RADYOAKTİVİTE RADYOAKTİVİTE VEVE

RADYOAKTİF ARAMA RADYOAKTİF ARAMA

Radyoaktiflik ve Radyoaktif Maddeler:Radyoaktiflik ve Radyoaktif Maddeler:

Kendiliğinden ışıma yapabilen maddeler Kendiliğinden ışıma yapabilen maddeler

radyoaktif maddelerdir .Radyoaktiflik çekirdek radyoaktif maddelerdir .Radyoaktiflik çekirdek

yapısıyla ilişkilidir. Radyoaktif bir atom hangi yapısıyla ilişkilidir. Radyoaktif bir atom hangi

bileşiğin yapısına girerse , o bileşiği bileşiğin yapısına girerse , o bileşiği

radyoaktif yapar.radyoaktif yapar.

   

Radyoaktif maddeler kuvvetli birer enerji Radyoaktif maddeler kuvvetli birer enerji

kaynağıdır . Radyoaktif elementler bu enerjiyi kaynağıdır . Radyoaktif elementler bu enerjiyi

kendiliklerinden yayınlarlar ve bu olayı hiçbir kendiliklerinden yayınlarlar ve bu olayı hiçbir

şekilde durdurmak mümkün değildir.şekilde durdurmak mümkün değildir.

Alfa ışıması bir parça kâğıt ile bile durdurabilir. Beta ışıması için daha kalın bir madde lazımdır. Gamma ışıması ise çok kalın kurşun tabaka haricinde hemen hemen tüm maddelerden geçebilir.

Yer içine ait üç türlü radyasyon gözlenmiştir: Yer içine ait üç türlü radyasyon gözlenmiştir: alfa, beta ve gamma alfa, beta ve gamma ışınımları. ışınımları.

Radyoaktif mineraller için jeofizik arama bu radyasyonun fiziksel Radyoaktif mineraller için jeofizik arama bu radyasyonun fiziksel olarak saptanması temeline dayanmaktadır.olarak saptanması temeline dayanmaktadır.

Işınım TürleriIşınım Türleri

Güneş ışınları, Yer yüzeyine metrekare başına ortalama 1370 watt kadar enerji Güneş ışınları, Yer yüzeyine metrekare başına ortalama 1370 watt kadar enerji

taşır. Bunun üçte birden biraz fazlası, çoğu atmosferden olmak üzere, yansıtılır. taşır. Bunun üçte birden biraz fazlası, çoğu atmosferden olmak üzere, yansıtılır.

Geri kalan kısmı, atmosfer ve yer yüzeyinde soğurulduktan sonra yer kabuğu, Geri kalan kısmı, atmosfer ve yer yüzeyinde soğurulduktan sonra yer kabuğu,

okyanuslar, canlılar ve atmosferin değişik tabakalarının katıldığı karmaşık bir okyanuslar, canlılar ve atmosferin değişik tabakalarının katıldığı karmaşık bir

mekanizma ile yeniden uzaya döner. Bu sistem içerisinde, yer yüzeyinin ortalama mekanizma ile yeniden uzaya döner. Bu sistem içerisinde, yer yüzeyinin ortalama

sıcaklığı 14C civarında sabit kalır. Yerkürenin derinliklerine inildikçe artan sıcaklığı 14C civarında sabit kalır. Yerkürenin derinliklerine inildikçe artan

sıcaklıkların nedeni ise gezegenin içindeki bir ısı kaynağıdır. Sondaj çalışmaları sıcaklıkların nedeni ise gezegenin içindeki bir ısı kaynağıdır. Sondaj çalışmaları

yardımıyla çeşitli derinliklerde yapılan sıcaklık ölçümleri ile yer kabuğunu yardımıyla çeşitli derinliklerde yapılan sıcaklık ölçümleri ile yer kabuğunu

oluşturan kayaların ısı iletkenliği bir arada değerlendirildiğinde yerküre oluşturan kayaların ısı iletkenliği bir arada değerlendirildiğinde yerküre

derinliklerinden gelen ısı akımının 0,05 - 0,1 watt/mderinliklerinden gelen ısı akımının 0,05 - 0,1 watt/m22 kadar olduğu hesaplanır. kadar olduğu hesaplanır.

Güneşten aldıkları enerjinin kat kat fazlasını dışarı yayan büyük kısmı gazlardan Güneşten aldıkları enerjinin kat kat fazlasını dışarı yayan büyük kısmı gazlardan

oluşan gezegenler ile karşılaştırıldığında çok küçük ölçekli olduğu anlaşılan bu ısı oluşan gezegenler ile karşılaştırıldığında çok küçük ölçekli olduğu anlaşılan bu ısı

kaynağı, Yer'in güneşten aldığı enerjinin ancak 20.000'de biri düzeyinde olsa da kaynağı, Yer'in güneşten aldığı enerjinin ancak 20.000'de biri düzeyinde olsa da

gezegen merkezinde 5000C'yi aşan sıcaklıkların sürdürülmesini gezegen merkezinde 5000C'yi aşan sıcaklıkların sürdürülmesini

sağlayabilmektedir.sağlayabilmektedir.

