Razvoj obnovljivih izvora energije u Crnoj Gori - oie-res.me komora Crne Gore 2012.pdf · 2. Investment Opportunities in Energy Sector of Montenegro, pozivno predavanje, 5th Annual

dr Igor KovačevićSektor energetike

Razvoj obnovljivih izvora Razvoj obnovljivih izvora energije u Crnoj Gorienergije u Crnoj Gori

18. jul 2012. godine

Udruženje energetike i rudarstva Podgorica, 18. jul 2012. godine

Pre

amul

a

PREZENTACIJE U 2012. GODINI1. Investment Opportunities in Renewable Energy Sources in Montenegro, EBRD –

Renewable Energy Investment Forum, Podgorica, 28.06.

2. Investment Opportunities in Energy Sector of Montenegro, pozivno predavanje, 5th Annual Balkan Energy Finance Forum, Beograd, 19.06.

3. Renewable Energy Sources in Montenegro, Posjeta Kirgistanske delegacije,Podgorica, 07.05.

4. Obnovljivi izvori energije u Crnoj Gori, I sastanak mješovite komisije za ekonomsku saradnju izmeñu Republike Slovenije i Crne Gore, Ljubljana, 25.04.

5. Podloge za izradu lokalnih energetskih planova, UNDP i Zajednica Opština Crne Gore, Podgorica, 06.04.

6. Razvoj obnovljivih izvora energije u Crnoj Gori, Okrugli sto “Energetska efikasnost u cilju održivog i ekološkog razvoja društa, Unija poslodavaca Crne Gore, Budva, 22.03.

7. Mogućnosti korišćenja obnovljivih izvora energije u zgradarstvu u Crnoj Gori, Savjet za ekološku gradnju, Podgorica, 16.03.

8. Nacionalni cilj korišćenja obnovljivih izvora energije, Sastanak sa predstavnicima NVO za oblast obnovljivih izvora energije, Podgorica, 30.01.

...


Obnovljivi Izvori Energije (u nastavku prezentacije: OIE) su izvori energije koji su sačuvani u prirodi i obnavljaju se u cijelosti ili djelimično, posebno energija vodotoka, vjetra, neakumulirana sunčeva energija, biogorivo, biomasa, biogas, geotermalna, hidrotermalna i aerotermalna energija, energija talasa, plime i osjeke, gasa iz deponija, gasa iz postrojenja za preradu otpadnih voda (definicija Zakon o enegetici)

Sadržaj prezentacije

1. Strateški i zakonodavni okvir

2. Evropska politika OIE* i implementacija u Crnoj Gori

3. Pregled projekata OIE4. Energetska infrastruktura5. Trenutne prepreke i razvoj OIE6. Zaključci Vodotok Jezerštica, Opština Berane


� Energetski sektor je prepoznat u Crnoj Gori (CG) kao značajna pokretačka snaga nacionalne ekonomije

� Strategija razvoja energetike CG do 2025. godine (2007.) (SRE) i Akcioni plan za implementaciju Strategije 2008-2012. godina

� Strategija daje smjernice energetskog progresa iodrživog razvoja:� povećanje energetske efikasnosti;� veće korišćenje OIE;� revitalizacija postojećih i izgradnja novih

elektroenergetskih objekata;� postizanje balansa izmeñu energetskog razvoja i

zaštite životne sredine i� CG kao investicioni izazov za ulaganja u OIE.

Kanjon rijeke Tare

1.1. Strategija razvoja energetike Crne Gore

1. S

trat

eški

i za

kono

davn

i okv

ir


� U toku je izrada Inovirane “Strategija razvoja energetike CG do 2030. godine” se priprema od strane stranih konsultanata koji se većduže vrijeme bave konsultnatskim poslovima u CG

� Energetska politika Crne Gore do 2030. godine (usvojena 2011. godina) definiše 3 glavna prioriteta:

� sigurnost snabdijevanja;

� konkurentnost tržišta i

� održivi energetski razvoj

1.1. Strategija razvoja energetike Crne Gore (nast.)

Hidroelektrana Piva

1. S

trat

eški

i za

kono

davn

i okv

ir


Zakon o energetici (“Službeni list CG”, br.28/10) tretira OIE u skladu sa najnovijom EU Direktivom 2009/28/EC � Pod OIE uključuje se električna i toplotna

energija kao i energija u saobraćaju

� Povlašćeni proizvoñač koji ima pravo na podsticaj za proizvedenu električnu energije i pravo prvenstva preuzimanju energije u elektroenergetski sistem

