurrfarë baze të qëndrueshme shëndetë-sore, ndjellin frikë e panik. Duke i ndjekurato, edhe njerëzit të cilët nuk janë të prekurnga Korona po fillojnë të ndihen të sëmurë.

Këto ditë të trazuara që po i jetojmë janëedhe sprovë, përpara së cilës ne të gjithë dotë duhet të dëshmojmë gatishmërinë dhe af-tësinë për të mbijetuar. Në këto përpjekje nukka vend për frikën dhe nuk ka vend për pani-kun. Mbështetja te Zoti dhe veprimet tona ra-cionale, solidariteti dhe humaniteti - e mbi tëgjitha vetëdija e plotë për rrezikun që vjennga Covid 19 - do të na mundësojnë ta tejka-lojmë epideminë e t’i kthehemi jetës normale.(22 mars 2020)

Sqarim: Infodemia, një fjalë e re, e krijuarnga Organizata Botërore e Shëndetësisë, më 2shkurt 2020, në Raportin nr. 13 të situatës mekoronavirusin. Shih: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200202-sitrep-13-ncov-v3.pdf

(Autori, Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi, është Kryetar

i Bashkësisë Fetare Islame të Republikës sëMaqedonisë së Veriut)

Infodemia, më errezikshme se pandemiaKonspiracionet e ndryshme për të cilat po lexojmë, si edheinformatat që nuk kanë kurrfarë baze të qëndrueshmeshëndetësore, ndjellin frikë e panik. Duke i ndjekur ato, edhenjerëzit të cilët nuk janë të prekur nga Korona po fillojnë tëndihen të sëmurë.

KKOOLLUUMMNNAA është e shqetësuar në këtëkohë nga një virus që nukvjen nga Zoti; ai është virusi krijuar nga pakujdesia e nje-riut - bile, ekzistojnë men-dime se ai është krijuarartificialisht.

Ndërkohë, numri i të in-fektuarve po shtohet, kështuqë nuk dihet se kah mund tëshkojë kurba (lakorja) në dyjavët e ardhshme në vend.Nëse numri i të infektuarvenë këtë periudhë shtohetshumë, është e sigurt që orga-net kompetente do të ndër-marrin restrikcione edhe mëtë rrepta. Dhe, ne të gjithë dotë duhet t’i respektojmë mak-simalisht të gjitha ato masa.Pa marrë parasysh qëndrimetdhe orientimet tona politike,ne duhet t’i besojmë dhe tëmbështetemi te Qeveria dhemasat që ajo i merr përmesinstitucioneve të veta, njësojsiç po ndodh gjithkund nëpërbotë. Dhëntë Zoti ta tejka-lojmë sa më lehtë dhe me mëpak humbje të jetëve njerë-zore ketë pandemi, mandejdo të kemi mjaftueshëm kohëta kritikojmë edhe Qeverinë,edhe politikën; të nxjerrimmllefin e të derdhim frustra-cionet.

Sot është kohë e një luftetë përgjithshme mbrojtësedhe ata që s’mund të qën-drojnë në front, duhet sëpaku të shërbejnë si logji-stikë. Lufta të cilën sot po ebëjnë shtetet dhe tërë njerë-zimi kundër virusit Korona,nuk është luftë vullnetare;ajo është luftë e detyrueshme,luftë të cilën duhet ta ndih-mojmë e ta përkrahim të gji-thë.

Në pritje të ngadhënjimittë njerëzimit mbi virusin, tëshpresojmë se Allahu i Plot-fuqishëm do t’i pranojë lutjettona. Jo Korona - Kiametiështë fundi i botës! Dhe, en-gjëlli që është i caktuar për tëmarrë shpirtin e njeriut nukquhet Korona. Emri i tij ështëAzrail dhe pa urdhrin e tijnuk merret shpirti; Azraili,ndërkaq, i bindet vetëm Zotitdhe i zbaton vetëm urdhrat eZotit! (5 prill 2020)

Korona nuk ështëfundi i botës


Në historinë islame zë vend të rëndësishëm i ashtu-quajturi ‘vit i elefantit’. Në këtë vit lindi i dërguari i Alla-hut (xh. sh.), Muhamedi (alejhis-selam). Dy muaj paralindjes së tij, mëkëmbësi i Abisinisë në Jemen, që quhejEbreha (i krishterë), dëshiroi që vizitorët të vizitojnë ki-shën e madhe që ai kishte ndërtuar në Sana (Jemen), e joQabenë në Mekë. Ebreha organizoi ushtrinë e tij me njënumër të konsiderueshëm ushtarësh, me 13 elefantë të më-dhenj, me qëllim që ta rrënonte Qabenë. Në atë kohë Al-lahu fuqiplotë dërgoi një tufë shumë të madhe zogjsh dheai u mund.

Kjo ngjarje ndodhi pesëdhjetë e pesë ditë para lindjessë Muhamedit (s.a.v.s.), që i përgjigjet muajit shkurt tëvitit 571 miladijj (kalendari diellor), kurse Muhamedi (a.s.) lindi në mëngjesin e ditës së hënë, dita e dymbëdhjetëe muajit Rebiul evvel (muaji i tretë hënor), në vitin engjarjes së elefantit, që i përgjigjet 20 prillit të vitit 571miladijj (kalendari diellor).

Arabët në kohën paraislame i përdornin muajt e vitithënor, por pa u bazuar në një kalendar të veçantë. Ata llo-garitnin mbi bazë të ngjarjeve të veçanta: “viti i ndërtimittë Qabesë nga Ibrahimi dhe Ismaili (alejhis-selam)”; “vitii elefantit”; “viti i rindërtimit të Qabesë” etj.

Pas ngritjes së shtetit islam në Medinë, viti hënor fil-lonte me Muharremin dhe mbaronte me Dhulhixhen, porpa ndonjë pikënisje (kronologji) për vitet. Kjo vijoi kë-shtu nën udhëheqjen e Ebu Bekrit (r. a.), deri në vitin etretë të kalifatit të Omerit (r. a.) , i cili në vitin 17 të Hi-xhretit mblodhi sahabët më të shquar, që të konsultohe-shin rreth çështjes së një kalendari të veçantë.

Aliu (r. a.) kishte propozuar që si erë e fillimit të llo-garitjes së viteve në kalendarin mysliman të merret shpër-ngulja e Muhamedit (sal-Allahu alejhis ves-sel-lem) ngaMeka në Medinë-Hixhreti. Kërkesës së kalifit Omer (r.a.), Aliu (r. a.) i është përgjigjur: “Hixhreti ndau të vërte-tën nga e pavërteta dhe kontribuoi që Islami të shkëlqejëme një shkëlqim të plotë; le të jetë ky fillimi i llogaritjessë kohës.” Kështu që 1 Muharrem i vitit të shpërnguljes sëMuhamedit (a. s.) nga Meka në Medinë (16 korrik 622)u mor si fillim i erës myslimane, duke qenë se ai kishteqenë muaji i parë edhe në kalendarin arab paraislam, poashtu edhe muaji kur besimtarët ktheheshin nga kryerja eHaxhit.

Sipas Hixhretit, sivjet Nata e Mevludit bie më 28 tetor2020, e mërkurë. (B.M)

Shkruan: Mr. Beqir Memeti

20 prillin e vitit 571 (12 Rebiulevvel, të Vitit të Elefantit) e gjithë botamyslimane e kujton si ditë të lindjes sëpejgamberit të fundit, Muhamedit (a.s.). Lindja e Muhamedit (a. s.), pa dy-shim është njëra nga ngjarjet më të rën-dësishme të historisë njerëzore.Muhamedi (alejhis-selam) është udhë-zuesi, predikuesi, interpretuesi dhe njo-hësi më i mirë i Kuranit famëlartë. Pamësimet dhe ndjekjen e rrugës së tij,çdo njeri do të ishte i humbur.

Lindja e Muhamedit (alejhis-selam)shkëlqeu botën dhe ngrysi errësirën. Ailindi në një kohë dhe vend ku mbizotë-ronte injoranca, padrejtësia dhe mje-rimi. Me një elokuencë të rrallë dhe njëmodesti vetëmohuese, duhet të pra-nojmë se nuk ka penë në botë që ta për-shkruajë personalitetin e Muhamedit (a.s.), të cilin e ka përshkruar dhe lavdë-ruar vetë Allahu i Lartësuar në Kuraninfamëlartë.

MËSHIRË PËR TË GJITHËNJERËZIMIN

Duke u mbështetur në mësimet ku-ranore, të gjithë autorët sqarojnë qëlli-min e dërgimit të Muhamedit (a. s.), icili është dërguar si mëshirë për të gji-thë njerëzimin, ai është pishtar ndriçues,shembulli më i mirë, njeriu me shkallënmë të lartë të moralit etj.

Muhamedi (a. s.) erdhi për t’i udhë-zuar njerëzit në rrugën e drejtë, në rru-gën e Zotit, krijuesit të botëve. Ai ështëdërguar për të jetësuar drejtësinë dhebarazinë, pavarësisht dallimeve racore.Ai është dërguar për t’i larguar dheshpëtuar njerëzit nga nënshtrimi i njëri-

tjetrit dhe për t’u treguar qëllimin e kri-jimit të tyre.

Më 12 Rebiul evvel, më 20 prill 571,natën e hënë, në qytetin e Medinës, nëArabinë qendrore, ndodhi një ngjarje ejashtëzakonshme. Këtë natë prishet he-shtja e vajtueshme dhe mjerimi që ki-shte mbuluar fisin e kurejshëve.

Muhamedi (a. s.) e shijoi vetë idhë-tinë e mungesës së prindërve dhe mjeri-min e jetimllëkut. Ai është një

ngushëllim për të gjithë jetimët dhe njëkujdestar për të drejtat e tyre. Muha-medi (a. s.) u rrit pa arsim; ai nuk dinteshkrim- lexim. Një jetim dhe analfabet- ku mori gjithë atë dituri të madhe dhetë mrekullueshme? Muhamedi (a. s.) urrit i varfër. Prindërit nuk i lanë asgjë;ai u rrit nën kujdesin e gjyshit të tij, Ab-dulmutalibit dhe axhës së tij, Ebu Tali-bit. Nga të gjithë kurejshët, përfisnikëri dalloheshin hashimitët, nga të

Mëngjesi islam...

Besniku i Kuranit

KALENDAR

20 prillin e vitit 571 e gjithë bota myslimane e kujton si ditë tëlindjes së pejgamberit të fundit, Muhamedit (a. s.). Pa mësimet dhe

ndjekjen e rrugës së tij, çdo njeri do të ishte i humbur.

cilët rridhnin të parët e Mekës dhe kujdestarët e Qabesë. Pi-kërisht nga kjo familje e kishte origjinën Muhamedi (ale-jhis-selam), kurse trungu familjar i tij arrinte deri tekIbrahimi (alejhis-selam).

Ishte tepër i sinqertë dhe besnik; nuk e tradhtonte kurrëpremtimin e dhënë, nuk e shpërdoronte besimin. Shoqëriamekase edhe para zbritjes së Shpalljes, i vlerësonte cilësitëe larta të Muhamedit (alejhis-selam), prandaj edhe njihej siel-emin (besnik).

Gjithësia ka vetëm një Krijues, që meriton çdo lavdërimdhe duhet adhuruar. Zoti për të cilin predikonte Muhamedi(a. s.) është Rabul alemin - Zot i botëve. Gjithë njerëzimiduhet që ta njohë Zotin e botëve dhe vetëm në këtë pikëduhet që të bashkohen, të kuptojnë se janë vëllezër dhe senuk ka arsye për mosmarrëveshje dhe konflikte.

Nëse e studiojmë Kuranin madhështor, lehtë mund tëkuptojmë se Muhamedi (a. s.) nuk krijoi një fe të re, pornxori në sipërfaqe fenë e harruar dhe të vërtetë të Ibrahimit(alejhis-selam), sepse feja është një dhe e vetme: ajo njehdhe adhuron vetëm një Zot. Këtë fe e kanë predikuar të gji-thë pejgamberët e mëparshëm, por popujt e tyre e kanë tje-tërsuar dhe deformuar. Feja islame përmes Kuranit dheMuhamedit (a. s.) vetëm e konfirmoi fenë e vërtetë dhe epastroi atë nga të pavërtetat që ia veshën asaj gjatë viteve.

Feja është ajo që udhëzon drejt lumturisë së amshue-shme, pa të cilën jeta e njeriut është pa qëllim dhe pa kup-tim.

MUHAMEDI (A. S.), MODELI MË I PËRSOSUR

Feja që predikon Muhamedi (a. s.) mbështetet në dygjëra kryesore: adhurimin e Zotit dhe shërbimin e njerëzisë.Prandaj, gjatë misionit të tij ai vendosi parime dhe rregullanë të gjitha fushat e jetës, të cilat do të jenë të vlefshme dhetë pazëvendësueshme derisa të ekzistojë kjo botë. Muha-medi (a. s.) është modeli më i përsosur për të gjithë njerëzi-min - në fjalë dhe në vepra, në kohë lufte dhe në kohëpaqeje. Ai i zbërtheu dhe i zgjidhi problemet më të mëdhadhe më të ngatërruara gjatë historisë së njerëzimit.

Gjithnjë sipas mësimeve islame, paqja dhe lumturiamund të arrihen vetëm atëherë kur veset e këqija të njohinlirinë e ndërgjegjes, kur çdo popull dhe besim fetar do të fi-tojë lirinë dhe të drejtat e veta. Shoqëria njerëzore do ta ar-rijë lumturinë kur t’i nënshtrohet arsyes, logjikes,ndërgjegjes dhe jo prirjeve sentimentale. Muhamedi (ale-jhis-selam) i ka poseduar dhe kultivuar të gjitha virtytet, i kaqortuar dhe luftuar të gjitha veset e këqija, prandaj lindjadhe ardhja e tij është dita më e veçantë për të gjithë mysli-manët.

Pavarësisht shkrimeve të shumta, jeta e mrekullueshmee tij ende nuk është analizuar në të gjitha segmentet. Çdo-kush që dëshiron që ta studiojë biografinë e tij, nuk mund qëtë mos magjepset nga rezultatet e arritura.

Muhamedi (a. s.) nuk është monopol i kombit arab, porështë prijësi i gjithë botës, për atë themi se shoqëria njerë-zore do ta arrijë lumturinë kur t’i nënshtrohet arsyes, logji-kës, ndërgjegjes dhe jo prirjeve sentimentale.

Këto parime të shenjta i ka vendosur dhe materializuarvula e të gjithë pejgambereve - Muhamedi (a. s.) dhe për atëardhja e tij në këtë botë është dita më e veçantë për të gjithënjerëzimin.

Paqja dhe mëshira e Zotit qoftë mbi ty, o i Dërguar! Mirëse të solli Allahu i madhërishëm!


Sahabët u kthyen te Pejgamberi [Ale-jhis-selam], i treguan për rastin që kishtendodhur dhe në këtë rast kishte zbriturajeti i lartpërmendur.iii

Ajeti na tregon se kur hipokritët tako-heshin me besimtarët islamë, e shpalo-snin besimin e tyre dhe shtireshin sibesimtarë të mirë, të denjë e të sinqertë,por kjo në realitet ishte hipokrizia e tyre,sepse ata kur takoheshin me krerët e tyre,me parinë e tyre, për të cilët Ibni Abasithotë se janë pabesimtarët, e që Kuranikerim i llogarit me “djajtë”, thoshin: “Nejemi me ju, nuk jemi me besimtarët; meta vetëm se po tallemi.”

Shprehja “shejatinihim djajtë e tyre” është shumësi i shprehjes“shejtan”, që rrjedh nga folja “shetane”,e që do të thotë: largim nga e vërteta.Kurse nocioni “shejtan” në aspektin ter-minologjik nënkupton: rebelim, kryene-çësi, pavarësisht se është nga xhindet,nga njerëzit apo kafshët.iv

Ibni Xheriri shpjegon se nocioni“shejatinihim” nënkupton çdo gjë të re-beluar, prandaj shejtanët - djajtë janë ngaxhindet dhe nga njerëzit, ashtu siç thotëedhe Kurani fisnik:

“Dhe kështu, si për ty ashtu edhepër çdo profet, Na kemi krijuar armiqdjajtë e njerëzve dhe të xhindeve, tëcilët i flasin njëri-tjetrit fjalë të zbuku-ruara për t’i mashtruar.”v

Në hadithin e transmetuar nga EbuDherri thuhet: I dërguari i Allahut [Sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme] ka thënë:“Kërkoje mbrojtjen e Allahut nga djajtëqë janë prej njerëzve dhe prej xhindeve.Unë i thashë: O i dërguar i Allahut, a kadjaj (shejtanë) edhe nga njerëzit? Tha:“Po.” vi

Nocioni “Istihza’ë ��”është tallje me tjetrin, ironizim ndaj tje-trit, të çnderosh tjetrin, të luash me të, eky veprim është i palejuar dhe konside-rohet mëkat sipas Islamit.

Është mjaft interesant interpretimi iImam Sha’ravit, kur e shpjegon këtë ajet,i cili thotë: Përmes këtij ajeti Allahu (xh.sh.) na shpjegon se hipokritët –munafikëtkanë më shumë se një jetë, më shumë senjë natyrshmëri që dëshirojnë të jetojnë.Mirëpo, e vërteta është se njeriu për tëqenë i përqendruar, stabil, detyrimishtduhet të jetojë vetëm një jetë, një natyr-shmëri. Hipokritët kur janë në mesin emyslimanëve, tentojnë të jetojnë një jetë,

një natyrshmëri të besimit, e ata në këtërast nuk e paraqesin veten e tyre, ata nëkëtë rast e kanë rolin e artistit kur luanrolin e ndonjë figure apo personaliteti tje-tër. Në anën tjetër, kur janë me pabesim-tarët jetojnë me natyrshmërinë, apo mejetën e kufrit, dhe këtu vërehet se jeta etyre është plot kundërthënie.vii Në reali-tet, hipokritët nuk janë njerëz të besuar aste myslimanët, as tek aleatët e tyre.

15 “Allahu tallet me ta; Ai do t’i lënjë kohë të gjatë që të bredhin andej-këndej në mohimin e tyre.”

Përmes këtij ajeti kuranor Allahu (xh.sh.) i përforcon besimtarët islamë se Aido të jetë në ndihmën e tyre, e në anëntjetër i kërcënon hipokritët me dënim tëashpër.

Hipokritët janë një popull që nukkanë fuqinë që të tallen me dikë. Ai që kaforcën dhe pushtetin është Allahu (xh.sh.), i cili kur do të tallet me ta, tallja eTij do të jetë e dhimbshme. Përderisa hi-pokriti me gjuhët e tyre ekspozojnë atë qënuk e mbajnë në zemër, atëherë edhe traj-timi i Allahut ndaj tyre do të jetë varësishtnga veprimtaria e tyre. Përderisa ata si-përfaqësisht paraqesin e imanin - besi-min, Allahu në jetën e kësaj bote ndajtyre do të ketë trajtim sikur të myslima-nëve, por botën tjetër, ditën kur dalin nëshesh të fshehtat, ata do të jenë në fundtë zjarrit të xhehenemit, edhe më të zhy-tur se pabesimtarët, sepse këta janë më tërrezikshëm.viii

ALLAHU TALLET ME TA

Ibni Abasi (r. a.) thotë: “Allahu talletme ta.” Ditën e Gjykimit hipokritëve qëtalleshin me fenë e Allahut dhe me my-slimanët, Allahu (xh. sh.) do t’ua hapë njëderë të xhenetit. Kur të afrohen për tëhyrë brenda, ajo mbyllet dhe sërish kthe-hen në xhehenem. Thuhet: Allahu (xh.sh.) për besimtarët do të ndez një dritë(nur) në momentin kur kalojnë mbi Urëne Siratit. E, kur të arrijnë hipokritët, Al-lahu do të ndërhyjë mes tyre dhe mysli-manëve, ashtu siç thotë Allahu (xh. sh.).

“Dhe ndërhyhet (ndërhyn Allahu)ndërmjet tyre dhe ndërmjet asaj që dë-shirojnë ata.”i

Nocioni “Istihza” - tallje, ironizim -në kuptimin e tij të vërtetë nuk mund t’iatribuohet Allahut fuqiplotë, porse nëkëtë rast vjen në kuptimin e ndëshkimitdhe të dënimit. Allahu (xh. sh.) e për-dori këtë shprehje për t’i përshkruar atase si kanë vepruar.

Nocioni “tug’jan ” e ka kup-timin e teprimit, të tejkalimit të normës,të tejkalimit të kufirit. Prandaj, Allahu(xh. sh.) do t’i ndëshkojë ata, për shkakse e kanë tepruar dhe i kanë tejkaluar tëgjithë kufijtë në mohimin e tyre.

16. “Ata janë prej atyre që kanëblerë (zgjedhur) rrugën e gabuar, nëvend të së vërtetës. Tregtia atyre nuk usolli kurrfarë dobie, dhe as nuk janëorientuar në rrugë të drejtë.”

Allahu (xh. sh.) e sqaron realitetin eatyre që u cilësuan me tiparet e hipokri-zisë, se ata janë në rrugë të gabuar, nukdo të përfitojnë asgjë as në jetën e kësajbote e as në jetën e botës tjetër. Ata kanëhyrë në një tregti falimentuese që nga fil-limi.

Allahu (xh. sh.) përmes këtij ajeti nasqaron edhe për një cilësi tjetër, që plotë-son mozaikun e hipokrizisë së tyre. Ajoështë tregtia që ata kanë blerë lajthitjen,humbjen – dalaletin, me kundërvlerë tëpagesës, që është udhëzimi – hidajeti.

Imam Sha’ravi shpjegon se këtu bëhetfjalë për shitblerje, e përderisa kemi shit-blerje, atëherë kemi këmbim të dy sen-deve. Mirëpo, cili ishte çmimi me të cilinhipokritët blenë lajthitjen e tyre? Pasuriame të cilën munafikët paguan çmimin eblerjes së lajthitjes ishte hidajeti, që ështënatyrshmëri e krijimit të njeriut apo liria ezgjedhjes për përcaktim mes dy sendeve.x

Më tej kjo do të thotë: Munafikët janënga ata të marrë, të cilët kanë shpërdorurkapitalin e jetës së vet. Në vend që të bli-nin udhëzimin për në rrugën e drejtë, atakanë blerë humbjen.xi

Pjesa e ajetit “Tregtia atyre nuk u sollikurrfarë dobie” është dëshmi se tregtia etyre është në humbje, sepse ata po ecindrejt zjarrit të xhehenemit, e kjo humbjeështë më e tmerrshme se humbja e pasu-risë në tregtinë e kësaj bote. Në përmbylljetë shpjegimit të këtij ajeti Imam Sha’ravithotë: “Personaliteti i hipokritit, nëse ten-ton ta përkufizosh është: Ai është njeri padinjitet, pa burrëri, i dobët dhe i paguxim-shëm; bën përpjekje të bëjë komplotefshehtazi; ai e urren edhe veten e tij, bileedhe nëse arrin të fshehë të metat e tij paranjerëzve. Mjafton të thuhet që ai ështëgënjeshtar para vetes së tij.”xii

(Vazhdon)i Tefsirul Kurtubij, 1/199ii Muhamed Alij Taha Ed-Durre, Tefsirul Kur’anil kerim ve I’ra-

buhu ve bejanuhu, 1/38, iii Dalliu, Hafiz Ibrahim, Ajka e kuptimit të Kur’ani kerijmit, fq.

47-48.iv El Esfehani, el Mufredat, fq. 261. Alusi, Ruhul Meani, 1/157.v Suretu El En’am: 112vi Musnedi i Ahmeditvii Tefsiru Esh’aravi, 1/159viii Tefsiru Esha’ravi, 1/161ix Suretu Es-Sebe: 54x Tefsiru Sha’ravi, 1/163xi H. Dalliu, Ibrahim, Ajka e kuptimeve të Kur’ani kerijmit, fq. 49.xii Tefsiru Esha’ravi, 1/164.

Shkruan: Prof. Jusuf Zimeri

13. “Dhe kur atyre u thuhet: Besonisikurse besuan njerëzit! Ata thonë: “Atë besojmë ashtu siç besuan mendje-lehtët?” A nuk janë vërtet mu ata men-djelehtët?; Por, nuk e dinë.” (ElBekare: 13)

Kelbiju transmeton nga Salihi, ky ngaIbni Abasi, se ky ajet ka zbritur për çifu-tët.i Ajeti kuranor na e bën me dije se kër-kesa e Allahut (xh. sh.) dhe e besimtarëveislamë, që shkatërrimtarët të tërhiqen ngaveprimtaria e tyre destruktive dhe të kthe-hen te besimi i pastër dhe i vërtetë. ishtenë kontinuitet. Prandaj, Allahu (xh. sh.)thotë: Kur atyre (hipokritëve) u thuhet“Besoni sikurse besuan njerëzit”, atakëtë ftesë e ndienin sikur nënçmim, pran-daj edhe thoshin: “A të besojmë ashtusiç besuan mendjelehtët?”

Me nocionin “Sufehaata aludonin në njerëzit e varfër, edhe psekjo shprehje në aspektin gjuhësor nën-kupton çrregullimin mendor, mendjeleh-tësinë. Imam Sha’raviu thotë se ata mekëtë shprehje aludonin në varfërinë,sepse ata që kishin besuar sipas tyre janënjerëzit e varfër, sepse paria dhe të pasu-rit e kurejshëve nuk kishin besuar. Sipastyre, mendjelehtë janë ata që kanë besuar,mirëpo e vërteta është se sëmundja nëzemrat e tyre nuk u lejon atyre ta shohintë vërtetën dhe kundërshtohen me vetve-ten e tyre. Kundërshtohen, sepse ata pu-blikisht e shpalosnin besimin - imanindhe njëkohësisht ata që kishin besuar ikonsideronin të marrë, e kjo i bie që ataishin të marrë. Ky ajet është argument sehipokritët në të gjitha fjalët dhe veprimete tyre ishin në kundërthënie të përher-shme me veten e tyre, prandaj Allahu (xh.sh.) ata i quajti të marrë. Ata nuk e dinëtë vërtetën se me veprimtarinë e tyre janëduke e dëmtuar veten e tyre, e kjo ështëcilësi e mendjelehtëve dhe e të marrëve.

ME CILËSI DJALLËZORE

14. “E kur i takojnë ata që besuanthonë: “Ne besojmë!” Por, kur veço-hen me djajtë e tyre, u thonë: “Nejemi me ju; ne vetëm jemi tallur.”

Shkaku i zbritjes së këtij ajeti, sipastransmetimit të Ibni Abasit (r. a.), ështëAbdullah in Ubeje (udhëheqës i munafi-këve) dhe shokët e tij. Këta një ditë ishinstrehuar në një vend në Medinë dhe pobisedonin kundër myslimanëve. Kur mëpas erdhën Ebu Bekri, Omeri dhe Aliu(Allahu qoftë i kënaqur me ta), hipokri-tët u trembën prej tyre, por Abdullah ibnUbeje u lavdërua para tyre, duke thënë:“Shikoni se si do t’i kthej mbrapsht ata tëmarrë, duke u tallur me ta.” U ngrit Ab-dullah ibn Ubeje, doli para sahabëve, ekapi për dore Ebu Bekrin (r. a.) dhe tha:Mirë se erdhe, o i pari i familjes BeniAdij! Ti je besniku dhe polaku i Islamitdhe myslimanëve; ti je i dyti në shpellë(e shoqërove Pejgamberin [Alejhis-selam] në shpellë); ti je ai që sakrifikove

veten dhe pasurinë për Pejgamberin[Alejhis-selam]! Pastaj e kapi për doreOmer in Hatabin (r. a.) dhe i tha: Mirë seerdhe, o zotëria i familjes Beni Adij dheKa’b. Dallues i së vërtetës nga e pavër-teta dhe i forti i fesë së Allahut. Sakrifi-kues i vetes dhe i pasurisë për tëdërguarin e Allahut! Pastaj u kthye ngaAliu, e kapi për dore dhe i tha: Mirë seerdhe, o djalë i xhaxhait të Pejgamberit[Alejhis-selam]; ti je i pari i fisit BeniHashim pas Pejgamberit [Alejhis-selam]! Aliu (r. a.) menjëherë ia ktheu:Ki frikë Allahun, o Abdullah; mos bëj hi-pokrizi (munafikllëk), sepse hipokritiështë krijesa më e ndyrë tek Allahu i ma-dhërishëm.

Abdullah ibn Ubeje pas kësaj fjaletha: “Ngadalë, o babai i Hasanit; unë këtofjalë nuk po i them me hipokrizi. PashaAllahun, edhe imani ynë është si imanijuaj, edhe besimi ynë është si besimi juaj.Pas kësaj u ndanë sahabët prej tij, e Ab-dullahu shkoi te shokët e tij dhe i pyeti:Hë, si e vlerësuat punën time me ta? Atae lavdëruan Abdullahun.ii

Hipokritët kanë çrregullim mendor

SHPJEGIM I SURES EL-BEKARE (4)

Ata nuk janë njerëz të besuar as te myslimanët, as tek aleatët e tyre.

Me nocionin “Sufeha ata aludonin në njerëzit e varfër, edhe pse kjo shprehje në

Shprehja “shejatinihim - – djajtë e tyre” është shumësi i shprehjes “shejtan”, që Ibni Xheriri shpjegon se nocioni “shejatinihim” nënkupton çdo gjë të rebeluar, prandaj shejtanët - djajtë janë nga xhindet dhe nga njerëzit, ashtu siç thotë edhe Kurani fisnik:

Nocioni “Istihza’ë ” është tallje me tjetrin, ironizim ndaj tjetrit, të çnderosh tjetrin, të luash me të, e ky veprim është i palejuar dhe konsiderohet mëkat sipas Islamit.

“Dhe ndërhyhet (ndërhyn Allahu) ndërmjet tyre dhe ndërmjet asaj që dëshirojnë ata.”i

Nocioni “tug’jan “ e ka kuptimin e teprimit, të tejkalimit të normës, të tejkalimit të

i Suretu Es-Sebe: 54


























Nga Birsen Bulmus

Shumë nga shtetarët më të më-dhenj osmanë dhe figura le-trare nga shekulli XV dhe

deri në fillim të shekullit XX e konside-ruan murtajën si një kërcënim të rëndëpër perandorinë e tyre.

Shumë osmanë duartrokitën vendo-sjen e një karantine kundër sëmundjes në

vitin 1838, si një mjet për t'i rezistuar gji-thashtu depërtimit politik dhe tregtar bri-tanik dhe francez.

Apo, përpjekja e mëvonshme sanitareosmane për të parandaluar shpërthimeturbane të murtajës do të ndihmonte nëngjalljen e revoltës arabe kundër Peran-dorisë në vitin 1916?

Debatet fetare mbi murtajën dhemasat e ndërmarra kundër saj kishin një

rëndësi të madhe në Perandorinë Osmanederi në reformat e karantinës të vitit 1838.Osman bin Süleyman Penah vdiq në vitin1817; ai ishte një zyrtar i njohur mjekësorgjatë sundimit të Selimit III (1789-1807)dhe një kundërshtar i karantinës. Ai ekuptoi se mënyra më e mirë për të paran-daluar reformën ishte prishja e legjitimi-tetit të saj fetar. Osmanët, shteti kryesorislam nga pushtimi i tyre i Mekës në vitin

1517 deri në shpërbërjen e Perandorisënë vitin 1923, ishin të prekshëm nga kri-tika se murtaja ishte një bekim nga Zoti,ndaj të cilit të gjithë myslimanët duhet tëjapin dorëheqjen e tyre nga sëmundja.Selimi III u rrëzua brenda tre vjetëve ngapamfleti i Osmanit për këtë temë; dhe re-belët fituan me sukses legjitimitetin po-pullor duke akuzuar sundimtarin përbraktisjen e besimit të tij dhe duke ndje-kur modernizimin e reformave. Megji-thatë, argumenti dogmatik i Osmanit qëçdo masë paraprake ndaj murtajës dhe së-mundjeve të tjera epidemike ishte një tra-dhti e besimit të myslimanëve në fatin eZotit.

Shumica e autorëve e kundërshtuankëtë pozicion fatalist duke vërejtur semarrja e masave paraprake përmbush de-tyrimin e Zotit ndaj njerëzve për të ndër-marrë nismat në trajtimin e gjykimevepër sa i përket murtajës. Mbrojtësit e parëtë tillë të veprimit individual në letërsinëosmane mbi murtajën ishte Risdris-i Bi-tlisi, një burrë shteti osman i shekullitXVI, dhe Isamedin Ahmed bin Mustafa,një njeri i spikatur i mesit të shekullit XV.

Gjykatësit dhe studiuesit osmanë upërqendruan më shumë në reagimet indi-viduale ndaj murtajës; domethënë, në for-mën e kërkimit të trajtimit mjekësor osepërpjekjes për të gjetur një zonë të infek-tuar nga murtaja.

Karantinat do të shtynin masa më tëgjera të politikës së shëndetit publik, siçështë përcaktimi i murtajës si një sëmun-dje infektive materiale dhe duke propo-zuar që osmanët të zbatonin një karantinëpër të mbrojtur subjektet e tyre. Debatinëse ligji islam sanksionoi masat mate-riale kundër murtajës vazhdoi derisa ka-rantina u zbatua në vitin 1838.Përkrahësit e masave proaktive ishin nëgjendje të krijonin një argument të mjaf-tueshëm për zbatimin e karantinës ngaHamdan në vitin 1838. Hamdan dhe avo-katët e mëparshëm të masave proaktiveishin në gjendje të lundrojnë në burimetjuridike islame, përkatësisht Kuranin, li-brin e shenjtë të Islamit, thëniet e pej-gamberit Muhamed (hadithet) dhepërvojat e hershme të komunitetit mysli-man për të justifikuar reformën. Kjoprirje drejt reformës nuk ishte unike përnjë kontekst islam osman dhe u krahasua,madje, edhe me shtetet shumë të zhvil-luar të Evropës Perëndimore, siç ështëAnglia. Edhe këtu, dogmatistët fetarë,kësaj here të krishterët protestantë, kun-dërshtuan reformat mjekësore si karanti-nën, dhe mohuan që Zoti sanksionoipërpjekjet individuale dhe shtetërore përtë kapërcyer sëmundjen epidemike.

Ndërsa studiuesit osmanë më së shpeshtindërtuan diskutimin e tyre mbi plagënrreth pyetjes se si duhet t'u përgjigjen nje-rëzit vuajtjeve të shkaktuara nga sëmun-dja nëse Zoti përcakton gjithçka? Njëpërgjigje e tillë, e parë nga ana e dogma-tikut Osman, ishte se gjithëfuqia e Zotitnuk lejon të gjitha veprimet individuale.

KONCEPTUALIZIMI I MURTAJËS NËMENDIMIN ISLAM

Reforma në karantinën osmane tëvitit 1838 ishte vërtet një pikë kthese nëhistorinë e sëmundjes epidemike të Pe-randorisë. Sulltan Mahmudi II adoptoikarantinën nga këshilltarët dhe mjekët eEvropës Perëndimore; siç shihet nga re-komandimet e paraqitura për sundimtarinosman në lidhje me zbatimin e institu-cionit, dy vjet më parë vinin nga mjekuaustriak Anton Lago. Rivali egjiptianMuhamed Ali kishte nisur karantinën e tijnën drejtimin e zyrtarëve të huaj rrethshtatë vjet më parë. Paraardhësi i Mah-mudit II, Sulltan Selimi III, ishte përpje-kur ta bënte këtë në vitin 1806. Shumëvëzhgues - osmanë dhe perëndimorë -pohuan se deri në vitin 1840 plaga ishtezhdukur përgjithmonë nga Perandoria.

A ishin osmanët dhe evropianët pe-rëndimorë, veçanërisht interesat e fuqi-shme detare dhe tregtarët britanikë, tëunifikuar në mbështetjen e tyre për ka-rantinën? Vërehen një numër traktateshmjekësore osmane në favor të kësaj masedhe një numër shkrimtarësh an-gloamerikanë që nuk ishin. Saktësisht përkëtë mospërputhje dhe si e bënë realitetingjeopolitik të kohës, përkatësisht nxitjenosmane për reformë dhe dëshirën e një-kohshme britanike për zgjerim tregtardhe kolonial, e pasqyruan këtë tension nëmes britanikëve dhe osmanëve? A mundtë krahasohet karakterizimi i kritikëve an-gloamerikanë për karantinën si një insti-tucion disiplinor shoqëror dhe etnikishtpërçues me realitetet osmane? Së pari,ishin perëndimorët ose osmanët dhe re-formatorët e tjerë myslimanë kryesishtpërgjegjës për autorizimin dhe / ose im-plementimin e karantinës.

Megjithëse udhëheqësit fetarëosmanë dhe evropianë shpesh sanksio-nuan veprimin kundër sëmundjeve të epi-demisë nga shekulli XVI e tutje,evropianët pa dyshim miratuan karanti-nën shumë kohë para osmanëve. Shkrim-tarët e Rilindjes nga Boccaccio nëFracastoro shkruante për natyrën ngjitësetë murtajës, dhe një numër i qyteteve-shteteve italiane krijuan karantina qyshnë shekullin XV për të izoluar ata të së-murë nga murtaja. Shtetet e tjera evro-

piane - veçanërisht fuqitë detare si Angliadhe Franca - miratuan institucionin gjatëshekujve XVI-XVIII.

“Murtaja e Madhe” në Londër e vitit1665 dhe shpërthimi në Marsejë në vitin1720, bindën shumë skeptikë se nevojapër të zbatuar më rreptësisht masat e izo-limit në mënyrë ishte që të mbronin nje-rëzit nga ekspozimi ndaj sëmundjevevdekjeprurëse nga jashtë. Edhe bashkë-sitë tregtare të mërgimtarëve nga këtovende kërkuan të shmangnin murtajën nëqytetet osmane të Kajros, Smyrna dhe tëStambollit duke zbatuar në heshtje ka-rantinat e tyre atje. Megjithatë, ndryshi-met midis osmanëve dhe fuqive detareevropiane ishin shumë më delikate.Osmanët dhe autorët e tjerë të traktatevetë murtajës në Lindjen e Mesme nga viti1347 deri në 1600 nuk ndryshonin rrën-jësisht nga homologët e tyre evropianëperëndimorë.

Të dy si evropianët dhe myslimanëtshpesh e kuptuan murtajën në terma ngji-tëse dhe i qarkulluan veprat e tyre nëqarqe të ngushta miqësore ose akade-mike. Në fakt, studiuesit evropianë dhemyslimanë shpesh do të bashkëveprojnënë një mënyrë që e bënë të vështirë dalli-min midis dy ‘civilizimeve’, pasi ata hua-zuan lirshëm koncepte, përvoja dhemodele krahasuese nga njëri-tjetri.