YER İÇİNİN ISI KAYNAKLARIYER İÇİNİN ISI KAYNAKLARI

Yerin Oluşması Sırasında Ortaya Çıkan IsıYerin Oluşması Sırasında Ortaya Çıkan Isı Güneş sisteminin oluştuğu dönemde, birleşerek yerküreyi meydana getiren çok

sayıda küçük parçanın beraberlerinde getirdiği enerjidir. Parçacıklar, çarpışarak

yavaşlamaları ile açığa çıkan kinetik enerjileri yanı sıra, yeni oluşan gezegenin

kütle çekim gücü etkisiyle merkezi etrafında yoğunlaşmaları sırasında açığa

çıkan potansiyel enerji sayesinde, sıvılaşma sıcaklığının çok üzerinde bir

sıcaklığa ulaşmışlar, içlerindeki daha ağır bileşenler gezegenin merkezine doğru

çökerken, hafif bileşenler yüzeye yakın bölgelerde kalmıştır. Bu çökme sırasında

olduğu gibi, gezegenin büyüdükçe artan çekim nedeniyle sıkışarak küçülmesi

sonucunda da bir miktar daha potansiyel enerji açığa çıkmıştır. 4,6-3,8 milyar

yıllar arasında yoğun bir şekilde süren kozmik çarpışmaların, bu dönem içinde

aralıklarla yeni ısı taşınmasına neden olduğu sanılmaktadır. 'Fosil ısı' olarak da

adlandırılabilecek bu ısı, yerkürenin katmanlarının erken dönemdeki

farklılaşmalarında birinci derecede sorumlu görülmekle birlikte, hesaplamalar,

bilinen kayıp hızı ile bugüne dek önemini büyük ölçüde yitirmiş olması

gerektiğini ortaya koymaktadır.

İç Çekirdeğin Kristalizasyonuİç Çekirdeğin Kristalizasyonu

Tam olarak kanıtlanmamış bir görüş, yer çekirdeğinin Tam olarak kanıtlanmamış bir görüş, yer çekirdeğinin

öncelikle homojen bir demir-nikel-oksijen-kükürt öncelikle homojen bir demir-nikel-oksijen-kükürt

karışımı şeklinde ortaya çıktığını, sonradan bu sıvı karışımı şeklinde ortaya çıktığını, sonradan bu sıvı

ortam içinde demir ve nikelden oluşan iç çekirdeğin ortam içinde demir ve nikelden oluşan iç çekirdeğin

bir kristal gibi büyüyerek katı hale geçtiğini varsayar. bir kristal gibi büyüyerek katı hale geçtiğini varsayar.

Faz değiştirme sırasında ortaya çıkan ısı ve daha Faz değiştirme sırasında ortaya çıkan ısı ve daha

yoğun olan demirin derine doğru hareketi sırasında yoğun olan demirin derine doğru hareketi sırasında

ortaya çıkan potansiyel enerji kuramsal olarak ortaya çıkan potansiyel enerji kuramsal olarak

yerkürenin toplam enerjisine katkıda bulunmakla yerkürenin toplam enerjisine katkıda bulunmakla

birlikte payının büyük olamayacağı sanılmaktadır.birlikte payının büyük olamayacağı sanılmaktadır.

Gel Git EtkileriGel Git Etkileri

Ay ve Güneş'in çekim etkilerinin (gel-git) Ay ve Güneş'in çekim etkilerinin (gel-git)

Yer'in kendi çevresinde dönme düzeni Yer'in kendi çevresinde dönme düzeni

üzerinde yaptığı değişiklikler iç gerilimler üzerinde yaptığı değişiklikler iç gerilimler

ve sürtünmelere neden olur. Jüpiter'in ve sürtünmelere neden olur. Jüpiter'in

Galilei uydularının ısınmasında önemli rolü Galilei uydularının ısınmasında önemli rolü

olan bu etkenin yerküre için birinci olan bu etkenin yerküre için birinci

derecede bir ısı kaynağı olmadığı derecede bir ısı kaynağı olmadığı

düşünülmektedir.düşünülmektedir.