� Garancija porijekla za energiju proizvedenu iz OIE� Nacionalni cilj za udio OIE u finalnoj potrošnji

sveukupne energije� Program razvoja i korišćenja OIE

� Zajednički projekti i zajedničke podsticajne mjere

Crnogorski katun

1.2. Zakoni u oblasti energetike

1. S

trat

eški

i za

kono

davn

i okv

ir


Zakonom o EE se ureñuju:� područje efikasnog korišćenja energije u

sektorima finalne potrošnje� obaveze za donošenje programa i

planova za poboljšanje EE na nacionalnom, lokalnom nivou i na nivou energetskih subjekata i potrošača

� sprovoñenje programa i planova EE� javna ovlašćenja i odgovornosti za

utvrñivanje i sprovoñenje politike EE� ostale mjere EE� obveznici sprovoñenja mjera EE

1.2. Zakoni u oblasti energetike (nast.)Zakon o energetskoj efikasnosti (EE) (“Službeni list CG”, br.29/10) područjeefikasnog korišćenja energije u sektorima finalne potrošnje

Planinarski dom na Orijenu

1. S

trat

eški

i za

kono

davn

i okv

ir


Ministarstvo nadležno za energetiku je usvojilo regulativni okvir za OIE na osnovu Zakona o energetici:

1. Pravilnik o kriterijumima za izdavanje energetske dozvole, sadržini zahtjeva i registru energetskih dozvola (“Službeni list CG”, br. 49/10)

2. Pravilnik o vrstama i klasifikaciji postrojenja koja koriste OIE i postrojenja za visokoefikasnu kogeneraciju (“Službeni list CG”, br. 28/11)

1.3. Regulatorni okvir za OIE

3. Pravilnik o bližim uslovima koje treba ispunjavati pravno lice za mjerenje i istraživanje potencijala obnovljivih izvora energije (“Službeni list CG”, br. 28/11)

4. Uredbu o načinu sticanja statusa i ostvarivanja prava povlašćenog proizvoñača električne energije (“Službeni list CG”, br. 37/11)

5. Uredbu o načinu izdavanja, prenošenja i povlačenja garancija porijeklaenergije proizvedene iz obnovljivih izvora energije i visokoefikasne kogeneracije(“Službeni list CG”, br. 37/11) 1.

Str

ateš

ki i

zako

noda

vni o

kvir


Planira se još usvajanje:

� Nacionalnog cilja udjela OIE u ukupnoj energetskoj potrošnji

� Programa razvoja i korišćenjaOIE (NREAP iz Direktive 2009/28/EK)

1.3. Regulatorni okvir za OIE (nast.)Pored navedenih propisa sa prethodne strane, ministarstvo je usvojilo i pripremilo:

6. Uredbu o tarifnom sistemu za utvrñivanje podsticajne cijene električne enerigje iz obnovljivih izvora i visokoefikasne kogeneracije (“Službeni list CG”, br. 49/11)

7. Uredbu o vrstama i načinu podsticanja proizvodnje iz obnovljivih izvora energije i kogeneracije (pripremljena)

Električna vozila u Perastu

1. S

trat

eški

i za

kono

davn

i okv

ir


Razlozi za podsticaje električne energije iz OIE (OIEee):� Povećanje sigurnosti snabdijevanje energijom

� Smanjenje uvoza električne energije

� Povećanje energetske nezavisnosti i korišćenje nacionalnih potencijala

1.4. Promovisanje proizvodnje energije iz OIE

Podsticajne mjere za toplotu iz OIE?

�Jeftinije je podsticati tehnologije koje proizvode korisnu toplotu nego tehnologije za proizvodnju električne energije

�Fond za podsticajne mjere ne postoji

Solarni fotonaponski sistem, Opština Herveg Novi

1. S

trat

eški

i za

kono

davn

i okv

ir


� Podsticajna cijena za električnu energiju proizvedenu u postrojenjima koja koriste OIE važi samo za postrojenja koja:

� su stekla status povlašćenog proizvoñača i

� doprinose ispunjenju nacionalnog cilja u skladu sa Programom korišćenja i razvoja OIE.

