Man?ılmeti'bni'l-'imad). İbnü'l-İmad diye bilinen Ahmed b. İmadüddin el-Akfehsl'­nin Manz;Cımetü'bni'l-'İma d fi'l-ma'tüv­vat adlı eserinin şerhidir (Hüseyin b. Sü­leyman er-Reş!dl'nin buna yazdığı Bulı1-gu'l-murad bi-Fetf:ıi'l-Ceuad adlı haşiye ve Süleyman b. ömer el-Cemel'in takriratıyla birlikte, Bulak 1286, 1298; Kahire 1299) .

Brockelmann bir yerde Şer]J.u Manz;Cıme­ti'l-ma'füvvfıt adıyla bu eseri oğul Rem­ll'ye (GAL Suppl., ll, 442), metni el-İşfırfıt ila ma 'ufiye mine'n-necesat ismiyle an­dığı bir diğer yerde de Fet]]. u '1-Cevad adıy­la baba Remll'ye (a.g.e., ll , 110-111 , 440)

nisbet eder. Kitap Ezher (nr 4057/566,

41690/2542, 69705/3430), Hidlviyye, Darü'I­kütübi'I-Mısriyye ve Darü'I-kütübi'z-Zahi­riyye kataloglarında Şehabeddin er-Remll adına kayıtlıdır (Fihristü '1-Kütübl].aneti'l-fji­diuiyye, lll , 198-199, 249; Fuad Seyyid, ll, 162-163; Abdülgan1 ed-Dakr, s. 205-206).

İsmail Paşa bu eseri hem müellifin oğlu Şemseddin er-Remll'ye hem de 973'te ( 1565-66) vefat ettiğini belirttiği Şehabed­din Ahmed b. Ahmed b. Hasan er-Remll'­ye izafe etmiştir (Hediyyetü'l-'ari{in, ,l, 145;

ll, 261; fzaf:ıu'l-meknun, ll, 161) . s. Fet­]J.u'r-ra]J.mfın bi-şer]J.i Zübedi İbn Res­lan (Hid!viyye Ktp., nr 1716, 6984, 16644;

Ezher Ktp., nr. 7878/917; Darü'l-kütübi 'z­Zahiriyye, nr. 2277). İbn Reslan diye bili­nen Ahmed b. Hüseyin er-Remll'nin Şaf­vetü'z-Zübed (ez-Zübed) adlı Şafii fıkhı­na dair manzum eserinin şerhidir. Darü'l­kütübi'z-Zahiriyye'de müellifı belirtilmeyen Şer]J.u Şafveti'z-Zübed'in de (nr. 2278;

bk. Abdülgan! ed-Dakr, s. 156) bu eser ol­ması muhtemeldir. Abdülvehhab eş-Şa'­ranl hocasının ez-Zübed'e büyük bir şerh yazdığım belirtir. 6. ljdşiye 'ald Şer]J.i't­Ta]J.rir. Zekeriyya el-Ensarl'nin Ta]J.riru Tenki]J.i'l-lübôb adlı kendi eserine Tu]J.­fetü't-tullab ismiyle yazdığı şerhin haşi­yesidir (Ezher Ktp ., nr. 42323/2643). 7. Ga­yetü '1-me'mul ii şer]J.i Vara~ati'l-uşul. İmamü'l-Haremeyn el-Cüveynl'nin fıkıh usulüne dair eserinin şerhidir (Ezher Ktp., nr. 14/647, 602/15918; ayrıca bk. Brockel­mann, GAL, I, 672). 8. Şer]J.u Şürılti'l-vu­çlu' (Süleymaniye Ktp., Carullah Efendi, nr. 1009; Ezher Ktp., nr. 41687/2539; Da­rü 'l-kütübi 'z-Zahiriyye, nr. 5896). 9. Şer­]J.u'l-Acurrumiyye (Beyazıt Devlet Ktp., Bayezid, nr. 6258; ayrıca bk. Brockelmann, GAL Suppl., II , 334) Eser Ta'li~ 'ale'l­Acurrumiyye adıyla da geçer (Darü'l-kü­tübi'z-Zahiriyye, nr. I 1254 ı 1 o. Şürutü '1-me'mum ve'l-imfım. Şürutü'l-imame diye de anılan bu risale (Süleymaniye Ktp., Carullah Efendi, nr. 1009, vr. 25-31, Ezher

Ktp., nr. 41687/2539) müellifin oğlu Şern­seddin er-Remll tarafından Gayetü'l­merfım ii şer]J.i Şüruti'l-me'mum ve'l­imam adıyla şerhedilmiştir (nş r. Müsaid b. Kasım ei-Falih, Riyad 1413/1993). Brockel­mann Remll'ye başka eserler de nisbet eder (GAL Suppl., II, 440).