HENDEKU MIDIS PERCEPTIMEVEEVROPIANE DHE OSMANE NDAJ

MURTAJËSMes viteve 1600 dhe 1800, me ngrit-

jen e merkantilizmit dhe zhvillimit treg-tar jashtë shteteve të Evropësveriperëndimore, reformat institucionalesi karantina erdhën si rezultat i një pro-grami shtetëror të zhvillimit ekonomikdhe ndryshimit rrënjësor shoqëror, dukefilluar me shtetet detare si Anglia.Shkrimtarët e traktateve të murtajës an-gleze në veçanti morën pjesë në këtë si-stem në zhvillim. Autorët e traktateve tëmurtajës ishin dëshmitarë të ndryshimevethelbësore në kontekstin e tyre shoqërorme përmbajtje ideologjike - në vleratekonomike merkantiliste të veprave tëtyre. Me pak fjalë, ata do të bëhen kon-tribues të rinj të gatshëm në një agjendëekonomike kombëtare që do të justifi-konte reformën merkantiliste në emër tëshëndetit publik. Mirëpo, osmanët nuk iupërgjigjën drejtpërdrejt zhvillimit të idesëmë të re evropiane të karantinës dhe lig-jërimit merkantilist, deri pas vitit 1800,kur shkrimtarët e traktateve të murtajës siHamdan filluan të thërrisnin për reforma.Qeveria osmane, thjesht, nuk zbatoi njëprogram modernizues të udhëhequr nga

Murtaja, karantinat dhe gjeopolitikanë Perandorinë Osmane

Shumë vëzhgues - osmanë dhe perëndimorë - pohuan se deri në vitin 1840 plaga ishte zhdukurpërgjithmonë nga Perandoria. A ishin osmanët dhe evropianët perëndimorë, veçanërisht interesat

e fuqishme detare dhe tregtarët britanikë, të unifikuar në mbështetjen e tyre për karantinën?Vërehen një numër traktatesh mjekësore osmane në favor të kësaj mase dhe një numër

shkrimtarësh angloamerikanë që nuk ishin.

18 Prill 2020 | Sha’ban - Ramadan 1441 19Hëna e Re

Shkruan: Mr. Beqir Memeti

Sëmundjet gjatë gjithë historisëkanë qenë shoqëruese të jetës dhetë fateve njerëzore. Ato kanë qenë

me pasoja - nga me të lehtat, deri tek mëtë tmerrshmet - mirëpo çdoherë kanëqenë kalimtare, ashtu siç është jeta jonënë këtë botë. Nga çdonjëri prej nesh kër-kohet që t’i respektojmë udhëzimet shën-detësore, të bëhemi qytetarë tëpërgjegjshëm dhe shembull i mirë për tëtjerët. Pa dyshim se në kohën e sotme,kur dinamizmi i jetës është i shpejtë dheinformimi është masiv, beteja me pande-minë Covid-19, dhe çfarëdo sprove tje-tër, është më e vështirë sidomos nëaspektin psikologjik.

Natyra e njeriut është imune ndaj çdosëmundje falë të madhit Zot; njeriu eshfrytëzon mendjen, di, kupton, kujdeset,mjekohet dhe, në fund, me ndihmën eZotit, del fitimtar.

Jetojmë në një kohë kur shumë paknjerëz arrijnë që ta përcjellin të vërtetënpërgjatë gjithë jetës. Shumë pak njerëzkanë mundur që ta ruajnë karakterin, mo-ralin dhe dinjitetin para sfidave dhe spro-vave të jetës. Pikërisht këta pak njerëzjanë të vendosur që jetën e tyre ta kalojnënë pajtim me virtytet dhe vlerat që kër-kohen nga Zoti, ata janë që e ruajnë ekui-librin e shoqërisë së shëndoshë.

SPROVË E MADHE

Sot të gjithë jemi dëshmitarë të njësprove të madhe që e ka shtrënguar gji-thë njerëzimin, duke i ndërprerë përdit-shmërinë, veprimtarinë ekonomike dheprodhuese, duke kufizuar dhe ndërprerëpunën e shumë institucioneve, duke e pri-vuar nga argëtimi dhe rekreacioni. Të gji-

tha këto kufizime dhe ndalesa janë masaparandaluese për të shpëtuar me sa mëpak pasoja.

Në pjesën më të madhe të botës janëmbyllur edhe vendet e adhurimit të besi-meve të ndryshme: xhamitë, kishat, ma-nastiret dhe sinagogat. Në botënmyslimane është mbyllur shtëpia e parëe ndërtuar për adhurimin e Zotit, Qabeja,xhamia të cilën e ndërtoi, ku u fal dhe lig-jëroi vetë Muhamedi (alejhis-selam) nëMedinë, xhamia e Israsë dhe e Miraxhit -Mesxhidul Aksa në Kuds.

Xhamitë janë mbyllur edhe në vendintonë, ndoshta për herë të parë pas 600 vi-teve. Besimtarët çdo ditë luten dheshpresojnë që t’ju rikthehen atyre, me re-spekt të shtuar, pasi asnjëherë si këto ditë

vlera e xhamisë dhe e xhematit nuk ështëkuptuar më mirë.

Është mbyllur medreseja “Isa Beu”,simboli i edukimit, i dijes dhe vatra më evjetër në Ballkan, pa të cilën nuk mundtë mendohet organizimi i jetës fetareislame, pasi prej saj dalin nëpunës fetartë edukuar, të arsimuar dhe të aftë për de-tyrat që do t’u besohen.

Është mbyllur edhe Fakulteti i Shken-cave Islame, një institucion arsimor dheshkencor me vlerë të veçantë për mysli-manët e këtyre trevave, sukseset e të cilitjanë meritë e angazhimit të gjithanshëmtë mësimdhënësve dhe e mbështetjes ngaRijaseti i BFI-së dhe vetë Reis’ul-Ule-maja, si njeriu i parë i saj.

Në gjithë këtë dramë njerëzore, e kri-

shteti, aq më pak një karantinë. Kishte re-lativisht më pak shkrimtarë të traktatevetë murtajës osmane të shekullit XVII dheXVIII, sesa në shekullin XVI, megjithëseedhe ata mbetën të kufizuar në qarqet mi-qësore dhe akademike. Kështu, ndryshenga kolegët e tyre anglezë, ata nuk morënpjesë në kulturën e shtypur ose nuk re-flektuan interesa të reja tregtare. Sido-qoftë, dallimet e tyre me shkrimtarët etraktateve të murtajës merkantiliste ishinmë ekonomike sesa kulturore, pasi ata,ashtu si paraardhësit e tyre të shekullitXVI, mbetën pritës ndaj ideve dhe ino-vacioneve të reja.

Osmanët kishin një angazhim të va-zhdueshëm ndaj masave proaktive tëdrejtuara në mbrojtjen e shëndetit dhe ki-shin të paktën një ligjërim të kufizuar mebotën e jashtme. Sidoqoftë, suksesi i mer-kantilistit evropian përfundimisht do t'ubënte presion osmanëve, duke i ekspo-zuar ata në kërcënime të reja tregtaredhe ushtarake. Ekonomikisht, fuqitë ereja merkantiliste, veçanërisht Anglia,do të prishnin ekonominë osmane dhemadje do të kërcënonin sovranitetin esaj në emër të shëndetit publik modern,evropian perëndimor. Politikisht, ky kër-cënim ideologjik do të çonte në kërkesanë rritje për ndarjen dhe kolonizimin ePerandorisë.

Një aspekt tjetër kyç për të kuptuarnocionet osmane të murtajës është qëshkrimtarët e traktateve deri në refor-mën e Hamdanit në vitin 1838, shpeshreferoheshin në njohuri magjike në njëlarmi formash për të thirrur ose kanali-zuar mbinatyroren, ose forca të paduk-shme për logjikën njerëzore, për të

lehtësuar vuajtjet njerëzore ose për tëshmangur vdekjen. Sigurisht, shkrimta-rët gjatë shekujve XVI dhe në fillim tëXVII, si Bitlisi dhe Taşk, cituan formu-lat e veshura me kohë të Ahmed al-Bunit(vd. 1225) dhe besimtarëve të tjerë nëpërdorimin ritual të vargjeve, fjalëve,shkronjave për të siguruar ndërhyrjen

hyjnore për të shpëtuar popullatën ngasëmundja.

Besimi i Hamdanit se ndërkombëta-rizimi i karantinës osmane në 1838 sin-jalizoi kapitullim për britanikët ishte ipabazuar. Nga fillimi i tij, interesa tëndryshme u përplasën në Këshillin eLartë të Shëndetit të Stambollit. Mjekëtaustriakë mund të kenë drejtuar Këshil-lin e Shëndetit të Lartë të Stambollit përnjë kohë të shkurtër, por ai u drejtuashpejt edhe një herë nga një presidentosman, stafi administrativ i të cilit ishteshpesh në konflikt me anëtarët e huaj tëKëshillit. Muhamed Ali (1769–1849), icili filloi një proces të modernizimit tëreformës në Egjipt, në përpjekje për tëmarrë përsipër Perandorinë, vendosi njëkarantinë të veçantë në Aleksandri dhepublikun tjetër.

ADMINISTRATA SANITAREOsmanët kishin përqafuar plotësisht

një vizion të ri të murtajës dhe karanti-nave në vazhdën e konferencave sani-tare ndërkombëtare të vitit 1894 dhe1897. Ky vizion i sëmundjes pranoi metë vërtetë zbulimin e Alexander Yersinittë vitit 1894 të bacileve të murtajës nëHong Kong, si të vlefshme për të justi-fikuar masat higjienike që kërkuan tëeliminojnë shkakun përfundimtar të së-mundjes: kushtet e ndyra të jetesës dhejosanitare të shoqërive ‘të pamodifi-kuara’ ishin shkaqet e sëmundjes. Evetmja mënyrë se si sëmundja në fjalëmund të eliminohej ishte përmes vepri-meve rutinë. Kjo nënkuptonte krijimine një administrate sanitare që do të kri-jonte spitale për të trajtuar të sëmurëtpërmes vaksinimeve dhe trajtimeve tëtjera moderne. Ky libër argumenton seHamdan Bin El-Merhum Osman Hoxha,ishte me të vërtetë një figurë thelbësorenë historinë e murtajës në PerandorinëOsmane, pasi vizioni i tij i karantinës sinjë instrument i sovranitetit kombëtarkishte ndikimin më të qëndrueshëm po-litik në reformat mjekësore osmane rrethepidemisë së sëmundjes.

Para kohës së tij, osmanët kishin njëpamje thelbësore paramoderne ndajmurtajës dhe sëmundjeve të tjera epide-mike. Megjithëse osmanët tradiciona-lisht e konceptuan murtajën dheshëndetin në mënyra që nuk binin nëkundërshtim me besimin e tyre islam, atareaguan ndaj “Vdekjes së Zezë” dheshpërthimeve të mëvonshme të murtajësplotësisht në të njëjtën mënyrë.

(E solli në shqip: Selim Ibrahimi;enkas për HeR, nga SHBA)

FAKTE NË NJË STUDIMTËRHEQËS

Autorja Birsen Bulmus(Birsen Bulmuş) nëbotimin e saj “Murtaja,karantinat dhegjeopolitika nëPerandorinë Osmane”,botuar nga EdinburgUniversity Press në vitin2012, i eksploron këtofakte në një studimtërheqës të shkrimtarëvetë traktateve të murtajësosmane gjatë gjithëluftës së tyre gati 600-vjeçare me këtësëmundje epidemike.Gjatë rrugës, ajo adresonpasojat politike,ekonomike dhe sociale tëmetodave që atapërdorën për ta luftuaratë.

Pandemia si shkas përndërgjegjësimin e besimtarit"Allahu ka kontroll dhe fuqi të plotë mbi çështjet e Tij, por shumica e

njerëzve nuk e dinë." (Jusuf, 21)


juar nga derma që na ka pllakosur, pa dyshim seka urtësi dhe mirësi, të cilat njerëzit janë të paaftëe të pafuqishëm që t’i shohin dhe, për rrjedhojë,edhe mund t’i urrejnë. Këtë e dëshmon ajeti kura-nor:

“…Por, mund që ju ta urreni një send, e aiështë shumë i dobishëm për ju, dhe mund që ju tadoni një send, e ai është dëm për ju. Allahu e di, eju nuk e dini.” (Bekare: 216)

TË BËJMË ATË QË DUHET

Prandaj, është koha që ta ushqejmë shpirtin dhezemrën, të shpërndajmë shpresë e përgëzime dhejo frikë e shqetësim. Në të sotmen ku duket sikurështë ndalur koha, ku dinamizmi i jetës ka pushuar,duhet ta analizojmë të kaluarën dhe duhet menduarsi ta ndërtojmë të ardhmen. Të forcojmë bindjense fuqia dhe pushteti janë vetëm të Zotit, Ai i spro-von njerëzit duke ua pakësuar dhe shtuar atë. Tëjemi të vetëdijshëm se nuk ka asnjë pasuri që mundtë paguajë shëndetin dhe mirësitë e Zotit, se nukka kufizim dhe sprovë që mund ta zbeh besimin enjerëzve në Zotin e Madhërishëm dhe se gjithë kjodo të kalojë vetëm me ndihmën e Zotit Mëshirues.

Të bëjmë atë që duhet, dhe jo atë që duam, tashfletojmë të kaluarën tonë, të shohim gabimettona dhe të kërkojmë falje nga Zoti për të gjitha lë-shimet gjatë jetës sonë. T’i përkushtohemi ushqi-mit shpirtëror, t’i rikthehemi traditës së gjyshërvee stërgjyshërve tanë, të cilët shëndetin dhe kohën elirë e kanë shfrytëzuar duke ndihmuar familjen,duke u kujdesur për nevojat e përditshme dhe dukemos e ngarkuar veten e tyre me gjëra që nuk u in-teresojnë dhe që janë të padobishme. Vetëm kë-shtu, do të kemi më pak preokupime tëpanevojshme, më shumë ngrohtësi familjare dhemë tepër kontribut dhe angazhim shoqëror.

Çështja që i preokupon ndoshta të gjithë njerë-zit e botës është: çka do të ndodhë pasi të kalojëkriza shëndetësore si pasojë e Covid-19? Pa dy-shim se kjo çështje i preokupon edhe besimtarëtmyslimanë, të cilët duke analizuar me kujdes të ka-luarën e tyre, duhet të mendojnë se si t’i vazhdojnë,si t’i plotësojnë e t’i përsosin punët e mira dhe tëmos i përsëritin gabimet në jetët e tyre; t’i forcojnëlidhjet me Zotin e tyre, t’i përmirësojnë marrëdhë-niet me njerëzit tjerë dhe të shtojnë kujdesin ndajambientit.

Dua bëjmë edhe për besimtarët e nënqiellittonë, që me ndihmën e Zotit ta kalojnë me sa mëpak pasoja këtë derexhe, në veçanti për nëpunësitfetarë si: udhëheqjen e Bashkësisë Fetare Islametë Maqedoninë së Veriut, në krye me Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi, myftilerët, ima-mët etj., të cilët përmes angazhimit tëvazhdueshëm kontribuojnë në menaxhimin sa mëtë lehtë dhe të suksesshëm të jetës fetare në këtorrethana të vështira.

Kurrë mos t’i harrojmë fjalët e Kuranit fisnik:“Punoni, se Allahu, i dërguari i Tij dhe besimtarëtdo t’i shohin punët tuaja.“ (Teube: 105)

Nga Prof. Jasemin Shabani

Aktualja që rrethoi katër anët e botës, që erdhi në heshtje dhe va-zhdon t’i zgjerojë kufijtë, duke shtuar njëkohësisht edhe volumin e pre-zencës, na është bërë dert mbi kokë.

Shtrohen shumë informata… Flasin shumë gjuhë…Jepen rekomandime…Kërkohen dhe shumë rrugë të tjera me qëllim që të shmanget, apo të

zhbëhet, problemi.

“Veproni, se Allahu do ta shohë veprën tuaj ... ” (Kuran, Teube: 105)

Vepruan mjekët me dijen që kanë për të mbyllur rrugët e sëmundjes.Vepron e gjithë shoqëria për të mbyllur shtigjet e kësaj sprove.

Pyes: Ku po gabohet, që sprova sa vjen e rritet, ndërkohë që kemimenduar se jetojmë në një shekull ku jemi dukshëm të avancuar në njo-huritë shkencore të mjekësisë?! Një virus i panjohur sikur i rrëzoi të gji-tha. Thua të jemi larguar nga ajo që na mësonte i dërguari i Allahut(salallahu alejhi ve selem) dhe sahabët se si duhet të lahen duart?

Ku ikën shekujt mes të dërguarit të Allahut dhe kohës sonë? Kësajsituate i mungon një element kyç, pa të cilin nuk ndihmon asgjë. Mun-gon thënia: “Dhe Allahu nuk do t’i ndëshkojë ata nëse ata, ndërkohë,kërkojnë falje (istigfar).” (Enfal: 33)

Një element si ky çan çdo rrugë pa dalje.Një element si ky eliminon çdo pengesë.Një element si ky rrugëton mbi shtatë kat qiej, përulur, duke bartur

me vete edhe dëshminë e vogëlsisë sonë e njëkohësisht duke pohuarMadhështinë e Krijuesit tonë.

Këshilloj veten dhe njëkohësisht lexuesit të shtojmë istigfarin - kër-kimin e faljes e ndoshta Allahu do ta mëshirojë këtë popull dhe do t’iakthejë sigurinë e cila tashmë është dukshëm duke i munguar.

<<la ilahe il-la ente subhaneke inni kuntu minedh-dhalimin>>

“S’ka zot tjetër (që meriton adhurimin), përveç Teje. I madhëruardhe pa të meta je Ti (Allah), ndërsa unë isha prej të padrejtëve.”

Aktualja qërrethoi katëranët e botës…

Aktualja që rrethoi katër anët e botës… Nga Prof. Jasemin Shabani Aktualja që rrethoi katër anët e botës, që erdhi në heshtje dhe vazhdon t’i zgjerojë kufijtë, duke shtuar njëkohësisht edhe volumin e prezencës, na është bërë dert mbi kokë. Shtrohen shumë informata… Flasin shumë gjuhë… Jepen rekomandime… Kërkohen dhe shumë rrugë të tjera me qëllim që të shmanget, apo të zhbëhet, problemi. “Veproni, se Allahu do ta shohë veprën tuaj ... ” (Kuran, Teube: 105) Vepruan mjekët me dijen që kanë për të mbyllur rrugët e sëmundjes. Vepron e gjithë shoqëria për të mbyllur shtigjet e kësaj sprove. Pyes: Ku po gabohet, që sprova sa vjen e rritet, ndërkohë që kemi menduar se jetojmë në një shekull ku jemi dukshëm të avancuar në njohuritë shkencore të mjekësisë?! Një virus i panjohur sikur i rrëzoi të gjitha. Thua të jemi larguar nga ajo që na mësonte i dërguari i Allahut (salallahu alejhi ve selem) dhe sahabët se si duhet të lahen duart? Ku ikën shekujt mes të dërguarit të Allahut dhe kohës sonë? Kësaj situate i mungon një element kyç, pa të cilin nuk ndihmon asgjë. Mungon thënia: “Dhe Allahu nuk do t’i ndëshkojë ata nëse ata, ndërkohë, kërkojnë falje (istigfar).” (Enfal: 33) Një element si ky çan çdo rrugë pa dalje. Një element si ky eliminon çdo pengesë. Një element si ky rrugëton mbi shtatë kat qiej, përulur, duke bartur me vete edhe dëshminë e vogëlsisë sonë e njëkohësisht duke pohuar Madhështinë e Krijuesit tonë. Këshilloj veten dhe njëkohësisht lexuesit të shtojmë istigfarin - kërkimin e faljes e ndoshta Allahu do ta mëshirojë këtë popull dhe do t’ia kthejë sigurinë e cila tashmë është dukshëm duke i munguar.

<<la ilahe il-la ente subhaneke inni kuntu minedh-dhalimin>> “S’ka zot tjetër (që meriton adhurimin), përveç Teje. I madhëruar dhe pa të meta je Ti (Allah), ndërsa unë isha prej të padrejtëve.”

Shkruan: Shaqir Fetahu

Njerëzimi sot po ballafaqohet mesëmundjen që po trishton tërëglobin. Ka depërtuar në zemrat e

të gjitha gjeneratave, shtresave intelek-tuale, niveleve të ndryshme ekonomike,institucioneve të niveleve të larta dhe tëulëta, pasanikëve e të varfërve - të shën-doshë e të sëmurë, pleq e të rinj, fetarë eafetarë etj. Me qëlllim të ballafaqimit mekëtë kundërshtar të jetës njerëzore, botaka filluar t’i qaset nga të gjitha aspektet,me qëllim të zbutjes dhe tejkalimit tëkëtij rreziku momentalisht të madh. Kjoka filluar t’i marrë edhe viktimat e saj, qëjanë me përmasa të mëdha.

Me seriozitetin më të madh po i qasenqendrat e ndryshme hulumtuese, zbu-luese, gjurmuese në të gjitha sferat

shkencore dhe humane, në të gjitha ven-det e botës, që brenda aftësive dhe mun-dësive të veta, të gjejnë zgjidhjen e këtijrreziku të madh botëror. Institutet e sfe-rave të ndryshme psikologjike, sociale,filozofike, fetare, e në veçanti ato shën-detësore, mundohen të japin zgjidhjet epara dhe definimin e kësaj sëmundje tërëndë, për të analizuar shkaqet e paraqit-jes, historikun, fuqinë, dëmet etj., me qël-llim të gjetjes së rrugës së daljes nga kjosituatë e rrezikshme dhe aktualisht pandonjë sukses të dukshëm. Preferenca evetme është izolimi dhe pastërtia e nive-lit të lartë, me qëllim të pengimit të për-hapjes së saj.

Islami, si koncept jete, e definon çdosferë që ka të bëjë me njeriun dhe shoqë-rinë, pra edhe këtë çështje me të cilën poballafaqohemi në këtë kohë, andaj edhe

ne do mundohemi t’i qasemi nga aspektiislam kësaj çështje, që sadopak të japimkontributin tonë për të ngritur vetëdijen ebesimtarit dhe të njeriut në përgjithësi,duke iu qasur nga disa dimensione.

SËMUNDJET,PJESË PËRBËRËSE E JETËS

Jeta është dhurata dhe vlera më emadhe që i është dhënë njeriut dhe, si etillë, është e shenjtë. Sa është e dashurdhe e ëmbël, aq është edhe me vështirësidhe probleme të llojeve të ndryshme, tëcilat atij i sjellin pikëllim, demoralizim,trishtim, ankth etj.

Edhe sëmundjet janë situata të cilat,në esencë, janë normale, sepse sëmundjete këtilla e kanë goditur njerëzimin prejnjeriut të parë dhe ato kanë qenë sfidë e të

Korona - sëmundje që e sprovonnjeriun modern

Është koncept sociologjik islam se rënia dhe dënimet janë rezultat i rënies sënjerëzores te njeriu. “A nuk e shohin ata se për çdo vit sprovohen një herë apo dy

herë, e përsëri nuk marrin mësim.” (Et Teubeh: 125)


gjitha kohëve, vendeve, popujve, civili-zimeve. Posaçërisht në shekullin e fundit,ku solli pasoja të rënda në të gjitha sfe-rat, qofshin ato ekonomike dhe fizike.Bota është ballafaquar gjatë historisë mesëmundje të ndryshme dhe gjithmonëpasojat e tyre kanë qenë të papër-shkruara, si: nga tifoja, lebroza, kolera,AIDS, Sars dhe tani Korona.

Kurani famëlartë paraprakisht bënpërgatitjen psikike, morale dhe fizike tëbesimtarit, duke e paralajmëruar me njësegment të pandashëm në jetën e tij: mevështirësitë, me problemet etj. që mundta godasin njeriun: Ve le nebluvenekum…

Ky paralajmërim është mëshirë e tëMadhit Zot ndaj njeriut, me qëllim tënjoftimit të njeriut dhe njerëzimit në për-gjithësi se jeta do të kalojë patjetër nëpengesa të këtilla, ndërsa njeriu duhet tëjetë i përgatitur dhe i profesionalizuar, meqëllim që të ballafaqohet me to. Allahunuk ia lë njeriut që ai jetën ta kalojë nëbefasi, papritshmëri, mahnitje, huti,panik, shqetësim, depresion, trishtim,ankth, pesimizëm, etj. Për këtë ia definonçështjet kryesore dhe vështirësitë me tëcilat mund të ballafaqohet, si: frika, uria,varfëria, shkatërrimi i pasurisë, vdekja,rrënimi etj. Pra, edhe sëmundjet janë njëndër situatat me të cilat njeriu patjetër tëballafaqohet në jetën e tij. Jeta nuk ështëvetëm kënaqësi, qetësi, rehati, lumturietj., por edhe pengesë e vështirësi, ashtusiç janë e keqja dhe mira, nata dhe dita,pozitivja dhe negativja etj. Në esencë,edhe njëra edhe tjetra janë pjesë përbë-rëse të jetës dhe e plotësojnë njëra-tjetën dhe nuk do të gabojmë nëse themise ky është edhe ligj i Allahut në natyrë,pa të cilin nuk mund të zhvillohen duku-ritë e natyrës, proceset zhvillimore të nje-rëzimit në përgjithësi etj.

Për këtë i madhi Zot në Kuranin fa-mëlartë thotë:

“Ne çdo send kemi krijuar në masë tëcaktuar.” (El Kamer: 49)

“… Po, mund që ju të urreni një send,e ai është shumë i dobishëm për ju, dhemund që ju të doni një send, e ai ështëdëm për ju. (Allahu e di fundin e çdosendi) e ju nuk e dini.” (El Bekareh: 216)

RËNIA MORALE SJELLÇRREGULLIME

Njeriu sipas konceptit islam ështëmëkëmbës i Zotit në Tokë dhe, si të tillë,i është vënë në shfrytëzim dhe shërbimgjithë çka ka në tokë dhe në qiej. Ai kapër obligim ta ndryshojë botë në drejtimtë së mirës. Njerëzorja është qëllimi krye-sor i jetës njerëzore: t’i japë shpirt çdo

sendi në natyrë - qoftë materiale, fizike,politike, shoqërore. Ai është subjektikryesor i zhvillimeve në jetë; ai ështëedhe drejtues i të mirës dhe të keqes.Dhe, gjithçka që ndodh, faktor kryesorështë njeriu. Për këtë njeriu thirret të jetësi subjekt i të mirës dhe shkatërrues i tëkeqes. Historia është dëshmitare e ngrit-jeve të mëdha dhe, në momentin kur kanëhumbur shpirtin dhe moralin, kanë pë-suar shkatërrimin dhe rëniet shumë tërënda, me pasoja të paparshikueshme përnjeriun dhe njerëzimin. Andaj, ngritjet emëdha njerëzore duhet të zhvillohen nëekuilibër dhe simbiozë të materiales dheshpirtërores- morales, ndërsa ngritja enjërës pa tjetrën është njëanshmëri dhehumbje e ekuilibrit, moment ky që sjelllëkundjet dhe rëniet e trishtueshme nëjetën njerëzore. Andaj, edhe sot në kohëne ngritjes më të madhe të civilizimit nje-rëzor, ku njeriu pushtoi Tokën, qiejt, bënkontrollin e shoqërive, të ekonomisë, tëpolitikës, shkencës, duke e çelur madjeedhe epokën e hulumtimit për t’i gjeturzgjidhje edhe vdekjes - që është njëenigmë e madhe e njeriut modern - botasi duket e humbi shpirtin, e humbi mora-lin, e humbi njerëzoren. Etikologët nëshekullin e fundit e paralajmëruan civili-zimin botëror se ai po zhvillohet vetëm nëaspektin material, me një mungesë tëmadhe të shpirtit dhe të moralit dhe këtëmënyrë të ngritjes dhe zhvillimit e emërtoicivilizim i sëmurë dhe me pasoja katastro-fale për qenien njerëzore. Botën modernesi duket e mori harresa e dinamizmit përt’i mbajtur monopolin materiales dhe u bërob i saj (- i materiales), me rënie drastikemorale dhe shpirtërore, që sollën te së-mundjet e papara në botë, si: alkoolizmi,amoraliteti, prostitucioni, narkomania, ho-moseksualizmi, lezbeizmi, zhdukja e per-sonalitetit të njeriut, shkatërrimi i familjessi qelizë kryesore e shoqërisë, distancimi injeriut me njeriun, i popujve nga popujt,zhvillimi i vrasjeve, i luftërave, zhdukja evlerave njerëzore dhe e vetë njeriut etj.Rreziku më i madh nuk qëndron në zhvil-limin e politikës dhe ekonomisë; shtyllatkryesore të zhvillimit njerëzor sot, por psejo edhe në dekadat e fundit, shënojnëzhveshjen e tyre nga vlerat e shpirtit dhe tëmoralit. Kjo do të thotë rënie në kthetrat eepshit, të emocionit, që të çon drejt asaj qëështë destruktive. Kjo bëri që njeriu mo-dern për gjithçka të mendojë, e aspak përatë që është krijuar: kthim drejt vetvetes, tëmendojë për vetveten dhe njerëzoren, siçthotë Gëte, Gijon, Bernard Show, BertrandRasel, Husein Nasr dhe etikologë dhe fi-lozofë të tjerë të botës moderne. Edhe sida,edhe sarsi u vërtetua se janë rezultat i këtij

deformimi moral e njerëzor, por pa dy-shim edhe te virusi Korona patjetër të ketëdorë vetë njeriu. Është koncept socilogjikislam se rënia dhe dënimet janë rezultat irënies së njerëzores te njeriu. Kurani fa-mëlartë shembull për këtë sjell civilizimetnë historinë njerëzore, të cilat shkatërrimine gjetën kur u larguan nga ky koncept: për-mend civilizimin në kohën e Salihut (a. s.)dhe dënimin që përjetoi ai dhe populli i tij,Nuhin (a. s.), Lutin (a. s.), civilizimet emëdha egjiptase të faraonëve, civiliziminromak e bizantin etj. E gjithë kjo po ndodhnë momentin kur njerëzimi me pakujde-sinë e vet, i robëruar nga lakmia e kësajbote, i prish marrëdhëniet dhe ligjet që ikrijoi Zoti në natyrë e në kosmos.

FATKEQËSITË JANË SPROVA

Çdo zhvillim në jetë nuk është e rastit;është me një qëllim të caktuar. Andaj, gji-thçka në zhvillimet e jetës në tokë dhe nënatyrë janë fenomene që flasin, që defi-nojnë, që shpjegojnë dhe që japin porosi.Ato bëjnë që njeriu të hap debat me to, meqëllim që t’i kuptojë ato. Edhe fatkeqësitëe ndryshme në këto momente të së-mundjes nga virusi Korona është fenomen,i cili në sulmin e vet nuk zgjedh mjete rre-zikshmërie dhe pasojash drastike që i sjellnjerëzimit. Në këtë mes, kulturologët, eti-kologët, sociologët mundohen ta definojnëatë nga prizmi i rregullave dhe konceptevetë tyre. Njashtu edhe studiuesit e besimevetë ndryshme në botë, në veçanti përfaqë-suesit e mësimit islam, mundohen të kon-tribuojnë në këtë kohë, duke shpjeguar dheduke i dhënë domethënie edhe kësaj situateapo sëmundjeje, duke iu qasur mësimevekuranore dhe frymës së tyre. Nga kjomund të konkludohet se virusi Korona nëkëto momente paraqet: sprovë për kalitjedhe qëndrueshmëri në goditjet e jetës; ve-tëdijësim të njeriut për një qasje më tëshëndoshë ndaj jetës.

Kjo sëmundje e rrezikshme, që po rre-zikon globin në shikimin shpirtëror dhemoral islam paraqet sprovë për një kalitjedhe qëndrueshmëri në goditjet dhe stuhitëe jetës, të cilat janë të patjetërsueshme.Sëmundjet janë goditje që e sprovojnënjeriun dhe njerëzimin me qëllim të dhë-nies kuptim dhe mësim jetës në vështi-rësi dhe përgatitjes për tejkalimin e tyre.Sprova e përgatit njeriun në mobilizim tëtë gjitha forcave fizike dhe shpirtërore përformimin e një personaliteti të shëndoshëfizik, psikik, shpirtëror, moral për të arri-tur te vlera që quhet qëndrueshmëri, tëcilën Kurani famëlartë e quan “sabër”.

Institucioni i sabrit nuk është ikje ngasprovat, vështirësitë, por aftësi dhe për-

gatitje e fortë për të besuar dhe lidhurshpirtin dhe të menduarit me Zotin, meqëllim që t’u qëndrohet stuhive, baticavedhe zbaticave të kohës që njeriu i përje-ton. Të këtilla sprova e forcojnë shpirtin,moralin, trupin, gatishmërinë, forcën përtë kuptuar dhe ngadhënjyer ndaj çdo go-ditje që e trondit njeriun. Për këtë Allahufuqiplotë kërkon nga Muhamedi (a. s.)“t’u japë sihariqin atyre që janë të du-rueshëm”, për shkak se, nëse arrijnë pje-kurinë e durimit në tejkalimin evështirësive dhe të fatkeqësive të jetës,“ata do të shpërblehen pa masë në botëntjetër”.

KU GABOVA?!

Sprova ka qenë prezente gjatë tërëjetës së njeriut dhe të njerëzimit; ato ekanë goditur njeriun e thjeshtë, por spro-vat më të mëdha i kanë goditur njerëzit ezgjedhur, bartësit e idealeve të larta hyj-nore në shërbim të njeriut, duke filluarnga pejgamberët, dijetarët, luftëtarët përtë mirën etj. Sprova është situatë që ekalit njeriun dhe njerëzimin, për të arri-tur atë më të mirën, më të lartën, më hu-manen, më të drejtën, më të lumturën dhepër ta arritur zhvillimin njerëzor konformrrugës së vërtetë.

Vetëdijësim i njeriut për një qasje mëtë shëndoshë ndaj jetës: Fatkeqësia qësjellë virusi Korona është vetëdijësim enjeriut, i botës moderne e më gjerë për njëqasje të shëndoshë dhe gjithçka që për-fshin ajo, si: lidhjen me Zotin, me natyrën,me pasurinë, me ekonominë, me njeriun,me rrethin dhe natyrën. Njeriu duhet t’ikthehet vetvetes dhe të analizojë rreth qël-limit të jetës, lidhjes së tij me Zotin, nën-shtrimit ndaj ligjeve dhe vullnetit të Tij,vënia e personalitetit të Tij në shërbim tënjeriut dhe të zhvillimit të së mirës ndërnjerëz – të gjitha këto janë çështje krye-sore rreth të cilave duhet menduar dhe atoduhen analizuar. Kurani famëlartë ngjar-jet e këtilla në histori i definon si vërejtje,si mësim, si vetëdije, si argument, dukethënë: “…Pra, merrni përvojë, o ju tëzotët e mendjes.” (El Hashër: 2) “A nuke shohin ata se për çdo vit sprovohen njëherë apo dy herë, e përsëri nuk marrinmësim.” (Et Teubeh: 125)

Andaj, njeriu modern në këto mo-mente, përveç mobilizimit për dalje ngakjo krizë, duhet të fillojë seriozisht tëmendojë se ku ka gabuar, ku ka prishur,ku ka shkatërruar, ku i ka përzier ligjet eZotit etj.

(Autori është Myfti i Myftinisë sëGostivarit)

(Kryhet në numrin tjetër)

Shkruan: Dr. Husein Rizai

“Thuaj: “Neve nuk na godet asgjëtjetër, përveç çka na është caktuar ngaAllahu; Ai është ndihmëtari ynë.Prandaj, vetëm Allahut le t’i mbështe-ten besimtarët.” (Teube, 51)

Në këtë kohë, kur gati e gjithëbota është duke përjetuar një panikreal ose artificial nga “Virusi Corona”,duke qenë të vetëdijshëm për seriozi-tetin dhe përmasat mbarëbotërore qëka marrë kjo epidemi, e pashë të ar-syeshme të përndaj me ju disa mesa-zhe, me shpresën që Allahu (xh. sh.)të na qetësojë sadopak zemrat tona, etë bëjmë atë që është më e mira për tëdyja botët.

E, pra, si duhet të jetë diskursi ynëndaj kësaj çështjeje, e cila është mjafte rëndësishme për ne?

Ajo që duhet të na karakterizojë nëkëtë kohë të trazuar është pikërisht be-simi tek Allahu (xh. sh.) dhe mbë-shtetja tek Ai. Besimi te Krijuesi ijetës dhe i vdekjes, i të dukshmes e itë padukshmes, i virusit dhe i tërme-tit, i gjithçkaje tjetër që ne e dimë dheshumëçkaje tjetër që ne nuk e dimë.Le t’i kujtojmë vetës tonë se ka njëZot të cilit ne i besojmë, se ka njëkader (përcaktim) të cilit nuk mund t’ishmangemi dhe se streha më e sigurtnë këtë kohë është streha e Krijuesitqë di gjithçka dhe bën çfarë të dojë.

Ajo që duhet të jetë më se e nevoj-shme në këto momente është marrja emasave parandaluese ndaj kësaj epi-demie, me higjienën personale dhe tëambientit në krye. Pastërtia është njënga hapat më të rëndësishëm për tasfiduar këtë pandemi. Përkujdesja

�për higjienën personale, familjaredhe kolektive është masa që duhetndërmarrë �paraprakisht. Feja islamei jep një rëndësi të madhe higjienëspersonale dhe higjienës së ambientitku jetojmë e punojmë, duke e konsi-deruar higjienën dhe pastërtinë sipjesë të besimit.

I dërguari i Allahut dhe shokët tijnë raste të jashtëzakonshme përdorninmetodën e karantinës. Ai e pranontepraninë e sëmundjeve ngjitëse dhemerrte masa kundër tyre. Është shumëme rëndësi të përmendet se sahabët emençur ishin të vetëdijshëm dhe të ba-shkuar në mendimin se çështja embrojtjes së shëndetit është më e rën-dësishme se përfitimet e tjera publikedhe se kjo nuk është në kundërshtimme besimin në kader.

I dërguari i Allahut ka rekoman-duar të merren masa dhe të ndalohethyrja në vendet ku është përhapur së-mundja, kurse në anën tjetër e ka nda-luar largimin nga vendi i sëmundjes,madje ndonjëherë i ka ndërprerë edhekontaktet me njerëzit e sëmurë. Përshembull, njëherë besnikërinë e njëpersoni të sëmurë e ka marrë meshkrim, duke pasur parasysh gjasat engjitjes së sëmundjes. Megjithatë,një njeri të sëmurë nga sëmundja e lë-kurës e ka kapur për dore dhe i kamundësuar që të ushqehet dhe e ka ur-dhëruar duke i thënë: “Ha në emër tëAllahut dhe duke u siguruar tek Ai.”

Këto veprime të të dërguarit të Al-lahut, pa dyshim, janë bërë me qëlli-min kryesor: vënien e një balance tëndjeshme ndërmjet masave të marrakundër mosngjitjes së sëmundjevedhe mospërjashtimit të të sëmurit.

Pas çdo vështirësievjen lehtësimi

Pejgamberi (a. s.) na ka mësuar si të lutemi në këtosituata: “O Zot, më ruaj nga lebra, nga çmenduria, nga

murtaja dhe epidemia dhe nga të gjitha sëmundjet ekëqija.”


I dërguari i Allahut në aspektin embrojtjes së njerëzve nga sëmundjetngjitëse ka siguruar një disiplinë dheedukatë të posaçme, sidomos në mbrojt-jen prej grimcave që dalin nga pë-shtyma dhe këlbaza. Edhe vetë kurteshtinte, e mbulonte fytyrën e vet medorë ose me rrobë dhe e parandalonteshpërndarjen rreth e përqark të grim-cave të pështymës.