Radyoaktif BozunmaRadyoaktif Bozunma

Günümüzde yerkürenin önde gelen iç ısıGünümüzde yerkürenin önde gelen iç ısıkaynağının, gezegen bileşiminde bulunan radyoaktifkaynağının, gezegen bileşiminde bulunan radyoaktifelementlerin parçalanmasından ortaya çıkan enerjielementlerin parçalanmasından ortaya çıkan enerjiolduğu düşünülür. Bunların önde gelenleri olduğu düşünülür. Bunların önde gelenleri Uranyum,Uranyum,Toryum, Potasyum, Rubidyum ve Radon Toryum, Potasyum, Rubidyum ve Radon izotoplarıdır.izotoplarıdır.(238U, 235U, 232Th, 40K, 87Rb, 222Rn).(238U, 235U, 232Th, 40K, 87Rb, 222Rn).

Potasyumun izotoplarından 40K, Yer tarihinin erkenPotasyumun izotoplarından 40K, Yer tarihinin erkendönemlerinde en önemli ısı kaynağı iken, yarıdönemlerinde en önemli ısı kaynağı iken, yarıömrünün kısa olması nedeniyle bugün payı azalmıştır.ömrünün kısa olması nedeniyle bugün payı azalmıştır.

                                                                                                   

Helyum Atomunun İki İzotopuYukarıdaki resimde görüldüğü gibi bir elementin atomlarından bazılarında diğerlerinden daha fazla nötron bulunabilir. Bu yüzden fazla nötronu olan bu tür bir atom diğerinin izotopudur denilir.İzotopların kimsayal özellikleri aynıdır. Tek farkları fazla nötronu olan izotopun atomlarının diğerlerinden biraz daha ağır olmasıdır.Bir elementin bazı izotopları çekirdeklerindeki fazla nötrondan dolayı kararsız olabilirler ( fazla enerjili). Bu tür atomlar, fazla olan nötronlarını veya enerjilerini dışarıya atarak normal hale geçerler. Kendiliğinden oluşan bu işleme radyoaktivite, dışarıya atılan parçacık veya fazla enerjiye radyasyon,bu özelliğe sahip olan izotoplara da radyoizotop denilir.

Bilgilendirme:Bilgilendirme:

Yarı ömür ;Yarı ömür ; Azalmakta olan bir maddenin baştaki miktarın yarısına Azalmakta olan bir maddenin baştaki miktarın yarısına düşmesi için gereken zamandır. Bu zaman düşmesi için gereken zamandır. Bu zaman TT1/21/2 olarak gösterilir. olarak gösterilir. Birimi zaman birimidir. Yarı ömür kavramı özellikle radyoaktif Birimi zaman birimidir. Yarı ömür kavramı özellikle radyoaktif izotopların (radyoizotop) tükeniş (bozunum, izotopların (radyoizotop) tükeniş (bozunum, decaydecay) ) hesaplarında kullanılır.hesaplarında kullanılır.

Uranyum metalinin aranmasına yönelik yapılan radyoaktif

yöntemler ile yapısal jeolojiye yönelik haritalamalar

yapılabilir.

Spektrometre;Spektrometre;

toprak, sondaj delikleri ve laboratuarlarda doğal ve yapay radyoizotopların ölçümü için toprak, sondaj delikleri ve laboratuarlarda doğal ve yapay radyoizotopların ölçümü için

kullanılabilen çok kanallı bir gamma spektrometrisidir.kullanılabilen çok kanallı bir gamma spektrometrisidir.

Gamma Surveyor radyasyon kaynaklarının belirlenmesinde, doz hızı ve gamma ışınları Gamma Surveyor radyasyon kaynaklarının belirlenmesinde, doz hızı ve gamma ışınları

spektrum ölçümlerinde, radyoaktif elementlerin (özellikle K, eU, eTh) spektrum ölçümlerinde, radyoaktif elementlerin (özellikle K, eU, eTh)

konsantrasyonlarının araştırılmasında ve radyasyon izlemede, jeofiziksel konsantrasyonlarının araştırılmasında ve radyasyon izlemede, jeofiziksel

haritalamalarda (radyasyon şiddet haritaları vb), jeolojik çalışmalarda (kayaçların yaş haritalamalarda (radyasyon şiddet haritaları vb), jeolojik çalışmalarda (kayaçların yaş

tayini, vb), maden araştırmalarında ve numunelerin laboratuar analizleri gibi bir çok tayini, vb), maden araştırmalarında ve numunelerin laboratuar analizleri gibi bir çok

uygulamada kullanılabilmektedir.uygulamada kullanılabilmektedir.