� Status povlašćenog proizvoñača je definisan Zakonom o energetici definisan na 12 godina

Podsticaji za proizvodnju električne energije u Crnoj Gori

Postrojenja [c€/kWh]1 Male hidroelektrane

od 3 GWh 10,44od 3 – 15 GWh 7,44iznad 15 GWh 5,04

2 Vjetroelektrane 9,603 Elektrane na čvrstu biomasu

iz šumarstva i poljoprivrede 13,71iz drvno-prerañivačke industrije 12,31

4 Solarne elektrane 15,00

5Elektrane na čvrsti deponijski otpad

9,00

6 Elektrane na gas iz otpada 8,00

7 Elektrane na biogas 15,00

Podsticajne cijene za električnu energiju proizvedenu u postrojenjima koja koriste OIE

1.4. Promovisanje proizvodnje energije iz OIE (nast.)

1. S

trat

eški

i za

kono

davn

i okv

ir


Podsticaji za proizvodnju eletrične energije iz solarnih sistema

1.4. Promovisanje proizvodnje energije iz OIE (nast.)

� Status povlašćenog proizvoñača se može dobiti za solarne sisteme instalisane snage do 1 MW na zgradama i grañevinskim konstrukcijama� Nema problema sa

planskim dokumentima

� Ograničen kapacitet� Nema rizika

održivosti izgradnje solarnih sistema

� Mehanizam energetske dozvole 1.

Str

ateš

ki i

zako

noda

vni o

kvir


Pregled prezentacije

1. Strateški i zakonodavni okvir2. Evropska politika OIE i

implementacija u Crnoj Gori

3. Pregled projekata OIE4. Energetska infrastruktura5. Trenutne prepreke i razvoj OIE6. Zaključci


EU politika u oblasti klimatskih promjena i energetike

2.1. Evropska politika u oblasti klimatskih promjena i energetike

� Do 2020. godine je Evropska politika u oblasti klimatskih promjena, tzv. 20-20-20 do 2020. godine

� 20 % udjela korišćenja OIE na nivou Evropske unije

� U dijelu energetske politike, energetska efikasnost i OIE su meñusobno povezani

2. E

vrop

ska

polit

ika

i nje

na im

plem

enta

cije

u C

rnoj

Gor

i


� Udio OIE [% ] se računa po sljedećoj jednačini:

� Nacionalni cilj OIE se računa u % u odnosu na ukupnu finalnu potrošnju energije� Obavezujući Nacionalni cilj OIE do 2020. godine [%] za članice EU:

f(BDP)%.5,5S2005OIE% ++=

OIEee + OIEtop + OIEsao

UFEP

Ukupna proizvodnja energije iz OIEOIE% ==

UFEPee – električna energija; top – toplota; sao – saobraćaj i UFEP – ukupna finalna potrošnja energije

Metodologija za računanje nacionalnog cilja OIE

S2005 - udio OIE u referentnoj 2005. godini;5,5 % - fiksni dio nacionalnog cilja if - promjenjivi dio udjela u zavisnosti od bruto domaćeg proizvoda

� Direktiva 2009/28/EK od Evropskog parlamenta i Savjeta

2.2. Nacionalni cilj OIE u zemljama Evropske unije

2. E

vrop

ska

polit

ika

i nje

na im

plem

enta

cije

u C

rnoj

Gor

i


2.2. Nacionalni cilj OIE u zemljama Evropske unije (nast.)

Nacionalni ciljevi za OIE za članice EU do 2020. godine

2. E

vrop

ska

polit

ika

i nje

na im

plem

enta

cije

u C

rnoj

Gor

i


Crna Gora - članica Energetske zajednice

� Crna Gora je ugovorna članica Energetske zajednice od 2005. godine

� U okviru Energetske zajednice, ugovorne članice dobijaju obaveze:

� implementacije relevantnog acquis communautaire;

� uspostavljanje regulatornog okvira i

� otvaranje energetskog tržišta

Energetska zajednica, kraj 2011. godine

� Nacionalni cilj OIE za Crnu Goru je izračunat na osnovu metodologije iz 2009/28/EK i iznosi 29,5 % do 2020. godine

� S2005=23,0 %; fiksni dio 5,5 %; f =1,0 %

2.3. Implementacija Direktive 2009/28/EK

2. E

vrop

ska

polit

ika

i nje

na im

plem

enta

cije

u C

rnoj

Gor

i


2.3. Implementacija Direktive 2009/28/EK (nast.)

� Dobijeni rezultati o potrošnji ogrijevnog drveta u studiji od Energetske zajednice su mnogostuko bili veći od svih dosadašnjih statističkih podataka i istraživanja sličnih studija u Crnoj Gori

� Na osnovu novih podataka o potrošnji biomase, Energetska zajednica je predložila novi nacionalni cilj za Crnu Goru:

� 51 % u junu 2011. godine

� 37 % u novembru 2011. godine i

� 34 % mart 2012. godine Updated Calculation of the 2020 RES Targets for the

Contracting Parties of the Energy Community, november 2011

� Potrošnja biomase odnosno ogrijevnog drveta u referentnoj 2005. godini?