Në kontekstin e pastërtisë së mjedi-sit ka urdhëruar: “…pastroni shtëpitëdhe lagjet tuaja” dhe se “largimi i gji-thçkaje që pengon nga rruga është sa-daka”. Madje, ndonjëherë edhepersonalisht e ka pastruar mesxhidin.“Largohuni nga tri gjëra që janë shkak-tare të mallkimit: bërja e nevojës sëvogël në burimet e ujit, në mes të rru-gës dhe në hije” - janë fjalët që e për-shkruajnë rëndësinë e kësaj çështjeje.Edhe pastërtisë së ushqimeve dhe të pi-jeve u ka kushtuar rëndësi, si shumë tërëndësishme për shëndetin. Urdhrat e tëdërguarit të Allahut për mbulimin eenëve të ushqimit, apo enëve të pijeve,mbulimi i enëve të ujit, kujdesi i tij përpirjen e ujit të pastër dhe inkurajimi ishpërndarjes së ujit te njerëzit si ele-ment kryesor për pastërtinë, kanë qenëdisa nga masat që ka marrë në këtë drej-tim.

Pa dyshim që ndalimi i hyrjes nëzonën e infektuar me epidemi, dhe po

ashtu edhe ndalimi i daljes prej saj, pa-stërtia trupore dhe e ambientit, kontrollimjekësor në rast dyshimi dhe njoftimi iautoriteteve, evitimi i çdo lloj veprimitë panevojshëm i cili mund të çojë nëmarrjen apo përhapjen e virusit etj., janërregulla jo vetëm shëndetësore, poredhe fetare, andaj ne si besimtarë duhettë japim shembullin e respektimit të rre-gullave shëndetësore, si porosi fetaredhe si bindje ndaj autoriteteve kompe-tente.

Besimtari nuk duhet të kaplohet ngafrika dhe paniku intensiv, i shkaktuarnga sprovat që mund ta prekin atë, osenjerëzit përreth tij. Duhet të jemi të ve-tëdijshëm se sprovat me të cilat sot bal-lafaqohemi nuk janë vetëm sprovat tonadhe të shekullit që po jetojmë, porseedhe të atyre para nesh, i shumë të tje-rëve që janë ballafaquar me sprovat eveta që kanë pasur. Andaj, në të gjithakëto momente dhe situata të pakën-dshme besimtari duhet të tregojë durimdhe qëndrueshmëri. Ai nuk dorëzohetkollaj, sepse e di që kjo është e kalue-shme, madje edhe e shërueshme. Përdurimin me maturi që e tregon besim-tari do të shpërblehet shumëfish nga imadhi Allah. Muhamedi (a. s.) thotë:“Çdo myslimani që lëndohet nga ndonjëe keqe Allahu do t’ia fshijë gjynahet siçbien gjethet e pemës.” “Nëse dikush nëkohën e një murtaje (sëmundjeje ngji-tëse) qëndron në vendin e tij, duke

shpresuar me durim shpërblimin e Alla-hut dhe duke besuar se asgjë nuk do t’ibjerë atij, përveç asaj që Allahu e kashkruar (caktuar) për të, ai do të marrëshpërblimin e një dëshmori.”

Ne si besimtarë besojmë me të vër-tetë se duaja është thelbi i adhurimit, seajo na afron tek Allahu fuqiplotë, se ajomund te jetë shkak edhe për kthiminmbrapsht të caktimit – atëherë, mëshumë se kurrë ne jemi të ftuar të kthe-hemi te lutjet drejtuar Allahut fuqiplotëdhe përjetimi i tyre me shpirt e mezemër. Pejgamberi (a. s.) na ka mësuarsi të lutemi në këto situata: “Me emër tëZotit, të atij Zoti pranë emrit të të Cilitnuk ka gjë që të dëmton në qiell e nëtokë dhe Ai (Zoti) është Dëgjues dheShikues.” (3 herë) “O Zot, më ruaj ngalebra, nga çmenduria, nga murtaja dheepidemia dhe nga të gjitha sëmundjet ekëqija.” “O Zot, na ruaj nga largimi i tëmirave Tua, nga kthimi i shëndetit nësëmundje, nga sprovat e papritura dhenga çdo zemërim i Yt.”

O Allah, na mbro nga kjo sëmundjeqë është �përhapur gjithandej. O Zot,na ruaj nga fatkeqësitë dhe sëmundjet tëcilat nuk kemi mundësi t’i �largojmë!Na ruaj dhe na mbro nga çdo e keqe qëmund të na godasë! � O Allah, na dhuroqetësi në besim, shëndet në trup dhe naruaj nga dënimi Yt!

“Me të vërtetë, pas vështirësisë vjenlehtësimi!” (Inshirah, 5)

Shkruan: Dr. Craig Considine

Pandemia COVID-19 është duke i de-tyruar qeveritë dhe burimet e lajmeve qët’i ofrojnë popullatës botërore këshillat samë të sakta dhe ndihmuese, sepse kjo së-mundje vërtet po e kaplon tërë globin.Kërkesat për mjekë dhe infermierë të pro-fesionalizuar janë të larta, ashtu si dhekërkesat për shkencëtarë që studiojnë for-mat e përhapjes së pandemive dhe efek-tet e tyre.

Ekspertët, si imunologu Dr. AnthonyFauci dhe raportuesi për çështje mjekë-sore Dr. Sanjay Gupta, thonë se higjienae mirë dhe karantinimi, ose, thënë ndry-she, praktika e izolimit nga të tjerët, meshpresën se do të mund të parandalohetpërhapja e sëmundjeve ngjitëse, janëmjetet më efektive për ta kufizuarCOVID -19.

Por, a e dini kush tjetër e ka sugjeruarhigjienën e mirë dhe karantinimin gjatënjë pandemie?

Muhamedi, Pejgamberi i Islamit, paramë shumë se 1400 vitesh.

Edhe pse ai, në asnjë formë nuk ështënjë ekspert “tradicional” për sëmundjevdekjeprurëse, sidoqoftë Muhamedi kadhënë këshilla shumë të shëndosha për taparandaluar dhe luftuar zhvillimin e së-mundjeve si COVID-19.

Muhamedi (a. s.) ka thënë: “Nëse dotë dëgjoni se mortaja ka shpërthyer në njëvend, mos hyni, mos shkoni atje; pornëse mortaja shpërthen në një vend,ndërsa ju jeni aty, mos e lëshoni atëvend!”

Ai gjithashtu ka thënë: “Ata që kanësëmundje ngjitëse duhet të mbahen largnga të shëndoshët.”

Muhamedi (a. s.) gjithashtu i ka nxi-

tur njerëzit fuqimisht që të ndjekin prak-tika higjienike, që do t’i mbanin njerëzittë shëndoshë nga infektimi.

Viniu re thënieve, haditheve, vijuesetë Pejgamberit Muhamed:

“Pastërtia është pjesë e besimit.”“Lani duart pasi të zgjoheni, sepse

nuk e dini se kah kanë lëvizur duart tuajaderisa keni qenë duke fjetur!”

“Bereqeti i ushqimit fshihet në larjene duarve para dhe pas ushqimit.”

Po sikur dikë ta kaplojë sëmundja?Çfarë këshille do t’u jepte Muhamedi nje-rëzve që po vuajnë nga dhimbjet?

Ai do t’i inkurajonte njerëzit që gji-thmonë të kërkojnë trajtim mjekësor dheshërim, duke thënë: “Shëroni veten tuajme ilaçe! Sepse, Zoti nuk ka krijuar asnjësëmundje e të mos ia këtë krijuar edheilaçin; përveç një sëmundjeje: pleqërisë.”

Mbase më e rëndësishmja është se aidinte ta mbante baraspeshën midis besi-mit dhe arsyes së shëndoshë.

Në javët e fundit disa njerëz kanëshkuar aq larg me sugjerimet e tyre, saqëkanë sugjeruar se lutja do të ishte më emirë për t’u mbrojtur sesa t’u përmba-hesh rregullave bazë të distancimit socialdhe karantinës.

Si do t’i përgjigjej Pejgamberi Muha-med idesë që lutja duhet të jetë arma evetme, ose më e rëndësishme e shërimit?

Vijini re këtij rrëfimi, të treguar ngashkencëtari persian i shekullit IX E’t-Tir-

midhi, që thotë: Një ditë Pejgamberi Mu-hamed pa një beduin që po e linte devenëe tij pa e lidhur. E pyeti beduinin: “Psenuk e lidh devenë tënde?” Beduini u për-gjigj: “I mbështetem Allahut.” Pejgam-beri i tha: “Lidhe njëherë devenë, pastajmbështetju Allahut!”

Muhamedi (a. s.) i nxiste njerëzit qëtë kërkojnë udhëzimin përmes fesë, porai shpresonte gjithashtu se ata do t’i mer-rnin masat themelore parandaluese për tëruajtur stabilitetin, shëndetin dhe mirëqe-nien e të gjithëve.

Me fjalë të tjera: Ai shpresonte se nje-rëzit do ta përdorin arsyen e shëndoshë!

Përktheu: Ensar Sinani

Dr. Craig Considine është një shkencëtar,profesor, ligjërues botëror dhe kontribues përmedia, që punon në Departamentin e Socio-logjisë në Universitetin e Rajsit (Rice Uni-versity). Ai është autor i veprave The Prophetof Love: A Catholic’s Note on Prophet Mu-hammad (2020), Tughra Books: Clifton, NewJersey; Islam in America: Exploring the Issues(2019), ABC-CLIO: Santa Barbara, Califor-nia; Muslims in America: Examining theFacts (2018), ABC-CLIO: Santa Barbara, Ca-lifornia etj.

Burimi: Newsweek, ON 3/17/20 AT 1:06PM EDT, New York, NY 10004,https://www.newsweek.com/prophet-prayer-muhammad-covid-19-coronavirus-1492798

Pejgamberi Muhamedmendon ndryshe...

BOTA RRETH PANDEMISË

A ka forcë lutja, që e vetme, të ndalojë një dermë si virusin korona?Çfarë ka thënë i dërguari i Zotit para 1400 e sa viteve? - Artikull i botuar

në revistën amerikane “Newsweek”.


Mjeku i madh mysliman Ibn Sinaështë zbuluesi i karantinës simjet për luftimin e sëmundjeve

që përhapen përmes ajrit. Historiani dheepidemiologu amerikan David W.Tschanz në një artikull shkencor të këtyreditëve, kur bota përballet me virusin Ko-rona, rrëfen se i pari që ka zbuluar se disasëmundje ngjitëse përhapen përmes“gjurmëve“ që njerëzit e sëmurë i lënë nëajër dhe që mund të ngjiten në trup osenë teshat e njerëzve të tjerë është filozofi,mjeku dhe fizikani i madh mysliman IbnSina, i njohur në Perëndim edhe si Avi-cena (980-1037). Këto sëmundje janë atoqë sot quhen viruse respiratore, ose qëpërhapen përmes frymës – ajrit, ndër tëcilat bën pjesë edhe virusi i famshëm Ko-

rona, ose Covid-19.Ky zbulim i Ibn Sinasë, përkatësisht

teoria e tij se sëmundja përhapet përmesgjurmëve të mbetura në ajër, e çoi atë qëtë aplikojë karantinën, ose izolimin e nje-rëzve dhe largimin e tyre prej njëri-tjetrit,si mjet për përkufizimin e përhapjes sekëtyre sëmundjeve ngjitëse.

Madje edhe fjala karantinë, që rrjedhnga dialekti venecian i italishtes dhe qëd.m.th katërdhjetë, rrënjët i ka te ky zbu-lim i Ibn Sinasë, sepse ai periudhën e izo-limit të njerëzve nga njëri-tjetri e kishtekufizuar me 40 ditë dhe e kishte quajturkatërdhjetësh (arabisht: El-Erbeinijjeh).Kjo metodë ka arritur në Evropë përmestregtarëve venedikas që kishin mësuarpër këtë metodë të Ibn Sinasë dhe e ki-

shin aplikuar atë në vendin e tyre në she-kujt XIV dhe XV.

Ibn Sina kishte sugjeruar që në kohëtë një epidemie, të këtij lloji, duhet tëmbylleshin tregjet, xhamitë, shkollat dhetë obligoheshin njerëzit të rrinë në shtëpiderisa të kalojë epidemia - pikërisht ashtusiç e ka kuptimin fjala karantinë sot dhesiç po aplikohet në botë me rastin e pan-demisë së virusit Korona.

Përgatiti: Ensar Sinani

Referenca:1. David W. Tschanz, MSPH, PhD (Au-

gust 2003), "Arab Roots of European Medi-cine"

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Quaran-tine

Shkruan: Prim. dr. Mair Iseini

Studiuesit kanë ardhur në përfundimse izolimi dhe mbyllja në shtëpiështë mjeti i vetëm me të cilin

mund të luftohet virusi Korona. Karantinazakonisht përcaktohet për periudhën e in-kubacionit të sëmundjes ngjitëse. PërCovid-19 periudha e karantinës është 14ditë, nga data e fundit e ekspozimit, sepse14 ditë është periudha më e gjatë e inku-bacionit që shihet për koronaviruse tëngjashme.

Për këtë arsye, Qeveria ka ndërmarrëmasa që të mbyllë shkollat, universitetet,të izolojë personat që kanë pasur kontaktme të infektuarit nga virusi Korona apovijnë nga zonat që janë të prekura nga ky

virus, ka kufizuar lirinë e lëvizjes së qy-tetarëve, si dhe masa të tjera. Këto masa,sipas ekspertëve, e ulin nivelin e përhap-jes së virusit Korona nga 80 deri në 99 përqind. Epidemiologët thonë se të paktënnjë muaj kalendarik izolim i tërësishëm,është i domosdoshëm për ta luftuar viru-sin Korona.

Që në ditët e para, kur virusi Covid-19u shfaq në Kinë, të gjithë ekspertët e shën-detit sugjeruan që të gjithë ata persona qëkishin sëmundje të ndryshme të evitoninlëvizjet e shpeshta nëpër rrugë. Vetëm nëkëtë mënyrë ata mund të shmangnin për-hapjen e këtij virusi. Transmetimi nga nje-riu tek njeriu ka sjellë dhe një rritje tëndjeshme të numrit të rasteve në çdo vendku është shfaqur koronavirusi.

Shumë raste janë mjaft të buta, sa qënuk mund ta kuptoni kurrë se jeni të in-fektuar. Këta njerëz mund të etiketohen sitë infektuar, por asimptomatikë, por mundtë infektojnë të tjerët. Ende ka shumë qënuk dimë për sëmundjen, por e dimë semund të jetë fatale për grupe të caktuara,si ata mbi moshën 60 vjeç dhe ata që kanësëmundje të tjera klinike. Kjo është dhearsyeja pse mjekët këshillojnë se edhenëse nuk jeni të prekur ende nga Covid-19, silluni sikur jeni të infektuar. Kjondihmon për të praktikuar distanciminshoqëror.

Covid-19 është një sëmundje e cilanuk ka imunitet natyror tek popullata, pasinuk ekziston ende një vaksinë për të. Kjonënkupton se mënyra e vetme që virusi të

Ibn Sina (Avicena), zbulues i karantinës

Covid-19, si të gjendet zgjidhja

SHËNDET!

Kjo krizë nuk është vetëm krizë shëndetësore, por edhe e mënyrës se si veprojmë ne me të - qënga reagimi i vonuar, deri tek efektet personale. Pritshmëria jonë ndaj krerëve politikë është

që ata të sigurojnë si shëndetin, ashtu edhe lirinë tonë. Kur kjo krizë të kalojë, duhet tëanalizojmë se pse shkoi puna kaq larg dhe çfarë mund të mësojmë nga Singapori.


largohet nga popullsia, në një farë kup-timi, është ose të infektojë të gjithë, ose tëkufizojë aftësinë e virusit për t’u përhapurnga një person në tjetrin. Distanca socialeështë ajo që “krijon një pengesë” dhe që imbron njerëzit që janë më të rrezikuar ngaky virus në komunitet.

INFEKSIONI DHE SËMUNDJA, TËPAPARASHIKUESHME

Shumë pak dimë për Covid-19: infek-sioni dhe sëmundja janë seriozisht të pa-parashikueshme - vetëm kjo është esigurt. Megjithatë, përvoja e deritanishmetregoi se 80 për qind e pacientëve zhvil-lojnë simptoma shumë të lehta, ose aspaknuk i vërejnë. Qytetarët duhet të kenëfrikë, por, nuk guxojmë të krijojmë panik.

Ka ende pyetje pa përgjigje edhe se,vallë, pacientët e shëruar përsëri mund tësëmuren nga virusi Korona, cilat ilaçejanë më të mira, pse është kështu te disa,e ndryshe te njerëz të tjerë. Rekomandiminga Organizata Botërore e Shëndetësisë(OBSH) është: ata që janë lëshuar ngaspitali pas dy testeve të njëpasnjëshme,edhe 14 ditë të mbeten në izolim shtëpiak.Po bëhen përpjekje maksimale që të shpë-tohet jeta e secilit. Si do të jenë statistikat,nuk dihet. Pandemia duhet të përfundojësë pari dhe tani është prioritet mjekimi.

Ka edhe fëmijë të infektuar, por atanuk janë të sëmurë, nuk kanë zhvilluarkurrfarë simptomash për çka edhe nuk kanevojë për hospitalizimin e tyre. OBSH

bëri thirrje që të mos merren ilaçe kokëmë vete. Më së miri është pacientët tëcilët dyshojnë se kanë virus Korona të tre-gojnë se cilat sëmundje kronike i kanë,sepse terapia është e ndryshme, varësishtgjendjes gjithëpërfshirëse shëndetësore tëpersonit. Prej gjithsej mbi 500 persona tësëmurëve nga virusi Korona, mbi 60 janëhospitalizuar në Klinikën Infektive.

Janë disa çështje të cilat në të ardhmenkërkojnë një përgjigje të saktë, për të kup-tuar se me çfarë po përballet realisht nje-rëzimi.Sa njerëz janë infektuar? - Shumë

ekspertë thonë se ky nuk është numri isaktë, pasi disa njerëz, edhe pse kanë së-mundjen, nuk shfaqin simptoma. Zhvil-limi i një testi me antitrupa do t’i lejojëkërkuesit që të kuptojnë se sa njerëz ekanë pasur realisht sëmundjen. Vetëm atë-herë do të kuptohet sa larg dhe sa lehtë ushpërnda Covid-19.Sa vdekjeprurës është, në të vër-

tetë? - Vetëm duke ditur numrin e të pre-kurve në mënyrë të plotë, atëherë do tëshikojmë me siguri sa ishte përqindja e tëvdekurve. Për momentin llogaritet sevetëm 1% e njerëzve të infektuar me ko-ronavirus vdesin. Por, nëse ka një numërmë të madh pacientësh simptomatikë,atëherë edhe vdekshmëria është më e ulët.Simptomat e plota që shfaq - Simpto-

mat kryesore janë temperatura dhe kolla.Por, njerëzit kanë raportuar edhe për fyt tëthatë, dhimbje koke dhe diarre. Në disaraste edhe humbje të nuhatjes dhe shijimit.

Çfarë roli kanë fëmijët për shpër-ndarjen e sëmundjes? – Fëmijët meCovid-19, shumica prej tyre e kanë kaluarme simptoma të lehta, ndërsa vdekshmë-ria për këtë grupmoshë paraqitet shumë eulët krahasuar me të tjerët. Normalisht, fë-mijët janë super-shpërndarës të sëmun-djes. Megjithatë, është ende e paqartë sederi në çfarë faze e shpërndajnë këtëvirus. Nga erdhi Covid-19? - Covid-19

shpërtheu në Wuhan të Kinës në fund të2019-s. Mendohet se sëmundja ka dalënga një treg kafshësh. Koronavirusi njihetnga ekspertët si Sars-CoV-2 dhe lidhetngushtë me viruset që infektojnë lakuri-qët e natës. Megjithatë, është ende e pa-qartë se si kaloi nga lakuriqi i natës te njëspecie që ende mbetet misterioze dhe mëpas te njerëzit. Kjo “hallkë e zinxhirit”mbetet e panjohur dhe mund të jetë buriminfeksionesh të tjera. Si vepron Covid-19 në verë? - Gripi

është shumë i zakonshëm në muajt e dim-rit, por për sa i përket këtij virusi, endenuk dihet se si do të funksionojë gjatëverës.Pse disa njerëz kanë më shumë sim-

ptoma? - Për shumicën e njerëzve koro-navirusi është një infeksion i lehtë.Sidoqoftë, rreth 20% e njerëzve kanësimptoma më të forta. Pse ndodh kjo? Pa-raprakisht mendohet se është sistemi imu-nitar. Ekspertët shprehen se mund të ketëedhe faktorë gjenetikë. Sidoqoftë nëse kjogjë kuptohet më qartë nga shkencëtarët,

atëherë do të ketë mënyra parandalimi qënjerëzit të mos shkojnë deri tek terapia in-tensive.Sa zgjat imuniteti i trupit dhe a in-

fektohesh sërish pasi e ke kaluar së-mundjen? - Ka pasur shumë spekulime,por pak prova se sa mund të durojë imu-niteti i trupit ndaj virusit. Ndërkohë sa upërket personave që thonë se janë infek-tuar sërish, sipas disa ekspertëve kjomund të jetë e gabuar. Sipas tyre, një prejtesteve ka qenë i gabuar dhe personat nukkanë qenë të shëruar.A do të zhvillojë mutacione virusi? -

Viruset pësojnë mutacione gjatë gjithëkohës. Në përgjithësi, pritet që viruset tëevoluojnë dhe të bëhen më pak vdekje-prurës, por kjo nuk garantohet. Shqetë-simi lind se nëse virusi pëson mutacion,atëherë sistemi imunitar nuk e njeh mëdhe vaksina specifike nuk vepron më ndajtij (siç ndodh me gripin).I mungon Evropës përvoja e Sars-

it? - Megjithëse tingëllojnë të tmerrshme,këto masa do të mund të kishin ndihmuar.Evropa nuk reagoi shpejt dhe në mënyrëefektive ndaj pandemisë që po përhapej;kjo ishte pasojë e një arrogance eurocen-triste dhe e përpjekjeve të pakoordinuarapër të mbrojtur firmat lokale. Megjithësekrerët e shteteve dhe qeverive kishin di-jeni për virusin që në fund të dhjetorit, aiu injorua për një kohë të gjatë si „një pro-blem aziatik”. Gjithçka që Singapori ebëri ashtu si duhet - mbylljen e hershme tëkufijve, teste të zgjeruara dhe ndjekjen ekontakteve për izolim - vendet evropianee bënë gabim. Le të marrim si shembullAustrinë. Fluturimet nga Kina, Irani dheItalia u ndaluan vetëm më 9 mars. Frikase do të dëmtohet ekonomia lokale përshkak të ndalimit të udhëtimit, bëri që qe-veria të merrte vonë masa rigoroze. Njënga qendrat e shpërthimit të pandemisë nëEvropë, Ischgl në Austri, kishte nevojëpër 8 ditë gjithsej për të reaguar ndaj ra-steve të konfirmuara të turistëve me Ko-rona nga Islanda dhe të mbyllte baret,liftet e skive e hotelet. Pastaj me nxitimdhe pa i testuar më parë të gjithë turistët,u nisën në shtëpi, duke e shpërndarë viru-sin në të gjithë Evropën. Kapacitetet e te-stimit të evropianëve janë të pakta,megjithëse qeveritë kishin jo pak kohë përt’u përgatitur. Madje, as personeli mjekë-sor nuk ka qasje të mjaftueshme në testedhe kjo shkakton një tjetër mungesë - atëtë mungesës së mjekëve dhe të infermie-rëve, që duhet të futen në karantinë e tëpresin me ditë rezultatet e testeve të tyre.

Sipas ekspertëve, kur Covid-19 sul-mon, ai e kthen qelizën e pacientit në një“fabrikë virusesh”. Ai e nis me sipërfaqen

e qelizës, ku virusi ngjitet në një proteinëqë normalisht ndihmon për rregullimin epresionit të gjakut të pacientit. Pa dashur,qeliza e fut virusin brenda, aty ku “sul-muesi” e shkarkon ngarkesën e vet dhe enxit atë (qelizën) të prodhojë më shumëviruse. Virusi komandon mekanizmat evetë qelizës për t’u bërë kopje e kodit të tijgjenetik, duke prodhuar më shumë viruse,e duke shpërndarë mikrobe të tëra në si-përfaqen e qelizës, gjë që çon në infekti-min e më shumë qelizave të tjera.

Barnat ekzistuese në farmaci mund tëveprojnë për të goditur pjesë të ndryshmetë kësaj “makinerie”. Megjithëse ato nukjanë prodhuar me qëllimin për t’u përdo-rur si ilaçe antivirale, në përpjekjen për tëtrajtuar numrin në rritje të infeksioneveme Covid-19, shkencëtarët shpresojnë sekëto ilaçe mund të ofrojnë ndihmë.

PESË VJET PËR ZBULIMIN E ILAÇIT?

“Ne nuk kemi luksin e një programipesëvjeçar për zbulimin e ilaçit. Kemi ne-vojë për diçka tani” - thotë WarnerGreene, mjek e studiues në institutin“Gladstone” të Virologjisë dhe Imuno-logjisë. Kërkimet janë përqendruar tekdisa ilaçe që shihen si “kandidatë” poten-cialë e të çuditshëm njëkohësisht, siç janëilaçet kundër kancerit, ato ndaj sëmundjessë zemrës, një ilaç kundër skizofrenisëdhe një trajtim për sëmundjen e Parkinso-nit. Aktualisht po kryhet testimi me klo-rokinën - një ilaç kundër malaries.

Koronavirusi mund të jetë përhapur nëEvropë që në muajin tetor. Në këtë për-fundim kanë arritur shkencëtarët italianë,të cilët theksojnë se qindra pacientë u dër-guan në spitale me pneumoni serioze dhesimptoma të ngjashme me gripin.

Disa prej atyre që kishin simptoma tëngjashme me Covid-19 vdiqën pas disaditësh në spital. Eksperti i Epidemisë,Adriano Decarli, tha: “Ne duam të dimënëse virusi ishte tashmë këtu në Itali nëfund të vitit 2019 dhe nëse po - pse mbetii pazbuluar për një periudhë relativisht tëgjatë. Në këtë mënyrë do të mund të ki-shim një pamje më të qartë në rast se do tëna duhej të përballeshim me një valë tëdytë të epidemisë.”

Pacientët e shtruar në spitale trajtohenme serume dhe ilaçe që e lehtësojnë gjen-djen, me shpresën se trupi do t’i përgjig-jet virusit, por nuk kanë ende njëmedikament që prek vetë virusin. Rrje-dhimisht, zgjidhja nga shumë shtete ështëgjetur tek parandalimi, pra izolimi. Kë-shilltari i lartë i Drejtorit të OrganizatësBotërore të Shëndetësisë, Dr. Bruce Ayl-ward, thotë se izolimi pa testimin masiv

nuk do ta zgjidhë problemin, raporton‘Time’. Sipas tij, deri në gjetjen e vaksi-nës, zgjidhja është 1) zbulimi sa më parëdhe i sa më shumë të infektuarve dhe paszbulimit 2) izolimi i rasteve të zbuluara.Aylward thekson se zbulimi mund dheduhet bërë përmes kryerjes së testeve ma-sive të popullsisë, duke ndjekur shembul-lin gjenial të Koresë së Jugut.

Kjo e fundit aplikoi testimin masivdhe jo rast pas rasti, siç veprojnë sotshumë shtete, mes të cilëve Shqipëria. Te-stimi masiv bën që të zbulohen shumë tëprekur brenda një kohe të shkurtër, dukemarrë masa direkte ndaj tyre, si: izolim,vetizolim dhe trajtim në spital nëse do tëjetë nevoja. Kjo i liron të tjerët që të mundtë vijojnë jetën normale duke respektuarmasat mbrojtëse. Aktualisht, mjaft vendepo aplikojnë kufizimin e lëvizjeve, porsipas Dr. Bruce Aylward kjo nuk do tëfunksionojë pa testimin masiv, sepse vi-rusi do të vazhdojë të jetë te njerëz të pa-ekzaminuar ende ose mund të shpërthejënjë moment tjetër. Mundësia e shpërthi-mit të virusit në një moment të dytë, nëseaplikohen vetëm kufizimet, është konfir-muar edhe nga studiues të tjerë. “Thjesht,kufizimi i lëvizjeve të qytetarëve është sitë shkelësh frenat dhe në momentin që tiheq këmbën nga frenat, do të përballeshsërish me virusin.“

Pse Shtetet e Bashkuara të Amerikëspo mbesin pa maska për punonjësit mje-kësorë? Gjatë ditëve të fundit jemi dukeshtruar pyetje, sepse mungesa e materia-lit mbrojtës, sidomos maskave, është dukena goditur më shumë sesa shumë absur-ditete neveritëse në reagimin e Amerikësndaj pandemisë. Megjithatë, do të ishte ekëndshme të kishim teste të hershme tëpërhapjes për koronavirus - strategjia eKoresë Jugore, që përdori për të frenuarshpërthimin e saj. Do të ishte mahnitësenëse do të mund të shmangnim mungesëne respiratorëve dhe hapësirave spitalore,të shmangnim katastrofën që ka pllakosurItalinë. Por, asnjëra më nuk kanë peshë -në fakt, nuk është e mundshme asnjëndërhyrje e rëndësishme - nëse punëtorëte kujdesit shëndetësor nuk mund të kon-taktojnë me pacientët me Covid-19 pa usëmurë edhe vetë.

E ardhmja? Kjo krizë nuk është vetëmkrizë shëndetësore, por edhe e mënyrës sesi veprojmë ne me të - që nga reagimi ivonuar, deri tek efektet personale. Prit-shmëria jonë ndaj krerëve politikë ështëqë ata të sigurojnë si shëndetin, ashtuedhe lirinë tonë. Kur kjo krizë të kalojë,duhet të analizojmë se pse shkoi puna kaqlarg dhe çfarë mund të mësojmë nga Sin-gapori.


organizuara mirë Fakulteti i ShkencaveIslame në Shkup, Medreseja Isa Beu nëShkup dhe Paralelet e Shtrira për Vajza nëShkup, Tetovë, Gostivar. Sot kemi mbitreqind studentë, dhjetëra profesorë – aka-demikë, mbi njëqind profesorë nëpër me-dresetë dhe afër 900 nxënës dhe nxënësenë procesin edukativo-arsimor. Nuk ështëlënë pas dore as Maqedonia Lindore, kë-shtu që edhe atje është hapur Paralelja eShtrirë për Djem e Medresesë Isa Beu,me qëllim të formimit të kuadrove tonapër organizmin e jetës fetare islame; pa-staj, organizatat e ndryshme, si: ajo“Hilal”, Agjencia e Standardit Hallall etj.etj.

Sa u përket turqve, Erdoganit dhe Tur-qisë, dhe mllefin që po e nxjerr kundërReis’ul-Ulemasë vetëm pse po del në krahtë njerëzve të larguar nga trojet e tyre tëSirisë, ku humbin jetën me mijëra fëmijë,gra, burra, pleq e të rinj, duke iu falënde-ruar shtetit turk përmes Presidentit Erdo-gan, ti merr të drejtën të kritikosh haptasReisin dhe institucionin që ai udhëheq.Andaj, po të informojmë se Reis’ul-Ule-maja si i pari i institucionit fetar, mban li-dhje me të gjitha shtetet ku e shef interesi:me SHBA, me ambasada të ndryshme të

shteteve në Maqedoninë e Veriut, meShqipëri, Kosovë dhe të gjitha shtetet kue shef interesi institucional.

Të gjykosh dhe të japësh mendimvetëm në bazë të ndonjë debati në kafene,duke pirë kafe, me siguri duke bërë shakame një turk apo shqiptar, vërtet është aktnonsens për një njeri që thirret intelektual.Çështja e shqipes dhe e turqishtes nukështë çështje kafeneje; është çështje insti-tucionale, e këtë Bashkësia Fetare Islamee ka zgjidhur në mënyrën më të mirë.

Në fund, z. Shaqir Islami, nëse vërtetke pasur një fije sinqeriteti, por ke shpi-fur nga fakti se nuk ke pasur njohuri,andaj ne po ta falim ashtu siç kërkon Ku-rani famëlartë dhe Muhamedi (a. s.), i cilishpesh, edhe në momentet më të vështira,duke iu lutur Zotit, ka ditur të thotë: ”Zotiim. Fali ata, se nuk dinë.” Duke marrë pa-rasysh se nuk ke njohuri për rrjedhat eIslamit dhe të Bashkësisë Fetare Islamenë vend dhe jashtë, atëherë nuk je larg -urdhëro në zyrat e Kryesisë, apo të Myf-tinisë - nëse konsideron se ato shtëpi janëedhe tuat - dhe do shohësh vetëm një tëvërtetë: se sa i painformuar je rreth Isla-mit, e në veçanti për Reis’ul-Ulemanë,për Bashkësinë Fetare Islame dhe Myfti-

nitë e saj në përgjithësi. Në veçanti, do tënjihesh edhe me projektet fetare islame nëkëtë nënqiell.

Vërtet, na vjen pak rëndë se humbimkohë me ju, mu në kohën kur jemi dukekontribuar në tejkalimin e krizës së koro-navirusit që po rrezikon njerëzimin dhekëtë nënqiell, po ja që ne kemi konside-ratë edhe për ata që nuk na njohin dhe pona fyejnë pa argumente, sado pak t’i për-gjigjemi, me qëllim të informimit të tij, sidhe opinionit më të gjerë, që ndoshta ikanë lexuar të pavërtetat dhe shpifjettuaja. Mbesim me shpresë se ju do ta zgje-roni hapësirën dhe njohuritë tuaja mekontakte, hulumtime dhe pranim të infor-matave burimore, sepse vetëm në këtëmënyrë do të ngriheni në nivelin për tëvlerësuar veprimtarinë e ndonjë persona-liteti, institucioni apo diçka tjetër.

(“Koha”, 31 mars 2020,https://www.koha.mk/kur-njeriu-flet-me-h a m e n d j e / ? f b c l i d = I w A R 2 h Z Z uV U 4 S 5 l A 4 C D S b W 1 H j - - 1 r z B 0 B -TRs_eGqg_ELqMMGbffSBvIBwG9Q)

Shpjegim: Të tri reagimet janë në lidhjeme një shkrim të Shaqir Islamit, botuar në ga-zetën “Koha”, Shkup, më 20 mars 2020:https://www.koha.mk/haram/

Nga Myftinia e BFI-Gostivar,Shërbimi për Informim

Vërtet sot, në kohën tonë, gjithçkamund të ndodhë. Por, se mund tëndodhë që nga çajtoret dhe me-

rave të fshatit të jepen qëndrime rreth njëinstitucioni shumë serioz, siç është Ba-shkësia Fetare Islame e RMV - kjo nukna ka shkuar ndër mend, në veçanti nganjë i quajtur kolumnist, preokupim i tëcilit janë thashethemet.

Islam Shaqiri prej çajtores së fshatitnë kolumnën e tij “Haram” po sulmonReis’ul-Ulemanë, se gjoja merret me çë-shtjen e Erdoanit dhe të Turqisë e të tur-qve, e aspak me çështjen shqiptare.Mënyra se si shkruan, tregon se ështëshumë i ngarkuar psikikisht; mbase imungon siguria i të qenit shqiptar. Kjopërvojë vjen nga ata që, shpeshherë, kurdështojnë në vetvete, janë të këtillë, muashtu siç komunikon edhe Islam Shaqiri -pa njohuri, pa logjikë, pa argumente, pakulturë debati, me mllef; sikur dikush atijpersonalisht i ka ndonjë hak; i përdhosur,saqë kjo e dërgon drejt një shpifjeje tëkulluar. Kjo bënë të mendojmë se sa i pa-ditur dhe sa i painformuar është rreth çë-shtjeve të organizimit fetar-islam, ose satendencioz që është.

Njihet i shkreti: njeri që nuk ia ditivlerën as besimit, as xhamisë, as prijësvefetarë. Shaqir Islamit me shkrimin e tij ika ndodhur si fjala e urtë: “mos e vet’, setregon vetë”. Shaqir Islami tregon vetë, seaspak nuk qenka i informuar as për besi-min e vet, as për institucionin e vet fetar;po, bile, as edhe për imamët e vet që i kapër çdo ditë në fshat, të cilët me siguri ikanë kryer edhe shumë obligime fetare nështëpi.

E pyesim Shaqir Islamin: Vallë, a keqenë ndonjiherë në selinë e BFI të RMV?A ke pasur fatin dhe nderin ndonjëherë tëtakohesh me ndonjë personalitet të lartëfetar - të mos flasim, edhe me Reis’ul-

Ulemanë - dhe të bisedosh dhe ta njohëshkonceptin bashkëkohor të tij mbi Islamindhe kombin në përgjithësi, dhe në këtëmënyrë të njihesh me projektet e BFI-sënë të kaluarën dhe sot?! Jo! Këtë e dishumë mirë. Po, a ke hyrë ndonjëherë nëxhamitë e bukura të fsh. Vrapçisht dhe ake kontaktuar ndonjëherë me imamët ekëtij fshati, që kanë studiuar në qendratmë të mëdha fetare shkencore të vendevearabe?! E, këtë nuk e dimë. Por, për nganënçmimi që ua bën atyre, lë përshtypjensikur nuk ke jetuar në fshatin Vrapçishtdhe sikur nuk je as njeri i xhamisë, e asnjeri i konsultimit me prijësit fetarë tëVrapçishtit e më gjerë.

Vetëm diçka na brengos: ofendimi nënivelin më të ulët që ua bën atyre qëkryejnë detyrën e myezinit dhe thirrjes sëEzanit. Kjo na sjell ndër mend pyetjen:mos, vallë, ke ndonjë lidhje me VMRO-DPMNE-në?! Ajo shumë pak para shkri-mit tuaj bërtiti se, nëse vijnë në pushtet,hapi i parë do të jetë ndalimi i Ezanit,sepse “këtë dhunë nuk kanë mundësi tadëgjojnë më”, kanë thënë. A e di ShaqirIslami se kjo është tradhtia më e madheqë mund ta bëjë një njeri, kushdo që jetëai?! Shaqir Islami fort mirë e di që Eza-nin nuk arritën ta ndalin edhe situatat mëtë vështira dhe regjimet më autokratike nëbotë.

Jemi të vetëdijshëm se nuk ia vlen tëmerremi me shkrimin e tij dhe me të, poja për hir të opinionit bëjmë me dije disaçështje, të cilat duhet t’i dijë çdo njeri qëe ndjen veten mysliman:

Bashkësia Fetare Islame është institu-cion i vetëm dhe kompetent që e organi-zon jetën fetare islame në tërë territorin eBFI të RMV, me mbi një milion besim-tarë shqiptarë, turq, torbeshë, romë, bo-shnjakë etj., e cila qëndron mbi 13 shtyllate veta që quhen Myftini të BFI, me mbi700 xhami dhe mbi 1.000 nëpunës fetarë.

Haxhi Sulejman ef. Rexhepi e udhë-heq këtë institucion të madh me vullnetin

e të gjitha strukturave brenda BFI tëRMV, institucioneve fetare, enteve dheorganizatave të saj dhe si udhëheqës nëperiudhën e tij për herë të parë në histo-rinë kësaj organizate, vetëm me një ur-dhër, u zyrtarizua gjuha shqipe në niveladministrativ në tërë territorin e saj, edheatë: në Kryesi, në shkollat e mesmeislame, në Fakultetin e Shkencave Islame,në media dhe në shumë sfera të tjera. Tënjëjtat të drejta i kanë edhe vëllezërit tanëanëtarë të BFI të RMV: turqit, torbeshët,romët, boshnjakët etj.