  

Cihazın ölçüm metodu;Cihazın ölçüm metodu;

Takılabilir kontrol ünitesi ve küçük el probu ile ergonmik bir cihaz olan 512 kanallı ve Takılabilir kontrol ünitesi ve küçük el probu ile ergonmik bir cihaz olan 512 kanallı ve

saniyede max. 250 puls özelliğine sahip Gamma Surveyor ile üç modda ölçüm saniyede max. 250 puls özelliğine sahip Gamma Surveyor ile üç modda ölçüm

yapılabilmektedir.yapılabilmektedir.

Bunlar,Bunlar,

·         Gamma ışını kaynakları için hızlı ve seçici arama,·         Gamma ışını kaynakları için hızlı ve seçici arama,

·         Hassas radyometrik ölçümler,·         Hassas radyometrik ölçümler,

·         K, eU, eTh konsantrasyonlarının belirlenmesi ile birlikte spektral ölçümlerdir.·         K, eU, eTh konsantrasyonlarının belirlenmesi ile birlikte spektral ölçümlerdir.

Kullanım Alanları;Kullanım Alanları;

Radyometrik araştırmalar ve haritalamalar birçok bilim dalında uygulanabilmektedir. Radyometrik araştırmalar ve haritalamalar birçok bilim dalında uygulanabilmektedir.

Mineral aramalarında, yapısal jeoloji ve jeokimyasal haritalamalarda, kayaçların jeolojik Mineral aramalarında, yapısal jeoloji ve jeokimyasal haritalamalarda, kayaçların jeolojik

özelliklerinin karşılaştırılmasında, kayıp radyoaktif kaynakların yerinin saptanmasında, özelliklerinin karşılaştırılmasında, kayıp radyoaktif kaynakların yerinin saptanmasında,

radyoaktif sızıntı ve kirliliğin belirlenmesi gibi bir çok alanda kullanılabilmektedir.radyoaktif sızıntı ve kirliliğin belirlenmesi gibi bir çok alanda kullanılabilmektedir.

Doğadaki kayaçların pek çoğu belli oranlarda doğal radyoaktif elementler içermektedir. Doğadaki kayaçların pek çoğu belli oranlarda doğal radyoaktif elementler içermektedir.

Dolayısıyla mineral ve kayaçlarda radyoaktivite gibi fiziksel bir özellik oluşmaktadır. Bu Dolayısıyla mineral ve kayaçlarda radyoaktivite gibi fiziksel bir özellik oluşmaktadır. Bu

radyoaktif özelliğe sahip ve yer kabuğunda önemli oranlarda bulunan uranyum, toryum radyoaktif özelliğe sahip ve yer kabuğunda önemli oranlarda bulunan uranyum, toryum

ve potasyum elementleri ile bunların izotopları jeolojik ve jeofizik araştırmalarda büyük ve potasyum elementleri ile bunların izotopları jeolojik ve jeofizik araştırmalarda büyük

önem taşımaktadırlar. Adı geçen elementlerin izotopları belli enerji seviyelerinde önem taşımaktadırlar. Adı geçen elementlerin izotopları belli enerji seviyelerinde

gamma ışını salgılamaktadırlar. Gamma ışın spektrometrisi, bu gamma ışınının belli gamma ışını salgılamaktadırlar. Gamma ışın spektrometrisi, bu gamma ışınının belli

enerji aralıklarında ölçülmesi esasına dayanmaktadır. Bu nedenle de gamma ışın enerji aralıklarında ölçülmesi esasına dayanmaktadır. Bu nedenle de gamma ışın

spektrometrisi, yerküre ilgili pek çok konunun araştırılmasında uygulanan önemli bir spektrometrisi, yerküre ilgili pek çok konunun araştırılmasında uygulanan önemli bir

radyometri tekniğidir. radyometri tekniğidir.

Radyometrik yöntemde gamma ışın spektrometrisi ile yapılan uygulamalar Radyometrik yöntemde gamma ışın spektrometrisi ile yapılan uygulamalar

aşağıdaki gibi sıralanabilir:aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Radyoaktif Mineral AramalarıRadyoaktif Mineral Aramaları; Bünyesinde uranyum ve toryum gibi radyoaktif ; Bünyesinde uranyum ve toryum gibi radyoaktif

elementlerden birini veya ikisini değişik oranlarda içeren minerallere elementlerden birini veya ikisini değişik oranlarda içeren minerallere

radyoaktif mineraller denir. Gamma ışın spektrometrisi, radyoaktif mineral radyoaktif mineraller denir. Gamma ışın spektrometrisi, radyoaktif mineral

aramalarının vazgeçilmez, direk ve tek yöntemidir.aramalarının vazgeçilmez, direk ve tek yöntemidir.