2. E

vrop

ska

polit

ika

i nje

na im

plem

enta

cije

u C

rnoj

Gor

i


2.3. Implementacija Direktive 2009/28/EK (nast.)

� Energetske zajednice izabrala 2009. kao polaznu-referentnu godinu

� Zašto Crnoj Gori to ne

odgovara?

� Ukupna finalna potrošnja energije u 2009. godini je oko 15 % manja od prosječne ukupne godišnje potrošnje u posljednjoj dekadi (2001-2010. godina)

� Kraće vrijeme za implementaciju Direktive, pa zemlje članice Energetske zajednice traže smanjenje fiksnog i promjenjivog dijela nacionalnog cilja do 2020. godine

2. E

vrop

ska

polit

ika

i nje

na im

plem

enta

cije

u C

rnoj

Gor

i




implementacija u Crnoj Gori3. Pregled projekata OIE4. Energetska infrastruktura5. Trenutne prepreke i razvoj OIE6. Zaključci


� Izrada Katastra malih vodotoka na teritoriji 13 sjevernih opština 88 lokacija – završetak oktobar 2012. godine

Katastar malih vodotoka u Opštini Berane

Mjerenja hidrometrijskim krilom na rijeci Bradavec

� Istraživanja i jednogodišnja hidrološka mjerenja su završena na 45 vodotokaod strane HMZCG, donatori NOR, EBRD i UNDP

3.1. Hidropotencijal i hidroelektrane (nast.)Hidropotencijal� Teoretski hidropotencijal je grubo ocjenjen u Vodoprivrednoj osnovi na ~10 TWh

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


HE Komarnica� Vlada je usvojila Nacrt detaljnog plana� Akumulaciona HE� Osnovne tehničke karakteristike:

� instalisana snaga 168 MW (2×84 MW)� godišnja proizvodnja 232 GWh

HE Morača� Nacrt detaljnog prostornog plana

� 4 HE, ukupne instalisane snage 242 MW� Godišnja proizvodnja 620-720 GWh

Postojeće hidroelektrane (HE)

� Modernizacija HE Piva

� Druga faza modernizacije HE Perućica

3.1. Hidropotencijal i hidroelektrane (nast.)

Kanjon Komarnice

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


� Dvije tenderske procedure za izgradnju malih hidroelektrana (2008. i 2010.) –potpisanih 13 koncesionih ugovora

� Planirana izgradnja ~35 mHE, ukupne instalisane snage ~ 100 MW i planirane godišnje proizvodnje ~ 300 GWh

� Proizvodnja se očekuje u periodu 2012-2014. godine

� 8 grañevinskih dozovla je izdano na 4 ugovor o koncesiji

� Ukupne investicije u mHE ~ 140 M€

� 4 energetske dozvole i 4 ugovora o koncesiji za izgradnju mHE, procedurom energetske dozvole, instalisane snage do 1 MW Lokacije vodotoka na kojima su date koncesije za

izgradnju mHE

Male hidroelektrane (mHE)

www.oie-cg.me


3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


tender Water stream Municipality # sHPPs

I2008

Bistrica Berane 8Šekularska Berane 5

Bistrica Bijelo Polje 2Bjelojevićka Mojkovac 2

Crnja Kolašin 3Zaslapnica Nikšić 2

Grlja Plav 1Babinopoljska Plav 2

II2010

Vrbnica Plužine 2Tušina Šavnik 4

Trepačka rijeka Andrijevica 1Murinska rijeka Plav 2

Komarača Plav 1

� Zakon o ureñenju prostora i izgradnji objekata usvojen 2008. a inoviran u 2011. godini� Samo 5 lokalnih planskih dokumenata je usvojeno, gradnja je nemoguća bez

planske dokumentacije� ~2 godine je kašnjenja na realizaciji projekata

� Projekti sa grañevinskim dozvolama

� Problem na realizaciji projekta

� Projekti u fazi pripreme tehničke dokumentacije

� Nepostojanje planskih dokumenata za početak realizacije projekata

3.1. Hidropotencijal i hidroelektrane (nast.)mHE (nast.)

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


Izgradnja mHE

� Početak izgradnje prvih elektrana, pa i mHE ove godine

� Očekivani rok završetka je, takoñe, ove godine

� Multifunkcionalnost izgradnje mHE

� pristupni put do vodozahvata

� izletište pored vode

� pristupni put do katuna, iznad vodozahvata

� osvjetljenje katuna

� otvaranje turističkih staza

(Pešića jezera)Informativna tabla o izgradnji mHE Jezerštiva u slivu

Beranske BistricePut od vodozahvata do katuna


3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


Izgradnja mHE (nast.)