Sot, në kuadër të BFI të RMV janë të

Kur njeriu flet me hamendje...


Nuk do të thotë që je laik në ndonjë gjë dhetërë jetën të ngelësh i tillë, i padijshëm, porduhet të mundohesh të mësosh diçka, apo

të informohesh saktë, para se të marrësh të shkruashdiçka, sidomos kur bëhet fjalë për një kategori ku-ranore siç është ajo e ulul-emrit (udhëheqësit të be-simtarëve), sepse mund të dalësh dy herë laik.

I tillë është shkrimi i Shaqir Islamit me titullHaram, ku dëshiron të tregohet shqiptaromadh dhembrojtës i vetëm i shqipes në këtë vend, duke har-ruar se vetë kolumnën e fillon me një fjalë në gju-hën arabe. Qenka marre, sipas jush, të shkruhet përPresidentin Erdoğan (Erdoan), të cilin Reisi nëshkrimin e tij e vlerëson si një lider mysliman, por,ja, ka qëlluar të jetë turk, prandaj gjërat nuk duhenshikuar gjithmonë me syrin e laicitetit.

Keni thënë në shkrimin tuaj: ”unë që lexoj bile,kaq vite nuk kam lexuar nga Ju, ndonjë rresht tëvetëm për brengosjet, për hallet, telashet, vuajtjet eshqiptarëve fukara dhe mjeranë në vendin tonë”.Vërtet këtu tregoheni shumë i painformuar. Mëvjen keq se s’paskëshit lexuar asgjë, por, për hir tëinformimit tuaj të drejtë, do t’ju jap disa informata,që herën tjetër të jeni më i informuar, se nuk duamnjerëzit tanë me emër mysliman të paraqiten naivë:

Po i numëroj disa:• Me ardhjen në krye të BFI-së të Sulejman ef.

Rexhepit në vitin 1991, u zyrtarizuar gjuhashqipe në të gjitha institucionet dhe organet eBFI; ju jeni të vonshëm në këtë drejtim.

• Flamuri kombëtar shqiptar me ardhjen e Sulej-man ef. Rexhepit valëvitet në të gjitha institucio-net dhe organet e BFI-së – edhe atje ku shqiptarëtnuk janë 20%, si p.sh.: në Manastir, Prilep, Shtipe Veles. E di që edhe për këtë nuk keni ditur gjë.

• Meqë të tangon çështja shqiptare dhe thirresh qëlexon shumë, më vjen keq t’i thuash vetes qëlexon e mos ta kesh lexuar librin Shqiptarët eMaqedonisë. Ky libër është produkt i Konfe-rencës së Parë Shkencore Mbarëshqiptare paspavarësimit të Maqedonisë (sot: RMV), e cilaështë mbajtur në lokalet e Medresesë Isa Beu nëKondovë në vitin 1993. E dini kush ishte ini-ciues i kësaj Konference? – Sulejman ef. Re-xhepi; edhe këtu jeni shumë i vonshëm…

• Vazhdojmë prapë me çështjen kombëtare. I“nderuar”, sa për informimin tuaj, ligjëratat epara të Universitetit të Tetovës u mbajtën nëmejtepet e xhamive; Rektorat i Universitetitishte objekti i Bashkësisë Fetare Islame. A e dinikush ka qenë në krye të BFI-së në këtë

periudhë? – Sulejman ef. Rexhepi, i cili ishteedhe njëri ndër nënshkruesit për themelimin e UT-së; e di që edhe këtë s’e keni ditur…

Flisni se asnjëherë nuk është marrë SulejmanRexhepi me hallet, telashet, dertet e popullit shqip-tar. I “nderuar”, Reisi asnjëherë nuk bën propa-ganda në emër të fatkeqësive dhe telasheve tëpopullit tonë, por, ja erdhi radha dhe unë po i për-mend disa punë të Reisit për këto çështje:• Me ardhjen në krye të BFI-së, mbi 700 studentë

deri më sot kanë marrë bursa studentore ngaBFI;

• Prej vitit 2015 e deri më sot mbi 300 të sëmurëjanë kuruar jashtë vendit me iniciativë të Sulej-man ef. Rexhepit; edhe këtë s’e keni ditur…

• Mos t’i harrojmë ndihmat humanitare, perma-nente, për familjet me gjendje të rëndë ekono-mike…Reisi asnjëherë nuk është i mendimit që me hal-

let e kësaj shtrese të bëhen propaganda mediatike…Prandaj, i “nderuar”, që shumë keni lexuar, më

duket se s’paskeni lexuar sa duhet. Ju ndoshta nuki lexoni as reagimet, as kolumnat e as opinionet eReisit, as veprat e tij (janë shumë!), të cilat flasinedhe sot dhe do të flasin në çdo mot. Po ua për-mend shkarazi vetëm kompletin e veprave të tij“Për Fe e Atdhe”, që u promovua para do kohe e qëu vlerësua nga personalitete të shquara si një kon-tribut i çmuar shumëvjeçar në drejtim të sensibili-zimit të çështjes mbarëshqiptare.

Të gjithë njohësit e çështjeve fetare thonë seMaqedonia e Veriut është vendi ku është ruajtur mëmirë Islami burimor, autokton, prandaj ju nga lai-citeti juaj mund të fajësoni edhe veten tuaj se nuke njihni mirë. E keni tollovitur shkrimin, duke ufutur në një lumë prej të cilit me të vërtetë s’dini asvetë si të dilni. Karakamishevës, ndërkaq, moti iështë treguar rruga në lidhje me Ezanin, kështu qëju, në këtë drejtim, jeni shumë i vonshëm…

Në fund të këtij reagimi, po ju pyes: si men-doni, pse është dekoruar Reis’ul-Ulema h. Sulej-man ef. Rexhepi me dekorime të shumta, të cilatnuk i bëjnë nder vetëm atij personalisht, po të gji-thë neve?! Po ju përkujtoj se Reisi është i dekoruarnga Presidenti i Shqipërisë Ilir Meta, nga ai iSHBA Donald Trump, nga Organizata e Vetera-nëve të Luftës së UÇK, është shpallur Ambasadorpër Paqe Globale…

(“Koha”, 27 mars 2020, https://www.koha.mk/shtremberim-i-te-vertetes/?fbclid=IwAR3pf0ZwmYgDeR0tEWIhIpTWjqODLs3UKbHdhm4USYc-tuiyN7mP33dx4Cf8)

Nga Shaqir Islami kam lexuar edhemë herët shkrime, nga të cilatpërfitohej përshtypja se ai është

një njohës i mirë i çështjeve që i tangojnëshqiptarët e këtij nënqielli, por shkrimi itij me titull “Haram”, jo vetëm që mazbehu përshtypjen time për të, por poashtu më bëri që sinqerisht të ndihem keqpër atë se në çfarë situate është ai me ba-shkëfshatarët e tij të përkatësisë turke dhesa i painformuar qenka një intelektualshqiptar rreth kontributit të Kryetarit tëBashkësisë Fetare Islame, Reis’ul-Ulemah. Sulejman ef. Rexhepi për kauzënshqiptare, jo vetëm te ne.

“Fërkimet” që po bëhen nëpër çajto-ret e f. Vrapçisht, në mes shqiptarëve dheturqve, edhe pse të izoluara, ato janë re-zultat i ish-sistemit, që sa më shumë tìpërçajë dhe tì hasmërojë mes vete my-slimanët, respektivisht shqiptarët si etni-kum më i madh me përkatësi islame, memyslimanët e etnikumeve më të vogla, nëkëtë rast me turqit. Kjo është një fushatëmirë e planifikuar nga armiqtë e vërtetëtë popullit shqiptar - vetëm e vetëm tìrealizojnë apetitet e tyre. Në këtë drejtimsugjeroj që të lexoni publikimet e shumtatë ish-ambasadorit të Shqipërisë në OKB,Abdi Baleta, prej nga do t’i kuptoni mësë miri raportet e vërteta ndëretnike të ra-jonit ballkanik, por edhe më gjerë.

Sa i përket shastisjes së tij nga leximii kolumnës “El-Feth” të Reis’ul-Ulemasë BFI-së, atë do ta krahasoj me punën ekatër qorrave me elefantin, të cilën vetëShaqir Islami, para do ditësh, në njëshkrim të tij me titull “Katër qorrat dheelefanti”, na e përkujton për të krahasuarpunët qorre të politikanëve tanë.

Por, ja që shastisja e tij me kolumnën“El Feth” të Reis’ul-Ulemasë të BFI-sëpërngjan si puna e qorrave, të cilët për-mes të prekurit duan ta përshkruajnë qe-nien e elefantit. Ai që ia kap “surlen”,vjen në përfundim se elefanti është gjar-për; ai që ia prek njërën këmbë, elefantine përshkruan si një pemë; e kështu me

radhë, sipas perceptimit, përmes prekjes,kanë dhënë mendimin e tyre se si mundtë jetë elefanti. Pra, edhe Shaqir Islami,me leximin e një kolumne të Reis’ul-Ule-masë së BFI-së, që ka të bëjë me politikate shtetit turk lidhur me konfliktin në Siridhe refugjatët sirianë, vjen në përfundi-min se Reisi qenka në anën e turqve!

Një vlerësim i tillë e shtyn atë qëmllefin ndaj bashkëfshatarëve të vet turqta adresojë te Reis’ul-Ulema i BFI-së,me pretekstin se ai nuk merret me pro-blemet e shqiptarëve, por me ato të Tur-qisë. Ndoshta preokupimi me“muhabetet” nëpër çajtoret e Vrapçishtitnuk e ka lejuar Shaqir Islamin tì lexojëkolumnat e Reis’ul-Ulema h. Sulejmanef. Rexhepi, të cilat janë të shumta nënumër dhe që prekin çdo ngjarje dhe du-kuri - qoftë ajo të jetë vendore, rajonaleapo botërore.

Ndoshta pikërisht për këtë është i pa-ditur se roli i një lideri fetar islam ështëqë, pos tjerash, tì përcjellë me vëmendjetë gjitha ngjarjet që kanë të bëjnë me njëpjesë të ummetit - me këtë rast me refug-jatët sirianë - të cilëve askush nuk u ndih-mon, përpos Turqisë.

Ndoshta për këtë ka mbetur i painfor-muar se kontributi i Reis’ul-Ulema h. Su-lejman ef. Rexhepi në shqiptarizimin ekësaj bashkësie është tejet i madh dhe idukshëm. Ardhja e tij në krye të BFI-sëbëri që mësimi në Medresenë Isa Beu tëzhvillohet vetëm në gjuhën shqipe, bëriqë në mbledhjet e organeve dhe të struk-turave të BFI-së të debatohet shqip, bëriqë gjuha shqipe të jetë gjuhë e admini-stratës, bëri që gazeta e BFI-së nga“Mllada Meseçina” të botohet vetëm nëgjuhën shqipe, me emrin shqip “Hëna eRe”. Me një fjalë, e ndaloi “limanovski-zimin” e BFI-së.

Ndoshta për këtë (Shaqir Islami) nukka mundur tì përcjellë reagimet që vininnga Kongresi Botëror Maqedonas, ngaindividë si Todor Petrovi, nga ASHAM,si dhe të “përfaqësuesve” turq, boshnjakë

e romë, të cilët, të nxitur nga politika eorganeve shtetërore, i janë kundërvënëReis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepime akuza të ndryshme, që aludonin nëshqiptarizimin e BFI-së nga ana e tij.

Ndoshta për këtë nuk ka mundur tëmbajë mend se Reis’ul-Ulema h. Sulej-man ef. Rexhepi ishte i vetmi që haptaziiu kundërvu vrasjeve të shqiptarëve nëshërbimin ushtarak të ish-Jugosllavisë,ku këtë fat makabër e pati edhe një i ringa f. Vrapçisht.

Ndoshta për këtë nuk ka mundur tadëgjojë zërin e Reis’ul-Ulemasë të ngri-tur kundër padrejtësive të mëdha që u bë-heshin shqiptarëve në emër tëdemokracisë gjatë periudhës së tranzi-cionit në fushën e arsimit, kulturës etj.

Ndoshta për këtë nuk ka mundur tëketë informatë për atë se Reis’ul-Ulemajasa studentëve shqiptarë u ka dhënë dhe ujep bursa për të studiuar shkencat ek-zakte; sa e sa tubime, konferenca shken-core, janë mbajtur nën patronazhin eReis’ul-Ulemasë së BFI-së; sa e sa veprashkencore janë botuar me iniciativë të tij– të gjitha këto në të mirë të popullatëssonë.

Sa i përket kënaqësisë apo melodisësë Ezanit, ajo nuk varet vetëm nga mye-zinët, por para së gjithash varet nga ai qëe dëgjon. Sepse, veshët që nuk e pranojnëSelamin, nuk mund ta shijojnë Ezanin!

Sidoqoftë, në Islam gjithnjë ka vendpër përmirësim, tolerancë, mirëkuptimdhe besoj se kjo mund të arrihet edhe nëf. Vrapçisht; kuptohet, nëse parimeveislame u jepni përparësi ndaj inateve lo-kale, të cilat në kohë të fundit nxiten edhenga subjektet politike. Të mos japim gjy-kime në shikim të parë, sepse siç thotënjë fjalë e urtë: “Çdo person me mjekërnuk është edhe baba”.

(“Koha”, 29 mars 2020, https://www.koha.mk/cdo-person-me-mjeker-nuk-eshte-e d h e - b a b a / ? f b c l i d = I w A R 3 4 _ L J j I V3IiSz4_T0BvTZUT7HSMTFCcrHRywyFPi-wEpkXrVHjinx_m_dI)

REAGIME

Shtrembërim i të vërtetësNga

Muzemil Osmani

Çdo person me mjekërnuk është edhe baba

Nga Qufli Osmani


Nga Muzemil Osmani

Muki prapë u lajmërua me ofen-dime dhe, definitivisht, po dë-shmon se ai nuk ka ndonjë rol

dhe detyrë tjetër në partinë e tij përveçsetë ofendojë shqiptarët që nuk i shkojnëpër qejfi; në mesin e tyre, edhe Reis’ul-Ulemanë dhe Bashkësinë Fetare Islamenë përgjithësi.

Kësaj here qenka marrë me Reisinduke i shkëputur një deklaratë nga një in-tervistë, të cilën ai e kishte dhënë në njëemision televiziv, e cila kishte të bënte mendihmesën që shteti gjithsesi duhet t’uaofrojë edhe Bashkësive Fetare, pra edhe

BFI-së, në këto kohë të rënda të luftës kun-dër pandemisë Korona, e cila po e dëmtonrëndë edhe organizimin e jetës fetare.

Ky deputet i mëparshëm, që nuk podihet se kujt po i shërben me deklaratat eveta të pamatura, e bëri rezil veten, poredhe partisë së cilës i takon, së cilës po ibën dëme të cilat do t’i kthehen bume-rang, sepse opinion ynë nuk i harron dhenuk i fal sjelljet e pakontrolluara të dikujtqë mbahet shumë i guximshëm e që ështëfrikacak deri në palcë.

Të sulmohet e të ofendohet Reis’ul-Ulemaja për asgjë në këto ditë kur ai pobën çmos për t’u ndihmuar besimtarëvemyslimanë dhe të gjithë të tjerëve në çdo

formë të mundur, nuk është asgjë tjetërpërveçse paturpësi e cila buron nga ur-rejtja të cilën Muki e mban në vete viteme radhë. Ofendimet që po i bën ai flasinpër edukatën e tij, por edhe për karakte-rin labil, pa kurriz, të cilin po e shfrytë-zojnë ata të cilët kanë nevojë për atë.

Ky njeri po e merr dhe do të marrëpërgjigjen e duhur nga besimtarët mysli-manë dhe nga i tërë opinioni shqiptar tëcilin ai po dëshiron ta manipulojë me pa-turpësinë e vet. Historia shqiptare do taradhit në listën e Halit Ternocit, RahmanMorinës e Esat Pashës.

Tung e ki’.(9 prill 2020)

Nga Salim Sulejmani

Njeriu si krijesa më e dashur e Zotitshpesh në këtë jetë gjendet përballë sfi-dave dhe sprovave të ndryshme. Sot nje-riu gjendet përballë një sprove të madheqë ka kapluar çdo vend në rruzullin tokë-sor. Atij i duhet të përballet dhe të dalë fi-timtar përballë virusit Korona, që ështësprova më e madhe e çdo vendi dhe çdopopulli sot.

Kësaj nuk i shpëtoi as vendi dhe my-slimanët e këtij vendi. Kur shteti ynë morimasa të ndryshme për t’u përballur mekëtë pandemi, Institucioni më i lartë fetarnë RMV, Bashkësia Fetare Islame, HaxhiReisi Sulejman ef. Rexhepi, bashkë memyftinjtë, ishte nga të parat që mori masatdhe bëri thirrje që njerëzit të respektojnërekomandimet e institucioneve dhe të

ruajnë veten dhe të tjerët. Këto vendimenuk ishin të lehta, sepse për myslimanëttë largohesh nga xhamia, të mos shkoshtë falësh xhumanë dhe të ndahesh ngaxhemati, është shumë pikëlluese.

Përveç kësaj, Bashkësia Islame eRMV me mundësitë e saj u solidarizuame spitalet e qyteteve të ndryshme, dukeu dhuruar maska mjekësore.

Të gjitha këto masa dhe vendime umorën duke pasur për bazë Kuranin fi-snik, i cili na mëson se të shpëtosh njëjetë njeriu është sikur të shpëtosh gjithënjerëzimin.

Të gjitha këto vendime dhe masa kanëedhe koston e tyre ekonomike. Institucio-net shtetërore marrin masa edhe në këtëaspekt, që sadopak të zbusin krizën eko-nomike gjatë luftës me këtë pandemi.

Është shumë e drejtë që edhe Bashkë-sia Islame që pas ndalimit të aktivitetevetë saja të kërkojë të përfshihet dhe të ndih-mohet nga shteti për të kaluar këtë krizë,e cila njerëzimin e ka vendosur përballënjë sprove të madhe.

Është e dhimbshme të shohësh se nëkëtë kohë të kësaj pandemie dalin virusetë vegjël dhe njerëz pa dinjitet që sul-

mojnë gjithmonë Bashkësinë Islame dhekryetarin e saj. Ai njeri nuk është hera eparë që sulmon Institucionin fetar të my-slimanëve. Si duket ai, edhe pse deputetdhe nënkryetar i partisë në pushtet, nukmerret me punën e tij për ta përmirësuarjetën e qytetarëve, po shpif dhe sulmonBashkësinë Islame. Sikur nuk di gjë tjetërdhe sikur të këtë vetëm këtë vazife.

Por, nuk ka vend për pesimizëm: nje-rëzimi do ta fitojë këtë sprovë, do ta fi-tojnë edhe qytetarët e këtij vendi.

Jemi në prag të muajit të bekuar të Ra-mazanit, muaj kur Allahu i madhërishëmlëshon mëshirën e madhe të Tij mbi nje-rëzimin. Kjo pandemi do të ngelë vetëmnjë nga sprovat me të cilat Allahu i ma-dhërishëm na fton t’i kthehemi Atij dhe tëfitojmë mëshirën e madhe që ka garantuarpër durimtarët. Ndërsa deputeti në fjalëedhe më tej do të ngelë vetëm një virus qësulmon kohë pas kohe Bashkësinë Islamedhe kryetarin e saj. Shpifjet dhe sulmet ekëtij virusi nuk do t’i bëjnë dëm institu-cionit të lartë fetar, por vetë ai do të tur-përohet, siç ka ndodhur gjithmonë.

(9 prill 2020)

Në lidhje me ofendimin erëndë me fjalor të pistë, që iu bëReis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Re-xhepit nga M. Zeqiri, ish-deputeti Parlamentit të RMV, Myftinia eBFI - Gostivar shpreh indinjatë tëthellë, për shkak se këtë ofendim ekupton si atak kundër BFI të RMV,organeve të saj dhe besimtarëve nëpërgjithësi.

Myftinia e BFI – Gostivar,megjithatë, ndjen nënçmim të ni-velit të ulët të polemizojë me indi-vidë me kulturë injorante dhe tëpistë dhe ky turp i papërshkrue-shëm që po i ndodh M. Zeqiritështë i pafalshëm moralisht dhe ipaharrueshëm.

BFI e RMV dhe organet e sajvazhdojnë rrugëtimin e tyre si çdo-herë, duke i kontribuar të mirës sëpërgjithshme të kësaj shoqërie.

Shërbimi për Informim i Myf-tinisë së Gostivarit

(10 prill 2020)

Muki prapë u bë rezil

Reagim

Koronavirusi dhe viruset e vegjël pa dinjitet

Shkruan: Rejhan Neziri(Enkas për HeR)

Fesadi nënkupton prishjen e njërendi, pengimin e funksionimitnormal të tij dhe dëmtimin duke e

zhdukur të dobishmen brenda tij. Fesadiështë një çrregullim që është rezultat i njëqëllimi të keq, të vetëdijshëm, për tëshkaktuar dëm. Lidhur me këtë Kurani fi-snik thotë: “Ka ndonjë nga njerëzit që

fjala e tij të mahnit, por vetëm në këtëbotë (pse në botën tjetër gjykon Ai që i ditë fshehtat), dhe për atë që ka në zemrëne tij, e paraqet Allahun dëshmues, e nërealitet ai është kundërshtari më i rreptë.E posa të kthehet, ai në tokë ngarend tëbëjë shkatërrim në të, të asgjësojë të kor-rat (mbjelljet) dhe gjallesat. E Allahu nuke do çrregullimin (fesadin).” (el-Bekara,2:204-205) Në këtë ajet flitet për njëmendësi, mentalitet të dëmshëm që ma-

nifestohet, madje, edhe si formë kulture,jo vetëm si një reagim i atypëratyshëmpersonal i një njeriu të çorientuar, nëshkatërrimin dhe shkretimin e natyrës nëpërgjithësi dhe të ambientit në veçanti.Në qoftë se e kemi parasysh fatkeqësinëme të cilën ballafaqohet sot njerëzimi nëfushën e shëndetit dhe të të ushqyerit,besoj se vërejtja që shprehet te ky ajet ku-ranor mund të kuptohet më lehtë dhe mëqartë. Në një kohë kur thuajse gjithçka po

bëhet artificiale dhe po del nga natyra dhenatyrshmëria e vet përmes ndryshimitapo ndërhyrjes njerëzore në hormonet etyre, njeriu dhe mbarë njerëzimi po e shi-kon i zhgënjyer dhe i pafuqishëm tatëp-jetën e tij drejt një humnere tëpërbashkët.i

Në krye të ndotjes së ambientit dhe tëprishjes së ekuilibrit ekologjik sot shihetprirja e pandalshme për shtimekonomik, si dhe prirja për shkapërder-dhje dhe për harxhim të tepruar e të kotë;shpeshherë të pakuptimtë. Aty qëndronegoizmi i stërtheksuar individual dhe ko-lektiv. Njerëzit sot sikur po garojnë menjëri-tjetrin në harxhime të kota dhe këtëe shohin edhe si virtyt, apo si shenjë tëngritjes dhe të prosperitetit. Ndërkaq, nje-rëzimi sa është duke e paguar tani për taniçmimin e rëndë të kësaj plangprishjeje,aq më shumë do ta paguajë edhe në të ar-

dhmen. Porosia kuranore “hani dhe pini,por mos e teproni, se Allahu nuk i do te-pruesit!” (el-A’raf, 7:31), ofron jo vetëmnjë parim ekonomik, por para së gjithashetik, që përfshin të gjitha fushat e vepri-mit njerëzor; në rastin tonë konkret, nëruajtjen e mesatares, të ekuilibrit e të ba-raspeshës ekologjike. Ruajtja e mesataresdhe kujdesi për të në Islam fiton karakte-rin e një filozofie jete. Porosia tjetër ku-ranore e përforcon akoma më shumë këtëqë thamë: “Dhe jepi çdo të afërmi të drej-tën që i takon, edhe të varfrit, edhe atijnë vend të huaj, po mos shpenzo tepër epa rrugë. Ata që shpenzojnë tepër (ma-strafxhinjtë) janë vëllezër (në veprim) tëdjajve, e djalli është përbuzës i madh iZotit të Tij.” (el-Isra’, 17:26-27) Këto dyajete, kujdesin për tjetrin e ngrenë në de-tyrë parësore fetare dhe këtu nuk bënpjesë vetëm kujdesi për barkun e tyre,por edhe për mushkëritë e tyre, për sytë etyre, për veshët e tyre, me një fjalë: përjetën e tyre. Shpenzimi i tepërt, vend epavend, ndikon drejtpërsëdrejti në reali-zimin e detyrës së kujdesit ndaj tjetrit. Te-primi në të mirat materiale, shihet si vesjoetik, si punë djallëzore. Kjo mund tëçojë në një stad ku njeriu nis ta harrojëpozitën e vet reale në këtë univers, nis tashikojë veten të pavdekshëm, të amshue-shëm, sepse në bazë të të mirave mate-riale që ka dhe të cilat ai i konsideron sitë pashtershme, i japin atij mundësinë qëedhe jetën e tij ta shikojë të pashtershme.Tipin e njeriut të këtillë Kurani e për-shkruan kështu: “Mjerë për atë që ka tu-buar pasuri dhe që e ruan atë (përardhmërinë e ëndërruar) dhe që mendonse ajo pasuri do ta bëjë atë të pavdek-shëm.” (el-Humezeh, 104:2-3) Në mo-mente shtrëngimi, ky nuk do të ngurrojëtë mos e shkelë tjetrin, vetëm e vetëm tëarrijë te “pavdekshmëria” e tij. Ndërkaq,besimtarin e mirëfilltë Kurani e për-shkruan si njeri të qetë e të matur: “E ro-bërit e Zotit janë ata që ecin nëpër tokë tëqetë... edhe ata që kur shpenzojnë, nuk eteprojnë e as nuk janë dorështrënguar, pombajnë mesataren e janë të matur.” (el-Furkan, 25:63, 67)

Përshkrimet që Kurani i bën Ditës sëFundit, pra Kiametit, na japin mesazhe tëfuqishme për ndotjen e ambientit dhe përhumbjen e baraspeshës ekologjike sot, sip.sh. “Kur dielli të humbet shkëlqi-min, kur yjet të rrëzohen (errësohen), kurmalet të lëvizin, kur devetë mbarsë tëmbeten pa kujdes, kur shtazët e egra tëtubohen, kur detet të vlojnë...” (et-Tek-vir, 81:1-6); “Kur të çahet qielli, kur tëshkapërderdhen yjet, kur detet të përzi-hen, kur të trazohen varret, atëbotë secili

njeri e di se çka ka punuar dhe çka kalënë prapa!...” (el-Infitar, 82:1-5) Dëmetmarramendëse që i shkaktojnë ambientitshpërthimi i centraleve bërthamore, si ainë Çernobil në vitin 1986, armët biolog-jike dhe kimike, madje vetëm provat efunksionimit të këtyre armëve në dete eoqeane, qysh sot ta përkujtojnë skenën etmerrshme të Kiametit të Madh.ii

Ndotja e mjedisit është pasojë e pa-shmangshme e veprimeve të njeriut që eka humbur kuptimin e ekzistimit të tij.Ajetet e mësipërme kuranore na bëjnë medije se ndotja dhe harxhimi material i am-bientit, në fakt, është pasojë e një ndot-jeje shpirtërore që lind nga largimi prejvlerave universale etike. Në mos qentëpasojë e saj, së paku ka një lidhshmëri tëfuqishme midis të dyjave, pra ndotjes fi-zike të ambientit dhe ndotjes shpirtëroretë njeriut. Vetëdija më e fuqishme e kon-trollit në ruajtjen e bukurive natyrore dhetë të gjitha qenieve në natyrë është vetëndërgjegjja e njeriut. Ai duhet të arrijë tëkuptojë plotësisht dhe me vetëdije tëthellë se ndotja e ambientit është mëkatte Zoti, është kundërvajtje nga aspekti ju-ridik, dhe është turp, si dhe ngrënie ehakut të të gjithë njerëzimit. Ajo që do takontrollojë shoqërinë, respektivisht indi-vidin, është sistemi i vlerave të mbështe-tura në Qenien tejfizike. Natyrisht qëështë e pamjaftueshme që këtë temë ta li-dhim vetëm për vetëdijen, ndërgjegjendhe kontrollin personal të individit. Përt’u realizuar kjo, nevojiten gjithsesi edheorganizatat publike dhe sociale dhe si-steme të fuqishme kontrolli.iii

AMBIENTI NË JETËN DHEPRAKTIKËN E MUHAMEDIT (A. S.)

Në studimet e jetës dhe veprimtarisësë Muhamedit (a. s.) shpeshherë shumëaspekte të jetës së tij ngelen në hije, pa ustudiuar mirë. Një prej këtyre aspekteveështë edhe kujdesi që ai ka treguar ndajambientit. Shumëkush, sipas kësaj, mundtë pyet me habi se çfarë mund të ketëthënë dhe bërë Muhamedi (a. s.) nëshkretëtirë, për çfarë ambienti dhe eko-logjie mund të flitet në shek. VII nëshkretëtirat e Arabisë?! Mirëpo, studimimë i thellë dhe, në veçanti, nga njëkëndvështrim ekologjik i jetës dhe i prak-tikës së tij, do të na habit me bagazhin emadh dhe të mahnitshëm të fjalëve e ve-prave të tij në këtë drejtim. Lirisht mundtë pretendojmë se ai ka qenë një ambien-talist i madh dhe pas vete ka lënë një tra-shëgimi që mund të quhet “sunnetekologjik”. Me këtë term nënkuptohetdashuria e Muhamedit (a. s.) ndaj qenieve


Allahu nuk e do çrregullimin

(fesadin)

EEKKOOLLOOGGJJIIAA NNGGAA KKËËNNDDVVËËSSHHTTRRIIMMII IISSLLAAMM ((22))

Në krye të ndotjes së ambientit dhe të prishjes së ekuilibrit ekologjik sot shihet prirja epandalshme për shtim ekonomik, si dhe prirja për shkapërderdhje dhe për harxhim të

tepruar e të kotë; shpeshherë të pakuptimtë. Aty qëndron egoizmi i stërtheksuarindividual dhe kolektiv. Njerëzit sot sikur po garojnë me njëri-tjetrin në harxhime të kotadhe këtë e shohin edhe si virtyt, apo si shenjë të ngritjes dhe të prosperitetit. Ndërkaq,

njerëzimi sa është duke e paguar tani për tani çmimin e rëndë të kësaj plangprishjeje, aqmë shumë do ta paguajë edhe në të ardhmen.

38 Hëna e Re 39Prill 2020 | Sha’ban - Ramadan 1441

të gjalla dhe ndaj natyrës si dhe tërësia efjalëve dhe e veprave të tij në kontekst tëruajtjes së natyrës dhe të gjallesave tëtjera në të.iv

Hadithet e Muhamedit (a. s.) lidhurme mjedisin, si dhe këndvështrimin e tijambientalit, do të mundohemi ta anali-zojmë në disa nëntituj:

MOTIVIMI PËR VEPRA TË MIRA

Mendësia që mëtohet të ofrohet nëshkallë të parë nga hadithet në raportinnjeri-mjedis, është përvetësimi i mënyrëssë jetesës së njeriut brenda së mirës dhesë bukurës kundrejt mjedisit. Njeriu që epranon këtë mënyrë jetese, do të jetë kon-struktiv kundrejt mjedisit të tij dhe në çdorast do të mundohet të veprojë drejt;madje edhe do të ndjejë kënaqësi nga kyveprim. Në rastet kur nuk do të bëjë mirë,ose kur nga pakujdesia do të përzihet nëtë këqijat, ai shpirtërisht do të ndjehet imërzitur dhe i shqetësuar. Një mysliman,i cili edhe nga ky prizëm e merr shembullMuhamedin (a. s.), do të krijojë një jetëdhe një personalitet të mbështetur në tëmirën dhe në të bukurën.

Ja disa nga thëniet e Muhamedit (a.s.) në këtë drejtim:

“Ka thënë Allahu fuqiplotë: Kushniset të bëjë një vepër të mirë dhe nukarrin ta bëjë, do t’ia regjistroj si një tëmirësi. Kush niset të bëjë një vepër tëmirë dhe e bën atë, do t’ia regjistroj atijnga dhjetë deri në shtatëqind fish mëshumë...”.v

“Çdo vepër e mirë quhet sadaka (lë-moshë)”.vi

Një beduin e pyeti Muhamedin (a. s.):“Cili është njeriu më i mirë, o i dërguar iZotit? Ai u për-gjigj: Ai që rron gjatë dhebën vepra të mira.”vii

“Imani (besimi) përbëhet nga gja-shtëdhjetë e ca, ose shtatëdhjetë e capjesë. Më e larta dhe më e vlefshmjaështë fjala e dëshmisë se s’ka Zot tjetërpos Allahut, kurse më e pakta, më e ulëta(pjesë e besimit) është largimi i një pen-gese nga rruga. Edhe turpi është pjesë eimanit.”viii

“Mua m’u prezantuan veprat e um-metit tim, të mirat dhe të këqijat. Ndër ve-prat e mira e pashë largimin e njëpengese nga rruga, kurse ndër veprat ekëqija e pashë pështymën (këlbazën) ehedhur në tokë dhe të pambuluar medhé.”ix

“Një njeri e pa në rrugë një dru(degë, ferrë) që u pengonte njerëzve dhee largoi mënjanë. Për këtë edhe hyri nëXhenet.”x

Tregon Ebu Berzah, se ai e ka lutur

Muhamedin (a. s.): “Mësomë diçka tëdobishme, o i dërguar i Zotit! Ai më tha:Largoji pengesat nga rruga ku ecin my-slimanët (njerëzit)!”xi

Të kësaj natyre ka edhe shumë hadi-the të tjera. Të gjitha këto kanë një synim:krijimin e qëllimit të mirë në qenien nje-rëzore, si dhe gatishmërinë për të krijuarnjë botë, një mjedis dhe një ambient mëtë mirë, më të bukur, më të këndshëm dhemë të jetueshëm, që ta përkujtonXhenetin.

MJEDISI SI “VLERË E PËRBASHKËT”

Muhamedi (a. s.) në një rast ka thënë:“Myslimanët janë ortakë në tri gjëra:kullosë, ujë dhe zjarr.”xii Pra, këto triajanë pronë e përbashkët e të gjithë bano-rëve të një vendi. Edhe pse ky hadith, nëtë drejtën klasike islame, është trajtuarnga aspekti i pronës private dhe publike,ne mendojmë se ky hadith ka përmasa

akoma më të gjera se kaq, madje globale.Me këtë nuk bëhet fjalë vetëm për ujin enatyrshëm të burimeve, të lumenjve, të li-qeneve etj., jo vetëm për kullosat dhegjelbërimet që kanë mbirë vetvetiu e qënuk janë mbjellë nga dora njerëzore dhejo vetëm për burimet e zjarrit e të ener-gjisë siç janë drutë, xehet, nafta, gazi na-tyror etj., si prona të përbashkëta të tëgjithë banorëve të një vendi, por, për mëtepër, këtu bëhet fjalë për mbjelljen e njëvetëdijeje për vlerat e përbashkëta njerë-zore. Rrjedhimisht, ajo që është vlerë epërbashkët, nënkupton edhe përgjegjë-sinë e përbashkët për ruajtjen e saj. Pari-met universale që mund të nxirren nga kyhadith janë me sa vijon: 1. Këto burimedhe vlera të përbashkëta (uji, kullosa dhezjarri/energjia) duhet t’u sigurohen të gji-thëve. Askush dhe asnjë gjallesë nukguxon të privohet nga këto. Në një hadithMuhamedi (a. s.) ka thënë: “Tre vetaveAllahu nuk do t’u flasë në Ditën e Gjyki-

mit, nuk do t’i pastrojë (falë) ata dhe atado të përjetojnë dënim të dhembshëm: ipari është ai që zotëron ujë të tepruar dhenuk i jep udhëtarit...”xiii; 2. Këto burimedhe vlera duhet të përdoren drejt, memasë dhe në mënyrë të baraspeshuar. NëMedinë pusi Rume i takonte një çifuti, icili myslimanëve ujin ua shiste me çmimtë lartë. Muhamedi (a. s.) tha: “Kush iablen pusin këtij çifuti, nesër në Xhenet dotë ketë një pus të këtillë.” Doli Osmani(r. a.), e bleu me paratë e veta dhe e falivakëf (pronë publike). Lidhur me këtëMuhamedi (a. s.) tha: “Sa mirësi të bukurka bërë Osmani!” xiv Në një rast tjetërdoli një zënkë midis Zubejrit (r. a.) dhenjë banori të Medinës lidhur me ujitjen ehurmave. Me këtë rast Muhamedi (a. s.)i tha Zubejrit: “O Zubejr, ujiti hurmat tuadhe pastaj lëshoje ujin të rrjedhë te fqinjiyt!”xv; 3. Këto burime dhe vlera duhet tëvihen në shërbim të të gjithëve. Siç do tëshohim edhe më vonë, Pejgamberi (a. s.)

i ka dhënë rëndësi të madhe gjelbërimit,pyllëzimit, por në radhë të parë punimittë tokës djerr; ai ka ndaluar djegien e na-tyrës dhe të kafshëve apo të insekteve; aika ndaluar prerjen pa arsye të drurëve etj.Në një rast Muhamedi (a. s.) vërejti se di-kush pa arsye e kishte prerë një dru lo-tusi. I zemëruar shumë, tha: “Kush e kaprerë këtë dru, Allahu e përmbystë nëXhehenem!”xvi Të tria këto dhe të ngja-shmet me këto duhet të lihen në shërbimtë të gjithëve, në mënyrë që të gjithë tëmund t’i gëzojnë këto begati të Zotit dheaskush të mos krijojë monopol mbi këtovlera dhe pasuri të përbashkëta. Siç kuj-desemi që këto t’i ruajmë e t’i kultivojmëpër vetvete, të njëjtën ta mendojmë edhepër të tjerët.xvii

RËNDËSIA E PASTËRTISË

Për secilin është e njohur se ç’rëndësika pastërtia në jetën personale dhe sho-

qërore të njeriut, por jo vetëm të tij. Ngakëndvështrimi islam, koncepti i pastërtisëpërbën tërësinë e pastërtisë shpirtëroredhe materiale; këto janë të pandashme.Pastërtia e shpirtit nënkupton largimin emendimeve dhe të veseve të këqija e djal-lëzore. Një shpirt i pastër, një mendje ekulluar dhe një karakter i brumosur mevlera e virtyte, nuk mund të paramendo-het t’i bëjë keq njeriut, shoqërisë, mjedi-sit dhe natyrës. Prandaj edhe Islami i jeppërparësi në radhë të parë kësaj pastërtie,e cila përbën edhe lëndën e ahmakut, apotë moralit islam. Ngjitas dhe pandashëmme këtë është pastërtia trupore, e teshave,e banesës apo e shtëpisë, e oborrit, e më-hallës, e fshatit, si dhe e rrethit ku banondhe jeton ai. Ky është një zinxhir i pa-shkëputshëm i cili, thamë, zanafillën e kanë zemrën dhe shpirtin e njeriut. Njëshpirt i kalitur me vlera të larta fisnikenuk e duron dot papastërtinë, bërllokun,përlyerjen dhe ndotjen. Këto e lëndojnëatë në shpirt, fillimisht. Krahas pastërtisëshpirtërore, Muhamedi (a. s.) i ka dhënërëndësi të veçantë edhe asaj materiale,trupore, fizike, mjedisore. Vetë kryerja eritualeve fetare si: namaz, agjërim, haxhetj. janë të kushtëzuara me pastërtinë tru-pore, të teshave dhe të vendit ku këto ri-tuale do të kryhen. Për t’u lutur pesë herënë ditë, parakusht është avdesi, pastrimime ujë i pjesëve të trupit të cilat në jetëne përditshme janë më tepër në kontakt megjërat që mund ta ndotin trupin, apo pet-kun e njeriut. Muhamedi (a. s.) ka thënë:“Çelësi i namazit është pastërtia...”xviii

Një ditë Muhamedi (a. s.) tha: “Ai që nëzemrën e tij ka sa një thërrime kryelar-tësi e arrogancë, nuk do të hyjë në Xhe-net.” Njëri nga të pranishmit i tha:“Njeriu ka dëshirë të veshë tesha të bu-kura, të mbathet bukur (a quhet edhe kjokryelartësi?)”. Muhamedi (a. s.) iu për-gjigj: “Allahu është i bukur dhe e do bu-kurinë. Kryelartësia nënkuptonpërçmimin e së vërtetës (nga vetë men-djemadhësia) dhe përbuzjen e nje-rëzve.”xix

Sipas kësaj, myslimani i vërtetë ështënjë njeri i pastër në shpirt, i pastër në trupe në veshje, i pastër në vendin ku jetondhe vepron; ai është një njeri të cilit nuki ka hije e kundërta e kësaj. Sigurisht qëai pritet të jetojë në një botë të pastër ma-terialisht me ujin, me ajrin, me tokën dheme rrethin; të pastër shpirtërisht me sho-qërinë e tij, me botën e tij shpirtërore dhemorale.xx

Muhamedi (a. s.) aq shumë rëndësi ika dhënë pastërtisë fizike, saqë ka ur-dhëruar që myslimani më së paku njëherë në javë të bëjë banjëxxi, t’i presë


thonjtë, t’i rruajë qimet nën sqetull dhe tevendet e turpit, t’i shkurtojë mustaqetxxii,t’i lajë duart para dhe pas bukexxiii, taruajë pastërtinë e gojës dhe të dhëmbëveduke e përdorur misvakun (lloj brushenga druri)xxiv...