BİBLİYOGRAFYA :

Abdülvehhab b. Ahmed eş-Şa'ranı. et-Tabai):a­tü'ş-şugra (nşr. Abdü lkadir Ahmed Ata). Kahire 1410/1990, s . 66-67, 108, llO, lll, ll4, 118, 121, 131, 132, 133; Gazzl. el-Keuakibü's-sa'ire, 1, 199; ll, 119-120; lll, 79, 101, 1 ll, 195; a.mlf .. Lutfü 's-semer ve i):atfü'ş-şemer (nşr. Mahmud eş­Şeyh). Dımaşk, ts. (Vezaretü's-sekafe ve'l-irşad). 1, 79-80, 82, 142; ll, 568, 569; İbnü'l-imad, Şe~;e­rat, Vlll, 316, 359; Muhibbl.ljulaşatü'l-eşer, lll, 342-343; Kadirl, Neşrü'l-meşani, ı, 56-57; Fihris­tü'I-Kütübl]aneti'l-ljidiviyye, lll, 198-199, 220, 222, 227, 245, 246, 247, 249, 287, 288; Ali Pa­şa Mübarek. el-ljıtatü't-Tevfii):ıyye, Bulak 1305, IV, 246-248; Serkls. f\1u'cem, 1, 950-951; ll, 1761, 1831; Brockelmann, GAL, ı , 672; ll, 418-419; Suppl. , ll , 110-lll, ll2, ll3 , 334,416, 440, 442; Hediyyetü 'l-'arifin, ı, 145; ll, 261; lzaf:ıu'l­meknun, ll, 161; Tebr1z1. Reyf:ıanetü'l-edeb, ll , 332; lll , 284; Abdülmüteal es-Sa1d1. el-f\1üceddi­dun fi'l-İslam, Kahire, ts . (Mektebetü'l-alem). s. 374-376; Muhammed Remzl, el-f)amusü'l-cog­rafi li'l-biladi'l-f\1ışriyye, Kahire 1953-68, ll , 19; Fuad Seyyid. Fihristü '1-mai:Jtutat, Kahire 1382/ 1962, ll, 73, 148-149, 151, 162-163; Abdülganl ed-Dakr. Fihrisü mai:Jtutati Dari'l-kütübi'?-~ahi­riyye: el-Fıi):hü'ş-Şa{i'i, Dımaşk 1383/1963, s. 31-32, 154, 156 , 176-177, 205-206; Esma ei­Hımsl, Fihrisü mai:Jtutati Dari'l-kütübi'?-~ahi­riyye: 'UlCımü'l-lugati'I-'Arabiyye: en-Na/:ıv, Dı­maşk 1393/1973, s. 567-568; A'yanü'ş-Şfa, VII, 148; ZirikiL el-A'Iam (Fethullah). 1, 120; Abdul­lah Muhammed ei-Habeşl. Cami'u'ş-şüruf:ı ve'l­f:ıavaşi, EbGzabl 1425/2004, lll , 895-896, 2131; A. Zysow. "al-Ramli", E/2 (ing.) , VIII, 424-425.

L

~ AHMET ÖZEL

REMLİ, Şemseddin (.;o}I ~..>J I ~ )

Ebu Abdiilah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Ahmed b. Hamza

er-Remli el-MenOfi el-Ensari el-Mısri (ö. 1004/1596)

Şafii fakihi. __j

Öğrencilerinden İbnü'l-KasCıha diye ta­nınan ömer b. İbrahim el-Hamev1 ed-Dı­maşki'ye yazdığı icazette belirttiği üzere 30 Cemaziyelewel 917 (25 Ağustos 1511) tarihinde Kahire'de dünyaya geldi (Gazzl, Lutfü's-semer, I , 78) Muhibbl, Kadirl ve daha sonraki birçok müellif ise doğum yı­lını 919 ( 1513) olarak kaydeder (fjulaşa­tü 'l-eşer, lll, 347; Neşrü'l-meşani, I, 56).