Jeolojik Haritalama ÇalışmalarıJeolojik Haritalama Çalışmaları; Etüd edilen sahadaki formasyonların ; Etüd edilen sahadaki formasyonların

potasyum, uranyum ve toryum içerikleri belirlenip haritalanabilmektedir. potasyum, uranyum ve toryum içerikleri belirlenip haritalanabilmektedir.

Geniş sahaların küçük ölçekli jeolojik haritalarının detaylandırılmasında bu Geniş sahaların küçük ölçekli jeolojik haritalarının detaylandırılmasında bu

yöntem büyük kolaylıklar sağlayabilmektedir. Diğer taraftan diri fay yöntem büyük kolaylıklar sağlayabilmektedir. Diğer taraftan diri fay

hareketlerinin izlenmesi konusunda nitel gamma ışını ölçümlerinden hareketlerinin izlenmesi konusunda nitel gamma ışını ölçümlerinden

faydalanabilir ve özellikle radon gazı çıkışının gözlenmesinde kullanılabilir. faydalanabilir ve özellikle radon gazı çıkışının gözlenmesinde kullanılabilir.

Radyoaktivitesi düşük rubidyum elementinin tayini ile jeolojik yaş tayini Radyoaktivitesi düşük rubidyum elementinin tayini ile jeolojik yaş tayini

yapılabilinir. Potasyum içeriği saptanarak ofiyolitik ve granitik kütlelerin yapılabilinir. Potasyum içeriği saptanarak ofiyolitik ve granitik kütlelerin

sınırları belirlenebilir.sınırları belirlenebilir.

Petrol AramalarıPetrol Aramaları; Gamma ışın spektrometrisinin petrol aramalarında kullanımı ilk olarak ; Gamma ışın spektrometrisinin petrol aramalarında kullanımı ilk olarak

petrol kuyuları içinde log alımı şeklinde olmuştur. Daha sonra Amstrong ve Heemstra petrol kuyuları içinde log alımı şeklinde olmuştur. Daha sonra Amstrong ve Heemstra

(1973) petrol rezervuarının üzerindeki silindirik bir arazi sütunu içinde uranyum (1973) petrol rezervuarının üzerindeki silindirik bir arazi sütunu içinde uranyum

konsantrasyonunda bir azalma, silindirin etrafında ise uranyum zenginleşmesinin konsantrasyonunda bir azalma, silindirin etrafında ise uranyum zenginleşmesinin

olduğuna ilişkin fiziksel ve kimyasal koşulların geliştiğine dikkat çekmişlerdir. Sözü olduğuna ilişkin fiziksel ve kimyasal koşulların geliştiğine dikkat çekmişlerdir. Sözü

edilen bu durum, petrol rezervuarının yeryüzündeki izdüşümünde halka biçimli ve edilen bu durum, petrol rezervuarının yeryüzündeki izdüşümünde halka biçimli ve

etrafına göre yüksek radyoaktivite anomalilerinin oluşmasına neden olmaktadır. Gamma etrafına göre yüksek radyoaktivite anomalilerinin oluşmasına neden olmaktadır. Gamma

ışın spektrometri ölçümlerinin petrol aramalarındaki etkinliğini arttırmak için pilot çapta ışın spektrometri ölçümlerinin petrol aramalarındaki etkinliğini arttırmak için pilot çapta

çalışmalar da yapılmaktadır. Ayrıca doğal gaz aramalarına katkı getirmek amacıyla bu çalışmalar da yapılmaktadır. Ayrıca doğal gaz aramalarına katkı getirmek amacıyla bu

yöntem uygulanmıştır.yöntem uygulanmıştır.

Metalik ve Metalik Olmayan Mineral AramalarıMetalik ve Metalik Olmayan Mineral Aramaları; Bakır, kurşun ve çinko gibi metalik ; Bakır, kurşun ve çinko gibi metalik

mineral aramalarında gamma ışın spektormetrisinden dolaylı olarak mineral aramalarında gamma ışın spektormetrisinden dolaylı olarak

yararlanılabilmektedir. Bu mineralleri bulunduran ve bilinen jeolojik birimlerin içerdiği yararlanılabilmektedir. Bu mineralleri bulunduran ve bilinen jeolojik birimlerin içerdiği

potasyum, uranyum ve toryum oranları bir anahtar veya bir ipucu gibi kullanılarak başka potasyum, uranyum ve toryum oranları bir anahtar veya bir ipucu gibi kullanılarak başka

sahalarda aynı oranlarda radyoaktif element içeren birimler üzerinde ayrıntılı çalışmalar sahalarda aynı oranlarda radyoaktif element içeren birimler üzerinde ayrıntılı çalışmalar

yapılabilmektedir. Balıkesir yöresindeki bakır, molibden ve volfram içeren bazı zonlarda yapılabilmektedir. Balıkesir yöresindeki bakır, molibden ve volfram içeren bazı zonlarda

radyoaktivite yüksektir, Nevşehir-Genezin civarındaki uranyumca zengin zonlarda bakır radyoaktivite yüksektir, Nevşehir-Genezin civarındaki uranyumca zengin zonlarda bakır

mineralizasyonuna da rastlanmıştır.mineralizasyonuna da rastlanmıştır.