Slike sa gradilišta 13.07. ove godine


3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


3.2. Vjetroelektrane

VE Opština Pojedinačna snaga [MW]

Broj vjetrogeneratora

Instalisana snaga [MW]

Proizvodnja [GWh]

Možura Ulcinj 2,0 23 46 ~97Bar

KrnovoNikšić

2,4 30 72 ~160Šavnik

� Dva ugovora o zakupu zemljišta i izgradnjivjetroelektrana su potpisana sredinom 2010. god. (VE Krnovo i VE Možura)

� Faza izrade tehničke dokumentacije� Saglasnosti za priključenje na elektroenergetski

sistem od CGES� Elaborati o procjeni uticaja za životnu sredinu

� Grañevinske dozvole u 2012. godini

� Studija integracije vjetroelektrana u CGES

� Regionalni IPA Adriatic projekat– Offshore vjetropotencijal

Lokacije dvije vjetroelektrane

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


3.2. Vjetroelektrane (nast.)

Ortofoto vjetroelektrane na Krnovu

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


3.3. Solarni sistemi� Velika insolacija u Crnoj Gori, južna Evropa (insolacija Podgorice ~1600 kWh/m2)� Smjernicama u prostornim planovima - definisati udio korišćenja OIE, uključujući

OIEtop, prilikom izgradnje novih objekata� Kreiranje povoljnog regulatorno-investicionog ambijenta za realizaciju solarnih

sistema:

Solarni kolektori u Tuzima

� sofinansiranje fotonaponskih sistema za katune

� povoljne kreditne linije za solarne termalne sisteme

� status povlašćenog proizvoñača se može dobiti za solarne sisteme instalisane snage do 1 MW na zgradama i grañevinskim konstrukcijama

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


� Primjer: Solarna elektrana� dimenzije 4 × 10 m × 80 m, krov 8o

� orijentacija istok-zapad� instalisana snaga: 414 kWP

Zone za solarne elektrane u Opštini Ulcinj

Registar potencijalnih lokacija za izgradnju solarnih elektrana

3.3. Solarni sistemi (nast.)

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


� Tradicionalno u Crnoj Gori se koristi drvo kao energent za grijanje prostorija u zimskim mjesecima

� Ne postoje sistemi za centralnu pripremu toplote sa sistemima distribucije

� Potrebno je odrediti količinu korišćenje ogrijevnog drveta u Crnoj Gori, kao OIEtop

� Crna Gora ima potencijal u korišćenju drvnog ostatka iz šuma i iz drvno-prerañivačke industrije (FODEMO projekat procjene energetskog potencijala je ~400 GWh)

Ogrjevno drvo

3.4. Projekti biomaseKorišćenje biomase, šumski ostatak i ostatak drvno-prerañivačke industije

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


� Ostatak koji nekada predstavlja i ekološki problem se može koristiti za proizvodnju sječke, briketa i peleta

� Proizvodni kapaciteti drvnog goriva:� peleti u Pljevljima (Vektra Jakić)

kapaciteta 50.000 t/god� peleti u Breznima 15.000 t/god� briketi u Bijelom Polju 700 t/god

Proizvodnja toplote (OIEtop) i električne energije (OIEee)

Proizvodnja drvnog goriva

Ostatak drvno-prerañivačke industrije

� Projekat daljinskog grijanja Opštine Pljevlja� Studija izvodljivosti za mikro sisteme daljinskog grijanja u Kolašinu i Mojkovcu� Elektrana na ostatke drvno-prerañivačke industije u Beranama, instalisane

snage 3 MW

3.4. Projekti biomase (nast.)

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


� Poljoprivredni ostatak� 2011. godine počela proizvodnja briketa u “Plantažama“ – 7.000 t/god � Energetska dozvola za elektranu na biogas od otpada živine – ~560 kW,

Mataguži, Podgorica

Sanitarna deponija u Podgorici

� Sanitarne deponije i otpadne vode� Projekat kogenerativnog postrojenja

na gas iz otpada, instalisane električne snage ~1,1 MW (proizvodnje ~7 GWh) i toplote ~1,4 MW (proizvodnje ~10 GWh), Glavni grad Podgorica

