Trakya Üniversitesi

Tekirdağ Ziraat Fakültesi

Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

Tel: 282 2931442 / 230

Rekreasyon Sulama

Sistemlerinin Projeleme Kriterleri

Prof. Dr. A.Halim ORTA

REKREASYON ALANLARINDA UYGUN SULAMA YÖNTEMİNİN

BELİRLENMESİRekreasyon Alanlarında;

• Çim, ağaç, ağaççık, yer örtücü bitkiler, çiçekler gibi çok yıllık bitkiler yer almaktadır

• Çim önemli bir bölümü oluşturur. Tür ve çeşitleri değişebilir

• Genellikle topoğrafik eğim değişkendir

• Toprak özellikleri farklılık gösterebilir

•Estetik görünüm ön plandadır

•Sulanacak alanların şekli önemli düzeyde

farklılık gösterir

•Çoğunlukla kuyulardan ve içme-kullanma

suyu şebekelerinden yararlanılır

•Bu nedenlerle, rekreasyon alanlarında basınçlı

sulama yöntemleri uygundur

•Yağmurlama sulama yöntemi ağırlıktadır

•Yağmurlama ile sulanamayan alanlarda

damla yöntemi uygulanabilir

•Sulama sistemi sabit ve gömülüdür

KAYNAK ARAŞTIRMASI

1) Planlama Haritası

• 1/500 - 1/200 ölçekli

• Tesviye eğrili

• Koordinat sistemli

• Peyzaj planı

• Sabit noktalar (Röperler)

• Fiziksel unsurlar

• Su kaynağının yeri

• Planlamayı etkileyecek diğer bilgiler

2) Toprak Bilgileri

• Etkili kök derinliği boyunca bünye sınıfı, tarla kapasitesi, solma noktası, hacim ağırlığı, kullanılabilir su tutma kapasitesi ve elektriksel iletkenlik

• Toprak derinliğini sınırlayan geçirimsiz tabaka

ya da taban suyu düzeyi

• İnfiltrasyon hızı

(İnfiltrasyon hızı değerinin çimle kaplı toprak

yüzeyinde arttığı unutulmamalıdır)

10-15 cm

15-20 cm

20-25 cm

40 cm

Çengelli çubuk

Ölçü göstergesi

Çift silindir infiltrometre

5-10 cm

Toprak Yüzeyi

0

20

40

60

80

0 60 120 180 240 300 360 420 480 540 600

Eklemeli zaman, dakika

Su

alm

a hı

zı, m

m /

h

3) Bitkiye İlişkin Bilgiler

• Bitki tür ve çeşitleri

• Bitki su tüketimleri (PenmanYöntemi)

ET = ETo . kc

kc = 1.20

N M H T A E E

Aylar

0

2

4

6

8

10B

itki

su

tüke

tim

i (m

m/g

ün)

• Etkili kök derinlikleri ( Çim Bitkisi için D= 30 cm)

• Sulamanın başlayacağı nem düzeyi

(Çim ve birçok süs bitkisi için Ry = 0.30 - 0.40)

4) Su Kaynağına İlişkin Bilgiler

• Cinsi

• Konumu

• Debisi

• Dinamik yüksekliği

• Sulama suyu kalite sınıfı (ECmax =T2S1)

( Kış yağışlarının 300 mm’ nin altında

olduğu ve doğal drenajı bozuk koşullarda

su kalitesine dikkat)

5) İklim Bilgileri

• Sıcaklık

• Bağıl nem

• Rüzgar hızı

• Yağış

• Solar radyasyon

• Güneşlenme süresi

6) Diğer Bilgiler

• Günlük sulama süresi, enerji kısıntıları, iş gücünün sürekliliği vb. gibi planlamayı etkileyebilecek diğer bilgiler

• Her sulamada uygulanacak maksimum net sulama suyu miktarı

ya da

D.t.R.100

)SNTK(dn ymax

ykmax R.D .ddn

dnmax= Her sulamada uygulanacak

maksimum net sulama suyu miktarı, mm

TK = Tarla Kapasitesi, %

SN = Solma Noktası, %

Ry = Kullanılabilir su tutma kapasitesinin

tüketilmesine izin verilen kısmı, %

γt = Toprağın hacim ağırlığı, g/cm3

D = Islatılacak toprak derinliği, cm

ÖN PROJELEME FAKTÖRLERİ

dk = Kullanılabilir su tutma kapasitesi, mm / m

• Maksimum sulama aralığı

• Proje sulama aralığı

SAdnETmax

max

max

SA SAmax

SAmax = Maksimum sulama aralığı, gün

ETmax = Maksimum bitki su tüketimi, mm/gün

dnmax= Her sulamada uygulanacak maksimum net sulama suyu miktarı, mm

SA = Sulama aralığı, gün

• Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı

• Her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı

maxn ET.SAd

a

n

E

ddt

dt = Her sulamada uygulanacak

toplam sulama suyu miktarı, mm

Ea = Su uygulama randımanı, %

dn = Her sulamada uygulanacak net

sulama suyu miktarı, mm

• Sulama süresi

Q

qN min

• Maksimum işletme birimi sayısı

• Proje işletme birimi sayısı

y

ta

I

dT

SA ).T

T(N

a

g

max

maxNN

Ta = Sulama süresi, h

Iy = Yağmurlama hızı, mm/h

• Minimum işletme birimi sayısı

maxmin NNN

Nmax = Maksimum işletme birimi sayısı

Tg = Günlük sulama süresi, h

Nmin = Minimum işletme birimi sayısı

Σq = Alanda kullanılan yağmurlama

başlıklarının debisi, L / s

Q = Su kaynağı debisi, L / s

Rekreasyon Alanlarında Kullanılan Yağmurlama Başlıklarında Aranan

Özellikler

• Hem zemin döşenen pop-ups tipi başlıklar tercih edilmelidir

• Döner veya sprey tipte olabilirler

• Aynı işletme basıncında başlık debisi ve ıslatma çapı açısından çok geniş sınırlara sahip olmalıdır• Islatma açısı kolayca ayarlanabilir olmalıdır