Ağır, Stratejik ve Kıymetli Mineral AramalarıAğır, Stratejik ve Kıymetli Mineral Aramaları; Gross (1952), Kanada'da yaptığı ; Gross (1952), Kanada'da yaptığı araştırmalarda, radyoaktivitesi yüksek intrüsiflerde ve bunların civarındaki yine araştırmalarda, radyoaktivitesi yüksek intrüsiflerde ve bunların civarındaki yine radyoaktivitesi yüksek zonlarda altın içeriğinin arttığına işaret etmiştir. Harsman radyoaktivitesi yüksek zonlarda altın içeriğinin arttığına işaret etmiştir. Harsman (1974) ise sedimanter roll tipi uranyum yataklarını kapsayan çalışmasında, (1974) ise sedimanter roll tipi uranyum yataklarını kapsayan çalışmasında, uranyumla birlikte stratejik öneme sahip selenyum, vanadyum ve molibden uranyumla birlikte stratejik öneme sahip selenyum, vanadyum ve molibden minerallerine de rastlandığı belirtmiştir.minerallerine de rastlandığı belirtmiştir.

Endüstriyel Hammadde AramalarıEndüstriyel Hammadde Aramaları; Bileşiminde potasyum bulunan feldspatlar, ; Bileşiminde potasyum bulunan feldspatlar, cam, porselen ve seramik sanayinin vazgeçilmez ana hammaddeleridir. cam, porselen ve seramik sanayinin vazgeçilmez ana hammaddeleridir. Potasyumlu feldspatlar bu yöntemle aranabilmektedir. Diğer taraftan, gübre Potasyumlu feldspatlar bu yöntemle aranabilmektedir. Diğer taraftan, gübre sanayinin hammaddesi olan fosfatın, uranyumun suda eriyen ve bir dönüşümü sanayinin hammaddesi olan fosfatın, uranyumun suda eriyen ve bir dönüşümü olan radyumu soğurduğu ve radyumunda Bi-214 de dönüştüğü bilinmektedir. Bu olan radyumu soğurduğu ve radyumunda Bi-214 de dönüştüğü bilinmektedir. Bu nedenle fosfatın gamma ışın spektrometrisi ile aranabileceği Nathan ve Shiloni, nedenle fosfatın gamma ışın spektrometrisi ile aranabileceği Nathan ve Shiloni, 1976 tarafından da belirtilmiştir.1976 tarafından da belirtilmiştir.

Toprak Nemliliğinin ve Karın Su İçeriğinin BelirlenmesiToprak Nemliliğinin ve Karın Su İçeriğinin Belirlenmesi; Radyoaktivite ölçmeleri ; Radyoaktivite ölçmeleri ile toprağın ve karın su içeriği belirlenebilmektedir (Loijens 1980, Grasty 1982). ile toprağın ve karın su içeriği belirlenebilmektedir (Loijens 1980, Grasty 1982). Bu araştırmaların radyometrik yöntemle en çok yapıldığı ülkeler A.B.D., Norveç Bu araştırmaların radyometrik yöntemle en çok yapıldığı ülkeler A.B.D., Norveç ve Rusya'dır. Yöntem kar kalınlığı ve topraktaki nem oranının yayınan gamma ve Rusya'dır. Yöntem kar kalınlığı ve topraktaki nem oranının yayınan gamma ışını miktarı ile ilişkilendirilmesi ile uygulanmaktadır. Bu daha çok tarımsal amaçlı ışını miktarı ile ilişkilendirilmesi ile uygulanmaktadır. Bu daha çok tarımsal amaçlı su sağlama kestirimi yapılması ve sel felaketlerine karşı önlem alınması amacı su sağlama kestirimi yapılması ve sel felaketlerine karşı önlem alınması amacı ile yapılmaktadır.ile yapılmaktadır.