Projekti iskorišćenja ostale biomase

3.4. Projekti biomase (nast.)

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


Korišćenje toplote za grijanje i/ili hlañenje prostorija korišćenjem OIE:� toplotne pumpe koje koriste geotermalnu, hidrotermalnu i aerotermalnu

energiju (OŠ „Milan Vukotić“, zgrada Europoint i Atlas capital centra u Podgorici)

� solarni sistemi za grijanje tople vode, grijanje ili hlañenje prostorija

3.5. OIEtop u zgradarstvu

� Zamjena peći koja koriste naftne derivate sa OIE, kao što su drvna goriva: peleti i briketi

� Put prema niskoenergetskim, pasivnim i “Zero-energy house”

Zgrada Europoint-a u Podgorici

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


� Regulativa i potencijal za korišćenje OIE u transportu (biogoriva, električna energija) sa mjerama energetske efikasnosti u transportu, predmet IPA 2011 projekta

3.6. OIE u saobraćaju (OIEsao)� U Perastu i Tivtu se koriste električna

vozila za lokalni prevoz

� Fotonaponski panali za punjenje električnih vozila u Perastu

� Nema podataka o korišćenju ili proizvodnji biogoriva

Fotonoponski paneli za punjenje vozilaElekrična vozila na crnogorskoj obali

3. P

regl

ed p

roje

kata

OIE


Electricity Sector in Montenegro





� 375 km podmornog kabla

� 1000 MW kapaciteta

� HVDC bipolarni kabal, 2x500 MW

� Investicija 700 M€

� Projekat se razvija u saradnji sa TERNA (Italija) i CGES, Ugovor o projektu potpisan u novembru 2010

� Početak korišćenja - 2015

Podmorski kabal Italija – Crna Gora

4.1. Prenosni sistem

4. E

nerg

etsk

a in

fras

truk

tura


� Vod 400 kV Podgorica-Tirana je završen 2011. godine

� Vod 400 kV crnogorska obala - Pljevlja

� 90 M€ investicija

� Detaljni prostorni plan završen 2011. godine

� Traforstanica na obali

� Trafostanica Brezna 400/110 kV za priključenje VE Krnovo i HE Komarnica

� Meñudržavni vodovi sa Srbijom i BiH

Interkonekcije i prenosni vodovi u Crnoj Gori

4.1. Prenosni sistem (nast.)

Prenosni sistem 2015. godine

4. E

nerg

etsk

a in

fras

truk

tura


� Studija priključenja i rada distribuiranih izvora na elektroenergetski sistem Crne Gore, GEF-UNDP

� Preporuke za priključenje distribuiranih izvora na elektroenergetski sistem

� Razvoj elektroenergetskog sistema u ruralnim područjima sa značajnim potencijalom OIE

� Primjer: Bistrica (BE)� Planirano 8 mHE � Instalisana snaga 10,2 MW� Priključak na postojeću

mrežu, investicija 1,7 M€Priključenje mHE na vodotoku Bistrica na EES

Distribuirani proizvoñači

4.2. Distributivni sistem

4. E

nerg

etsk

a in

fras

truk

tura




implementacija u Crnoj Gori3. Pregled projekata OIE4. Energetska infrastruktura5. Trenutne prepreke i razvoj

OIE6. Zaključci

Platije, Opština Kolašin


5.1. Podizanje svijesti o mogućnosti i načinu korišenja OIE

Nova internet stranica sadrži:

�Pregled legislative

�Potencijele OIE

�Procedure

� Autorizacije

�Izgradnje

�Aktuelne projekte

�Aktivnosti nadležnih organa

�Internet stranica je višejezična...

Izgled naslovne stranice

Nova internet stranica za OIE u Crnoj Goriwww.oie-cg.mewww.oie-res.me

5. T

renu

tne

prep

reke

i ra

zvoj

OIE


� Pravilnik o kriterijumima za izdavanje energetske dozvole, sadržaju zahtjeva i registru energetskih dozvola (“Sl. List CG”, br. 49/10)

� Energetska dozvola se izdaje i za proizvodne energetske objekte, i za mHE:� instalisane snage do 1 MW (mini hidroelektrane)

� na lokalnim vodotocima i

� vodotocima godišnjeg bruto energetskog potencijala do 15 GWh

Osnovne karakteristike procedure:

� Zahtjev za izdavanje energetske dozvole� Tehnička dokumentacija;� Izvještaj o mjerenjima i istraživanjima potencijala OIE;� Mišljenje operatora distributivnog sistema;� Mišljenje organa lokalne samouprave o uklapanju odnosno mogućnosti

uklapanja u prostor;� Izjava banke da će pratiti projekat;