Në shumë hadithe të Muhamedit (a.s.) flitet për rëndësinë e ruajtjes së pa-stërtisë së ujit dhe të pushimoreve të nje-rëzve. Kështu, ai ka thënë: “Ruhuni ngady sende që shkaktojnë mallkimin! E pye-tën: Ç’janë ato, o i dërguar i Zotit? Ai tha:Të kryesh nevojën (fiziologjike) në ven-dkalimet e njerëzve, ose nën hijet e pe-mëve (ku pushojnë njerëzit dhebagëtia)”.xxv Ai po ashtu ka kërkuar qëvathët e kafshëve të vendosen larg buri-meve apo rrjedhave të ujitxxvi dhe e kandaluar urinimin sidomos në ujin që nukrrjedh.xxvii Për fat të keq, sot sa e sa lu-menj, liqene, dete dhe brigje të tyre pondoten fillimisht nga rrjedhat e kanalizi-meve, nga ujërat e zeza të fabrikave, nganafta që rrjedh a derdhet nga anijet-ci-sternë, nga testimet e armëve të ndry-shme kimike, biologjike e nukleare nëdete e oqeane?!

GJELBËRIMI DHE PYLLËZIMI

Duhet theksuar se Muhamedi (a. s.)që nga fëmijëria e tij ka qenë i lidhur ngu-shtë me natyrën dhe mjedisin e tij. Ai

vetë ka deklaruar se si fëmijë dhe si dja-losh ka shërbyer si bari në rrethinat eMekës: “Allahu nuk ka dërguar asnjëpejgamber dhe që ai të mos ketë qenë (fil-limisht) bari. I thanë: A edhe ti ke qenëbari, o i dërguar i Zotit? Tha: Po, edheunë i kam ruajtur bagëtitë e banorëve tëMekës për disa kirat (shumë të hol-lash).”xxviii Përveç kësaj, në periudhat emëvonshme të jetës së tij, edhe ai vetë kapasur disa kafshë (kuaj, dhen, dhi etj.),por edhe kopshte e vreshta.xxix I rritur nëkushte të këtilla, ai sigurisht që ka pasurnjë kujdes të veçantë ndaj mjedisit dhe kashërbyer si model për të tjerët në këtëdrejtim.

Ai është angazhuar për pyllëzimin emjedisit kudo që ka qenë e mundshme.Historiografi El-Beladhuriu (v. 892) nëlibrin e tij Futuhu’l-Buldan shënon ngjar-jen në vijim: Kur Muhamedi (a. s.)ishte në vendin e quajtur Dhurajb et-Te’vil (me siguri, në kthim e sipër ngaekspedita Dhu Kard), një person ngaMedina i thotë atij, duke iu referuar malitaty pranë: “O i dërguar i Zotit, këtu nëkëtë vend ne i pushojmë devetë dhe i kul-losim dhentë...” Atëherë Muhamedi (a.s.) tha: “Kushdo që këtu pret ndonjë dru,në vend të tij le të mbjellë një tjetër sikompensim për të!” Dhe, kështu, me ka-limin e kohës ky vend u quajt El-Gabeh(pyll).xxx Atë që sot është praktikë e za-

konshme në shtetet moderne, Muhamedi(a. s.) e nisi që në shek. VII, pra zëven-dësimin e çdo druri të prerë me një druapo fidan tjetër të mbjellë rishtazi.

Muhamedi (a. s.) 12 milje rreth e për-qark Medinës, nga qendra e saj, i shpallisi “zona të ndaluara” (haram), kuishte e ndaluar prerja e drurëve, këputja egjetheve, prishja e kullotave, mbytja ekafshëve apo gjuetia etj. Ai ka thënë:“Ibrahimi (a. s.) e ka shpallur Mekën tëshenjtë (të paprekshme), kurse unë eshpall Medinën, që ndodhet midis dyshkëmbinjve, të shenjtë (të paprek-shme). (Në këtë hapësirë) nuk pritet asnjëdru dhe nuk mund të ndiqet (për gjueti)asnjë kafshë!”xxxi Përcjell Enes bin Ma-liku (r. a.) se derisa ishim duke u kthyernga lufta e Hajberit, kur mbërritëm pranëkodrës Uhud, Muhamedi (a. s.) tha: “Kjokodër na do neve dhe ne e duam atë.” Pa-staj bëri me shenjë drejt Medinës dhe tha:“O Allah! Po e shpall të paprekshme (tëndaluar) hapësirën midis këtyre dyshkëmbinjve të Medinës, ashtu siç eshpalli të paprekshme Ibrahimi (a. s.)Mekën...”xxxii Të mësuar dhe të inspiruarnga Muhamedi (a. s.), edhe shokët e tijmë vonë do ta respektojnë dhe kultivojnënë vazhdimësi kujdesin ndaj mjedisit.Përcjell Ebu Hurejreja (r. a.) se pasi Mu-hamedi (a. s.) e shpalli të paprekshme, tëmbrojtur, zonën përreth Medinës: Unë

edhe sikur të shihja ndonjë dre duke kul-lotur, nuk e trembja më, sepse dymbë-dhjetë milje përreth Medinës ai(Muhamedi a. s.) e shpalli hima (zonë tëmbrojtur).”xxxiii Po kështu edhe Sa’d binVekkasi (r. a.) një ditë e pa një skllav sesi po priste dru apo ua shkundte gjethet. Endali prej kësaj dhe, si ndëshkim, ia morisendet me vlerë që ai i kishte...xxxiv

THEMELUES I “PARQEVENACIONALE”

Historiani i mirënjohur MuhammedHamidullah shënon në detaje rastin kurbanorët e qytetit të Taifit e pranojnë Isla-min, mirëpo paraprakisht një delegacioni tyre bëjnë një marrëveshje me Muha-medin (a. s.) në Ramazan të vitit 9 pas hi-xhretit. Pika katër e kësaj marrëveshjeje,të cilën autori e sjell të plotë, parashikonqë lugina e Taifit të shpallet po ashtu epaprekshme, sikurse Meka dhe Mediname rrethinë, ku nuk guxon të dëmtohet nëasnjë formë natyra dhe mjedisi i saj.Madje, është paraparë edhe dënim për ataqë e shkelin këtë pikë të marrëveshjes,pra të dëmtimit të natyrës dhe të kafshëvenë të. Në marrëveshjen prej 22 pikash,pika katër parashikonte: “Lugina e tyre(pra, e banorëve të Taifit – R.N.) në të-rësi është e shenjtë dhe aty ndalohet, nëemër të Zotit, çdo dëmtim, çdo vjedhjedhe çdo vepër e keqe kundër botës së sajbimore dhe shtazore... As drurët gjem-borë të luginës së Vexhxhit, as kaçubat(vasid) që janë aty nuk mund t’i pretnjeri. As shtazët e egra nuk guxon kusht’i vrasë. Kushdo që kapet duke bërë njëvepër të tillë të keqe, do të rrihet me kam-xhik, i zhveshur. E nëse dikush vazhdonedhe më tutje, do të kapet dhe do të çohetpërpara pejgamberit Muhamed. Ky ështëurdhër i pejgamberit Muhamed, të dër-guarit të Allahut.”xxxv

Në sajë të angazhimit të Muhamedit(a. s.), siç pamë, Meka me rrethinë, Me-dina me rrethinë, si dhe qyteti Taif merrethinë, shpallen qysh atëherë si zona tëmbrojtura, ose si “parqe nacio-nale”, ku theks të veçantë i vihet gjelbë-rimit dhe pyllëzimit të ambientit.

Ajetet kuranore që flasin për drurëtose për pemët janë të shpërndara në tërëKuranin - që nga suret e para, deri tek atotë fundit, në mënyrë shumë të baraspe-shuar. Përsëritja e shpeshtë dhe në kon-tekste të ndryshme e fjalës “dru”, ose“pemë”, në Kuran, e mban gjallë imazhine tij në kokën e atij që e lexon Kuraninme vëmendje të plotë. Kështu që, besim-tari i cili e kupton në mënyrë të gjallë dheshumë tërheqëse rëndësinë shoqërore dhe

qytetëruese të drurit, mbjelljen dhembrojtjen e drurëve e sheh si formë adhu-rimi dhe këtë e bën me kënaqësi të thellëshpirtërore.xxxvi Duke qenë se në çdoaspekt të jetës Muhamedi (a. s.) ishte njëshëmbëlltyrë, edhe në pyllëzimin e mje-disit ka qenë angazhuar personalisht,duke mbjellë afërsisht 500 drurëhurme.xxxvii Ai nuk ka lejuar që tokat djer-rinë të ngelin të tilla përgjithmonë, porsei ka motivuar njerëzit që t’i gjallërojnëato, t’i gjelbërojnë e t’i mbjellin. Kështu,ai ka thënë shumë qartë: “Kush e ngjallnjë tokë të vdekur, ajo i takon atij.”xxxviii

Kjo, në kushtet e asaj kohe kur kishtepjesë të tokës që nuk i takonte askujt dheishte e lënë djerrinë.

Thëniet e Muhamedit (a. s.), sa itakon kujdesit për mbjelljen dhe pyllëzi-min e tokës, janë të shumta, çka edhe njëherë tregon angazhimin maksimal të tijprej ambientalisti të vërtetë.

Ai e ka ngritur në shkallë ibadeti apoadhurimi mbjelljen e tokës, si dhe pyllë-zimin: “Kushdo që mbjell një pemë osembjell drithë e pastaj prej tyre hanë shpe-zët, njeriu ose kafshët, këtij do t’i quhetsadaka (shpërblim lëmoshe).”xxxix

Madje, edhe nëse dikë e kap dita efundit në këtë botë, pra Kiameti, dhe nëdorë ka një fidan peme që ka nisur tambjellë, Pejgamberi (a. s.) rekomandonqë ai duhet ta vazhdojë punën dhe tambjellë atë, edhe pse pas kësaj dite nukka më jetë, nuk ka më kohë që ajo pemëtë rritet e të japë fryte. Ai thotë: “Në qoftëse dikë prej jush e kap kiameti, kurse nëdorë ka një fidan, le ta mbjellë!”xl Kjotregon edhe një herë dashurinë që duhetta kultivojë njeriu ndaj mjedisit ku jeton.Pra, edhe në momentin më kritik, besim-tari nuk përton ta mbjellë tokën apopemën, pavarësisht nëse do të ushqehetdhe do të përfitojë ai vetë nga ajo ose jo.Ky është një mesazh i fuqishëm për vetë-dijen tonë moderne - se çfarë bote dheçfarë mjedisi po u lëmë trashëgim pasar-dhësve tanë.

Në traditën islame, duke u mbështe-tur në fjalët e Muhamedit (a. s.), ka diçkaqë quhet sadakai xharijeh, që nënkuptonnjë sadaka apo lëmoshë që e ka dhënëmyslimani sa ka qenë gjallë për të mirëne shoqërisë. Sipas këtyre mësimeve, se-vapet apo shpërblimet për këto vepra tëmira do të vazhdojnë t’i shënohen në reg-jistrin e veprave të mira këtij personiedhe pasi të ketë vdekur ky, pra i rrjedhinatij vazhdimisht derisa të shfrytëzohennga ata që kanë mbetur gjallë, nga ata qëky ka lënë mbas vetes. Këto zakonishtjanë: ura, shtretër të rregulluar lumenjsh,rrugë, rreshta me drurë të mbjellë, apo

toka të gjelbëruara dhe gjithçka tjetër qëvihet në shërbim të njerëzimit, të kaf-shëve, të shpezëve etj. Kjo i jep ambien-talizmit në Islam një dimension tjetërshpirtëror: e lidh edhe me mirëqenien nëbotën tjetër.

(Vazhdon)

i Güven, Mustafa, “Kur’ân-ı Kerim’de ÇevreBilincine Dair Bazı Ahlâkî Esaslar”, revi-sta Birey ve Toplum, vëll. 4, nr. 2, Stam-boll, 2014, fq. 156-157.

i Güven, Mustafa, po aty, fq. 147. ii Grup autorësh, İlmihal…, fq. 462-463.i Sancaklı, Saffet, po aty, fq. 413.v Muslimi, Iman, 204.v Buhariu, Edeb, 33.vi Tirmidhiu, Zuhd, 21.vi Muslimi, Iman, 58.ix Ibnu Maxheh, Edeb, 7.x Muslimi, Birr, 36; Ibnu Maxhe, Edeb, 7.xi Muslim, Birr, 36.xii Ebu Davudi, Ixharah, 26.xiii Buhariu, Musakah, 5.xiv Buhariu, Vesaja, 33.xv Buhariu, Sulh, 12. xvi Ebu Davudi, Edeb, 158, 159.xvii Akyüz, Hüseyin, Ot, Su ve Ateşin Kul-

lanımı İle İlgili Bir Hadisin Güncel veEvrensel Değeri, İnsan ve Toplum Bilim-leri Araştırmaları Dergisi, vëll. 4, nr. 1,Stamboll 2015, fq. 232-144.

xvi Ebu Davud, Taharah, 31.xi Muslimi, Iman, 39.x Canan, İbrahim, Çevre Ahlakı, Yeni Asya

Yay., Stamboll 1995, fq. 17.xxi Buhariu, Xhumu’ah, 2.xxii Buhariu, Libas, 63-64.xxiii Ebu Davudi, Et’imeh, 11-12; Tirmidhiu,

Et’imeh, 39.xxiv Buhariu, Saum, 27.xxv Muslimi, Taharah, 20; Ebu Davudi, Taha-

rah, 14.xxvi Ibnu Maxheh, Ruhun, 22.xxvii Muslimi, Taharah, 96.xxviii Buhariu, Ixharah, 2.xxix Sancaklı, Saffet, Fakirlik ve Zenginlikle

İlgili Hadisler Üzerine Bir Deneme, Cum-huriyet Üniversitesi İlahiyat FakültesiDergisi, vëll. V, nr. 1, Sivas 2001, fq. 351f.

xx El-Beladhuri, Futuhu’l-Buldan, Muesse-seh el-Me’arif, Bejrut 1987, fq. 18; al-Ba-ladhuri, The Origins of Islamic State(Kitab Futuh al-Buldan), nga arab. PhilipKhuri Hitti, New York Columbia Univer-sity, 1916, fq. 24.

xx Muslimi, Haxhxh, 456-459.xxx Buhariu, Xhihad, 71.xxx Muslimi, Haxhxh, 472.xxx Muslimi, po aty, 461.xx Hamidullah, Muhammed, Muhammedi

a.s. – Jeta dhe Vepra, vëll. I, nga frëngji-shtja Ruzhdi Ushaku, Logos-A, Shkup2011, fq. 409-411.

xxx Canan, İbrahim, po aty, fq. 52.xxx Ahmed bin Hanbel, Musned, V, 440.xxxv Tirmidhiu, Ahkam, 38; Ebu Davudi,

Haraxh, 37.xxx Buhariu, Muzara’a, 1; Muslimi, Musa-

kah, 12.x Buhariu, Edebu’l-Mufred, 480.


Selia e Myftinisë së Kumanovës mëparë ka qenë në një ndërtesë të vjetër dhetë rraskapitur, e cila pas Luftës së DytëBotërore ishte nacionalizuar, deri nëvitin 1983, kur iu kthye Myftinisë. Zyrae parë, ku ishte selia e Myftinisë, u uzur-pua nga pushteti dhe në vendin e saj undërtua Spitali i Kumanovës.

Pas shumë kërkesave drejtuar orga-neve komunale të Kumanovës, më29.02.2012 u mor leja për ndërtimin eobjektit të ri. Me marrjen e lejes, u bë njëturne nëpër Turqi. Pas shumë takimeve,në Stamboll nga organizata humanitare“Rumeli Vakfi”, drejtor i së cilës ishteIsmail Jalldëz, u mor premtimi se do tëvijë ndihma, kështu që më 19.03.2013solemnisht u vu guri themeltar për ndër-timin e objektit të ri të Myftinisë, i cilizyrtarisht u lëshua në përdorim më2.07.2016 në prezencë të Kreut më tëlartë të Bashkësisë Fetare Islame tëRMV, Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef.Rexhepi, të Kryetarit të Komunës sëBursës z. Rexhep Altepe etj.

NJË PARALELE TË MEDRESESË

Objekti ka bodrumin, i cili është ifurnizuar me të gjitha elementet që i ne-vojiten kuzhinës, e kategorisë më tëlartë. Myftinia mendon se me hapjen enjë paraleleje të Medresesë Isa Beu, kjo

do të jetë kuzhinë e nxënësve, të cilët dotë banonin në konviktin e Medresesë. Egjithë aparatura është dhuratë nga mysli-manët e R. së Turqisë. Në përdhes janëkatër lokale afariste, nga qiratë e të ci-lave ndihmohet sadopak puna e Myfti-nisë.

Në katin e parë janë zyrat admini-strative të institucionit, si: zyra e myftiut,sekretarit, arkëtarit, referentit, kontabili-stit, një sallë për pritje të mysafirëve, njësallë për shërbime fetare (kurorëzimeetj.), si dhe një bibliotekë dhe një mini-kuzhinë për nevojat e të punësuarve nëMyftini. Kati i dytë, ndërkaq, ka disaklasa për zhvillimin e mësim-besimitislam, mirë të rregulluara dhe me stan-darde bashkëkohore. Kati i tretë është ikompletuar si internat, i cili në të ar-dhmen mund të shfrytëzohet për nxënë-sit që do t’i vijonin mësimet këtu, nëMedrese. Kati i fundi ka një sallë përmbajtjen e seminareve shkencore, sim-poziumeve, mbledhjeve të Kuvendit, sidhe për organizimin e manifestimevedhe ngjarjeve të ndryshme nga Myftiniae Kumanovës. Salla është mirë e përga-titur dhe me inventar bashkëkohor. Ndër-tesa ka dhe ashensor, i përshtatur edhepër nevojat e personave me nevoja të ve-çanta.

Me iniciativën e myftiut Abedin ef.Imeri, në godinën e Myftinisë është

hapur biblioteka “Ebu Hanife”, me mbi100 ekzemplarë librash fetarë, të dhuruarnga njerëz bamirës dhe dashamirë tëdijes. Myftinia po ashtu ka hapur mor-gun e vet, meqenëse më parë nuk kishteku të ruhej xhenazja. Morgu është dhu-ratë e dy vëllezërve mërgimtarë nga Ku-manova, Nexhat dhe Xhevat Lutfiu, dheka kushtuar 60.000 euro. Morgu është ipërgatitur shumë mirë dhe i plotëson tëgjitha standardet. Ka vend për katër ku-foma, të cilat mund të qëndrojnë aty mbinjë muaj. Përveç morgut, në kuadër tëkëtij objekti u ndërtua edhe vendi i po-saçëm për larjen e xhenazeve (gusul-lhane), një sallon për pritjen e njerëzvedhe tri dhoma me një ballkon në katin edytë, ku gjithçka është funksionale.

Myftinia e Kumanovës para disa vi-teve kishte vendosur që një herë në vit tëgrumbullojë ndihma vullnetare memoton “Tì ndihmojmë xhamitë evogla”. Me këtë ndihmohen fshatrat evegjël, të cilët nuk kanë mundësi tìmbajnë imamët e tyre. Gjatë periudhëssë kaluar ajo, po ashtu, të gjitha aksionethumanitare që i ka shpallur BFI në kua-dër të RMV, me rastin e katastrofave na-tyrore etj., i ka kryer me sukses.

Xhamia në f. Bellanoc ka marrëemrin “Naip Rexhepi Bellanoca”, ështëshpalosur pllaka me një ceremoni rastidhe është bërë rivarrimi i dy dëshmorëve

Myftinia e Kumanovës përkujde-set për 37 xhami, duke filluarnga qyteti e deri te fshatrat ma-

lorë të komunës së Likovës, me gjithsej34 imamë të rregullt. Në disa fshatra të

boshatisur për shkak të krizës së rëndëekonomike, ka autorizuar imamë për fal-jen e namazit të xhumasë (mos e har-rojmë pandeminë dhe gjendjen ejashtëzakonshme!). Të gjithë imamët e

kanë të rregulluar çështjen e sigurimitpensional dhe invalidor, falë punës së pa-lodhshme të Myftiut dhe të tërë Myfti-nisë.

Nuk lodhin punët, sa lodhin pengesat

RAPORT NGA TERRENI: MYFTINIA E KUMANOVËS

Të gjitha kërkesat për të hequr një trafo të EVN-së nga xhamia e shekullit XVI kanë rënënë veshë të shurdhër tek organet komunale. – Në Tabanoc pushteti as e bën riparimin exhamisë së vjetër - monument kulture, as lë që këtë ta bëjnë besimtarët. – Plaçkitje tek

varrezat! – Suksese në zhvillimin e mësim-besimit islam, në mësimin përmendsh tëKuranit (hifz) etj. – Pritet Medreseja...


të kombit: Rexhep Rexhepi dhe JasharArifi, të cilët janë ekzekutuar nga pu-shteti i kohës në vitin 1945. Opaja nga 1janari i vitit 2020 është me xhami të re.Me xhami të re janë edhe fshati Izvor, f.Vojnoviq, Opaja (Xhamia Furkan), Llo-pati, Presnica e Likovës, Nikushtaku etj.

Mësim-besimi islam vazhdon të rea-lizohet në çdo vend. Myftinia në vazhdi-mësi e përcjell punën e mejtepeve nëgjithë terrenin që mbulon. Referenti përarsim fetar i Myftinisë vazhdimisht ështënë kontakt me imamët dhe i viziton tëgjitha xhamitë, për të parë nga afër ne-vojat e mejtepeve. Kumanova dhe rre-thina e saj dallohen edhe me dua-hifzet,nga djem dhe vajza. Më 2.10.2014, në f.Likovë, Seid Imeri; më 26.12.2015, në f.Opajë, hfz.Hamza Neziri; në f. Likovë,më 15.07.2018, hafëzi Mevludin Ma-muti; më 22.06.2019, në xhaminë qen-drore “Tatar Sinan Pasha“, hafëzja EbruAmeti; në Mateç, më 27.07.2019, hfz.Vaid Isufi etj.

Myftinia e BFI-së në Kumanovëgjatë periudhës së kaluar ka organizuartribuna shkencore me rastin e datave hi-storike islame në disa xhami me teologëmirë të përgatitur. Ajo e ka bërë tradicio-nale natën e fundit të muajit të bekuar tëRamazanit dhe organizon një tubim nënjërën prej xhamive. Gjatë muajit të Ra-mazanit, që moti, nga Myftinia e Kuma-novës, përpos vizitave të bëra nga

Rijaseti i BFI-së dhe Myftinia e Kuma-novës, një natë bëhet ndërrimi i ima-mëve, me çka mundësohet një freskimtek xhemati me ligjërata që janë jashtëshabllonit të së përditshmes.

PASOJAT E SHPËRNGULJES

Disa xhami malore janë të hapuravetëm ditën e xhumasë, ngase banorët ekëtyre fshatrave janë shpërngulur dhekanë mbetur vetëm disa familje të vogla– thonë në Myftininë e Kumanovës. Çdoxhami ka imamin e saj me vendim të lë-shuar nga BFI. Në disa xhami janë cak-tuar vaiz, hatib dhe mual-lim. Imamët ekëtyre xhamive mbahen nga anëtarësia egrumbulluar nga xhemati i xhamisë dhemjetet sillen në Myftini, nga ku edhe pa-guhen imamët. Në xhamitë periferike, kuka pak banorë, por xhamitë janë fun-ksionale, Myftinia e Kumanovës autori-zon imamë për faljen e namazit tëxhumasë dhe u paguan nga një mëditje,me qëllim që të gjitha xhamitë të jenë tëhapura, së paku ditëve të xhumasë – për-tej gjendjes së tanishme të jashtëzakon-shme.

Myftinia e Kumanovës më parë kapasur një borxh, të cilin e ka kërkuar Entii Sigurimit Pensional dhe Invalidor përperiudhën e viteve 1984-1993, me pre-tekstin se nuk janë paguar kontributet eimamëve aq sa kërkohej, shuma e të cilit

llogaritej afër 50.000 euro dhe ka qenënjë pengesë e madhe për pensionimin eimamëve. Por, falë punës së palodhshmetë Myftiut dhe operativës së tij, kjo pen-gesë është shlyer përfundimisht, me çkatë gjithë imamët e kanë të rregulluar çë-shtjen e sigurimit pensional dhe pa asnjëpengesë, në kohën kur i plotësojnë ku-shtet, kalojnë në pension.

Xhamitë e reja në brendinë e tyrekanë mejtepin, ku zhvillojnë mësim-be-simin islam. Myftinia ka dy xhami tëvjetra, të cilat e tregojnë kulturën islamedhe janë monumente historike të regji-struara në Ministrinë e Kulturës.

Xhamia qendrore “Tatar SinanPasha”, e cila gjendet në rr. “11 Tetori”p. n., në bazë të informatave që i kaMyftinia e Kumanovës, është e ndërtuarnë vitin 1532. Një gjë e cila e mundonshumë Myftininë dhe xhematin e kësajxhamie është se në oborrin e saj ështënjë trafo e rrymës elektrike, nga ana errugës “11 Tetori”. Këtë trafo e ka ven-dosur herët mdërmarrja “Svetlina”,qysh në kohën e monizmit, pa u pyeturaskush. Vendi ku është vendosur kjotrafo realisht është pronë e Xhamisë,pasi edhe gjendet në oborrin e saj. Njëgjë është për tù habitur se si vendi kuështë trafoja në Kadastrën e Kumanovësfiguron si pronë e EVN-së! Myftinia eBFI-së në Kumanovë disa herë ka kër-kuar mënjanimin e saj nga oborri i Xha-

misë, sepse ajo pengon dhe kur bëhetndonjë defekt aty gropohet dhe punohet,dëmtohet parku i saj dhe rrezikohet edheobjekti i Xhamisë. Të gjitha kërkesattona kanë rënë në veshë të shurdhër tekorganet komunale – thonë në Myftininëe Kumanovës. Me shpalljen e Ligjit përprivatizim të pasurive, Myftinia e Ku-manovës i ka bërë kërkesë Ministrisë sëFinancave në Kumanovë për privatizi-min e oborrit të Xhamisë, sepse nga vitii kaluar oborri i xhamisë është në pro-nësi të shtetit, dhe, për ta privatizuarkëtë pjesë të saj, nevojitet një pëlqimnga EVN, sepse aty e ka pjesën e trual-lit ku është vendosur trafoja, për çkaedhe sot e kësaj dite kjo ndërmarrje nukjep pëlqimin për ta privatizuar oborrin eXhamisë. Kemi bërë kërkesa, takime medrejtorin e saj; kemi kërkuar prej bordittë EVN në Shkup ndihmë, ata thonë seKumanova duhet ta kryejë këtë gjë, por,sot e kësaj dite ka ngelur pa u kryer pri-vatizimi dhe shpresojmë që në të ar-dhmen të gjendet ndonjë zgjidhje –pohojnë në Myftini.

Xhamia në fshatin Tabanoc ”KocaMehmet Beg”, sipas dokumenteve që kaMyftinia e Kumanovës është e ndërtuarnë vitin 1380. Që të mos lihet në mëshi-rën e kohës, Myftinia ka kërkuar nga Mi-nistria e Kulturës që të evidentohet simonument historik i kulturës islame. Mi-nistria e Kulturës – tregojnë në Myftini -me vendim nr. 08-689/9 të datës11.12.2008 këtë xhami e regjistron në ar-kivin e saj si monument historik. Xhamiaështë e rrënuar, për çka Myftinia e Ku-manovës është e interesuar që kjo xhamitë riparohet dhe disa herë janë bërë ta-kime me drejtuesit e kësaj Ministrie dheështë kërkuar që Myftinia ta riparojë, porpasi që Xhamia është monument histo-

rik, Ministria e Kulturës nuk lejon një gjëtë tillë, duke u arsyetuar se këtë punë ebënë vetë Ministria, por duhet të gjendendonatorë. Ministria e Kulturës në vitin2014 e informon Myftininë e Kumano-vës se është gjetur donatori për riparimine saj dhe prej saj kërkon që të japë pël-qimin. Myftinia e Kumanovës menjë-herë e ka pëlqimin, por Ministria eKulturës përpos që i ka bërë disa gro-pime rreth themeleve të saj, asgjë tjetërnuk ka bërë- thonë në Myftininë e Ku-manovës.

Te vështirësitë hyjnë edhe VarrezatQytetëse të myslimanëve, të cilat lloga-riten si pronë shtetërore dhe si të tillajanë të evidentuara në LP. Me varrezat eKumanovës ka menaxhuar dhe edhe sotmenaxhon NP “Pastrim dhe Gjelbërim”– Kumanovë, e cila bën edhe hapjen evarreve. NP “Pastrim dhe Gjelbërim” –thonë në Myftini - i plaçkit qytetarët eKumanovës, duke ua marrë nga 4.000denarë, gjoja ‘legalizim i varrit’. Këtubëhet edhe një gjë tjetër: se njerëzitshkojnë dhe bëjnë kontratë me këtë ndër-marrje për blerjen e vendit. Myftinia eKumanovës nga këto pazare nuk merrasgjë!

Në qytetin e Kriva Pallankës mëherët ka ekzistuar një xhami, e cila ështërrënuar viteve tetëdhjetë nga organet epushtetit. Një grup qytetarësh me përka-tësi fetare islame kanë organizuar bler-jen e një lokal në rr. “11 Tetori” nr. 2 nëkëtë qytet për faljen e namazeve ditoredhe me Vendim të lëshuar nga BFI lejo-het falja e namazit në këtë lokal. Në qy-tetin e Kratovës, ndërkaq, më herët kapasur një xhami në qendër të qytetit, pornë vitin 1978 kjo xhami është rrënuardhe në vendin e saj është ndërtuar objekttjetër.

BASHKËPUNIMI, I SHKËLQYER

Bashkëpunimi i Myftiut me Myfti-ninë e Kumanovës është i shkëlqyer.Duke parë gjendjen ekonomike të ima-mëve gjatë kësaj periudhe kohore, Myf-tiu është në kontakt të pandërprerë meimamët, rregullisht mban mbledhje meanëtarët e Myftinisë, ku shqyrtohenpunët e arritura dhe nevojat tjera qëduhem kryer, për të gjetur mënyrën mëtë mirë për tejkalimin e pengesave që pa-raqiten te të punësuarit në Myftini dhenëpër xhami. me qëllim që të përmirëso-het gjendja e tyre – bëjnë të ditur nëMyftininë e Kumanovës.

Sa i përket bashkëpunimit me Rijase-tin e BFI-së, ai është i shkëlqyer – thonëaty dhe shtojnë: Myftiu Abedin ef. Imeriështë në kontakt me Rijasetin dhe meKryetarin h. Sulejman ef. Rexhepi, i ciliçdoherë thotë se ‘në çdo kohë jam i hapurpër t`ju ndihmuar në nevojat tuaja; pa llo-garitur kohën, natën apo ditën’. Çdo ini-ciativë që merret nga Rijaseti, Myftinia eKumanovës me përpikëri e realizon, qof-shin për nevojat e dy institucioneve arsi-more - Medresenë dhe FSHI-në,organizimet tjera humanitare etj.

Vakëfet, si i vetmi burim i Myftinisëdhe i xhamive për mirëmbajtjen dhe fun-ksionimin e tyre, pas Luftës së Dytë Bo-tërore janë nacionalizuar nga pushteti iatëhershëm. Myftinia e Kumanovës va-zhdimisht kërkon nga organet shtetërorekthimin e vakëfeve të nacionalizuara.Disa xhematlinj, ndërkaq, kanë shprehurdëshirë që disa prona të tyre tìa lënëvakëf Myftinisë së Kumanovës. Kështuqë në Kumanovë dhe në disa fshatra siçjanë Opaja, Sllupçani, Runica, Likova,Bellanoca dhe Mateçi i janë dhuruar disaprona Myftinisë së Kumanovës dhe tëgjitha këto prona tani janë me doku-mente të rregulluara: Vakëf i Myftinisë sëKumanovës.

Bashkëpunimi me mediat në Kuma-novë është i shkëlqyer. Që nga theme-limi i TV ‘Festa’, me plot përgjegjësithemi se kemi një bashkëpunim të shkël-qyer mes nesh dhe kësaj shtëpie infor-mative. TV Festa një kohë të gjatëemeton emisionin fetar “Nën hijen eKuranit”, i cili udhëhiqet nga teologme kualifikime të larta dhe mirë të për-gatitur. Ky emision jepet për çdo të enjtenë mbrëmje dhe zgjon interesim të madhte popullata e kësaj ane – thonë në Myf-tininë e Kumanovës, e cila ballafaqohetnjësoj si 12 myftinitë tjera me sëmundjene koronavirusit dhe me masat e jashtëza-konshme të përballjes me të.

Përgatiti: Enver Zeqiri

Në fillim, Zyra e Vakëfit

Në bazë të informatave që kemi, njeriu i parë i cili udhëhoqime këtë institucion fetar ka qenë Vejsel ef. Alishani, i cili nëdetyrë gjatë periudhës 1906-1913.Myftinia e Kumanovës një kohë u quajt „Zyra e Vakëfit“. Pasmbarimit të Luftës së Dytë Botërore dhe me instalimin esistemit monist, u mor nëpër këmbë, ndërsa pjesëtarëve tësaj iu shtua zullumi, me tendencë – shpërngulja. Myfti aktual, i cili udhëheq me Myftininë e BFI në Kumanovëqë nga viti 2006, është Abedin ef. Imeri.


Shkruan: Atifete Iseni

Hind bint Ebi Umajja, e njohurgjithashtu si Umm Seleme (r. a.),ishte një nga gratë më me ndi-

kim të Muhamedit (a. s.). Ishte fisnike elindur, inteligjente, e mençur dhe e aftë.Para martesës së saj me Muhamedin (a.s.), Umm Seleme (r. a.) ishte e martuarme Ebu Seleme (r. a.). Umm Seleme(r. a.) ishte ndër të parat që e pranoi Isla-min. Vetëm Hatixhja, Aliu, Ebu Bekri (r.a.) dhe disa të tjerë ishin myslimanë paraasaj.

Për shkak të dijes dhe mençurisë,Umm Seleme mbajti një rol shumë tërëndësishëm në shoqërinë islame. Ajoishte një grua e jashtëzakonshme. Sigrua, ajo i kryente dhe i përmbushte tëgjitha detyrat e saj fetare. Gjatë martesëssë saj me Muhamedin (a. s.), ajo u për-poq ta mbante atë të lumtur. Ajo ishte enjohur në shoqëri për inteligjencën, përaktivitetet politike dhe veprimtarinë e sajnë luftën për të drejtat e grave. Umm Se-leme (r. a.) ishte një grua me aftësi përgjykim.

GJITHÇKA PËR TË MIRËN EMYSLIMANËVE

Umm Seleme (r. a.) ishte e prirur tëfliste për atë që ndodh ndërmjet saj dhePejgamberit (a. s.) në shtëpinë e tyre, nëmënyrë që t'i njoftojë myslimanët seçfarë ishte e lejueshme dhe çfarë ishte endaluar, për t'u mundësuar njerëzve tënxjerrin rregullat e sjelljes nga kjo. UmmSeleme (r. a.) nuk ishte e trembur për

zbulimin e detajeve intime të jetës së sajme Pejgamberin (a. s.) për të mirën emyslimanëve.21 Umm Seleme (r. a.)gjithashtu ka nxjerrë rregulla të fikhutnga hadithet që ka dëgjuar dhe transme-tuar nga Pejgamberi (a. s.) dhe i ka për-dorur për të dhënë këshilla duke u bazuarnë to.

Shumë prej haditheve të cilat i tran-smetoi Umm Seleme (r. a.) janë në lidhjeme tema ‘të orientuara për femrat’ si:veshmbathja, zbukurimi, gjërat intimemes burrit dhe gruas, martesa dhe mo-rali. Prandaj, hadithet e transmetuar ngaUmm Seleme (r. a.) janë të përfshira nëgjithë librat kryesorë të jurisprudencësislame dhe dijetarët e jurisprudencës ba-zohen në hadithet e transmetuara ngaUmm Seleme (r. a.).

Umm Seleme (r. a.) ka transmetuarshumë hadithe që i dëgjoi nga Pejgam-beri (a. s.). Në Musnad të Imam Ahmeditajo ka gjithsej 378 hadithe. Në Sahihejnajo ka gjithsej njëzet e nëntë hadithe, ngatë cilat Bukhari dhe Muslimi u pajtuanpër trembëdhjetë hadithe të saj.