Nisbet edildiği Remle, Filistin'deki büyük şehir olmayıp Mısır'da MenCıfiye'ye bağlı

Minyetülattar'a yakın küçük bir köydür

REMLT, Semseddin

(Abdülvehhab b. Ahmed eş-Şa'ran1. s. 66;

Muhibbl, lll, 348); RemletülmenQfıye (gü­nümüzde Remletü Ben ha) diye bilinir. Rem-11 el-Keblr olarak anılan babasından Arap dili ve edebiyatı, fıkıh , fıkıh usulü, tefsir, hadis ve tarih okudu. Babasının öğrencile­rinden Abdülvehhab eş-Şa'ran1, onun baş­ka hocalara pek ihtiyaç duymayacak de­recede babasından iyi bir eğitim aldığını belirtir. Hocaları arasında İbnü'n-Neccar el­FütQhl, Burhaneddin İbn Ebu Şerif, Yah­ya b. İbrahim ed-Demiri, Ali et-Trablusl, Sa'deddin Muhammed b. Muhammed ez­Zeheb1 gibi alimler anılır. Remll babasının da hacası olan Zekeriyya el-Ensarl'den kü­çük yaşta icazet almıştır.

Babasının vefatından sonra Ezher Ca­mii'nde onun öğretim halkasına oturan Remll ayrıca Haşşabiyye, Şerlfıyye gibi med­reselerde ders verdi. Hacca gittiği sıralar­da Mekke'de ders okuttu. Kahire Şafii müf­tülüğüne tayin edildi. Öğrencileri arasında Nasırüddin Muhammed b. Salim et-Tıb­lavl, Şehabeddin İbn Kasım el-Abbadl. Mu­hammed AbdürraCıf el-Münavl, NCıreddin el-Halebl, NCıreddin Ali b. Yahya ez-Zey­yadl, NCıreddin el-ÜchCır'i, Şehabeddin el­Kalyübl, Abdurrahman b. Ali el-Hıyarl. Şern­seddin Muhammed b. Yusuf el-Meydanl.

. Şehabeddin el-Hafacl, İbnü'I-Kasuha gibi alimler bulunmaktadır. Necmeddin el-Gaz­z1 de mükatebe yoluyla ondan icazet al­mıştır. Devrinin önde gelen alimleri arasın­da yer alan Remll "Küçük Şafii'' diye anıl­dı. Bazı alimierin onu X. (XVI.) asrın mü­ceddidi olarak nitelendirdiklerini belirten Muhibbl, önemli bir alim ve hocaların ho­cası olmakla birlikte methinde aşırılığa gi­dildiğine dikkat çeker. 13 Cemaziyelewel 1 004 ( 14 Ocak 1596) tarihinde Kah i re' de ve­fat etti. Kabri babasının kabrini n yanında Meydanülkutn'da Camiu'r-Remll'nin için­dedir (Ali Paşa Mübarek. IV, 246) Babası­

nın talebesi olup kendisinden bir ay kadar sonra vefat eden Hanefi fakihi NCıreddin İbn Ganim el-Makdisl, Remll'nin ölümüne tarih düşürmüştür (Tebriz!, III, 164-165)

Eserleri. 1. Nihfıyetü'l-mu]J.tfıc ila şer­]J.i'l-Minhac. Nevevi'nin Şafii fıkhına dair meşhur metni üzerine 963-973 ( 1556-1566) yılları arasında yazılmıştır. Müellif gereksiz ayrıntılara yer vermediğini, Şafii ve talebelerinin görüşleriyle müteahhirln ulemasının esas aldığı görüşleri açıkladığı­nı ve müftüler için temel kaynak olduğu­nu belirttiği bu kitabında çok önem ver­diği babasının görüş ve fetvalarından ge­niş ölçüde faydalanmıştır. Daha sonraki Şafii kaynaklarında da hem baba hem oğul Remll'nin görüşlerine sıkça atıfta bulunul-

565

REMLL Şemsedd i n

duğu görülmektedir. Babasının talebesi

İbn Hacer ei-Heyteml'nin aynı eser için yaz­dığı Tu]J1etü'l-mu}Jtac adlı şerh önceleri

daha çok rağbet gördüyse de Nihdyetü '1-muJ:ıtdc, bu kitabın yaygın olduğu Yemen ve Hicaz'ın bazı bölgeleri dışında Şafii fık­hının en makbul kaynaklarından biri ol­

muştur (Nfireddin eş-Şebramellisl ve Ah­med b. Abdürrezzak ei-Mağribl er-Reşldl'­nin haşiyeleriyle , I-VIII , Bulak ı292; Kahi­re 1286, ı 304, ı357, ı389/ı969, ı404/ı984)