Energetska dozvola

5.2. Ubrazanje procedure autorizacije projekata OIE

5. T

renu

tne

prep

reke

i ra

zvoj

OIE


Osnovne karakteristike procedure (nastavak):� Primjenje su načela davanja koncesije: transparentnosti, nediskriminacije i

konkurentnosti� Javna rasprava o pristiglim zahtjevima� Mini hidroelektrane do 1 MW na vodotocima do 15 GWh godišnjeg bruto

potencijala� Izdavanje energetske dozvole od strane ministarstva� Odluka o davanju koncesije Vlade Crne Gore i � Ugovor o koncesiji za izgradnju mHE koji se potpisuje sa Vladom Crne

Gore

Primanje zahtjeva je obustavljeno od strane ministarstva nadležnog za energetike, krajem 2011. godine!

Energetska dozvola (nast.)

5.2. Ubrazanje procedure autorizacije projekata OIE (nast.)

5. T

renu

tne

prep

reke

i ra

zvoj

OIE


REGISTAR ENERGETSKIH DOZVOLA

Broj

energetske

dozvole

Naziv i sjedište

imaoca energetske dozvole

Broj i datum donošenja rješenja

o izdavanju energetske dozvole

Broj i datum prijema zahtjeva

za izdavanje energ.dozvolePodaci o lokaciji objekta

(broj katastarske parcele i

katastarske opštine)

Tehničke/energetske

karakteristike objekta

Datum

prestanka

važenja

energetske

dozvoleime i adresa PIB i matični broj broj datum broj datum

001

Kol Energy d.o.o.

13.jula 25/2,

Kolašin

PIB: 02771799

CRPS: 5-

0555294/001

01-4/71 12.11.2010. 0501-2674/1 03.09.2010vodotok Raštak,

između kota 870 mnm i 660 mnm

kat.parcele 182/1, 182/2, 211

KO Raško-Mioska, Kolašin

mHE "Raštak"

624 kW, 2.496 GWh12.11.2012

002

Višnjić komerc

d.o.o. Admirala

Zmajevića 52,

Podgorica

PIB: 02265435

CRPS: 5-

0034454/011

01-3710/6 26.12.2011. 0501-3710/1 16.12.2010

kat.parcela 1546

list nepokretnosti br.1186

KO Mataguži, Podgorica

elektrana na biogas

526 kW, 4.0 GWh26.12.2013

003

Synergy d.o.o.

Ul.Slobode 78,

Podgorica

PIB: 02836670

CRPS: 5-

0605483/002

01-380/1 05.03.2012. 0502-1632/1 27.05.2011.

vodotok Vrelo,

između kota 831 mnm i 734 mnm

kat.parcele 901,922,516, 519,

621,622

KO Lijeska, Bijelo Polje

mHE "Vrelo"

587.5 kW, 2.760 GWh05.03.2014.

004

Dekar d.o.o.

4.jula 17,

Podgorica

PIB: 02064693

CRPS: 5-

0014072/012

01-482/3-2011 12.03.2012. 0502-489/1 14.02.2011.

vodotok Ljeviška rijeka, između kota

1280 mnm i 1050 mnm

kat.parcele 2329,1739

KO Starče, Kolašin

mHe "Ljeviška rijeka -

izvor Morače"

980 kW, 3.321 GWh

12.03.2014.

005 Igma Grand d.o.o.

Trešnjevo,

Andrijevica

PIB: 02389312

CRPS: 5-

0189181/004

01-1130/2 18.05.2012. 0502-2863/1 31.10.2011. vodotok Bradavec, između kota

1170 mnm i 918 mnm KO

Dulipolje i KO Jošanica, Andrijevica

mHE "Rijeka Bradavec"-

Varijanta 2 970 kW,

3.823 GWh

18.05.2014.

� Ministarstvo ekonomije je dobilo 18 zahtjeva, a izdalo 5 energetskih dozvola

� Registar energetskih dozvola je javan i može se naći na internet strani za OIE

� Registar izdatih dozvola za istraživanje i mjerenje potencijala OIE

Registar energetskih dozvola


5. T

renu

tne

prep

reke

i ra

zvoj

OIE


� Proizvoñač električne energije iz obnovljivih izvora energije u postrojenjima instalisane snage do 20 kW ili visokoefikasne kogeneracije do 50 kWe ima pravo na razmjenu električne energije koju u toku godine predaje u sistem ili povlači iz distributivnog sistema (Zakon o energetici, član 90 stav 1).