Rreth tetëdhjetë e pesë persona tran-smetuan hadithe drejtpërdrejt nga UmmSeleme (r. a.). Transmetuesit ishin burradhe gra, të cilat ajo i mësonte persona-lisht.22 Omeri dhe Zejnebja (r. a.), fë-mijët e saj transmetuan hadithe prej saj,si dhe shërbëtoret (ndihmësit) e saj: HindBint el-Harith dhe Safija bint Shejba;shërbëtoret tjera të saj si: Sunajna dheDumara Umm el-Hasan el-Baṣri, Ku-raibi - shërbëtori i Ibn Abbasit (r. a.),Urva ibn al-Zubejr dhe shërbëtori i IbnOmerit (r. a.) - të gjithë transmetuan ha-dithe nga Umm Seleme (r. a.).

Edhe pse të gjitha gratë e Pejgambe-rit (a. s.) kishin dituri dhe njohuri tëmëdha, Aisha dhe Umm Seleme (r. a.)nuk kishin asnjë rival. Mahmud ibnLabid thotë: "Gratë e Pejgamberit ishinthesare të Hadithit; por, Aisha dhe UmmSeleme nuk kishin asnjë që barazohej meto.23"

Pjesa më e madhe e pyetjeve që iuparashtruan Umm Selemes (r. a.) kanëqenë rreth jetës publike dhe private tëPejgamberit (a. s.). Është mirë të thek-sohet se ata që interesohen dhe e stu-diojnë jetën e Pejgamberit (a. s.), nëdetaje i përdorin shpesh hadithet e tran-smetuara nga Umm Seleme dhe Aisha (r.a.).

Burime të ndryshme raportojnë sePejgamberi (a. s.) mori disa shpallje ngaAllahu (xh. sh.) në shtëpinë e Umm Se-lemes (r. a.). Pra, ky privilegj - të dë-shmojë në shpalljen e disa ajeteve ngaKurani - i është dhënë edhe Umm Sele-

mes (r. a.). Ajeti numër 102 i sures et-Tevbe i është shpallur Pejgamberit (a. s.)duke qenë në shtëpinë e Umm Selemes(r. a.).24

Një shpallje tjetër që Pejgamberi (a.s.) mori në shtëpinë e Umm Selemës (r.a.) është pjesa e dytë e ajetit 33 të suresEl-Ahzab, sipas tefsirit të Ibn Kethirit.25

Ajetet e Kuranit nuk u shpallënvetëm në shtëpinë e Umm Selemes (r.a.), por shumë ajete u shpallën gjithashtutë nxitura nga pyetjet e saj. Umm Se-leme (r. a.) dikur e pyeti Pejgamberin (a.s.) se pse Kurani duket se u drejtohetvetëm burrave, ndërsa gratë gjithashtujanë konvertuar në Islam, luftuan krahpër krah me burrat, migruan me ta dhesakrifikuan po aq sa burrat, nëse jo edhemë shumë. Pas disa ditësh, derisa pokrihte flokët, ajo dëgjoi Pejgamberin (a.s.) të recitojë ajetin 35 të sures Fatir ngaminberi (foltorja).26

Një ajet tjetër, përkatësisht [4:32],gjithashtu raportohet të jetë shpallur pasiUmm Seleme e pyeti Pejgamberin (a. s.):pse gratë trashëgojnë vetëm gjysmën esasisë që trashëgojnë burrat. Kjo, përshkak se burrat ishin të detyruar të lufto-nin në beteja, ndërsa gratë jo.

KONTRIBUTI NË MEDICINË

Gjatë historisë islame, qysh nëkohën e pejgamberit Muhamed (a. s.), kashembuj të grave myslimane që dhanëkontribut të konsiderueshëm në përmirë-simin e cilësisë së jetës shoqërore. Atomorën pjesë gjithashtu në mënyrë aktivenë mjekësi dhe shëndetësi, pasi ishin tëmotivuara nga shqetësimi i tyre për hal-let, gjendjen, e njerëzve. Sheriati (ligjiislam) kërkon që myslimanët të kenëshqetësim për shoqërinë në të gjitha sfe-rat e jetës. Kështu që, gjatë gjithë histo-risë Islame kërkimi i njohuriveshkencore konsiderohej si një veprimadhurimi. Me ardhjen e Islamit, gratë ki-shin mundësi të punojnë si mjeke dhe tëtrajtojnë gra dhe burra.

Titulli si infermiere e parë në Islam iështë dhënë Rufajda bint Saad el Esla-mijja (r. a.). Por, ka pasur edhe gra tëtjera, që ishin infermiere dhe prakti-kuese të mjekësisë në kohën e Pejgam-berit (a. s.), si: Nusajba bint Kaabel-Mazeneja - një nga gratë myslimaneqë ofronte shërbime infermierie për luf-tëtarët në Betejën e Uhudit; Umm Sinanel-Islami (e njohur si Umm Imara), e cilakërkoi lejen e pejgamberit Muhamed (a.s.) që të dilte te luftëtarët për të ushqyertë plagosurit dhe të sigurojë ujë për tëeturit; Umm Matave el-Eslamijja, e cila

vullnetarisht ishte një infermiere nëushtrinë islame dhe njihet për kontributine saj në Betejën e Hajberit; Umm Varakabint Harith, e cila njihet se ka marrëpjesë në përmbledhjen e Kuranit dheshërbimet e saj si infermiere për luftëta-rët në Betejën e Bedrit.27

ARRITJET POLITIKE

Politika është konsideruar si njëfushë që nuk ishte e përshtatshme përgratë, por prania e pejgamberit Muha-med (a. s.) në Mekë vërtetoi se gratë gji-thashtu mund të merrnin pjesë nëpolitikë. Kishte gra Sahabijate në kohëne Pejgamberit (a. s.) që kishin rol të rën-dësishëm në politikë. Ato kontribuan nëemigrimin e disa Sahabëve dhe Sahabi-jate që kërkonin azil politik jashtëMekës; kanë marrë pjesë në formimin ekomunitetit mysliman në Medinë, kanëkëshilluar Pejgamberin (a. s.) në Mekëdhe në Medinë rreth ҫështjeve kundër ar-mikut dhe kanë qenë menaxhuese të po-litikës në Medinë.32

Në këtë pjesë jepet një shpjegim igrave që luajtën një rol të rëndësishëmnë politikë në kohën e Pejgamberit (a.s.):

Esma bint Umajs (r. a.)Esma e pranoi Islamin në Mekë. Ajo

bashkë me tri gra të tjera shkoi të Pej-gamberi (a. s.) dhe kërkoi të emigrojëduke kërkuar azil politik, për të shpëtuarnga problemet dhe lufta, në mënyrë qëata pak myslimanë që kanë mbetur në atëkohë të mos shkatërroheshin nga pabe-simtarët kurejshitë. Esma u nis për nëHabeshe me burrin e saj Xha'fer ibn EbuTalib. Kontributi i saj në politikë ka qenënë këshillat se si duhet të mbrohen my-slimanët nga pabesimtarët.33 Në njëtransmetim, pejgamberi Muhamed (a.s.) thotë se Esma kishte emigruar dyherë, d.m.th. një herë në Habeshe dhenjë herë në Medinë.

Esma bint Ebu Bekr (r. a.)Esma (r. a.) ishte gruaja e Zubejr ibn

Avamit, një nga personat që i është ga-rantuar parajsa (Xheneti) nga kjo botëdhe vajza e Ebu Bekrit (r. a.). Esma nji-het si një grua e cila ishte shumë aktivenë politikë. Roli i saj politik u tregua sesi ajo ishte gjithnjë e përfshirë në da'vadhe në luftë duke e mbrojtur pejgambe-rin Muhamed (a. s.). Gjithashtu, njihetpër sakrificën e saj duke iu dhënë ushqimPejgamberit (a. s.) dhe Ebu Bekrit (a. s.)në shpellën Theur, atëherë kur u përgati-tën të emigronin për në Medinë.34

Kërkimi i njohurive shkencore,veprim adhurimi

GRATË E MEDINËS NË KOHËN E PEJGAMBERIT (A. S.)DHE KONTRIBUTI I TYRE NË DITURI (3)

Si në atë kohë, edhe në kohën tonë, gruaja si shtyllë kryesore e familjes dhee shoqërisë mbetet të vlerësohet dhe të mbështetet për angazhimin e saj,

nga gjurmët që lë në jetën e gjithsecilit.


Shkruan: Kurtali Kurtishi

Duke u bazuar kryesisht në për-shkrimin e Ibn Havkalit, në pe-riudhën më të mirë,

myslimanëve u atribuohet një popullatëprej 300.000 banorësh në Palermo, ngarreth 500.000 gjithsej në Sicili. Sido-qoftë, do të duket më e arsyeshme të zvo-gëlohet dimensioni demografik që iatribuohet kryeqytetit në kohën e apog-jeut të Islamit sicilian. Studiuesit më afërdisiplinave të historisë së qytetit dhe tëhistorisë së urbanizmit supozojnë një po-pullsi totale që është rreth 100.000banorë.i

Në fakt, të dhënat e para (300.000 ba-norë) duken absolutisht të papranueshme,si në raport me dendësinë relative të po-pullsisë së qytetit, së bashku me territorinsicilian, si në raport me dimensionet fi-zike të vetë qytetit.

Megjithatë, edhe hipoteza e dytë(rreth 100.000) mund të nxit disa dy-shime dhe të jetë paksa e tepruar.

Ky aspekt i problemit do të kërkontenjë vëmendje shumë më të thellë se sa ajoqë jemi duke ia kushtuar në këtë rast.

Vërejmë vetëm se një popullsi prej100.000 banorësh presupozon një densi-tet prej rreth 150 hektarë shtrirje të qyte-tit të asaj kohe, më shumë se 650 banorëpër hektar.ii

KOHA E ASAD BIN EL-FURATIT

Asad bin el-Furati ishte një jurist dhegjeneral mysliman nga Persia, i cili zbar-koi në Sicili në krye të egalibëve.

I lindur në Harran (Mesopotami),Asadi vinte nga një familje persiane ho-rasaniane, me traditë ushtarake, të cilëtkishin emigruar në Ifriki (Tunizia esotme) në vitin 761. Edhe pse jetonte në“jetën” e armëve dhe të betejave, i riuAsad preferoi jetën e studimeve dhe të bi-bliotekave.

Në vitin 788 Asadi shkoi në Medinë,ku juristi Malik ibn Enes tubonte traditatjuridike të qytetit në të cilin profeti Mu-hamed (a. s.) kishte jetuar që nga hixhretideri në vdekjen e tij, i bindur se, në tëvërtetë, fryma origjinale dhe interpretimimë i saktë juridik ishin ruajtur më mirë.

Asadi pastaj shkoi në Irak për të stu-diuar te themeluesi i medhhebit hanefij,

Ebu Hanife, ku tanimë përgatitja e tijishte e shkëlqyer.

Kjo përgatitje i mundësoi që të har-tojë një tekst ligjor, të ashtuquajturin Asa-dija, e cila ishte ndoshta traktati më irëndësishëm i malikitëve; më e rëndësi-shme se kjo vepër konsiderohet vetëmvepra Muwatta e Imam Malikut; megji-thatë mbeti një tekst i rëndësishëm stu-dimi për këtë shkollë juridike.

Në Ifriki fama e Asadit rritej gji-thmonë e më shumë dhe për këtë arsye aiu emërua udhëheqës në vitin 818 ngaemiri Zijadullah I, kadiu i Kajravanit,kryeqyteti i egalibëve, në Tunizinë esotme.

I vendosur për të organizaur një “xhi-had detar”, që mund ta ndihmonte nëzgjidhjen e disa prej problemeve seriozetë brendshme, që ishin kontrast me shu-micën e komponentëve berberë dhe atë tëushtrisë arabe, si policë, emiri zgjodhiAsadin të udhëhiqte trupat e armatosura,të cilat ai i nisi nga baza e Suzës (Tunisi).

Mosha pothuajse 70-vjeçare e ko-mandantit nuk nxiti ndonjë koment nega-tiv apo sarkastik, por pati lëvdata për ataqë dëshironin të theksonin se një luan (në

Rukija bint Saife (r. a.)Para Hixhretit (shpërnguljes) të pej-

gamberit Muhamed (a. s.) për në Me-dinë, mosbesimtarët donin ta rrethoninshtëpinë e tij dhe ta mbytnin. Ishte Ru-kijja bint Saife (r. a.) ajo që e këshilloidhe e paralajmëroi të mos ngutet dhemos të shfaqet në publik. PejgamberiMuhamed (a. s.) u nis fshehurazi për nëMedinë duke i pranuar këshillat e Ruki-jes, sepse ajo e dinte situatën aktuale tëasaj kohe.

TË AFTA PËR SHUMË VEPRIMTARIPUBLIKE

Sahabijatet gjithashtu praktikuan af-tësitë e tyre në bujqësi, biznes, tregti, in-dustri, prodhim dhe disenjim të rrobaveetj. Të gjitha këto përmenden në Mu-sned-in e Imam Ahmedit. Bujqësia nukishte aq e zakonshme, por praktikohejkryesisht në zonat pjellore rurale, rrethqytetit të Medinës, sidomos nga gratë eensarëve. Në mesin e emigrantëve (mu-haxhiret), Esma (r. a.) praktikonte buj-qësinë.

Disa nga Sahabijatet drejtuan biznesetë ndryshme. Hatixhja (r. a.) ishte njëbiznesmene shumë e suksesshme dhedërgonte karvanët e vet për tregti nëvende të ndryshme të rajonit. Havlah,Malika, Thakafija dhe Bint Faharija treg-tuan me parfumet orientale të bazuara nëvaj, të njohura si itar. Sauda (r. a.) ope-roi një industri për rrezitjet e lëkurës.

Hatixhe bint Huvajlid (r. a.) ishte

gruaja e parë e Muhamedit (a. s.). Nofkae saj ishte Hatixhetul-Kubra (e madhja).Ajo ishte bija e Huvejlid ibn Esad dheFatimah bint Za'ida. Hatixhja njihet gje-rësisht si personi i parë që e pranoi fenëislame. Dhe, nuk ka dyshim se Hatixhja(r. a.) ishte gruaja më e besuar dhe më epreferuar midis të gjitha martesave tëPejgamberit (a. s.).

Historia e suksesit të Hatixhes (r. a.)në biznes fillon para Islamit, kur ajo pasdivorcit nga burri i saj, i kushtoi gjithëvëmendjen edukimit të fëmijëve dhendërtimin e një biznesi, të cilin e trashë-goi nga babai i saj dhe këtë e bëri në njëshoqëri ku ishin dominantë burra të rre-zikshëm. Ajo ishte një grua delikate, in-teligjente dhe e mprehtë. Me aftësitë esaj në biznes, Hatixhja (r. a.) arriti tëbëhet gruaja më e pasur dhe një ndër mëtë suksesshmet në mesin e tregtarëve tëMekës.

Pas vdekjes së babait të saj, ajo moripërsipër biznesin. Kjo përgjegjësi ishte evështirë. Ajo tregtonte mallra përmesqendrave të tregtisë të asaj kohe, ngaMeka në Siri dhe deri në Jemen. Ajo pu-nësoi burrat më të besueshëm, me karak-ter të fortë, për të guxuar në përballimine rrugëve të rrezikshme tregtare. Biznesii saj ishte më i madhi se sa të gjitha treg-titë e fisit kurejshit, të kombinuara së ba-shku, ndërsa mallrat e saj ishin me cilësitë lartë. Politika e saj ishte të punësojëpunëtorë të ndershëm, të tillë që ta pre-zantojnë emrin e saj në mënyrën më të

mirë.Jeta, vepra dhe kontributi i gruas my-

slimane në dije ka qenë dhe vazhdon tëjetë i jashtëzakonshëm. Nga gjithë ajo qëu paraqit më lart, është lehtë e kuptue-shme se gratë myslimane (gratë e Medi-nës) janë shquar me angazhim serioz,konkret dhe shumë frytdhënës, duke fil-luar nga dija islame në Kuran e Hadith,gjithashtu edhe në fusha të tjera si: eko-nomi, tregti, mjekësi, politikë e në jetënsociale të çdo individi.

Ajo që mbetet shqetësim, është ne-glizhimi në mënyrë të vetëdijshme (osetë pavetëdijshme) i shpalosjes së këtyrevlerave dhe kontributeve në shoqërinë egjerë nga ana e studiuesve dhe kontri-butdhënësve të kësaj fushe.

Nënat e besimtarëve mbesin ikonatmë të forta të angazhimit dhe të vullnetitpër të qenë kontributdhënëse në ndryshi-min konkret të çdo lëmi që ato përfaqë-sojnë.

Si në kohën e pejgamberit Muhamed(a. s.), por dhe në kohën tonë, gruaja sishtyllë kryesore e familjes dhe e shoqë-risë mbetet të vlerësohet dhe të mbështe-tet për angazhimin e saj nga gjurmët qëlë në jetën e gjithsecilit.

Lusim Allahun e Madhërueshëm t’ishpërblejë në shkallët më të larta të Xhe-netit të gjitha gratë, nënat myslimane,për kontributin e tyre në të mirë të sho-qërisë dhe të komunitetit tonë.

(Fund)(Fusnotat, hequr nga Redaksia)

Legjenda thotë: pas zbarkimit,anijet në flakë...

PËRHAPJA E ISLAMIT NË SICILI GJATË SHEKUJVE VIII-XII (3)

Një invazion fillestar inormanëve ndoqi një ftesëvendore të myslimanëve. Njëringa emirët e myslimanëveformoi një marrëdhënieintelektuale me Roxherin, tëvëllain më të ri të Hautvillëvenormanë, i cili nuk e refuzoiofertën. Nën këto rrethana tëfavorshme, normanët zbarkuannë Sicili në vitin 1061 dhe filluantë përparonin me shpenzimet emyslimanëve. Dy shekuj pasmarrjes së ishullit nganormanët, myslimanët uçrrënjosën nga ishulli.


arabisht, esed), biri i lumenjve më të më-dhenj - Eufratit (në arabisht, at-Furat),ishte më i miri që mund të zgjedhej përtë qenë në krye të ushtrisë.

Nga ana tjetër, përpjekja për ta çliruarSicilinë merrte frymëzim nga kërkesa përndihmë nga patriarku Fimi, një turban ikrishterë i flotës bizantine, i cili i ishtedrejtuar emirit të Kajravanit. Fimi kishtepër qëllim ta bënte Sicilin të pavarur ngaBizanti, duke vendosur veten në krye tëkëtij realiteti të ri politik.

Emiri pranoi hipotezën e një aleanceme një të krishterë pa hezitim, por nukishte e qartë se deri në çfarë mase aderiminë projektin e Fimit ishte serioz.iii

Më 14 qershor të vitit 827, flotataleate lundronin nga Gjiri i Suzës, dhepas tri ditësh ato arritën në Mazara në Si-cilinë jugperëndimore, ku zbarkimi uzhvillua më 16 qershor 827, nën koman-dën e Asad ibn al-Furatit.iv

Ata iu bashkuan ushtrisë besnike ndajFimit, por aleanca shpejt filloi të përke-qësohet - një pjesë e myslimanëveshkëmbeu disa prej partizanëve të Fimitme trupat armike, dhe plasi një përleshjemes tyre. Edhe pse trupat e Fimit u ur-dhëruan t’i vendosin një shenjë dalluesenë helmetat e tyre, Asadi njoftoi qëllimine tij për të vazhduar fushatën pa to.v

Dy ushtritë u përleshën në një fushënë juglindje të Mazarës, ku trupat e Asa-dit, pas nxitjeve nga komandanti i tyre,arritën një fitore.

Balata u detyrua të tërhiqej fillimishtnë Enna dhe pastaj në Kalabri, me shpre-sën e rekrutimit të trupave të reja.vi

Ndërkohë Asadi u largua nga Mazaranë Ebu Zaki el-Kinanin dhe u kthye nëSirakuzë. Ushtria myslimane përparoipërgjatë brigjeve jugore drejt kryeqytetittë ishullit, por në Acrae një udhëheqës iqytetit u ofroi haraç në këmbim që tëndalte marshin ushtria myslimane.

Ky propozim u bë ndoshta për të fi-tuar kohën e nevojshme për qytetin, përt’u përgatitur më mirë për një rrethim tëmundshëm. Asadi ndaloi trupat e tij përtë pushuar disa ditë. Në të njëjtën kohë,Fimi u pendua për aleancën e tij me ega-libët dhe hapi fshehurazi kontakte me im-perialët, duke i këshilluar ata që t’urezistojnë arabëve.vii

Sipas një legjende, emiri i berberëvedërgoi në Sicili 40.000 luftëtarë, dukepërfshirë edhe udhëheqësin e quajtur Hal-kamo. Ai pasi zbarkoi në Mazara, u vuriflakën anijeve, për t’u treguar se nuk ki-shte kthim prapa dhe se Sicilia në një më-nyrë apo tjetër duhej çliruar.viii

Ndërkohë, myslimanët kishin rifilluaravancimin e tyre të rrethonin qytetin. Bi-

zanti, i cili në të njejtën kohë u detyrua tëpërballet me myslimanët në Kreta, nukishte në gjendje të dërgonte përforcimenë Sicili; ndryshe nga arabët, të cilëtmorën përforcim nga Afrika.

Justian Participatio, udhëheqës i Ve-nedikut, si dhe konsull i Perandorisë Bi-zantine, nxitoi të ndihmonte qytetin, pornuk ishte në gjendje të detyronte mysli-manët që mos e mbajnë të rrethuar qyte-tin.

Sidoqoftë, banorët filluan të vuaninnga mungesa e furnizimeve, si dhe ngashpërthimi i një epidemie në pranverën evitit 828, e cila i kushtoi me jetë Asadit.Ai u zëvendësua nga Muhamed bin ebuel-Xhawari.ix

KULTURA ARABE

Profesori i njohur Karim Hannachiargumenton se do të duheshin me mijërafaqe për të njohur gjithçka që arabët idhanë kulturës në Sicili, prandaj do tëmundohemi të bëjmë një përmbledhje tëshkurtër.

Gjatë periudhës në të cilën Siciliaishte nën sundimin mysliman, deri në fil-lim të shekullit XIII, kishte burra me kul-turë të lartë, veçanërisht nëpër xhamia, kustudionin dhe mësonin leksikografinë,gramatikën dhe shkencat fetare. Pastaj,jurisprudenca (fikhu), hadithi – tradita ePejgamberit (a. s.) dhe kiraeti – leximi iKuranit.

Linguisti më i rëndësishëm i ishullitishte sigurisht Ibn Rashik, i lindur nëAfrikën veriore në vitin 1000 dhe emi-groi në Mazara del Vallo, ku shkroi njënga veprat më të bukura poetike të kohës,Kitab el Umda, i frymëzuar nga jeta dhepeizazhi sicilian, por nga mënyrat tipikemyslimane. Ibn Rashiki vdiq në moshën70-vjeçare, duke lënë prova të poezisëshumë të lartë.

Para se të futemi në referencat letrare,duhet të kujtojmë dijetarët sicilianë, siçjanë: sirakuziani Ibn al-Fahham (1062 –1122), juristi el-Mazari (vdiq 1141) dhemistiku apo sufisti al Karkunti (vdiq983), pastaj ndër gramatikanët, filologët,retorikët dhe dijetarët sicilianë al-Kattani(vdiq 1118) dhe Ibn Rashiki (vdiq 1070).

Një doktrinar i njohur, i lindur në Si-cili dhe i emigruar në Lindje, ishte IbnZafur as-Sakili (vdiq 1171), autor i trak-tatit “Konfrontimet politike”, kushtuarIbn Haxxherit, mysliman i njohur nga Pa-lermo, përkthyer në italisht nga MicheleAmari. Ndër filologët e Palermos, më imadhi ishte Ibn Katta (1041 – 1121), porvepra e tij është humbur, gjë që lë një bo-shllëk të madh për njohjen e historisë së

letërsisë arabe siciliane. Ishte autor i njëhistorie të Sicilisë, e cila u humb bashkëme një përmbledhje të poetëve arabo-si-cilianë “Perla të çmuara nga poetët eishullit”, prej së cilës u gjetën vetëm 66fragmente.

Ndoshta të gjitha u humbën kur IbnKatta, me ardhjen e normanëve, vendositë emigrojë në Egjipt.

Dihet që vepra përbëhej prej 170 fa-qeve për poetët arabë të Sicilisë, ngashek. X deri në shek. XII, dhe prej tyrekanë mbetur vetëm 70.

Prej poetëve më i rëndësishëm ështësirakuziani Ibn Hamdis, i cili ka lënë njëvepër prej rreth 6.000 vargjesh. Biogra-fia e tij thotë se është nga Sirakuza, pordisa burime të tjera thonë se ka lindur nëNoto në vitin 1055. Sigurisht, e ka parërënien e Mbretërisë Kalbite dhe shkatëri-min e saj. Pas pushtimit norman ka emi-gruar në Sevilja, ku ka qenë mik i emirital-Mu’tamid. Pas rënies së emirit të Se-viljes shkon në Afrikë, ku këndoi për Di-nastinë Zirite. Ibn Hamdis vdiq nëmoshën 80-vjeçare, në vitin 1133, në Bi-giaya ose në Maiorka. Nga mërgimi kën-doi Sicilinë e tij.

Gjithashtu, duhet të përmendim dyAbdurrahmanat - njëri nga Butera dhetjetri nga Trapani, i njohur si sekretar iRuxherit, të cilët lavdërojnë pallatet dhekopshtet mbretërore të Palermos.

Këta dy, sipas dijetarëve sicilianë,janë emblemat e poezisë arabo-siciliane.x

RËNIA E SICILISË

Për ta kuptuar rënien e Sicilisë nëfund të shek. XI, është e nevojshme qëshkurt të sqarojmë kontekstin e myslima-nëve në atë kohë.

Në shek. XI bota myslimane ishte ekyçur në luftë mes shiitëve dhe sunitëve,mes tajfave (grupeve) të ndryshme nëSpanjë dhe mes princërve të ndryshëm tëLindjes.

Bota krishtere, duke pasur dobi ngakëto përçarje, ndërmori një ofensivë tëmadhe nga të katër anët.

Në Spanjë zbriti një aleancë e france-zëve dhe forcave të tjera evropiane, ku ehoqën kontrollin e myslimanëve. Barba-stro u mor në vitin 1063, pasuar me therjedhe dhunime masive të grave mysli-mane.xi

Në lindje lufta e brendshme mes my-slimanëve i ftoi Kryqëzatat (1095 –1291), një sulm i fuqishëm dyshekullorqë kërcënoi me zhdukje gjithë atë që ishteislame, gjë që nuk ka ndodhur me sel-xhukët dhe mamlukët, në veçanti, të cilëtkanë luftuar në shumicën e luftërave kun-

dër kryqëtarëve dhe aleatëve të tyremongolë.

Sicilia pati të njëjtat simptoma si-kurse Spanja dhe Lindja, dhe ajo nukpati forca të myslimanëve për të luf-tuar. Dy shekuj pas marrjes së ishullitnga normanët, myslimanët u çrrënjo-sën nga ishulli.

Fillimi i fundit të myslimanëve nëSicili zuri në çelje të shek. XI, me njëluftë të hapur mes Kalbid Emir-it ngaPalermo dhe Ziridit nga Tunizia. Plo-tësisht të vetëdijshëm nga kjo ngatër-resë e brendshme mes myslimanëvesicilianë, aty erdhi një politikë parë-sore për forcat krishtere për ta marrëishullin.

Së shpejti, normanët arritën t’uarrëmbenin ishullin myslimanëve. Nor-manët, të cilët pastronin nëpër Italinëjugore, ishin një bandë e vogël dhemyslimanët nuk ishin të ndarë, kursenormanët nuk kishin pikëmbështetje,dhe brenda një gjenerate, banda evogël e aventurierëve formoi njëmbretmbështetje dhe brenda një gje-nerate, banda e vogël e aventurierëveformoi një mbretëri për vete.

Lufta e brendshme e vazhdueshmemes kryekomandatëve vendorë ishte fak-tori kryesor në pushtimin e lehtë dhe tëshpejtë të normanëve në vitin 1070.

Në fakt, një invazion fillestar i nor-manëve ndoqi një ftesë vendore të mysli-manëve. Njëri nga emirët e myslimanëveformoi një marrëdhënie intelektuale meRoxherin, të vëllain më të ri të Hautvil-lëve normanë, i cili nuk e refuzoi ofertën.Nën këto rrethana të favorshme, norma-nët zbarkuan në Sicili në vitin 1061 dhefilluan të përparonin me shpenzimet emyslimanëve.

Kjo dukej se nuk i mërziste aq mysli-manët, madje edhe kur normanët u bënëgjysmë pronarë të ishullit, kryetarët emyslimanëve vazhdonin të luftonin njëri-tjetrin. Në fakt, sicilianët e krishterë mëpak e përkrahnin pushtimin norman se safraksionet myslimane. Në vitin 1062, Ro-xheri I pati sukses në pushtimin e Mesi-nës; në vitin 1072 Palermo ra dhe gjatënjëzet viteve të tjera i gjithë ishulli erdhinën një kontroll të sigurt të normanëve.

Komunitetet arabofolëse mbijetuannë Sicili për më shumë se dy shekuj nënsundimin norman. Kjo mbijetesë tregonndikimin e gjerë Islam të mësimit dhe ci-vilizimit në të gjitha mënyrat dhe for-mat.xii

Pas zbarkimit të normanëve në shkurttë vitit 1061 në majën verilindore tëishullit, krijuan një grup të armatosur nëMessina. Rreth një dekade më vonë, në

vitin 1072, Palermo kapitulloi pas pesëmuajsh rrethim dhe bëhet kryeqyteti nënkontrollin e normanëve.

Sulmi dhe pushtimi i kështjellavetjera kryesore të ishullit (Trapani në vitin1077, pastaj Tormina Girgenti në vitin1087 dhe Castrogiovanni në vitin e ar-dhshëm) nxitën dhunë dhe shkatërrimenë pjesë të ndryshme të vendit.

Jo më pak se 30 vjet ishin të nevoj-shme për kontrollimin e të gjithë ishullit.Një periudhë e gjatë dhune kaploi terri-toret që ishin gjatë periudhës myslimane.

Dëshmitë e rralla të kësaj epoke duketse përshkruajnë një vend të mbushur megërmadha, ku ndërtesat më të bukura teepokës islame ishin shkatëruar.

Pushtimit norman, pas shkatërimit qëka bërë, i shtohen - duke filluar nga gjy-sma e dytë e shek. XII - edhe presionetdhe masakrat ndaj popullatës.xiii

Në vitin 1161 nis masakra e Paler-mos, ku myslimanët më vonë kufizohenvetëm në brendi të një lagjeje të qytetit, tëcilët më pas do të zhvendosen në fshatra,ku banonin myslimanët. Kjo periudhë egjatë e përgjakur shkaktoi braktisjen e Si-cilisë nga një numër i madh i popullsisëqë është vështirë të specifikohet, të cilët unisën në drejtim të brigjeve të Afrikës.

Ata të cilët mbetën, u përpoqën tëgjejnë një strehë të sigurt nëpër fshtarat efortifikuara, nëpër vende ku mund tëmbronin veten më lehtë. Veçanërisht nërajonin perëndimor të ishullit.

Një valë e re masakrash goditi ishul-

lin në vitet 1189 – 1190, ku me vdek-jen e Uiliamit II thyhet ekuilibri socialdhe politik, i cili kishte siguruar njëperiudhë të shkurtër paqeje.

Pasojat e goditën popullatën my-slimane nëpër fshatra, të cilët vazhdo-nin rrugën drejt vendeve më të sigurta.

Në vitet 1189 – 1190 u shkatër-ruan shumë shtëpi. 100.000 mysli-manë, sipas veprave të Enrico VI, udetyruan t’ia mësynin malit, duke ikurnga lufta.

Disa dekada më vonë një lëvizje ekryengritjes nisi një luftë të gjatë ci-vile, një ndër momentet e fundit të hi-storisë së Sicilisë arabe-myslimane.

Shumica e myslimanëve të ishullitu dëbuan në Lucera dhe Pulja. Dë-bime të reja ndodhën në vitin 1239dhe në fund të vitit 1243, ku qendrat efundit islame të Sicilisë, Jato dhe En-tella, u pushtuan nga Federiku II.xiv

Zhdukja e popullatës myslimanenë ishull, me dëbimin e tyre gjatë gjy-smës së parë të shek. XIII, ishte e për-gjithshme? Përgjigja ndaj kësajpyetjeje është shumë e vështirë; ajo që

është e sigurt, është fakti se duke filluarprej kësaj periudhe myslimanët e Sicilisënuk ekzistuan më si një shoqëri e veçantëqë njihej në popull.

Duke e kufizuar periudhën me ekspe-ditën e parë arabe, në vitin 827 dhe dë-bimi i fundit në vitin 1243, prania eIslamit në Sicili ka zgjatur pak më shumëse katër shekuj.xv

(Vazhdon)

i P. Cuneo; Storia dell’urbanistica, Il mondo Isla-mico, Laterza, Roma – Bari, 1986, fq. 171

ii Federico Cresti, Citta, teritorio, popolazione nellaSicilia musulmana, Mediterranea, 2007, fq. 27

iii Michele Amari, Storia dei Musulmani di Sicilia,a cura di Carlo Alfonso Nallino, edizione rive-duta e coretta da C.A. Nallino, Catania, RomeoPrampolini, 1933 – 39, fq. 3 voll. (in 5 tomi)

iv Michelangleo Schipa, Eufemio da Messina, in En-ciclopedia italiana, Roma, Istituto dell’ Ebciclo-pedia Italiana, 1932; URL: 28.10.2015

v John Ragnell Bury; A History of the EasternRoman Empire – From the Fall of Irene to theAccesion of Basil I (A.D. 802 – 867), London,Macmillan and Co., 1992, fq. 298

vi John Ragnell Bury; A History of the EasternRoman Empire – From the Fall of Irene to theAccesion of Basil I (A.D. 802 – 867), London,Macmillan and Co., 1992 fq. 298-299

vii Po aty, fq. 299viii Alberto Costantino, Gli Arabi in Sicilia, Antares,

Palermo, 2005, fq. 13ix Burry, fq. 300 – 302 x Alberto Costantino, Gli Arabi in Sicilia, Antares,

Palermo, 2005, fq. 20 – 21 xi Salah Zaimeche, Sicilia, ngritja dhe rënia e my-

slimanëve, Logos -A, 2013, Shkup, fq. 15xii Salah Zaimeche, Sicilia, ngritja dhe rënia e my-

slimanëve, Logos -A, 2013, Shkup, fq. 17 – 18 xiii Federico Cresti, Citta, teritorio, popolazione

nella Sicilia musulmana, Mediterranea, 2007,fq. 29

xiv Federico Cresti, Citta, teritorio, popolazionenella Sicilia musulmana, Mediterranea, 2007,fq. 30

xv Po aty, fq. 31


Shkruan: Prof. dr. Abdulxhemil Nesimi

Agjërimi i muajit të bekuar të Ra-mazanit është obligim nga Allahufuqiplotë për besimtarët. Rrje-

dhimisht, është dhuratë dhe nder nga Zotipër ne, sepse drita e tij (e Ramazanit) rre-zaton në zemrat dhe shpirtrat e besimta-rëve, të cilat kënaqësinë e vet e gjejnë nëadhurimin e Allahut fuqiplotë. Për këtëarsye, disa myslimanë të cilëve Allahu fu-qiplotë u ka dhuruar pasuri, e pastrojnëpasurinë e tyre nëpërmjet zeqatit, të cilindetyrim mund ta kryejnë edhe gjatëmuajve të tjerë, mirëpo, për t’i shtuar edhemë tepër veprat e mira, e kanë bërë

shprehi që gjatë këtij muaji të japin zeqa-tin e pasurisë së tyre.

Nisur nga kjo, zeqati është njëra prejpesë shtyllave mbi të cilat është ngriturIslami. Ai është ibadet (adhurim) që i ku-shtohet Allahut të madhërishëm; njëkohë-sisht, është institucion mjaft irëndësishëm dhe i dobishëm për mysli-manët.

Përmes kryerjes së këtij obligimi, my-slimani e pastron jo vetëm shpirtin e vet,por edhe pasurinë që ia ka dhuruar dhemundësuar Allahu i gjithëmëshirshëm.

Për t’i motivuar besimtarët në dhëniene zeqatit, njëkohësisht për shpërblimin eshumëfishtë dhe bekimin e pasurisë së ze-qatëdhënësit, Allahu fuqiplotë e ilustron

me shembull konkret dhe thotë Furni-zuesi: “Shembulli i pasurisë së atyre që ejapin në rrugën e Allahut është si një ko-kërr prej së cilës mbijnë shtatë kallinj,ndërsa në secilin kalli ka nga njëqind ko-krra. Allahu ia shumëfishon (shpërblimin)atij që dëshiron; Allahu është Bujar iMadh, i di qëllimet.”

DOMETHËNIA E FJALËS ZEQATË(ZEKAT)

Nocioni “zeqatë” (zekat) është termarab dhe në gjuhën shqipe do të thotë pa-strim, shtim, rritje etj. Në aspektin termi-nologjik zeqati shpreh veprimin e dhëniessë një malli në sasi dhe masë të caktuar

nga persona të caktuar personave dhevendeve të caktuara.

Në kuptimin shpirtëror zeqatë do tëthotë pastrim nga mëkatet dhe kënaqje evullnetit dhe e urdhrit të Allahut të ma-dhërishëm. Zeqati e pastron dhe e çlironnjeriun nga makutëria ndaj të mirave tëkësaj bote. Ai të shpie në njohjen se vlerae njeriut matet sipas virtyteve morale dhehumane, e jo sipas pozitës dhe madhësisësë pasurisë.

Me zeqatë nënkuptojmë edhe pastrimtë pasurisë nga e drejta (haku) e huaj,sepse njeriu kurrë nuk është i sigurt, edhekrahas kujdesit të tij, se diç e palejueshmenuk është futur në pasurinë e tij.

Institucioni i zeqatit u bë obligim përmyslimanët qysh në Mekë. Mirëpo, my-slimanët atëbotë qenë të persekutuar e tëkeqtrajtuar nga ana e idhujtarëve mekas,kështu që në pikëpamje materiale ishinshumë të dobët, andaj urdhëresa e zeqatitnuk mund të zbatohej në tërësi.

Kjo dispozitë përsëri është theksuar nëMedinë, në vitin e dytë pas Hixhretit, nëajetin: “Falni namazin dhe jepni zeqatën;dhe faluni me ata që falen (bini në rukume ata që bien)”, prej kur edhe filloi qëzeqati të kryhet në praktikë.

Vlera, përkatësisht lartësia e zeqatit,nuk është caktuar me Kuran, siç nuk janëprecizuar më detajisht as edhe urdhëresattjera, siç janë namazi, haxhi etj. Muha-medi (a. s.) e ka caktuar përqindjen endarjes së zeqatit: “Ndajeni një të dyze-tën pjesë të pasurisë suaj”, që d. t. th.:2.5%. Ndërsa, Ebu Bekri dhe Omeri ekanë qartësuar detajisht këtë me rregullo-ret e tyre.