Remrı ve İbn Hacer'in bu iki şerhine yansı­yan görüş ayrılıkları Ali b. Ahmed b. Said Ba Sabrin tarafından İşmidü '1- 'ayneyn ii ba'zı il].tilafi'ş-şeyl].ayn adıyla kitap haline getirilmiştir (Kahire ı 303, Abdur­

rahman b. Muhammed Ba Alevi'nin Bug· yetü'l-müsterşidin adlı eserinin kenarın­da) . Remll'nin şerhine ayrıca Süleyman b. ömer ei-Cemel, Hruid b. Hüseyin eş-Şeh­rezüri el-Osman! ve Muhammed b. Mu­

hammed el-Embabi (Ezher Ktp., nr. 2832) haşiye yazmıştır. z. Gaye tü 'I-beyan fi şerJ:ıi Zübedi İbn Reslan. İbn Reslan di­ye tanınan Ahmed b. Hüseyin er-Remll'­nin Şaffi fıkhına dair Şafvetü 'z-zübed (ez­Zübed) adlı manzum eserinin şerhidir (ke­

narında Ahmed b. Hicaz! el-Feşn!'nin aynı

esereyazdığı Mevahibü'ş-şamed adlı şerh­

le birlikte , I-II, Bulak 1291; Kah i re 1305, ı 379; nşr. Halid Abdülfettah Şi bl, Beyrut

I 991; nşr. Ahmed Abdüsselam Şahin, Bey­

rut 141411994) 3. Gayetü'l-meram fi şer­J:ıi Şün1ti'l-me 'mum ve'l-imam. Baba­sının Şür(itü'l-me'mum ve'l-imam veya

Şür(itü'l-imame (Süleymaniye Ktp., Carul­lah Efendi, nr. ı009; Ezher Ktp ., nr. 41687/ 2539) adıyla bilinen risalesinin şerhidir (nşr.

Müsaid b. Kasım el-Falih. Riyad 14ı 3/ 1993). 4. Fetava'r-Remli. Babasının fet­

valarını fıkıh sistematiğine göre bir araya getirdiği eser önce kendisine (İbn Hacer

ei-Heyteml'nin el-Fetava'l-kübra'sının ke­

narında , Kah i re I 308, 1329), daha sonra babasına (nşr. Muhammed Abdüsselam

Şahin, Beyrut 1424/2004) nisbet edilerek yayımlanmıştır. Eser Ahmed b. Abdülfet­

tah ei-Müclri ei-Melevi tarafından ihtisar

edilmiştir (Hid1viyye Ktp. , nr. 1523). 5. Şer­

J:ıu'l-IzaJ:ı. Nevevi'nin el-izaJ:ı fi menasi­ki'l-J:ıac (Abdülgan! ed-Dakr, s. 31-32) adlı eserinin şerhidir. İsmail Paşa, el-Gurerü'l­behiyye fi şerJ:ıi'l-Menasiki'n-Neveviy­ye adlı bir eseri ona nisbet etmekte (He­diyyetü'l-'arifin, II, 261). Ezher Kütüpha­

nesi'nde de eser onun adına kayıtlı görün­

mektedir (nr. 7878/l 015). Ancak Darü'l-kü­tübi'I-Mısriyye katalogunda bu adı taşıyan

bir kitap Zekeriyya ei-Ensar1 (Fuad Seyyid,

II, I 51 ı. Darü'l-kütübi'z-Zahiriyye'de ise

566

NCı reddin Ali b. Abdullah ei-Haseni (Ab­

dülgan! ed-Dakr, s. 189) adına kaydedilmiş­tir. 6. 'Umdetü'r-rabil]. fi ma'rifeti't-ta­rilfi'l-vazıJ:ı . Şehabeddin Ahmed b. Mu­hammed ez-Zahid'in Hediyyetü'n-naşıJ:ı ve J:ıi~bü'l-felaJ:ıi'n-naciJ:ı adlı eserine ya­zılmış şerhtir (Darü'l-kütübi'l-Mısriyye, nr.

25326 B; Hid1viyye Ktp. , nr. 1697, 6977; Ezher Ktp ., nr. 85ı2/ ıooo, 41899/2589). Şemseddin Muhammed b. DavCıd el- İna­n! bu şerh üzerine bir haşiye kaleme al­mıştır (Hid!viyye Ktp., nr. 1696). 7. el-Fe­va'idü'l-merzıyye. Abdullah b. Abdur­rahman Ba Fazı ei-Hadrami'nin fıkha dair

el-M u~addime tü '1-Ij açlramiyye'sinin muhtasarına yaptığı şerhtir (Cidde 1408/ 1988) . 8. ŞerJ:ıu'l-Acurrumiyye. İbn Acur­rüm'un nahve dair eseri üzerine yazılmış­

tır (Darü' l-kütübi'l-Mısriyye, nr. 438; Ezher Ktp ., m 26282, 41036). Remli'nin kaynak­

larda adı geçen bazı eserleri de şunlardır:

ŞerJ:ıu'l-Menasiki'd-Delciyye, ŞerJ:ıu'l­

Behce (Zeynüddin İbnü'l-Verdl'nin el­Behcetü'l-Verdiyye adıyla el-Havi'ş-şa­

gir'e yazdığı nazmın şerhidir), ŞerJ:ıu'z­Zübed (babasının eseri üzerine yazılmış­

tır), ŞerJ:ıu'l-'Ulp1d fi'n-na]Jv, Ijaşiye 'ale'l-'Ubdb.