• Islatma çapı belirli oranda ayarlanabilir

olmalıdır

• Önerilen tertip biçiminde Christiansen Eş Su

Dağılım Katsayısı % 84’ ün altında olmamalıdır

(Cu 84)• Sağlam ve ucuz olmalıdır

Alçak basınç

Yüksek basınç

Başlığın optimum işletme basınç

sınırlarındaki su dağılım eğrisi

a) Alçak ve yüksek basınç yükünde bozulmuş başlık su dağılım eğrileri

b) Optimum işletme basınç sınırlarında uygun örtme ile ıslatılan toprak derinliği

TASARIM AŞAMALARI

1) Gerekli bilgilerin derlenmesi2) Peyzaj planının yapılması

3) Ön projeleme faktörlerinin hesaplanması4) Uygun yağmurlama başlıklarının seçilmesi ve tertiplenmesi

•Başlık aralığı ıslatma çapının %50-65’ i kadar olmalıdır.

•Yağmurlama hızı toprağın su alma hızından büyük olmamalıdır ( Iy ≤ I )

- Rüzgarsız koşullarda %60 – 65 - Rüzgar hızının 1.7 m/s’ ye kadar olduğu koşullarda %55 - Rüzgar hızının 1.7 – 3.4 m/s arasında olduğu koşullarda % 50

• Yağmurlama hızı aşağıdaki örnek üzerinde incelenecek olursa;

9 m

14 m

14 m

9 m

14 m

Sprey 900

Sprey 1800

Sprinkler 900

Sprinkler 1800

Sprinkler 3600

• Alan üzerinde eş bir yağmurlama hızı elde edebilmek için;

1800ıslatma açısında başlık debisi = q/ 2,

900 ıslatma açısında ise başlık debisi = q/ 4 olmalıdır

3600 ıslatma açısı için başlık debisi = q ise;

21

yS.S

q .1000I

q = Başlık debisi, m3/h

S1 = Lateral aralığı, m

S2 = Başlık aralığı, m

• Örneğin,

3600 ıslatma açısı için;

ho = 3.4 b, q = 1.82 m3/h, D= 28.0 m

S1xS2 = 14x14 m

Olan başlık seçilmişse;

h/mm3,914.14

82,1.1000Iy

Iy ≤ I kontrolü yapılmalı

• Aynı işletme basıncında 1800 ıslatma açısı için

q = 0.91 m3/h ve 900 ıslatma açısı için q = 0.46 m3/h olmalıdır.

• Bunun yanında S1x S2 = 9x9 tertip aralıkları söz konusu olduğunda yine aynı işletme basıncında 1800 ıslatma açısı için q = 0.38 m3/h ve 900 ıslatma açısı için q = 0.19 m3/h özelliğinde sprey başlık seçilmelidir.

5) İşletme birimlerinin oluşturulması.

• Birimler olanaklar ölçüsünde birbirine yakın

alanlarda oluşturulmalıdır

• Birimlerin debileri olanaklar ölçüsünde

birbirine eşit olmalı

• İşletme birimine su girişi mümkün olduğunca

orta noktadan olmalıdır

• Büyük işletme biriminde looplar oluşturulmalıdır

B

A 3,0 atm

3,3 atm

Vana

3,4 atm

Vana

A

B

3,1 atm

3,1 atm

DOĞRU UYGULAMA

YANLIŞ UYGULAMA

3,4 atm

6) Lateral boru hatlarının projelenmesi

• Lateraller eğimsiz ya da bayır aşağı eğimde döşenmelidir. Zorunlu kalmadıkça bayır yukarı eğimde döşenmemelidir• Bir işletme birimindeki başlık basınçları arasındaki farklılık işletme basıncının % 20’sini, başlık debileri arasındaki farklılık ise % 3’ü aşmayacak biçimde lateral boru çapları seçilmelidir

• Koşullar zorlamadıkça lateral boru çapları 63 mm den daha büyük seçilmemelidir

7) Ana boru hattı ve pompa biriminin projelenmesi

•Ana boru hattında ortalama akış hızı 0.5 -2.0 m/s arasında olmalıdır

•Ana boru hattı ile pompa biriminin yıllık toplam masraflarını minimum kılacak biçimde ana boru çapı ve uygun pompa seçilmelidir

PROJE DOSYASI

1) Proje Özeti

2) Proje Raporu

3) Planlama Haritası

4) Detay Çizimleri

5) Döşeme Planları

6) Boru Hatlarına İlişkin Profiller

7) Metraj ve Keşif Özetleri

8) Teknik Şartname

BAŞARININ KOŞULLARI

• İyi bir planlama ve tasarım

• İyi aplikasyon

• İyi işletme

Bu Amaçlara Ulaşılabilmesi İçin

PEYZAJ MİMARI

veSULAMA MÜHENDİSİNİN

Birlikte Çalışması Gerekir

IĞDIR SOYKIRIM ANITI REKREASYON ALANI TEMMUZ 2000

Trakya Üniversitesi

Tekirdağ Ziraat Fakültesi

Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

Tel: 282 2931442 / 230

Rekreasyon Sulama

Sistemlerinin Projeleme Kriterleri

Prof. Dr. A.Halim ORTA