Razvoj životinjskog organizma

Oblici razmnožavanja• Kontinuitet života osigurava se

razmnožavanjem, proces kojim organizam daje potomstvo.

• Životinjski organizmi mogu se razmnožavati bespolno i spolno.

• Oblik razmnožavanja u kome ne učestvuju spolne ćelije zove se bespolno razmnožavanje.

• Oblici bespolnog razmnožavanja su: dvojna dioba, mnogostruka dioba i pupljenje.

• Kod dvojne diobe roditeljska jedinka se podijeli na dva jednaka dijela. Tako se dijele vićina jednoćelijskih organizama.

• Mnogostruka dioba – roditeljska jedinka se podijeli na veći broj potomaka. (npr. plazmodijum – uzročnik malarije).

• Pupljenje je način bespolnog razmnožavanja kod kojeg odrasle jedinke na svom tijelu stvaraju izbočinu ili pup koji raste i odvoji se kao nova jedinka.

• Tako se razmnožavaju npr. hidre i spužve.

Smjene spolnog i bespolnog razmnožavanja naziva se metageneza. Metageneza je prisutna kod dupljara. Bespolna generacija polip smjenjuje se sa spolnom

generacijom meduzom.

• Neki organizmi posjeduju sposobnost regeneracije, tj. nadoknađivanja izgubljenih (amputiranih) dijelova tijela, kao i stvaranje potpuno nove jedinke od samo komadića tkiva.

• Regeneracija je poznata kod virnjaka, zvijezda, guštera i još nekih organizama.

Spolno razmnožavanje

• Spolno razmnožavanjeuključuje stapanje jedra muške i ženske spolne stanice u procesu nazvanom oplodanja.

• Oplodnjom nastaje zigot, koji se složenim procesom razvija u novi organizam.

• Nakon vanjske ili unutrašnje oplodnje slijedi razvoj životinjskog zametka (embrionalni razvoj).

Razvoj životinjskog zametka

• Nastali zigot dijeli se uzastopnim mitotičkimdiobama u procesu brazdanja.

• Brzim diobama nastaje mnogo ćelija koje čine kuglastu morulu (slična plodu duda).

• U Moruli oblikuje se šupljina (blastocel) koja je ispunjena tekućinom.

• Ovaj novonastali razvojni stadij zove se blastula. Periferne stanice grade blastoderm.

• Tokom brazdanja zametak ne raste, nego se početna masa jajne ćelije raspodijeli na mnogo manjih ćelija.

• Uvalačenjem ćelija blastule u njenu unutrašnjost nastaje udubljenje blastopor i razavija se stadij nazvan gastrula.

• Proces nastanka gastrule naziva se gastrulacija.

• Gastrullu grade tri sloja ili klicina listića (ektoderm, mezoderm i endoderm) iz kojih će se razviti sva životinjska tkiva i organi.

• Pri razvoju tkiva i organa novog organizma ćelije klicinih listića mijenjaju oblik, neke se brzo dijele, druge premijšaju, a dio ih odumire.

• Iz ektoderma razvit će se (epiderma) koža, kosa, žlijezde, nervni sistem i čula.

• Iz mezoderma razvit će se kostur, mišići, cirkulatorni sistem, organi za izlučivanje, spolne žlijezde, epitel probavnih i disajnih puteva.

• Iz endoderma – nastaju crijeva, epitelni dijelovi unutrašnjih organa, poput jetre, štitnjače, gušterače i pluća.

• Proces u razvoju zametka u kome se oblikuju tkiva zove se histogeneza.

• Razvoj organa naziva se organogeneza. Organogenezauključuje dva procesa:• Diferencijaciju – u kojem se ćelije

specijaliziraju za obavljanje funkcija i

• Morfogenezu – kojom se ćelije organiziraju u funkcionalne cjeline.

• Proces organogeneze je strogo genetski programiran i za naučnike je još uvijek enigmatičan.

Rast i starenje• Nakon rođenja, mladi životinjski i ljudski

organizam nastavlja svoj intenzivan rast.

• Rastom upravlja hormon rasta, a on se očituje povećanjem mase i volumena tijela.

• Kad organizam dosegne veličinu odrasle jedinke, diobe ćelija postaju sve sporije.

• Nadomještaju se samo oštećene, ostarjele i odumrle ćelije.

• Starenjem koža postaje tanja, suša i neelastična, kolagena vlakna kože postaju deblja i manje elastična a ćelije masnog tkiva propadaju.

• Odumiranje ćelija, kao i organizma u cjelini, prirodna je pojava i osobina svih živih bića.

• Biolozi istražuju uzroke starenja. Prema jednim uzrok starenja je „zapisan” u molekuli DNK, a prema drugoj pretpostavci starenje je posljedica nagomilavanja ćelijskih oštećenja i poremećaja u pojedinim dijelovima tijela, koji mogu biti posljedica štetnog djelovanja čovjeka.

Gerontologija i Gerijatrija

• Gerontologija je nauka koja proučava promjene u organizmu čovjeka tokom procesa starenja te biološke, psihološke i socijalne aspkete starenja.

• Gerijatrija je medicinska nauka koja proučava bolesna stanja starijih ljudi.

• Pristup zaštiti zdravlja starijih ljudi treba biti cjelovit, treba osigurati sve oblike zdravsvene brige, od prevencije, dijagnostike, liječenja do rehabilitacije (fizičke, psihičke i socijalne) bolesnih i funkcionalno onesposobljenih starijih ljudi.

• Svake godine 1. oktobra obilježava se kao Dan starijih ljudi.