KALESIJA

Primarnu ulogu za nastanak prvih naselja na prostoru Kalesije imali su brdoviti obronci jugoistočnog djela planine Majevice i sjeveroistočni obronci planine Javornik te dolina rijeke Spreče kojom prolaze putne komunikacije još od najstarijih vremena.Prvi pouzdani tragovi ljudskih naselja na Kalesijskom području datiraju iz perioda eneolita (bakarnog doba) koji zahvata vremenski period od prije 4500. god. prije nove ere. Pronađeni materijalni ostaci opsidijana na Gradini kod naselja Jajići jasno upućuje na kasnoneolitsku starost najgornjeg sloja u ovom nalazištu. Dosadašnjim istraživanjem i slučajnim nalazima gradinskih naselja na našem prostoru nađeno je nešto arheološkog materijala kao što su razna oruđa i predmeti što potvrđuju pretpostavke o davnoj prisutnosti života i naseljenosti ovog kraja. Takvi tragovi postoje i u susjednim područjima odnosno općinama koje neposredno graniče sa Kalesijom kao što su Gornja Tuzla, Donja Tuzla, Zvornik, Živinice, Sapna i dr.Najvažnija prethistorijska naselja na našem području su gradina kod Jajića, zatim Kosovača kod Kusonja i gradina u Mešanovićima (Gornje Petrovice), a ima ih ukupno sedam.Što se tiče samog naziva Kalesija on potiče od muslimanskog plemene Kalisije, koji su se naselili u Slavoniji, Sremu te na području Usore i Soli. Na području opštine Kalesija nalazi se i 33 lokaliteta sa stećcima, a najznačajniji lokalitet je Mramorje kod Bulatovaca. Dolaskom Osmanlija u Bosnu nahija Spreča je bila sastavni dio Zvorničkog sandžaka, odnosno Rumelijskog ejaleta. Područje općine Kalesija u vrijeme Austro-Ugarske uprave administrativno je ulazilo u sastav tri kotara: Donja Tuzla, Vlasenica i Zvornik. Prema Austrougarskom popisu stanovništva godine 1895. na kalesijskom prostoru bilo je ukupno 12. 427 stanovnika a glavno zanimanje im je bila poljoprivreda. Uspostavljanjem Austrijske vlasti izazvalo je nove migracione pokrete i razmještaje stanovništva što je uticalo na promjenu etničke slike u cijeloj Bosni i Hercegovini a samim tim i na Kalesijskom prostoru.Period Kraljevine SHS, a potom i Kraljevine Jugoslavije donijet će mnoštvo popisa stanovništva. Godine 1921. živjelo je ukupno na području današnje Kalesije 14.857 stanovnika. U periodu od 1895. - 1921. godine broj stanovnika na kalesijskom prostoru ukupno se povećao za 2.430 stanovnika, iz čega možemo zaključiti da je prirodni priraštaj stanovništva bio neznatan a tome su doprinijeli ratovi, iseljavanja, migracije, bolesti i dr. faktori tokom ovog perioda. Od oktobra 1929. godine izvršena je nova administrativna podjela države. Kalesijsku teritoriju činile su tri komune koje su ulazile u sastav srezova (kotara): Tuzla, Vlasenica i Zvornik sve u sastavu Drinske banovine.Prema popisu stanovništva iz 1931. godine u pomenute tri kalesijske komune živjelo je ukupno 22.781. stanovnik što je činilo samo 1,48 % stanovnika Drinske banovine. Po završetku Drugog svjetskog rata dolazi do formiranja mjesnih odbora u svim naseljima. Spajanjem tih odbora dolazi do nastanka same opštine Kalesija, koja će u toku agresije na BiH 1992-1995 biti prvi oslobođeni grad, Kalesija je oslobođena 23. maja 1992. godine.

ZVORNIK

Zvornik je grad uz lijevu obalu Drine koji pažnju privlači svojim utvrđenjima i bedemima sačuvanim još iz srednjeg vijeka, čitav njegov kompleks sigurno je podignut znatno ranije nego se prvi put (1412.g) spominje u dubrovačkoj građi, vjerovatno u vrijeme kada se na Drini ustalila granica između Srbije i Bosne. Prvobitno grad Zvornik se zvao Zvonik po zvoniku tamošnjeg franjevačkog samostana. Stari Sloveni su dijelili zemlju na župe sa županima na čelu, tako da je vjerovatno Zvonik bio centar Župe Zvonik koja je u širem smislu riječi pripadala oblasti Usore, naročito u doba srpskih despota. Već u srednjem vijeku ispod zvorničke tvrđave razvilo se i podgrađe (Podzvonik) sa stambenim, privrednim i vjerskim objektima. Podgrađe je bilo spojeno kulama i zidinama sa glavnom kulom. Zbog prelaza preko Drine Zvornik u srednjem vijeku je imao veliki značaj. Položaj Zvornika je bio veoma povoljan, budući da je pored kontrole puta dolinom Drine, on imao i kontrolu nad transverzalnim putem iz područja Spreče u područje Kolubare. Njegov razvoj diktiraju Dubrovčani, koji će tu osnovati i jaku koloniju.Dubrovčani se prvi puta javljaju u Zvorniku 1412. godine. Od tada pa do 1432. godine njihov broj se konstantno mijenjao tako da ih je 1428. godine (238) bilo najviše. Dubrovčani su i u Zvorniku živjeli svojim načinom života. Uživali su pravo na sudsku autonomiju, koja im omogućuje da međusobne sukobe rješava sudski kolegij sastavljen od konzula i trojice sudija imenovanih između članova naseobine. Oni su održavali čvrste veze sa dubrovačkom vladom, koja je nastojala da i poslije smrti nekog Dubrovčanina u Zvorniku njegov posjed ostane u rukama Dubrovčana. Spoljni izgled Zvornika u srednjem vijeku morao je biti približno isti kao i u svim mjestima koja su se sastojala od grada i podgrađa. Pored uopštene predstave o urbanoj cjelini, mnoge pojedinosti nije jednostavno rekonstruisati, što je slučaj i sa ostalim gradovima u unutrašnjosti. Njihov prvobitni izgled je u velikoj mjeri izmijenjen. Dubrovački izvori spominju „vratnice“ predgrađa, franjevački manastir, crkvu sv. Marije, kuće Dubrovčana i vinograde. Čitavo naselje je vjerovatno bilo prilično razvijeno, sa obzirom na veličinu dubrovačke naseobine. Zvorničku tvrđavu po legendi je napravila prokleta Jerina, žena despota Brankovića. Stari grad je sastavljen iz tri međusobno spojena dijela: Donji grad, srednji dio koji je ujedno i najstariji i gornji grad na vrhu brda, za kojoj se upravo i veže legenda o prokletoj Jerini.