Manastir Morača

� Manastir Morača, mHE Vrelo, razmjenjuje električnu energiju sa Elektroprivredom CG

� Instalisana snaga 11 kW

� mHE je plasirala 5000 kWh u elektroenergetski sistem CG

� Puštena u rad 2010. godine

� Primjer: Održivog razvoja

� Decentralizovana proizvodnja energije

Razmjena na mjestu konekcije (OIEee)


5. T

renu

tne

prep

reke

i ra

zvoj

OIE


5.3. Karakteristike OIE projekata u Crnoj Gori� Zakon o koncesijama definiše da je

korišćenje hidropotencijala koncesiona djelatnost, i mHE se razvijaju kroz ugovore o koncesiji, sa trajanjem do 30 godina

� VE se realizuju kroz ugovor o otkupu državnog zemljišta i izgradnji vjetroelektrane, 20 godina

� Većina OIE projekata se realizuje kroz ugovore o formiranju konzorcijuma bez prethodne saradnje partnera

� Zahtjev Vlade je:

� Projektna/Koncesiona preduzeća moraju biti formirana od strane Koncesionara-konzorcijuma

� Rokovi faza su definisani ugovorima

Ogrjevno drvo kao OIE

5. T

renu

tne

prep

reke

i ra

zvoj

OIE


� Korporativno finansiranje

� Zajam banke se zasniva na mogućnostima investitorao Istorijske performanseo Prognozeo Menadžment

� Projektno finansiranje

� Zajam banke zavisi od podataka o projektuo Struktura kapitalao Struktura kreditao Protok novcao Procijena vrijednosti

� tehnička� pravna� ekonomična itd.

5.4. Finansiranje projekata OIE← Trenutno tipičan slučaj za Crnu Goru

Projektno finansiranje je izazov pri implementaciji s obzirom na postojeći lefislativni okvir i potpisane ugovore!

Solar plant on Orijen Mountian

5. T

renu

tne

prep

reke

i ra

zvoj

OIE


� Lokalne samouprave koje imaju najznačajnije potencijale imaju finansijeske probleme i nedostatak kapaciteta za razvoj projekata iz oblasti održive energetikePrimjer rješenja: Održivi energetski razvoj Opštine Kolašin

(NOR 2012-2014)

� Implementaciono-tehničko tijelo za planiranje i realizaciju studija/projekata iz oblasti OIE i energetske efikasnosti u saradnji sa lokalnom samoupravom

� Koordinacija donatorskih aktivnosti u oblasti energetike na lokalnom nivou

� Razvoj projekata mHE na teritoriji Opštine Kolašin

� Dodatni donatori su dobrodošli

5.3. Stvaranje ambijenta za dalji razvoj

MODEL MODEL ??? ???

Prirodni resursi

ZNANJE

Finansije

Dodata vrijednost (Energija, Štednja...)

MODEL:

� Koncesija

� Privatno-javno partnerstvo

� Lokalna samouprava samostalno 5.

Tre

nutn

e pr

epre

ke i

razv

oj O

IE






� Crna Gora je prepoznala mogućnost ekonomskog razvoja iskorišćenjem potencijala OIE

� Zakon o energetici je transponovao Direktivu za OIE 2009/28/EK u dijelu električne energije i toplote

� Stvara se pozitivan ambijent za realizaciju OIE projekata kroz:

� Usvajanje zakonskih propisa u domenu OIE, koje uključuju i podsticajne cijene za električnu energiju proizvedenu u postrojenjima koja koriste OIE

� Definisanje i pojednostavnjenje procedura autorizacije projekata

� Status i način izračuna nacionalnog cilja OIE za Crnu Goru je predstavljen

Zaključci

6. Z

aklju

čci


� Brojni i raznovrsni projetki OIE su u fazi pripreme, izrade tehničke dokumentacije ili su krenuli sa izvoñenjem

� Značajani projekti razvoja elektroprenosnog sistema su u fazi realizacije

� Razvoj distributivne mreže za priključenje distribuiranih izvora energije je potreban

� Kreiranje implementacione jedinice za razvoj projekata održivog energetskog razvoja na lokalnom nivou

� Održivi ekonomski razvoj Crne Gore je moguć kroz projekte OIE

Zaključci

6. Z

aklju

čci


Igor KovačevićMinistarstvo ekonomije

+382 20 482 [email protected]

www.oie-cg.me

Documents

Razvoj obnovljivih izvora energije u Crnoj Gori - oie-res.me komora Crne Gore 2012.pdf · 2. Investment Opportunities in Energy Sector of Montenegro, pozivno predavanje, 5th Annual