Arabët më të pasur, të cilët në fillimqenë të prirë të kalonin në Islam, këtë ur-dhëresë e shikonin me dyshim, sepseIslami u paraqit si sistem i ri social. Mble-dhja e zeqatit, si edhe e tatimeve dhe kon-tributeve të tjera, ishte brengë e shtetitislam. Edhe pse bota arabe gjatë jetëssë Muhamedit (a. s.) e pranoi Islamin ma-sivisht, përsëri shumëkush nuk mundi t’iflakte shprehitë dhe zakonet e veta pa-gane. Prandaj, ca fise pas vdekjes së Mu-hamedit (a. s.) refuzuan ta japin zeqatindhe kaluan në anën e ca pejgamberëve tërrejshëm - si Musejleme el-Kedhabi -duke deklaruar se nuk e lëshojnë Islamin,por vetëm refuzojnë ta japin zeqatin. Ka-lifi Ebu Bekr pa kurrfarë ngurrimi luftoikundër këtyre fiseve, duke i detyruar tajepnin zeqatin.

Zeqati, si detyrë e domosdoshme fe-tare (farzi ajn) e çdo myslimani dhe my-slimaneje të pasur, të cilët posedojnë sasitë caktuar të pasurisë – nisabin, është iobliguar me burimet kryesore të Sheriatit,

Kuran dhe Hadith.Obligueshmëria e zeqatit rrjedh nga

më shumë se 70 ajete kuranore, e në ve-çanti është potencuar në kaptinën Et-

Teube, ku përmend tetë kategori tëmyslimanëve të cilëve u takon zeqati:“Sadaka (zekati) është pa dyshim për tëvarfrit, nevojtarët, për ata që e mbledhin,për ata zemrat e të cilëve duhet përvetë-suar, për lirimin e skllevërve, për bor-xhlinjtë e mëdhenj, për luftëtarët nërrugën e Allahut dhe për udhëtarët e mbe-tur në rrugë. Allahu ka përcaktuar kështu.Allahu Di çdo gjë dhe është i Urtë.” (Et-Tevbe: 60)

Zeqati bashkë me namazin përmendetnë 32 vende. Ajetet me kuptimin “Falninamazin dhe jepni zeqatin” ose “e falinnamazin dhe e japin zeqatin”, të cilat epohojnë karakterin kategorik të zeqatat, tëcilat përsëriten në më shumë se dyzetvende të Kuranit me anë të foljeve të dia-tezave të ndryshme.

KURANI E QARTËSON SE KUJTDUHET T’I JEPET ZEQATI

Nëse e sodisim Kuranin, do të sho-him se i Madhërishmi i drejtohet Muha-medit (a. s.) duke i thënë: “Merr prejpasurisë së tyre (zeqatin ), që t’i pastroshme të dhe t’u shtosh begatinë...” (Et-Teube: 103) Pra, e urdhëron Pejgambe-rin për organizimin dhe zbatimin edhënies dhe mbledhjes së zeqatat. Kyajet, bashkë me ajetet që tregojnë se kujtduhet t’i jepet zeqati, tërheqin vëmendjennë mënyrë të veçantë, me qëllim që tëmos lihet ndonjë boshllëk.

Siç dihet, në hadithin e njohur si “Ha-dithi i Xhibrilit”, tregohet se Xhibrili i patishkuar Pejgamberit me pamje njeriu dhe eka pyetur për çështje të ndryshme. Ndërkëto, pyetjes së tij se “ç’është Islami”,Pejgamberi i është përgjigjur: “Islamiështë të dëshmosh se nuk ka zot tjetër, për-veç Allahut dhe se Muhamedi është i dër-guar i Tij, të falësh namazin, të japëshzeqatin, të agjërosh Ramazanin dhe tëbësh Haxhin, në qoftë se ke mundësi.”Kjo përgjigje dhe dialogë të ngjashëmjanë dëshmi që tregojnë për detyrimin edhënies së zeqatit.

Në bazë të ajeteve të cituara, zeqatijepet në arkën e përbashkët (Bejt’ul-mal),nga e cila plotësohen kategoritë e për-mendura. Në kushtet në të cilat sundonligji i Sheriatit, kjo është në kompetencëtë shtetit, kurse në rrethanat sikurse janëkushtet tona, ky është detyrim dhe ema-net i Bashkësisë Fetare Islame. Prandaj,te zeqati nuk ka marrëveshje, sepse kyështë detyrim (farz), sikurse nuk ka ujdi

me namazin, me agjërimin - a duhet të ag-jërohet, me Haxhin e kështu me radhë.Për çdonjërin nga këto detyrime besimta-rët duhet të thonë: “E dëgjuam dhe i bin-demi.”

Në mënyrë të veçantë, zeqati nukështë vetëm një ndihmë materiale-pasu-rore, por një adhurim si namazi, si agjë-rimi dhe si haxhi. Njeriu që beson, me anëtë zeqatit zbaton një urdhër të Zotit, dukefituar shpërblim për ahiretin. Ndërkaq,shpërblimi i fituar është elementi më irëndësishëm që e formon jetën e pasme,para së cilës do të ndodhet njeriu pas bë-mave të tij në këtë botë.

Për sa u përket adhurimeve, ato mundtë jenë fizike (trupore) si: namazi dhe ag-jërimi, ndërkaq zeqati është adhurim qëka të bëjë me kapitalin dhe shpreh një or-ganizim që synon ngritjen e nivelit tëgjendjes dhe mirëqenies shoqërore jovetëm të një grupi, por të gjithë shoqërisë.Madje, zeqati nuk është një institucionndihme i rekomanduar siç janë institucio-net e solidaritetit dhe të ndihmës në si-steme të tjera; përkundrazi, është njëprej elementeve kryesore mbi të cilinngrihet feja.

Nga urdhëresat kuranore rezulton sezeqati është detyrë dhe e drejtë. Detyrë etë pasurve ndaj të varfëve, ndërsa e drejtëe të varfëve ndaj të pasurve. Këtë të drejtëe përcakton Allahu fuqiplotë, sepse Aiështë pronari i vërtetë i pronës dhe i pa-surisë. Prandaj, është eliminuar trualli qëdo t’i linte shteg të pasurit që, duke idhënë zeqatin të varfrit, ta linte atë nëndetyrimin e mirënjohjes.

DETYRAT NË ISLAM

Detyrat në Islam janë me funksione tëcaktuara, të përcaktuara në jetën e indivi-dit dhe të shoqërisë islame, dhe çdo ne-glizhim ose keqzbatim i këtyre detyraveçon në prishjen e ekuilibrit qiellor, dukeshkaktuar probleme dhe trazira në jetën enjerëzve. Kështu që, kur një myslimannuk e kryen detyrën e tij të caktuar ngaAllahu fuqiplotë, ai besimtar jo vetëm seka bërë mëkat të madh, pasi nuk i ështëbindur urdhrit të Krijuesit, njëkohësishtka përgjegjësi tjetër, sepse ka shkaktuarçrregullime në sistemin ekonomik dhe fi-nanciar të shoqërisë dhe të shtetit islam,duke krijuar varfëri dhe mungesa investi-mesh në sfera të ndryshme të jetës. Nësemyslimanët nuk e japin zeqatin, atëherëme çfarë do të paguhen grupet përfituesetë zeqatit, të cilat janë caktuar nga ana eKrijuesit?! “Zeqati është për të varfrit,për fukaranë, për punonjësit që merrenme zeqatë, për zemërdobëtit, për skllevë-

Zeqati - kushti i tretë i fesë islame

Nga urdhëresat kuranore rezulton se zeqati është detyrë dhe e drejtë. Detyrë e tëpasurve ndaj të varfëve, ndërsa e drejtë e të varfëve ndaj të pasurve. Këtë të drejtë

e përcakton Allahu fuqiplotë.


rit, për borxhliun, për ata që janë në rru-gën e Zotit, për të mbeturin në rrugë - de-tyrë prej Allahut. Allahu është i Ditur dhei Urtë.” (Teube: 60)

Në qoftë se ne sot nuk e paguajmë ze-qatin, atëherë me çfarë do të mbahet Fa-kulteti i Shkencave Islame?! Me çfarë dotë mbahen medresetë, studentët, vakëfet,xhamitë, jetimët etj.?! Prandaj i ka mbu-luar varfëria, skamja dhe injoranca ven-det myslimane, të cilat i njohin ligjet eZotit, por nuk i zbatojnë ato.

Pejgamberi (a. s.) ka thënë: “O mu-haxhirë, pesë gjëra e lus Allahun të mosi arrini: Kur të shfaqet hapur imoralitetinë një popull, atëherë ata do të sprovo-hen me sëmundje dhe dhimbje të cilatnuk kanë qenë kurrë më parë. Kur njerë-zit të mashtrojnë në matje dhe në pe-shore, atëherë do të sprovohen me vite tëvështira, me mungesë ushqimi dhe mediktatura. Kur njerëzit të ndalen dhe mosta japin zeqatin e pasurisë së tyre, atë-herë do t’u ndalet shiu nga qielli dhe, potë mos ishin kafshët, kurrë nuk do t’ubinte shi. Kur njerëzit do të thyejnë besëndhe premtimet, atëherë Allahu do t’uçojë udhëheqës nga jashtë, të cilët do t’ugrabisin pasurinë atyre. Dhe, kur ima-mët të mos punojnë me atë që Allahu eka zbritur në Librin e Tij, atëherë Allahudo të hedhë mes tyre përçarje dhe armi-qësi.”

Komentuesi bashkëkohor MuhamedReshid Rida në komentin e tij (El-Menar),gjatë komentit të ajetit të zeqatat, kathënë: “Islami me obligimin e zeqatit dal-lohet mbi të gjitha fetë dhe ligjet tjera.Këtë gjë e pohojnë edhe intelektualët dhenjerëzit e mençur prej tërë botës. Sikurmyslimanët ta kishin kryer siç duhet këtështyllë të fesë, në mesin e tyre nuk do tëgjendej asnjë i varfër, asnjë fukara dhe ne-vojtar, sepse Zoti u ka dhënë begati dhemirësi të pafund, por pjesa më e madhe etyre e kanë lënë këtë obligim. Si rrjedhojëe këtij neglizhimi, ata kanë korrur atë çkakanë mbjellë - duke u bërë populli megjendjen më të keqe ekonomike dhe poli-tike. Ata kanë humbur sundimin, dinjite-tin dhe nderin duke u bërë vartës dhenevojtarë të popujve të tjerë; madje, edhenë edukimin dhe arsimimin e bijve tëtyre.”

Meqë zeqati është e drejtë për të var-frit dhe obligim i të pasurit, kam bindjense sikur të gjithë myslimanët e botës tëjepnin zeqatin, në këtë rast nuk do të mbe-tej asnjë nevojtar mbi sipërfaqen e tokës.Përderisa gjenden të varfër në mesin tonë,kjo dëshmon se përgjegjës për këtë gjen-dje janë të pasurit që nuk e japin zeqatin.

Të shumtë janë ata të cilët kur flitet

për zeqatin, automatikisht bëjnë ndërli-dhje mes tatimit apo taksës shtetërore, tëcilat, sipas tyre, janë si zëvendësim i “ze-qatit” në konceptin islam. Përderisa i pa-guajnë tatime shtetit për bizneset, tëardhurat dhe pronat që kanë – thonë ata -atëherë nuk kanë fare obligim të japin ze-qatë dhe se nuk janë në shtet islam, madje,duke sugjeruar se “duhet të bëhen hulum-time më të detajuara dhe korrigjime, sejemi në shekullin XXI, ku shumë sendejanë ndryshuar”.

Që ta kuptojmë këtë çështje, në vijimdo të ofrojmë shpjegime për të bërë dalli-min mes tatimeve shtetërore dhe zeqatit.Si rrjedhim, për shkak se ato nuk mund tazëvendësojnë zeqatin.

Fillimisht, tatimet nuk e zëvendësojnënë asnjë mënyrë zeqatin, ngase këto tëdyja kanë dallim në emërtim dhe termi-nologji. Termi “zeqatë” gjuhësisht ka do-methënien e pastrimit të zeqatëdhënësit,por edhe të vetë pasurisë, kurse tatiminënkupton imponimin e një shume të cak-tuar dhe detyrimin për diçka që është vë-shtirë e përballueshme për individin oseshoqërinë. Zeqati krijon bindjen se pasu-ria e tillë do të rritet, kurse tatimi bën tëkundërtën.

Sipas konceptit islam, zeqati ështëadhurim me të cilin obligohet myslimanisi falënderim ndaj Allahut dhe afrim tekAi. Ndërkaq, tatimi ose taksa është një de-tyrim i pastër qytetar-shoqëror dhe nukkonsiderohet si adhurim. Të parin e ka ur-dhëruar Allahu, kurse të dytin e detyronfaktori njeri.

Zeqati jepet brenda limiteve të cak-tuara dhe në mungesë së sasisë - nisabit, ivarfi nuk jep zeqatë, në dallim nga tati-met, ku nuk bëhet dallim mes të varfritdhe të pasurit, ku secili është i obliguar tëpaguajë taksat dhe tatimet ndaj shtetit.

Shuma mbi të cilën obligohet zeqati,po edhe përqindja e pasurisë që nxirret sizeqatë, thelbësisht dallon nga ajo e tati-meve. Pasuritë për të cilat obligohet ze-qati, si dhe përqindjet e zeqatit të tyre,janë statike, dhe ato nuk ndryshojnë, pa-varësisht nga rrethanat e kohës a të vendit,kurse ato të tatimeve janë të lëvizshmedhe gjithnjë me tendencë ndryshimi, qoftëpër llojin, qoftë edhe për përqindjet e tyre.

Fondacionet e zeqatit janë të përcak-tuara nga Allahu i madhërishëm në librine Tij fisnik. Ato janë të qarta, të njohuradhe nuk ndryshojnë, prandaj nuk lejohetkurrsesi të ketë devijime në orientimin epasurive të zeqatit, ose të fondacioneve tëtij. Synimi i tyre është shpirtëror, moraldhe shoqëror. Ndërkaq, shpenzimi i bu-xheteve tatimore bëhet zakonisht përmbulimin e harxhimeve të sektorëve tëshërbimeve publike, por gjithnjë me mun-dësi ndryshimi dhe orientimi për fondedhe caqe të reja. Prandaj edhe objektivate tatimeve janë të zhveshura nga anashpirtërore e morale.

Nisur nga këto fakte, konstatojmë sezeqati nuk mund të zëvendësohet me ta-time të çfarëdo lloji qofshin ato, madjeedhe nëse i pasuri i paguan tatime shtetitislam, në kuptimin e plotë të fjalës. Mi-rëpo, duhet ditur se zeqati duhet të nxirretvetëm nga shuma e pasurisë së mbetur,pasi që të jenë paguar prej saj tatimet -taksat dhe të gjitha detyrimet e tjera fi-nanciare, e jo nga fitimi bruto i asaj pasu-rie.

OBJEKTIVAT E ZEQATIT DHE EFEKTETE TIJ NË SHOQËRI

Ndër avantazhet e zeqatit në Islamështë se ai është adhurim individual dhesistem shoqëror në të njëjtën kohë dhe si

sistem, zbatimi i të cilit kërkon që punon-jësit ta mbledhin atë nga të pasurit dhe tashpërndajnë në llojet e tij ligjore, ndërkaqtë angazhuarit për grumbullimin e zeqa-tit paguhen prej tij.

Për shkak se zeqati është pjesë e or-ganizimit të shoqërisë myslimane, ai kashumë efekte në shoqëri, disa prej të ci-lave do t’i potencojmë në vazhdim:1. Zeqati ishte legjislacioni i parë i or-

ganizuar që e arriti sigurimin shoqëror nëmënyrë të plotë dhe gjithëpërfshirëse.Imam el-Zuhri i shkroi Omar bin Abdula-zizit në lidhje me zeqatin: “Në të ka njëpjesë për përkohshmërinë dhe ata që janëme aftësi të kufizuara; një pjesë për të gji-thë ata që vuajnë nga paaftësia, që nukmund të shërohen dhe të lëvizin në tokë;një pjesë për nevojtarët që kërkojnëndihmë; një pjesë për ata që janë në burgdhe nuk ka kush kujdeset; një pjesë përata që janë prezent në xhami, ndër të var-frit, që nuk kanë ofertë e as janë pjesë-marrës, d.m.th. nuk kanë rroga të rregulltadhe nuk lypin prej njerëzve; një pjesë përata që i ka goditur varfëria dhe kanëborxh; dhe një pjesë për secilin udhëtar qënuk ka strehë dhe nuk kanë njerëz të afërtqë të strehohen tek ta.”2. Zeqati ka rol të rëndësishëm në sti-

mulimin e lëvizjes ekonomike, sepse nësenjë mysliman i depoziton paratë e tij, aiështë i detyruar të paguajë zeqatin për tëme një shumë prej 2.5% në vit, gjë që çonnë pakësimin e pasurisë. Prandaj, ai ështëi prirur ta tregtojë atë, në mënyrë që tëmund të paguajë zeqatin nga fitimet e tijdhe kështu paratë do të nxirren nga the-sari i qarkullimit, ekonomia do të lëvizëdhe do të jetë aktive, kurse populli do tëpërfitojë nga pasuria e tij.3. Zeqati i ul dallimet midis njerëzve.

Islami njeh dallimet në furnizim,sepse është rezultat i dalli-meve në aftësi dhe ener-gji, por Islami refuzonqë njerëzit të bëhendy klasa - njëra që

jeton në lumturi dhe tjetra në ferr. Zeqatiështë një nga mjetet e shumta që Islamipërdor për ta arritur këtë qëllim.4. Zeqati ka rol të madh në eliminimin

e lypjes dhe në inkurajimin e reformësmes të dyve, edhe nëse reformatorët de-tyrohen të mbajnë barrë financiare, sepseato mund të paguhen nga Zeqati. 5. Zeqati ndihmon për të gjetur alter-

nativë islame për kompanitë tregtare të si-gurimeve, të cilat marrin nga masa nga ecila përfitojnë individë të caktuar për tëmbushur xhepat e pronarëve të tyre tëpasur. Sa i përket Zeqatit, ajo merret ngatë pasurit dhe u jepet të varfërve. Besojse ka dallim midis kësaj dhe asaj.6. Zeqati e çliron marrësin e saj nga

nevojat dhe vështirësitë - qofshin ato ma-teriale, siç është ushqimi, veshmbathjadhe strehimi; apo është nevojë psikolog-jike, siç është martesa; ose nevojë inte-lektuale siç janë librat shkencorë, sepsezeqati shpërndahet për të gjitha këto ne-voja. Në këtë mënyrë i varfëri mund tëparticipojë në obligimet e tij sociale, që tëndiejë se edhe ai është anëtar i gjallë nëtrupin e shoqërisë, në vend që të preoku-pohet me kafshatën e gojës.7. Zeqati e pastron individin nga së-

mundja e zilisë dhe e urrejtjes, sepse per-soni i varfër kur sheh njerëzit përreth tijqë jetojnë jetë luksi dhe nuk i shtrin dorëne ndihmës, nuk mund ta çlirojë zemrën evet nga zilia, urrejtja dhe smira për ta dhepër shoqërinë në tërësi. Kjo është arsyejae prishjes së raporteve vëllazërore; ndjen-jat e dashurisë janë zhdukur dhe uniteti ishoqërisë është copëtuar.8. Nisur nga ky realitet, kam për-

shtypje se myslimanët nuk kanë nevojëpër pasuri dhe fonde në masën që duhettë zbatojnë Sheriatin. Të paguajnë zeqa-tin e pasurisë së tyre, të japin një të pestëne xeheve, të pasurisë dhe mineraleve, tënaftës e kështu me radhë. Vallë, a nuk janëmyslimanët më të pasur në botë?! Zoti ika dhuruar botës islame mirësi dhe pasuritë jashtëzakonshme, por ata e qarkullojnë

atë në duart e individëve në numër tëkufizuar. Ah, sikur ta shpenzojnë pa-

surinë në mirësi dhe ta nxjerrin ze-qatin e tyre! Ata e

harxhojnë në teke dhedëshira të tyre,

kurse shumica epopullatës jetojnë

në varfëri ekstreme,me pamje të thatë dhe

mungesë reshjesh, mepërmbytje, me gjoba të tmer-

rshme në formën e borxhevevrastare, me luftëra civile dhe me

shumë vuajtje të tjera. A nuk është turp

që disa myslimanë të vuajnë nga uria, etjadhe papunësia, ndërsa të tjerët të vuajnënga ngopja dhe mbipesha?! Mastrafi i te-pruar çon në ndryshim, kurse tejkalimi ilimiteve është shkak që Zoti të ndryshojëbekimet e Tij.

DY ALTERNATIVA

Atëherë, ku qëndron alternativa që tëdilet nga kjo gjendje e vështirë? – Kambindjen se zgjidhja e problemeve që pre-kin botën islame qëndron në dy alterna-tiva, edhe atë: të pasurit të japin zeqatinpër pasurinë e tyre, kurse udhëheqësit tëmos e keqpërdorin kapitalin e popullit;përndryshe, i pret dënimi i madh ngaZoti.

Sipas ajeteve kuranore, pasuria e mo-sdhënies së zeqatit do t’i bëhet zjarr atijqë nuk e jep dhe Zoti do ta dënojë atëshumë ashpër. Për sa i përket gjendjes sëtij në këtë botë, hadithet e Pejgamberitkërcënojnë me varfëri dhe mungesë të be-reqeteve nëse një popull nuk e jep zeqatin.

Nuk ka më mirë për njeriun - si përkëtë botë, ashtu edhe për botën tjetër -sesa t’i bindet dhe t’i nënshtrohet Krijue-sit të tij, i Cili për besimtarët ka përgatiturshpërblime dhe mirësi të pafund. Zoti imadhërishëm na bën thirrje, duke na nxi-tur që të shpejtojmë drejt veprave të mira,të cilat do të na e japin parajsën sa gjerë-sia e qiejve dhe e tokës. Thotë i Madhë-rishmi: “Shpejtoni në magfiretin e Zotittuaj dhe për në xhenet, gjerësia e të cilitështë si gjerësia e qiejve dhe e tokës, ipërgatitur për të devotshmit. Ata të cilëtjapin kur janë në mirësi dhe kur janë nëvështirësi, të cilët e mbajnë mllefin dheata që i falin njerëzit. Allahu i do bamirë-sit.” (Ali Imran: 133-134)

Nga kjo që prezantuam, mund të kon-statojmë se zeqati është njëri prej farzevemë të mëdha të Islamit, me të cilin afro-hemi tek Allahu, të cilin e ka bërë obligimpër dy qëllime tepër të rëndësishme përjetën e njeriut: për të pastruar shpirtin prejlakmisë dhe koprracisë, ndërsa pasurinëprej haramit dhe gabimeve të ndryshme.

Në Islam punët janë sipas qëllimit;sado që një person të japë prej pasurisë sëtij, nëse nuk e ka dhënë me qëllim të ze-qatit, ai njeri nuk e ka kryer detyrën qëZoti ia ka ngarkuar.

Për në fund, duhet të kuptojmë se mo-sdhënia e zeqatit është pasuri e të varfrit.Nëse një besimtar e ha, nëse e shkel tëdrejtën e të varfrit, ai do të dënohet shumërëndë. Madje, pasuria e mosdhënies së ze-qatit mbetet pasuri haram tek ai personapo tek ajo familje, gjë që ndikon negati-visht në jetën dhe në moralin e tyre.

rim që është i ndërlidhur me një nevojëtë përditshme fiziologjike të njeriut, nëfjalët e dijetarëve gjejmë përgjigje qëndriçojnë në zemrën e besimtarit si mar-garitarë. E para thotë se Allahu (xh. sh.)na ka urdhëruar të agjërojmë në të dhe tëndjejmë uri, sepse uria është çelësi i mi-rëqenies shpirtërore dhe fizike, siç po-hojnë mjekët bashkëkohorë dhe të urtët.Për këtë arsye është thënë se ‘ena më ekeqe që ka mbushur njeriu është barku itij’.

Urtësi tjetër është fakti që Allahu (xh.sh.) na ka urdhëruar të agjërojmë, sepsepër banorët e xhehenemit nuk ka dënimmë të rëndë se uria. Bile, Allahu fuqiplotëpasi ua çon urinë, nga uria e madhe ataharrojnë edhe dënimin e zjarrit. Prandaj ikërkojnë ushqim Malikut, rojtarit të xhe-henemit, e ai u jep “ushqim që nuk gël-ltitet” (73:13). Kur ky ushqim u mbetet nëfyt, thonë: ‘kur na mbetej kafshata në fytnë dynja, ne e përpinim me ujë’. U jepet“ujë si katran, që nxin fytyrat” (18:29).Allahu (xh. sh.) e ka urdhëruar ummetin eMuhamedit (a. s.) të agjërojë muajin e Ra-mazanit që të shpëtojë nga kjo uri.

Asketizmi (zuhdi) është dy llojesh: tëfrenosh veten nga sendet e ndaluara dhetë frenosh veten nga gjërat e lejuara. Kjoe dyta është më fisnikja dhe më e çmuarate Zoti. Prandaj, Allahu (xh. sh.) ka ur-dhëruar myslimanët të agjërojnë këtëmuaj, që të arrijnë vlerën e abstenimitnga sendet e lejuara. Kjo është urtësia etretë. E katërta, ndërkaq, thotë që agjë-rimi i muajit të Ramazanit ka për qëllimt’ia përkujtojë njeriut vështirësitë e ditëssë Kiametit dhe ta kenë parasysh se popati ndonjë vështirësi në adhurimet e Al-lahut, kjo krahasuar me vështirësitë ebotës tjetër është një hiç i madh.

ÇELËSI I FSHEHTËSIVEEdhe më shumë se kaq: “Ramazani

është muaji në të cilin u zbrit Kurani,që është udhërrëfyes për njerëzit, plotme argumente të dokumentuara përrrugën e drejtë dhe dallues i së mirësnga e keqja...” (2:185) E, përkujtimi izbritjes së këtij universi të përjetshëm, qëflet në botën e të vdekshmëve, që nukdëgjojnë, që flet me lexim, është adhurimnë vete – është nga adhurimet e mëdha,që e pastrojnë shpirtin e njeriut nga cytjete djallit dhe të egos.“Ata që e lexojnë librin e Allahut,

që e falin namazin dhe nga begatitë qëNe u kemi dhënë japin fshehtazi e hap-tazi, ata e shpresojnë një fitim që kurrënuk humbet.” (35:29) Për vlerën emadhe të këtij adhurimi flasin shumëbukur këto hadithe të Muhamedit (a. s.):

“Lexoni Kuranin, se ai do të vijëndërmjetësues në Ditën e Kiametit përata që e kanë lexuar dhe kanë punuarme të.” (Transmeton Muslimi)

“Ai që lexon Kuran me përpikëri,është me melaqet e ndershme. Ai qëlexon duke i ardhur vështirë, e ka shpër-blimin e dyfishuar.” (Buhariu dhe Mu-slimi)

I dërguari i Allahut, lavdërimi dhepaqja e Allahut qoftë mbi të, ka thënë:“Nuk lejohet zilia, pos në dy kategorinjerëzish: kur një njeriu Allahu ia kadhënë Kuranin dhe ai çohet natën, falnamaz me Kuran dhe e përsërit atëditën; dhe një njeriu që i ka dhënë Zotipasuri dhe ai jep lëmoshë (sadaka) ditëndhe natën.” (Buhariu dhe Muslimi)

Përcillet nga Bera ibn Azibi se njënjeri ishte duke lexuar suren Kehf kurfilluan t’i zbresin retë, aq sa e mbuluanatë dhe filluan t’i afroheshin shumë.Kali i tij, që ishte i lidhur, filloi të ikte samë shumë që afroheshin retë. I treguanpër këtë ndodhi Muhamedit, paqja e Al-lahut qoftë mbi të, e ai tha se ato ishinmelaqe që kishin zbritur nga qielli përta dëgjuar Kuranin.” (Buhari dhe Mu-slimi)

Ibn Mesudi transmeton nga Muha-medi, paqja dhe lavdërimi i Allahut qoftëmbi të: “Kush lexon Kuran, për çdogermë i ka nga dhjetë sevape. Nuk themse elif lam mim është një shkronjë, porelif është shkronjë, lam është shkronjëdhe mim është shkronjë.” (Tirmidhiu)

Transmetohet nga Ibn Abbasi (r. a.),nga Muhamedi (a. s.), të ketë thënë:“Shembulli i atij që në gjoksin e tij nukka send nga Kurani është sikur njështëpi e vjetër, e braktisur.” (Tirmidhiu)

Transmetohet nga Muhamedi (a. s.)se “Ditën e Kiametit i thuhet lexuesit tëKuranit ‘lexo e zbukuroje leximin tëndtë Kuranit, siç ke lexuar ashtu, në dynja,se ngritja jote në grada do të ndalohetkur të mbarosh ajetin e fundit’.” (Tir-midhiu)

Veçimi me Kuranin gjatë Ramazanitka qenë praktikë e ndjekur e të parëvetanë, nxitur dhe shtyrë nga fjala e Muha-medit (a. s.): “Më i miri prej jush ështëai që e mëson për vete Kuranin dhe uamëson atë edhe të tjerëve.” (Buhariu,Muslimi) Këtë fjalë Muhamedi (a. s.) ezbatonte vetë së bashku me Xhibrilin de-risa për çdo Ramazan e bënin hatme Ku-ranin. E, ku ka çast më të mirë për t’uveçuar me Kuranin sesa në kohën kur kaardhur Xhibrili dhe e ka sjellë në Tokëpeshqeshin më të madh për mbarë njerë-zimin?! Për këtë dhe shumë arsye të tjeraRamazani u quajt: “muaj i Kuranit”.

PËRSËRI TEK AGJËRIMI

E, po deshëm ta trajtojmë mirë Ku-ranin, doemos duhet ta kuptojmë esen-cën e atij agjërimi të cilin në vetëKuranin urdhërohemi ta mbajmë. Ajoqë me ngulm të gjitha tekstet tentojnë tëna mësojnë, është se agjërimi është trellojesh: agjërimi i shpirtit është të mosshpresosh kot, agjërimi i mendjes ështëkundërshtimi i egos dhe i epsheve; dhei treti, agjërimi i trupit është ndaliminga ngrënia, nga pija dhe kontakti mar-tesor.

Kështu që, kush agjëron vetëm ngangrënia dhe pija, e bën këtë për adet.Kush largohet nga kamata dhe haramettjera dhe çel iftar me hallall, agjërimi itij është adhurim. Kush largohet ngamëkatet dhe çel iftar me hallall, agjë-rimi i tij është agjërim që kënaq Zotin.Kush largohet nga punët e ndyra dhe çeliftar me pendim, ka bërë agjërimin e tëdevotshmit. Kush largohet nga përgo-jimi dhe shpifja dhe çel iftar me leximtë Kuranit, është agjërues që ka fituarshpërblimet e Zotit të vet.

Allahu (xh. sh.) thotë: “Kush prejjush është i sëmurë ose në udhëtim, letë kompensojë me ditë të tjera!” (Be-kare, 184) Shih ç’rahmet! Ka pranuar tëlëshojë pe nga urdhri i Tij dhe të lë man-gët prej detyrimeve të Veta, që mos tëlë mangët prej shëndetit tënd. Të lejontë prishësh agjërimin në ditët e nxehtadhe të gjata, ndërsa ta kompensosh nëditë të shkurtra dhe të freskëta. Të lejonta prishësh ditëve një pas një, ndërsa t’ikompensosh ndarazi. Kjo është mëshirëdhe butësi.

Ramazani është si haremi i Mekësdhe Medinës, brenda të cilit është e nda-luar që të hyjë Dexhalli. Edhe në Ra-mazan djajtë e kanë të ndaluar të hyjnënë zemrat e besimtarëve të devotshëm.Ramazani është si lajmëtari i një mbreti,i çuar te një fis; po e pritën me dasha-mirësi dhe e nderuan, do të kthehet tembreti dhe do ta lëvdojë atë fis e kështumbreti do jetë i kënaqur me ta dhe do t’ishpërblejë. E, po u sollën ndaj tij keqdhe e dëbuan – e kanë hidhëruar Atë ebashkë me Të edhe mbretin. Na mbetetneve të zgjedhim: a do të ecim rrugëspër te Zoti, bashkë me lajmëtarin e tijdhe të çojmë vepra të mira, që të jetë ikënaqur me ne Zoti i gjithësisë, apo dota hidhërojmë lajmëtarin dhe do ta hi-dhërojmë Zotin tonë, që urdhëroi Mu-hamed mustafanë të na tregojë se “pot’u jepte Zoti qiejve dhe tokës leje që tëflasin, do të dëshmonin se agjëruesi iRamazanit ka hyrë në xhenet.”

Shkruan: Evzal Sinani

Asnjëherë nuk kam pasur ndjenjakaq të përziera rreth ardhjes sëRamazanit. Asnjëherë shpresa,

dashuria, ëndja dhe malli nuk kanë qenëtë kryqëzuara nyjë me frikën, dhimbjen,druajtjen dhe trishtimin, si këtë prag Ra-mazani. Nuk ka ndodhur më parë që t’ilutem në heshtje - që nga thellësitë e qe-nies, pa zë, pa fjalë, veç me shpirt, ngaaty ku nuk sheh as nuk dëgjon gjë njeri eas di gjë për të kiram katibinë - Zotit, qëditët të mos ecin e të mos vijë Ramazani.Jo... Kam frikë ta pres Ramazanin sivjetdhe sikur nuk dua të vijë; të paktën joende, jo ende...

Mos shpejto, i dashur Ramazan, mosu ngut se, ne myslimanët ende nuk të pre-sim. Ne nuk jemi bërë gati të vish dhe nëdyert tona të vendosim fanarët që simbo-lizojnë prehjen e humbur që ka bredhurrrugëve të qytetit të trishtë përgjatë vitit.Ne ende nuk kemi hapur dyert e zemrësqë drita e fanarëve tu të ngrohë me ndri-çimin plot shpirt dhomat e errësuara ngamëkatet aty thellë në zemrat tona, e as qëjemi gati që të vish, me madhështinëtënde të një nëne, të pastrosh skutat endyra nga llumi i gjynaheve të këtij viti tëvështirë që lëmë pas.

Po, them që lëmë pas, sepse unë viteti njeh me ty; për mua ti je kalendari më imirë, për mua ti je fillimi dhe ti je fundi,edhe pse nuk mbaron asnjëherë. Ti je përmua përjetësia që më vë në kandar të për-kohshmen.

Ti për mua je jeta, por këtë vit, prit

edhe pak, prit sa të bëhemi gati dhe të bu-çasin minberet me emrin tënd! Prit sa tëbëhemi gati dhe të lulëzojnë fushat ngabereqeti i shiut tënd paralajmërues my-zhde-sjellës! Prit sa të bëhen hazër ima-mët në xhami e të shtrëngojnë rripinbujqit e gëzuar, të cilëve ti ju fal dyfishine forcës që kanë! Prit edhe pak sa t’i kthe-het buçima zërit të myezinit e të mos tëthotë me dhimbje e nëpër dhëmbë pesëherë në ditë “hajje alessalah”! Prit sa tëna kalojë ky kob e të hiqet kjo gjëmë, ses’kemi fytyrë të të presim kështu si jemi!Prit, se s’ka fëmijë sivjet që vendosinvezë në këpucët e falësve të teravisë! Prit,se të rinjtë sivjet janë të strukur në shtëpidhe nuk t’i mbushin xhamitë namazevetë sabahut! Prit, se ne nuk të duam bar-dhë e zi! Prit, se ngjyrat e botës tëndejanë të fshehura në tingujt e leximit tëimamit netëve të vona plot dashuri! Prit,se ne ty të njohëm falë mbrëmjeve tëgjata plot gëzim, shend e shpirt, kur di-skutonim, merrnim e jepnim se kush dota japë hakun më shumë ty; jo për diç tje-tër, po se ashtu na jepje më shumë hakunti neve, edhe pse ne s’iu afruam qëllimittonë më shumë se një gisht! Prit edhepak, se ende kemi shpresë! Prit edhe paktë kalojë kjo dhimbje e t’na hiqet kjo belaqë ka strukur botën mbarë dhe na ka lënëtë frikësuar të madh e të vogël.

I dashur Ramazan, thuaj hënës tëndetë presë edhe pak, se mbase bëhemi gatipër ty siç i ka hije.

Ose...tani që e mendoj më mirë, jomos i thuaj, po eja, eja të lutem sa mëshpejt dhe më ndjej pse pak më parë t’u

përgjërova të vonohesh; eja, të lutem, dheshkrije akullin e mundimit që ka mbuluarzemrën time me diellin e ngrohtë të më-shirës sate.

Eja se ti, ti je dhurata e Zotit për ne, embase falë teje, do të na hiqet kjo gjëmë.

Mirë se vjen, i dashuri i Zotit, i da-shuri i Muhamedit, i dashuri i zemravetona!

MIRË SE VJEN RAMAZAN!Me shpresë të madhe në Zot dhe më-

shirën e Tij që të na largojë sprovën emadhe të pandemisë që ka kapluar gjithëbotën në kohën kur e shkruajmë këtëtekst, jemi të mbushur plot ndjenja gji-thfarëshe, por edhe me motiv, sepse, mbitë gjitha dhe pavarësisht të gjithave, navjen mbreti i muajve dhe na troket nëderë, na vjen muaji më i mirë se gjithëmuajt tjerë. Muaj, për të cilin të parët tanëjanë lutur gjatë gjithë vitit që ta arrijnë.Nga gojët e tyre të bekuara ka dalë gji-thmonë lutja: “Zoti ynë, na mundëso taarrijmë Ramazanin!”

PSE RAMAZANI?Po pse, vallë, gjithë kjo derdhje

ndjenjash për Ramazanin? Ç’është se-kreti që e bën atë aq të dëshiruar?

Është Ramazani, sepse është muaj imëshirës, i faljes, i duasë, i dashurisë, imirësisë, i dijes dhe i solidaritetit. Mëshumë se kaq, Ramazani është ky qëështë, sepse në të është agjërimi.

E në pyetëm veten, cila është urtësiae ligjësimit të agjërimit në muajin Rama-zan dhe pse pikërisht agjërimi, një adhu-


Mos eja, Ramazan! -Jo, edhe pak...


ronte të dëgjonte mendimet e ensa-rëve. Ngrihet Sad ibn Muadhi me thë-nien e tij: “Sytë sikur i ke te ne, o idërguar i Allahut?” Pejgamberi (a. s.)tha: “Po.” Sadi vazhdon me lavdë-rime ndaj Muhamedit (a. s.) dhe për-mend se ata qëndrojnë nëmarrëveshjen me të. Tha: “O i dër-guar i Allahut, vazhdo me atë që e kesynim. Pasha atë që të ka dërguar mehak, edhe po të na dilte deti përpara, eti do të zhyteshe në të, edhe ne do tëzhyteshim në të - asnjëri prej nesh nukdo të kthehej mbrapsht; ne jemi popullqë durojmë në luftë, jemi besnikë nëtakim (në luftë), e ndoshta Allahu tabën të mundur të shohësh te ne atë qëta kënaq syrin. Andaj, ec përpara mebekimin e Allahut!” I dërguari i Alla-hut u gëzua shumë me fjalimin e Saditdhe u lut për të, për muhaxhirët, përensarët dhe u rehatua me qëndrimin eushtrisë për në luftë me armikun.