Doğal ve Yapay Radyoaktif Kirliliğin AraştırılmasıDoğal ve Yapay Radyoaktif Kirliliğin Araştırılması; Doğal kirlilik uranyumun ; Doğal kirlilik uranyumun

izotoplarından olan radonun salgıladığı maddelerden oluşur. Yapay kirlilik ise izotoplarından olan radonun salgıladığı maddelerden oluşur. Yapay kirlilik ise

nükleer madde üreten tesislerin, nükleer güçle çalışan elektrik santrallerinin nükleer madde üreten tesislerin, nükleer güçle çalışan elektrik santrallerinin

ve yapay nükleer atıkların salgıladığı maddelerden oluşmaktadır. Bu doğal ve ve yapay nükleer atıkların salgıladığı maddelerden oluşmaktadır. Bu doğal ve

yapay radyoaktif maddelerin çevrelerinde meydana getirdiği, zaman içindeki yapay radyoaktif maddelerin çevrelerinde meydana getirdiği, zaman içindeki

değişim ve olumsuz etkilerinin izlenmesi bu yöntemle mümkündür.değişim ve olumsuz etkilerinin izlenmesi bu yöntemle mümkündür.

Jeoteknik Araştırmalarda Metodun KullanımıJeoteknik Araştırmalarda Metodun Kullanımı; Gamma ışın spektrometresinin ; Gamma ışın spektrometresinin

jeoteknikteki kullanımı için Ayres ve Theilen, 2001'e ait çalışma örnek jeoteknikteki kullanımı için Ayres ve Theilen, 2001'e ait çalışma örnek

verilebilinir. Bu çalışmada jeoteknik değişkenleri (kil, kum ve su içeriği, kayma verilebilinir. Bu çalışmada jeoteknik değişkenleri (kil, kum ve su içeriği, kayma

dayanımı) değerlendirebilmek için gamma ışın spektrometrisinden dayanımı) değerlendirebilmek için gamma ışın spektrometrisinden

faydalanılmıştır. Gamma ışını aktivitesi ile kil ve su içeriği, kayma dayanımı faydalanılmıştır. Gamma ışını aktivitesi ile kil ve su içeriği, kayma dayanımı

arasında ± 0.79'a kadar değişen korelasyon katsayısı değerleri gözlenirken, arasında ± 0.79'a kadar değişen korelasyon katsayısı değerleri gözlenirken,

kum içeriği ile gama ışını aktivitesi arasında bu korelasyon gözlenmemiştir. kum içeriği ile gama ışını aktivitesi arasında bu korelasyon gözlenmemiştir.

Gamma ışını aktivitesinin yoğunluğu radyoaktif malzeme ile orantılıdır. Gamma ışını aktivitesinin yoğunluğu radyoaktif malzeme ile orantılıdır.

Özellikle kil minerallerindeki yüksek potasyumun varlığı bu yoğunluğun Özellikle kil minerallerindeki yüksek potasyumun varlığı bu yoğunluğun

artmasında oldukça etkilidir. Gamma ışını aktivitesindeki artış, sedimanların artmasında oldukça etkilidir. Gamma ışını aktivitesindeki artış, sedimanların

sıkışma süreci ile de ilgilidir. Sedimanların çimentolanması dikkate alınmaz ise sıkışma süreci ile de ilgilidir. Sedimanların çimentolanması dikkate alınmaz ise

sıkışma boyunca gözeneklilik azalacak, aynı hacimdeki sıkışmamış sedimana sıkışma boyunca gözeneklilik azalacak, aynı hacimdeki sıkışmamış sedimana

göre kil içeriği artacak ve bu durum gamma ışını aktivitesinde artışa neden göre kil içeriği artacak ve bu durum gamma ışını aktivitesinde artışa neden

olacaktır.olacaktır.

Ayrıca diğer bir uygulama alanı da heyelanlı sahalardır. Bu sahalarda Ayrıca diğer bir uygulama alanı da heyelanlı sahalardır. Bu sahalarda

yapılacak gamma ışını ölçümleri ile kaymaya başlayan veya hareket etmek yapılacak gamma ışını ölçümleri ile kaymaya başlayan veya hareket etmek

üzere olan toprak kütlesi ile sabit kütle arasındaki ayrım çizgisinin yerini üzere olan toprak kütlesi ile sabit kütle arasındaki ayrım çizgisinin yerini

belirlemede oldukça iyi sonuçlar verebilmektedir.belirlemede oldukça iyi sonuçlar verebilmektedir.