Pejgamberi (a. s.) vendosi të nisejme ushtrinë e tij dhe të zinte pozitëafër lumit në Bedër. Në mëngjes arritënafër burimit të Bedrit. Habab ibn Mun-dhiri, njëri nga vëzhguesit, u ngrit dhetha: “A mendon, o pejgamber i Allahut, tëqëndrojmë këtu? A të ka urdhëruar Allahuqë të jemi në këtë vend dhe se nuk gu-xojmë të shkojmë as përpara, as prapa,apo kjo është çështje e mendimit të lirë -luftë dhe taktikë?” Pejgamberi (a. s.) upërgjigj: “Ky është vend për konsultim;luftë dhe taktikë.” Habab ibn Mundhirivazhdoi dhe tha: “O pejgamber i Allahut,ky vend nuk është i mirë për të qëndruar.Nisu me njerëzit, derisa të arrish gjer tepusi më i afërt i kurejshëve; pusin rrënojedhe mbuloje me dhe e me gurë. Kështuvepro edhe me puset tjera. Pastaj për vetedo të hapim një kanal, të cilin do ta mbu-shim me ujë. Vetëm atëherë do të niseminë sulm. Ne do të kemi ujë për të pirë eata jo.” Pejgamberi (a. s.) u përgjigj: ”Kedhënë mendim të saktë.”

Resulullahu (a. s.) e ngriti ushtrinë dheu nisën gjer te pusi më i afërt i kurejshëve.Aty arritën në mesnatë. E hapën kanalindhe i mbuluan burimet kryesore.

Sahabët ia ngritën tendën Muhamedit(a. s.) të veçohej në kohë, për t’u lutur dhepër t’u falur. Mirëpo, i Dërguari e kishtevendin në krye të safit në luftim, sepse aiishte më i guximshmi në mesin e të gu-ximshmëve.

Pasi arritën kurejshët dhe i pa i dër-guari i Allahut tha: “O Allah, këta janë ku-rejshët; kanë arritur me mendjemadhësinëe tyre, me mburrjen e tyre, që të të kun-dërvihen Ty dhe e përgënjeshtrojnë të dër-guarin tënd, andaj më jep fitoren që ma ke

premtuar. O Allah, mposhti që sot!”Disa nga udhëheqësit e kurejshëve u

orvatën t’i bindnin të vetët të ktheheshinnë Mekë, por Ebu Xhehli dhe të ngja-shmit me të, nga kokat e kufrit, nuk i për-fillën ata dhe i bindën kurejshët që tëqëndronin në luftë kundër myslimanëve.

ALLAHU (XH. SH.) UA ZBRITIQETËSINË MYSLIMANËVE

Myslimanët e kaluan natën (Natën eBedrit) duke e lutur Allahun që t’u jeptefitoren dhe suksesin kundër armiqve. Al-lahu ua zbret qetësinë atyre. Andaj, ata undjenë të rehatshëm dhe i kaploi gjumi.Allahu (xh. sh.) zbriti një shi të imët, përtë cilin në Kuranin e madhërishëm thotë:“Ai bëri që ju të koteni në gjumë të lehtë,si shenjë sigurie nga ana e Tij dhe lëshoinga qielli shi për t`ju pastruar nëpërmjettij, për të larguar prej jush ndyrësinë edjallit dhe për të forcuar zemrat dhekëmbët tuaja.” (El-Enfal: 11)

Muhamedi (a. s.) në atë natë falej dheqante, duke e lutur Allahun (xh. sh.) t’undihmojë besimtarëve. Prej lutjeve që itha atë natë, apo mëngjes, ishte: “O Allah,unë pres të ma realizosh marrëveshjendhe premtimin Tënd. O Allah, nëse dëshi-ron Ti, nuk do të adhurohesh pas kësajdite më kurrë.”

Sa u përket mushrikëve, ata natën ekaluan duke ngrënë dhe duke pirë verë,me këngë që këndoheshin nga këngëtarët,duke u krenuar me forcën dhe pajisjet qëkishin.

Në mëngjesin e ditës së Betejës my-

slimanët u falën pas të dërguarit të Al-lahut dhe pas namazit Muhamedi (a.s.) u foli, duke i inkurajuar për luftëdhe durim. Njerëzit prisnin urdhrin eMuhamedit (a. s.) për fillimin e bete-jës.

Edhe kurejshët ishin rreshtuar dheishin bërë gati për luftë. Njëri prej ku-rejshëve u mundua të pinte ujë nga bu-rimi, duke depërtuar në rreshtat emyslimanëve, por atij ia preu rrugënHamza bin Abdul Mutalibi dhe e vrau.Pas kësaj filloi dueli i parë mes palëssë idhujtarëve: Utbe bin Rabia, djali ivëllait të tij Shejbe bin Rabia dhe djalii tij, Velid bin Utbe; dhe palës mysli-mane: Hamza bin Abdul Mutalib, Alibin Ebi Talib dhe Ubejde bin Harith.Pra, të gjithë ishin pjesëtarë të famil-jes së Muhamedit (a. s.). Ky dyluftimmbaroi me vrasjen e idhujtarëve dheplagosjen e Ubejde bin Harithit, i cilimë vonë ra dëshmor.

Dy grupet u përballën me njëri-tjetrin dhe filloi beteja. Muhamedi (a.

s.) mori një grusht me dhe, e gjuajti mbikurejshët, duke thënë: “U nxifshin fytyrate idhujtarëve.” Për këtë rast zbriti fjala eAllahut të madhërishëm: “Kur gjuaje,nuk ishe ti (Muhamed) që gjuaje, porishte Allahu Ai që gjuante, me qëllim qëtù bënte besimtarëve një dhuratë tëbukur. Vërtet, Allahu dëgjon dhe di çdogjë.” (Kuran, VIII: 17)

Beteja mes të dy palëve u ashpërsua.Muhamedi (a. s.) qëndronte në rreshtat eparë, saqë edhe sahabët ruheshin pas tij.Shumë sahabë treguan trimëri të rrallë nëkëtë betejë, prandaj filluan të dukeshinshenjat e triumfit.

Idhujtarët u mundën. Gjithashtu, edhekrerët e tyre si: Ebu Xhehli, Utbe binRabia, Umeje bin Halefi dhe shumë tëtjerë u vranë. Numri i tyre arriti deri nështatëdhjetë të vrarë, ndërsa ata që mbetëngjallë u larguan të shpartalluar, pa parë seçfarë linin prapa. Pas betejës myslimanëtqëndruan në Bedër tri ditë, ku varrosëndëshmorët, numri i të cilëve kishte arriturnë katërmbëdhjetë shehidë.

Pas kësaj Muhamedi (a. s.) dhe shokëte tij u kthyen në Medinë shëndoshë emirë, bashkë me prenë e luftës që kishinmarrë. Atje i prisnin myslimanët megëzim të madh për kthimin dhe për trium-fin e qartë që korrën myslimanët në këtëbetejë.

Beteja e Bedrit ka qenë fitorja e parë emyslimanëve ndaj mushrikëve të Mekës.Arabët filluan menjëherë t’i përhapnin laj-met e saj. Kështu, njerëzit filluan të kup-tonin se myslimanët ishin bërë të fortë dhese duhej të merreshin parasysh.

Shkruan: Mr. Lutfi Nexhipi

Bedri është një nga betejat më tëdalluara në historinë e Islamit.Allahu (xh. sh.) e ka quajtur “Jev-

mul-Furkan” - betejë dalluese. Thotë nëKuran: “Dhe në atë që i kemi shpallurrobit Tonë ditën e Furkanit (luftën e Be-drit), atë ditë kur u ndeshën dy ushtritë.Vërtet, Allahu është i Fuqishëm përçdo gjë.” (El-Enfal: 41) Është zhvil-luar më 16 Ramazan të vitit të 2-tëhixhrij (13 mars 624). Po ashtu, ajoështë përmendur edhe në ajetin ura-nor, që thotë: “(Përkujto) Ditën kurdo t’i kapim me atë rrëmbimin Tonëtë fuqishëm e do t’u hakmerremi.”(Ed-Duhan: 16)

Nga shkaqet e kësaj beteje kaqenë se Muhamedi (a. s.) vazhdi-misht i ka përcjellë lajmet e kurej-shëve dhe i ka përgjuar ata.Mushrikët kishin torturuar atë dheshokët e tij, i kishin dëbuar nga shtë-pitë e tyre, ua kishin uzurpuar pasu-rinë, disa prej tyre i kishin burgosurdhe i kishin ndëshkuar.

Muhamedi (a. s.) ndërkohë merrvesh se karvani i kurejshëve po vintenga Shami për në Mekë në rrugën qëkalonte në afërsi të Medinës. I dër-guari i Allahut i thirri ata që ndodhe-shin aty për të dalë me të. Ata dolënme nxitim, pa ndonjë parapërgatitje para-prake. Të Dërguarin e shoqëruan mbi tre-qind e dhjetë veta - shumica këmbësorë,kanë pasur dy kuaj dhe shtatëdhjetë deve.Kanë menduar se do ta takojnë karvanindhe nuk do të luftojnë; për këtë shkak nukkanë qenë të përgatitur plotësisht përluftë.

Udhëheqësi i karvanit të kurejshëveka qenë Ebu Sufjan ibn Harbi. Ai e kishtekuptuar se Muhamedi (a. s.) ka dalë takërkonte atë dhe karvanin e tij, andaj e ki-shte ndërruar rrugën dhe kishte shkuarrrugës së bregdetit, rrugë të cilën mysli-

manët nuk e kanë llogaritur se ata mund tëshkonin përmes saj. Në të njëjtën kohë,kanë dërguar në Mekë lajmëtarë për të laj-mëruar se karvani mund të rrezikohej ngamyslimanët dhe kanë kërkuar që të dilnindhe ta mbrojnë. Dolën paria e kurejshve,guximtarët e tyre, kokat e kufrit. Ndër-kohë Ebu Sufjani shpëton nga myslima-nët me karvanin e tij dhe e dërgon një

kalorës te banorët e Mekës, për t’i lajmë-ruar për shpëtimin e karvanit dhe kërkonprej tyre të kthehen në Mekë.

MENDJEMADHËSIA EJOBESIMTARËVE

Mirëpo, Ebu Xhehli, udhëheqësi i jo-besimtarëve kurejsh, në mënyrë sfiduese,mendjemadhësi dhe mburrje shpalli senuk kthehet derisa nuk arrinte te burimete Bedrit, aty të thernin një deve, të ushqe-heshin dhe të pinin verë, të këndonin kën-gëtarët dhe të dëgjonin arabët për

marshimin e tyre, që t’ua kenë frikë për-gjithmonë. Kjo ishte ajo me të cilën e kapërshkruar Allahu (xh. sh.) në Kuran, kuthotë: “Mos u bëni si ata që dolën prejshtëpive të tyre sa për krenari e për t’iparë bota, e që pengonin nga rruga e Al-lahut. Allahut nuk mund t’i shpëtojnëme atë veprim të tyre.” (El-Enfal:47) Kë-shtu, ata vazhduan derisa arritën në lugi-

nën e Bedrit.Muhamedi (a. s.) ka kuptuar për

marshimin e kurejshve dhe i kambledhur shokët për t’u konsultuar.Edhe pse ishte i mbrojtur nga Allahu(xh. sh.) në mendimet e tij, ai megji-thatë u konsultua me shokët përgjëra të rëndësishme. Prej tyre dygjëra: e para, bashkimi i rreshtave tëmyslimanëve, përmirësimi i mendi-meve të tyre, që është shumë e rën-dësishme, në veçanti me ensarët nëkëtë periudhë, se ata ishin nikoqirë.E dyta: arritja në një vend më të për-shtatshëm dhe përkatës.

Muhamedi (a. s.) kërkoi prej tyremendim, duke iu thënë: “Më jepmimendimet tuaja, o ju njerëz.” I pari emori fjalën Ebu Bekri, i cili i pranoipropozimet e Muhamedit (a. s.) dhe ilavdëroi ato. Pas tij u ngrit Omer b.Hattabi, me të njëjtin mendim, si EbuBekri (r. a.). Në vazhdim u ngrit Mik-dad b. Amir dhe tha: “O Pejgamber i

Allahut, shko rrugës të cilën ta ka treguarAllahu. Ne jemi me ty. Pasha Allahun,çkado që të ndodhë me ty, nuk do të themiashtu siç i kanë thënë Beni Israilët Musait(a. s.) ‘…Shko, pra, ti dhe Zoti yt dhe luf-toni; ne po rrimë këtu!’ (Kuran,V:24) Nedo të luftojmë djathtas teje dhe majtas teje,para teje dhe prapa teje. Po të ecje me ne,edhe deri në Berkul Gumad (vend në jug tëMekës, në drejtim të Jemenit) Ne do të luf-tojmë me shpatat tona, bashkë me ju, de-risa të arrijmë atje.” Muhamedi (a. s.) ulut për të dhe pastaj tha për së dyti: “Mëjepni mendimet tuaja, o ju njerëz.” Dëshi-

Beteja e Bedrit

16 RAMAZAN

Është kjo fitorja e parë e myslimanëve ndaj mushrikëve të Mekës. Arabët filluanmenjëherë t’i përhapnin lajmet e saj. Kështu, njerëzit filluan të kuptonin se myslimanët

ishin bërë të fortë dhe se duhej të merreshin parasysh.


Rijaseti i Bashkësisë Fetare Islame të RMV, në mbledhjen e vet të mbajtur më 17.04.2020, duke debatuar rreth aktivitetevegjatë muajit të Ramazanit në kushtet e jashtëzakonshme, pas masave të marra nga organet kompetente shtetërore për të paranda-luar dhe për të luftuar virusin Kovid-19, mes tjerash mori këto

V E N D I M E

1. Për çdo ditë gjatë Ramazanit në xhami të qëndrojnë Imami, Myezini, Kryetari i Mexhlisit të Xhamisë, apo njëri nga anë-tarët e Mexhlisit, për të qenë në lidhshmëri të përhershme me xhematin.

2. Gjatë muajit të Ramazanit për çdo kohë të namazit të thirret Ezani, ndërkaq pas namazit të drekës të lexohet mukabele, mun-dësisht ajo të dëgjohet edhe jashtë xhamisë.

3. Të punësuarit në BFI dhe në institucionet e saj edukativo-arsimore të jenë në shërbim të organeve të BFI-së, respektivishttë Myftinive të BFI të RMV për të zbatuar programet e tyre lidhur me grumbullimin e sadekatul-fitrit, zeqatit dhe të dhënat tjeravullnetare në fondin e institucioneve edukativo-arsimore të BFI të RMV.

4. Nxënësve dhe studentëve u rekomandohet që të kenë lidhshmëri permanente me Drejtorinë, respektivisht me Dekanatin gjatëmuajit Ramazan. Ndërkaq, duhet që t’u sugjerohet familjeve të nxënësve dhe studentëve që sadekatul-fitrin dhe zeqatin ta japinnë fondin e Bejtul-malit, respektivisht tek organet e BFI të RMV, ku të dorëzojnë fletëpagesat (e sadakutul fitrit) e tyre para Drej-torisë dhe Dekanatit.

5. Gjatë muajit të Ramazanit të shfrytëzohen maksimalisht mjetet e informimit, qofshin të nivelit qendror dhe lokal, për të mbaj-tur ligjërata me tematikë fetare.

6. Luten besimtarët myslimanë të këtij nënqielli që të gjitha këto vendime që u morën në mbledhjen e Rijasetit të bëjnë për-pjekje që t’i respektojnë. Gjithashtu, nga myslimanët e këtij nënqielli kërkohet që maksimalisht të bëjnë përpjekje që t’i respek-tojnë organet legale dhe legjitime të BFI të RMV; njëkohësisht, të bëjnë përpjekje që të mos bien pre e dezinformatave dhepropagandave negative, t‘i mbyllin sytë dhe veshët nga sajesat e ndryshme të nëntokës, ngase feja e Muhamedit (a. s.) nga dita eparë ka pasur, ka dhe do të ketë armiq të cilët përpiqen që ta zbehin Islamin dhe t’i përçajnë radhët e popullit mysliman. Gjitha-shtu, besimtarët në bashkëveprim me organet e BFI të RMV të tregojnë sens dhe kulturën e duhur në drejtim të respektimit të udhë-zimeve të dala nga organet kompetente shtetërore lidhur me parandalimin e virusit Kovid-19. Gjithashtu, u sugjerojmë organeveshtetërore që të tregohen vigjilente dhe tolerante në veprimet e tyre, vetëm e vetëm që të kemi bashkëveprim efikas dhe rezultatenë luftën kundër pandemisë dhe tejkalimin e situatës, duke festuar bashkërisht triumfin kundër Kovid-19.

7. Duke filluar nga muaji prill i këtij viti, të gjithë të punësuarit në BFI (të punësuarit në Rijaset, në institucionet edukativo-arsimore, në Myftini, në subjektet dhe shoqatat e themeluara nga BFI, përfshi edhe nëpunësit fetarë) do të marrin rrogë minimaleprej 14.500,00 denarë për shkak të krizës ekonomike të shkaktuar nga pandemia, të cilën e përjetojmë dhe me të cilën jemi dukeu ballafaquar.

Në fund, lusim Zotin që të na japë shëndet e fuqi që ta presim dhe ta përjetojmë ashtu siç i ka hije këtë muaj të Ramazanit tëBekuar.

Urime!Rijaseti i BFI të RMV,

Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi

Dokument: BFI në lidhje meRamazanin 2020

Shkruan: Jusuf Zimeri

Sikurse dhe çdo kontratë tjetër, edhekontrata e sigurimit ka shtyllat esaj: 1. Palët kontraktuese. Palët

kontraktuese janë: personi - organizata ecila siguron (ar. El muem-minu

, që në të shumtën e rasteve ështëkompani ose shoqëri e sigurimeve, që si-guron shërbime dhe detyrohet t’i paguajëkompensimin material palës tjetër nëraste fatkeqësie. 2. Personi i cili siguro-het (El Muem-menu lehu ose ElMuste’minu-�� , ështëpala e cila ka lidhur kontratë me organi-zatën apo shoqërinë e sigurimeve për tësiguruar pasurinë në raste fatkeqësie. 3.Fatkeqësia apo katastrofa (ar. Elmuemmenu did-dehu ,për të cilën pala që sigurohet e ka frikënse do të ndodhë në të ardhmen, të cilëndisa juristë e emërtojnë me nocionin “ehataru - rreziku)i. Rreziku apo fatkeqësiaështë dukuri që nuk varet nga asnjëra palëkontraktuese. Ajo kushtëzohet nga: a)rreziku - fatkeqësia duhet të ndodhë në tëardhmen, sepse nëse fatkeqësia ka ndo-dhur, atëherë nuk mund të realizohet kon-trata e sigurimit; b) fatkeqësia apo rrezikuqë do të ndodhë të mos jetë veprim iasnjërës palë. Kështu, dallojmë: 1. page-sën (ar. El Bedlu ), të pala që si-gurohet duhet t’ia bëjë palës siguruese; 2.kompensimi ekonomik (ar. Et-ta’vidulmalij , përmes pasu-risë që detyrohet t’i paguajë siguruesipalës së siguruar; 3. koha, (ar. Ez-zemenu

si element shumë i rëndësishëmqë përkufizohet në kontratë, për sa vlenky sigurim.

Meqë kontratat e sigurimit kanë pë-suar një evolucion shumë të shpejtë nëkohën bashkëkohore, atëherë juristëtkanë vështirësi në përcaktimin e saktë tëllojeve të kontratësii, sepse ekzistojnë kri-tere të shumta për ndarjen e sigurimit, kë-shtu që me kalimin e kohës në skenë poparaqiten edhe kontrata të ndryshme të si-

gurimit. Ndarjen e kontratës së sigurimit për

nga forma e saj e gjemë të definuar edhenë Vendimin nr. 200 (21/6) nga Akade-mia Ndërkombëtare e Fikhut Islam. Kë-shtu, kontrata e sigurimit për nga forma esaj ndahet në: a) sigurim (konvencional)i tregtisë, që synon fitimin; b) sigurim ba-shkëpunues dhe solidar, që synon ndih-mën reciproke mes njerëzve.iii

Sigurimi i tregtisë (a konvencional)është lloji më i përhapur i sigurimeve sot.Kjo kontratë e e sigurimit është dypalë-she me kompensim, e cila i obligon tëdyja palët kontraktuese me efektet juri-dike që janë regjistruar aty. Ky lloj i si-gurimit ndryshe quhet edhe sigurim mepagesë të caktuar i këstit (ar. et-te’minubi kistin thabitin). Në literaturë, kur e le-xojmë vetëm nocionin “te’min - sigu-rim”, pa cilësinë e saj, e nënkuptojmëkëtë lloj të sigurimit.

Nën llojin e kontratës së tregtisë për-fshihet sigurimi detar apo ujor, sigurimiajror dhe ai tokësor. Kjo kontratë ështëkur i siguruari ka për detyrim t’i paguajësasinë e përcaktuar siguruesit. Kjo kon-tratë paraqitet për organizatën që grum-bullon një numër të madh të tësiguruarve, por në këtë sigurim nuk bënpjesë edhe pala që siguron, sepse ato pa-guhen nga fitimi i organizatës. Ky lloj isigurimeve sot aplikohet më së shumti nëshoqërinë njerëzore.i

Sigurimi bashkëpunues (operativ –solidar, ar. te’min et-teavuni

) është kur bashkohen një grupnjerëzish, themelojnë një organizatë aposhoqëri humanitare, për të qëndruar për-ballë ndonjë rreziku kërcënues dhe për tësiguruar nevojat e atyre që anëtarësohennë këtë organizatë. Anëtarët e kësaj orga-nizate paguajnë anëtarësi në bazë vullne-tare, që me atë pasuri të intervenohet nëndonjë fatkeqësi që e përfshin ndonjërinprej anëtarëve të saj. Me pasurinë egrumbulluar nuk synohet të investohetdiku, apo të bëhet ndonjë tregti, osendonjë fitim. Në rastet kur pagesat nukmjaftojnë për të kompensuar dëmin, anë-tarët angazhohen që në bazë vullnetare tëmbledhin sasinë e nevojshme. Në rast seteprojnë të mirat materiale nga pasuria egrumbulluar, ajo u kthehet anëtarëve tësaj. Në këtë rast secili anëtar është sigu-rues dhe i siguruar, edhe pse ky lloj i si-gurimit sot aplikohet shumë pak.

(Fund)i El iskenderij, Et-te’minu envauhu el muasire – fq.

51ii Dr. Abdulvedud Jahja, Et-te’minu alel hajat, fq.18;

Dr. Rexheb Abdutevak Kudvani, nadharijtu et-te’min et-teavunij fi esh-sheriatil islamije velkanunin vad’ij , – dirase mukarene, fq. 83, di-sertacion doktorate, lejuar në Fakultetin e Drej-tësisë në Universitetin e Kajros në vitin 1987.

iii Vendimi nr. 200(21/6) i Akademisë Ndërkombë-tare të Fikhut Islam lëshuar më 22 nëntor 2013.

iv Prof. Dr. El Husejn ibn Muhamed Shevat dhe Dr.Abdulhak Hamish, Ba’du ahkam et-te’min,https://www.alukah.net/sharia/.

Fitimi dhe ndihma e ndërsjellë

KONTRATA E SIGURIMIT (3)

Kontrata e sigurimit (3)



kontraktuese. Palët kontraktuese janë: personi - organizata e cila siguron (ar. El muem-minu ), që në të shumtën e rasteve është kompani ose shoqëri e sigurimeve, që siguron shërbime El Muste’minu

- ), është pala e cila ka lidhur kontorganizatën apo (ar. El muemmenu did-dehu ), për të cilën pala që sigurohet e ka frikën se do të ndodhë në të (ar. El Bedlu ), të pala që sigurohet duhet t’ia bëjë palës siguruese; 2. kompensimi ekonomik (ar. Et-ta’vidul malij ), përmes pasurisë që detyrohet t’i paguajë siguruesi palës së siguruar; 3. koha, (ar. Ez-zemenu ) si element shumë i rëndësishëm që përkufizohet në kontratë, për sa vlen ky sigurim.

(operativ – solidar, ar. te’min et-teavunij





































Prill 2020 | Sha’ban - Ramadan 144162 Hëna e Re 63

Me pëlqimin, mbështetjen dhebekimin e Kryetarit të Bashkë-sisë Fetare Islame të Republi-

kës së Maqedonisë së Veriut,Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Re-xhepi, dhe të Letrës qarkore të Rijasetit tëBFI-së nr. 03-130 të datës 22.03.2020,OH “Hilal” e BFI-së ka filluar më 24mars, 2020, aksionin e madh, të përdit-shëm, të ndihmave me paketa ushqimoredhe higjienike për familjet me gjendje tërëndë sociale, të izoluara nga pandemia ekoronavirusit (Covid-19).

Aktivistët e OH “Hilal” kanë dalë nëterren dhe po shpërndajnë pako me pro-dukte ushqimore dhe mjete higjienike përfamiljet e mbyllura nëpër shtëpitë e tyreshkaku i sëmundjes dhe i gjendjes së ja-shtëzakonshme në vend – ka theksuarkryetari i saj, mr. Mustafa ef. Dauti.Aipo ashtu ka thënë se organizata humani-tare e BFI-së është duke e ndjekur ngaafër situatën, janë regjistruar shumë ne-vojtarë që kanë nevojë për ndihmë, “Hi-lali” do të jetë për çdo ditë në terren që tëndihmojë për aq sa ka mundësi, dukebërë thirrje që kategori të mirëgjenduratë shoqërisë t’i bashkohen aksionit, të so-lidarizohen me skamnorët dhe me ata qëpo vuajnë shkaku i shtrëngesave të pan-demisë, me qëllim: kapërcimin sa më tëlehtë të situatës.

Aksionet e OH “Hilal” shtrihen në të13-të myftinitë e BFI-së në RMV dhe gji-thçka shkon në bashkëpunim me kujde-starët e të gjitha xhamive në vend, tëcaktuar mbi bazë të Letrës qarkore tëshpërndarë nga Rijaseti pas shpërthimittë hovshëm të koronavirusit në vend. NgaBFI bëjnë thirrje që njerëzit të bëjnë ga-jret, të ruajnë qetësinë dhe besimin dhe tëpresin ndihmën e OH “Hilal” dhe të Zotittë madhërishëm.

BFI DHURON 10 MIJË MASKA Drejtoresha e Institucionit Publik nga

sfera e shëndetësisë për nevojat e ISHPKlinikat Universitare, Entet Shëndetësoredhe Qendrën Urgjente Shkup, Shko-drane Dardhishta, ka pritur në një takimKryetarin e Bashkësisë Fetare Islame tëRepublikës së Maqedonisë së Veriut,Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Re-xhepi, më 27 mars, 2020. Me këtë rast,Reis’ul-Ulema i ka dhuruar këtij institu-

cioni shëndetësor 10 mijë maska, dona-cion nga vendi, si kontribut i BFI-së përtë përballuar gjendjen e jashtëzakonshmenë lidhje me koronavirusin. Në takimkanë qenë të pranishëm Zv/ministri iShëndetësisë Armend Arsllani, mëshumë drejtorë të Klinikave të Shkupit-në mesin e të cilëve edhe Nexhati Ja-kupi etj.

Zonja Dardhishta ka falënderuarKryetarin e BFI-së për pajisjet, dukethënë që BFI është i vetmi institucion icili deri më tani i ka dalë në ndihmë In-stitucionit Publik nga Shëndetësia tëRMV-së. Ajo ka sqaruar se këto maskado të ndahen nëpër klinikat e ISHP-Shkup, të cilat, ka thënë, do t’i kontri-buojnë situatës emergjente të paraqiturnga pandemia.

Reisi ka falënderuar drejtoreshën përmikpritjen, duke thënë se BFI është e gat-shme që edhe më tej ta japë kontributin evet për kapërcimin e situatës. Ai po ashtuështë lutur që kjo sëmundje të kalojë samë shpejt. “Me ndihmën e Allahut (xh.sh.), e gjithë kjo do të jetë kalimtare;vetëm duhet të ruajmë vetëdijen, t’i lu-temi Zotit, të bëjmë gjithçka që është emundur, që sëmundja të kalojë me sa mëpak pasoja” – ka thënë ai.

REISI SHPËRNDAN NDIHMA NËPËRSPITALE

Bashkësia Fetare Islame e Republikëssë Maqedonisë së Veriut ka vazhduar ak-sionet e ndihmave humanitare në përbal-lim të pandemisë Covid-19. Personalisht

Kryetari i saj, Reis’ul-Ulema h. Sulej-man ef. Rexhepi, më 4 prill, 2020, kadalë në terren për të shpërndarë ndihmate BFI-së, përkatësisht të OH “Hilal”, përspitalet publike të RMV.

Në këtë ditë, i shoqëruar nga bashkë-punëtorët, Kreu i myslimanëve të Maqe-donisë së Veriut ka qëndruar në spitalin“8 Shtatori” në Shkup dhe Repartit të tijtë Gastroenterohepatologjisë i ka dorë-zuar një numër të pacaktuar maskash përtë punësuarit dhe pacientët e kësaj njësiespitalore. Ndihmën e ka pranuar drejtorii Repartit, dr. Jusuf Veseli.

Kryetari i BFI-së, ef. Rexhepi dhedrejtori dr. Veseli, me këtë rast, janëshprehur optimistë në tejkalimin e pan-demisë së koronavirusit, duke bërë thir-rje për respektimin e urdhëresave dhe tërekomandimeve të organeve shtetërore,si dhe të Organizatës Botërore të Shën-detësisë, në përballimin me sëmundjen qëka përfshirë pothuajse tërë botën. Dr. Ve-seli ka falënderuar Reis’ul-Ulemah. Sulejman ef. Rexhepin për ndihmën edorëzuar, të cilën e ka cilësuar si jashtë-zakonisht të rëndësishme, për shkak se -ka thënë ai - vjen nga një Bashkësi Fetaredhe nga vetë Kreu i saj.

MBËSHTETJE PËR SPITALIN EGOSTIVARIT

Kryetari i Bashkësisë Fetare Islame tëRepublikës së Maqedonisë së Veriut,Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Re-xhepi, me bashkëpunëtorë, ka qëndruarmë 6 prill, 2020, në Myftininë e Gostiva-

rit, ku janë pritur nga Myftiu h. Shaqiref. Fetahu.Me këtë rast, drejtorit të spi-talit të qytetit “Ferid Murat”, dr. JakupJakupi, i janë dorëzuar 3.000 maska,kontribut nga BFI për të përballuar sa mëlehtë pandeminë e koronavirusit.

Reis’ul-Ulemaja është shoqëruar ngaMyftiu i Myftinisë së Tetovës prof. dr.Qani ef. Nesimi, nga Myftiu i Myftinisësë Shkupit dr. Qenan ef. Ismaili, nga Se-kretari i Përgjithshëm i BFI-së Irsal ef.Jakupi, nga Kryetari i OH “Hilal” Mu-stafa ef. Dauti etj.

Drejtori Jakupi ka falënderuar Rei-s’ul-Ulemanë dhe tërë BFI-në për dona-cionin e dorëzuar, duke thënë që BFI,përveç përkrahjes në ngritjen shpirtëroretë qytetarëve, po gjen kohë që në këtomomente të vështira për të gjithë, tëofrojë edhe ndihma materiale për institu-cionet publike.

Myftiu h. Shaqir ef. Fetahu ka thënëse Myftinia e Gostivarit i respekton mepërpikëri vendimet e Reis’ul-Ulemasë,udhëzimet e institucionit të BFI-së dhe tëorganeve të saj në kushte të mbylljes sëplotë të xhamive, mejtepeve dhe të insti-tuteve islame, përveç të Ezanit, që va-zhdon të këndohet nga ana e myezinëve.

Spitali i Gostivarit dhe Myftinia ekëtij qyteti – është thënë – bëjnë përpjek-jet maksimale për kapërcimin sa më lehtëtë sëmundjes Covid-19. Po ashtu, ështëtheksuar se të gjithë qytetarët duhet t’upërmbahen kushteve të gjendjes së ja-shtëzakonshme, të shpallur nga Qeveria,dhe udhëzimeve të Organizatës Botëroretë Shëndetësisë.

Kreu i myslimanëve të Maqedonisësë Veriut, Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef.Rexhepi, ka përgëzuar ekipet mjekësoretë Gostivarit për menaxhimin e situatës,duke thënë që donacionet për Spitalin eGostivarit janë vazhdimësi e donacio-neve që BFI ka bërë dhe që do të bëjë nëtë ardhmen edhe për institucionet tjera.Ai po ashtu ka bërë lutje që Zoti i ma-dhërishëm të ndihmojë në tejkalimin ekrizës me virusin Korona.

“JEMI ME POPULLIN”Sot jemi këtu për të ndihmuar Spitalin

Klinik të Tetovës jo vetëm me maska, poredhe me mjete të tjera. Duhet të jemi mepopullin tonë si në gëzim, ashtu dhe nëhidhërim. I bëj lutje popullit që mos t’inënshtrohet panikut. S’ka vend për pesi-mizëm, për shkak se ai që jep dhe që merrjetë është Zoti i madhërishëm, kështu qëduhet t’i stimulojmë njerëzit që kjo si-tuatë të kalojë sa më shpejt – ka thënë më8 prill, 2020, në Myftininë e Tetovës,Kryetari i Bashkësisë Fetare Islame të

Republikës së Maqedonisë së Veriut,Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Re-xhepi.

Kreu i BFI-së, me bashkëpunëtorë, nëMyftininë e Tetovës ka ndarë 3 mijëmaska mbrojtëse për Spitalin Klinik tëTetovës, donacion i Myftinisë së këtij qy-teti. Pas Shkupit dhe Gostivarit, kemi ar-dhur në Tetovë, do të shkojmë edhe nëshumë qytete të tjera të Maqedonisë sëVeriut, për të dhënë kontributin tonë siBFI në luftimin e pandemisë që ka për-fshirë pothuajse tërë botën – ka shtuarReis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepidhe ka nënvizuar: “Gjithmonë duhet tëjemi tok, të bashkuar, për shkak se vetëmkështu më lehtë do t’ia dalim me virusin.Myftinia e Tetovës e ka përcjellë meshumë kujdes dhe me vigjilencë të madhesituatën në terren dhe ne jemi mirënjohëspër këtë.”Prof. dr. Qani ef. Nesimi, Myfti i

Myftinisë së Tetovës, ka deklaruar se iështë raportuar Reis’ul-Ulemasë përgjendjen në të gjithë hapësirën e Myfti-nisë që ai drejton, për respektimin e rre-gullave dhe të urdhëresave të ardhura ngaorganet më të larta të BFI-së dhe të gjen-djes së jashtëzakonshme të shpallur ngaQeveria. Njoftimi ka përfshirë virusinKorona dhe situatën e përgjithshme, hal-let dhe dertet e besimtarëve, si dhe për-gatitjet e tyre në vigjilje të muajit tëshenjtë të Ramazanit.

Kryetari i BFI-së në Tetovë ka qenë ishoqëruar nga Myftiu i Shkupit dr.Qenan ef. Ismaili, i Gostivarit h. Shaqiref. Fetahu, i Strugës Salim ef. Sulej-mani, i Ohrit Samet ef. Hajdari, i Ku-manovës Abedin ef. Imeri, i Shtipit mr.Nasir ef. Rexhepi, nga Sekretari i Për-gjithshëm Irsal ef. Jakupi,Kryetari i OH“Hilal” Mustafa ef. Dauti, Drejtori iDrejtorisë për Diasporë dr. Selver ef.Xhemaili e të tjerë.

NDIHMË PËR KATËR RAJONET EMYFTINISË SË SHKUPIT

Në prani të më shumë hoxhallarëve,OH “Hilal” dhe Myftinia e Shkupit më13 prill, 2020, kanë ndarë ndihma huma-nitare për rajonin e Dervenit, të Karshia-kës, të Karadakut dhe të Shkupit.Ndihmat janë siguruar nga donatorët“Gemak”, “Eko Sharr”, “Uka Komerc”,“6 Vëllezërit” etj.

Kryetari i Bashkësisë Fetare Islame tëRepublikës së Maqedonisë së Veriut, h.Sulejman ef. Rexhepi, e ka çmuar lartbashkëpunimin e subjekteve ekonomikeme BFI-në dhe me OH “Hilal”, si pjesë esaj, sepse, ka thënë ai, “njerëzit sot, sikurrë më parë, kanë nevojë për ndihmë,

për shkak se janë të rraskapitur nga pan-demia e koronavirusit”. Mr. Mustafa ef. Dauti,Kryetar i OH

“Hilal”, ka falënderuar Kryetarin e BFI-së për ndihmën e parezervë për Organi-zatën Humanitare, themelues i së cilësështë ai vetë, dhe ajo tani vjen në kohëne duhur për të katër rajonet e Myftinisësë Shkupit falë donatorëve, të cilët, kathënë ai, “gjithmonë kur u kemi kërkuar,na e kanë hapur derën”. Reisi – ka thënëai – na ka urdhëruar që në fillim t’i re-spektojmë vendimet e Qeverisë dhe gji-thnjë të jemi të gatshëm ta japimndihmën tonë, sidomos në këto kohë tëvështira, kur tërë bota përballet me së-mundjen Covid-19.

Myftiu i Shkupit, dr. Qenan ef.Ismaili, është shprehur mirënjohës përndihmën e ofruar nga sponsorët dhe përpunën që ka bërë OH “Hilal”. “Unë jamkëtu vetëm në rolin e koordinatorit tëndihmave në terren, në shpërndarjen etyre” – ka nënvizuar ai.

Ndihmat janë me paketa ushqimoredhe higjienike dhe do t’u ndahen katego-rive më të prekura sociale të Myftinisë sëShkupit, pavarësisht besimeve të tyre.

AKSION HUMANITAR NË KUMANOVË

Organizata humanitare ‘Hilal’ e BFItë RMV vazhdon me aksionet e saj hu-manitare.

Që nga fillimi i paraqitjes se Kovid-19 dhe shpalljes se gjendjes se jashtëza-konshme në RMV, çdo ditë jemi në terrendhe vazhdojmë të ndihmojmë familjet megjendje të rëndë sociale – është shprehurmr. Mustafa Dauti, Kryetar i OH ‘Hilal’.

Aksioni humanitar i kësaj shoqateështë zhvilluar më 20 prill, 2020, në Ku-manovë, ku numri i të prekurve nga Vi-rusi, siç bëhet e ditur, është menjëherëpas Shkupit.

Kemi ndarë pako me produkte ushqi-more dhe higjienike. Ndihmat ia kemidorëzuar Myftiut të Kumanovës, Abedinef. Imeri, dhe operativës së Myftinisë.Njëherësh, i falënderoj për angazhimindhe transparencën në shpërndarjen endihmave – ka thënë Kryetari Dauti.

Myftiu i Kumanovës ka falënderuarBFI-në dhe organizatën e saj ‘Hilal’ përndihmën e ofruar. Gjithashtu, Myftiu kafalënderuar Reis’ul-Ulema h. Sulejmanef. Rexhepin dhe Kryetarin e OH ‘Hilal’Mustafa Dauti, të cilët, ka thënë ai, va-zhdimisht po e ndihmojnë Kumanovën, enë veçanti gjatë kësaj gjendje të jashtë-zakonshme.

Ndarja e ndihmave nga OH “Hilal”vazhdon.

OH “Hilal” ndihmon të izoluarit nga Covid-19

Documents

Qeveria: Festat, në shtëpi - BFI3. Ruajtja e mendjes – e arsyes, 4. Ruajtja e familjes, e nderit dhe e moralit;dhe 5. Ruajtja e pasurisë private dhe sho - qërore. Prej shumë