Gamma Işın Spektrometrisinin Arkeojeofizikte KullanımıGamma Işın Spektrometrisinin Arkeojeofizikte Kullanımı; Bu yöntemin ; Bu yöntemin

arkeojeofizikteki kullanımı oldukça yenidir. Özellikle sığ bir derinlikte bulunan ve arkeojeofizikteki kullanımı oldukça yenidir. Özellikle sığ bir derinlikte bulunan ve

yapısında kil içeren arkeolojik yapı kalıntıları gamma ışını spektrometri ölçümleri yapısında kil içeren arkeolojik yapı kalıntıları gamma ışını spektrometri ölçümleri

ile kolaylıkla belirlenebilmektedir. Tarih boyunca, pişmiş kil (tuğla) yapı ile kolaylıkla belirlenebilmektedir. Tarih boyunca, pişmiş kil (tuğla) yapı

malzemesi olarak kullanıldığı için; potasyum mineralince oldukça zengin olan malzemesi olarak kullanıldığı için; potasyum mineralince oldukça zengin olan

kilin varlığı, kullanıldığı yapı malzemesi ile bu malzemeyi saran kumlu ortam kilin varlığı, kullanıldığı yapı malzemesi ile bu malzemeyi saran kumlu ortam

arasında radyoelement konsantrasyon farklılığına neden olmaktadır. Gridleme arasında radyoelement konsantrasyon farklılığına neden olmaktadır. Gridleme

yöntemi ile potasyum (%K) konsantrasyon değerlerinin kontur haritaları yöntemi ile potasyum (%K) konsantrasyon değerlerinin kontur haritaları

oluşturulmuştur. Kontur haritaları incelendiğinde düzgün geometrik şekilli olası oluşturulmuştur. Kontur haritaları incelendiğinde düzgün geometrik şekilli olası

yapı kalıntılarına ait belirtiler kolaylıkla görülebilmektedir. Özellikle, konturların yapı kalıntılarına ait belirtiler kolaylıkla görülebilmektedir. Özellikle, konturların

sıklaştığı yani ani geçişlerin olduğu bölümler, olası arkeolojik yapı kalıntısı sıklaştığı yani ani geçişlerin olduğu bölümler, olası arkeolojik yapı kalıntısı

sınırları olarak yorumlanmış ve deneme kazıları için önerilmiştir. Arkeolojik sınırları olarak yorumlanmış ve deneme kazıları için önerilmiştir. Arkeolojik

kazıların sonucunda, önerilen yerlerdeki yapıların varlığı belirlenmiştir.kazıların sonucunda, önerilen yerlerdeki yapıların varlığı belirlenmiştir.

Gamma Işın Spektrometrisinin Karst Hidrojeolosinde KullanımıGamma Işın Spektrometrisinin Karst Hidrojeolosinde Kullanımı; Uygun şartlar ; Uygun şartlar

altında Radon ve mineralli suyun yeraltındaki dolaşımı ile radon ve radyum altında Radon ve mineralli suyun yeraltındaki dolaşımı ile radon ve radyum

kırık ve fay zonları boyunca zenginleşebilir. Bu durum K40, U238 ve Th236 kırık ve fay zonları boyunca zenginleşebilir. Bu durum K40, U238 ve Th236

izotoplarının ortamdaki dağılımını etkilemiş ve gözlenen değerlerde artışa izotoplarının ortamdaki dağılımını etkilemiş ve gözlenen değerlerde artışa

neden olabilmektedir. Ayrıca yapılan pek çok etüt ve jeotermal sahalarda neden olabilmektedir. Ayrıca yapılan pek çok etüt ve jeotermal sahalarda

yapılan radon gazı ölçümleri fay çizgilerini ve sıcak su çıkışlarını kesin olarak yapılan radon gazı ölçümleri fay çizgilerini ve sıcak su çıkışlarını kesin olarak

ortaya koyan anomaliler vermiştir (Aydın 1990). Sıcak su kaynakları yakınında ortaya koyan anomaliler vermiştir (Aydın 1990). Sıcak su kaynakları yakınında

görülen yüksek radyoaktivite anomalileri, suda eriyebilen ve eridikten sonra görülen yüksek radyoaktivite anomalileri, suda eriyebilen ve eridikten sonra

yeryüzüne çıkıp çökelen bir uranyum izotopu olan radyuma bağlanmaktadır.yeryüzüne çıkıp çökelen bir uranyum izotopu olan radyuma bağlanmaktadır.

Diğer UygulamalarDiğer Uygulamalar; Gamma ışını spektrometrisi radyoaktif elementlerin ; Gamma ışını spektrometrisi radyoaktif elementlerin

yerkabuğunda oluşturabileceği ısının belirlenmesinde, dolayısı ile kabuktaki yerkabuğunda oluşturabileceği ısının belirlenmesinde, dolayısı ile kabuktaki

manto kökenli ısı akısının saptanmasında da kullanılmaktadır (İlkışık 1995). manto kökenli ısı akısının saptanmasında da kullanılmaktadır (İlkışık 1995).

Bütün bunlara ek olarak bu yöntem tarım orman ve enerji sektörünün bazı Bütün bunlara ek olarak bu yöntem tarım orman ve enerji sektörünün bazı

alanlarında da uygulanmaktadır.alanlarında da uygulanmaktadır.