İsmail Paşa, Fet]Ju'l-Cevad bi-şerJ:ıi Man~Cımeti'bni'l-'İma d adlı eseri hem Şemseddin er-Remll'ye hem 973'te ( 1565-66) vefat ettiğini belirttiği Şehabeddin Ah­med b. Ahmed b. Hasan er-Remll'ye nisbet

etmiştir (Hediyyetü'l-'arifin, I, 145; II, 261; lzaf:ıu'l-meknün, II, 161). Ancak İbnü'I­İmad diye bilinen Ahmed b. İmadüddin ei­

Akfehsl'nin Man~Cımetü'bni'l-'İmad fi'l­ma'füvvat adlı eserinin şerhi olan bu ki­tap Şemseddin er-Remli'nin babasına ait­

tir. Bir yerde Şemseddin er-Remli'ye Şer­

}Ju Man~Cımeti'l-ma'füvvat adlı bir eser

nisbet eden Brockelmann da ( GAL Suppl., II, 442) başka bir yerde el-İşarat ila ma 'ufiye mine'n-necesat ismiyle de anılan

bu esere baba Remli'nin FetJ:ıu'l-Cevad adıyla şerh yazdığım belirtir, ardından da

FetJ:ıu'l-mübin adlı bir diğer şerhi yine Şemseddin er-Remli'ye nisbet eder (a.g.e., II , Il o-ı ı ı). Necmeddin ei-Gazzl, Remli'­

nin kendi el yazısıyla kaydettiği eserleri arasında Şer]Ju Man~Cımeti'bni'l-'İmad ii' I- 'ad ed adlı bir kitabını haber verir ki

(Lutfü 's-semer, II, 8ı), bu kitabın fıkıhla alakah olmadığı anlaşılmaktadır. Brockel­mann, baba Remll'nin Şehabeddin Ahmed

b. Muhammed ez-Zahid ei-Mısrl'nin SittCın

mes'ele fi'l-fı~h diye de anılan kitabı üze­

rine yazdığı ŞerJ:ıu Mu~addimeti'z-Za­hid adlı eserini Şemseddin er-Remll'ye

nisbet etmiştir (GAL Suppl., II, ı ı2)

BİBLİYOGRAFYA :

Abdülvehhilb b. Ahmed eş-Şa'ran1, et'Tabaf!:a­tü'ş-şugra (n ş r. Abdülkadir Ahmed Ata ), Kahire 1410/1990, s. 66, 67, 117-118; GazzJ, el-Keuaki­bü's-sa'ire, ı, 199; II, 119; lll, 94; a.mlf .. Lutfü's­semer ue f!:atfü'ş-şemer (nşr. Mahmud eş-Şeyh), Dırnaşk, ts . (Vezaretü's-sekafe ve'l-irşad), I, 15, 77-85, 174, 230, 265, 567,586, 690; Il, 81, 468; HafacJ, Reyt:ıanetü'l-elibba, ll, 327-328; İbnü 'l­imact, Şeiferat, Vlll , 316, 359; AyyaşJ, İf!:tifa'ü 'l­eşer ba'de ?ehabi ehli'l-eşer (nşr. Nüfeyse ez-Ze­hebJ) , Rabat 1996, s. 121 , 124, 125, 127, 130, 136, 141 , 177, 182, 184, 185, 187, 199; MuhibbJ. Jjulaşatü'l-eşer, III, 208, 342-348; KadirJ, Neşrü'l­meşanf, ı, 56-57; ŞevkanJ, el-Bedrü't-ttıli', ll, 102-103; Ali Paşa Mübarek, el-Jjıtatü't-Teufif!:ıyye, Bu­lak 1305, IV, 246-248; Fihristü'l-Kütübl]aneti'l­Jjidfuiyye, lll, 198-199, 220, 222, 227, 245, 246, 247, 249, 287, 288; Serkls, Mu'cem, l, 937, 952; ll, 1359; Brockelmann, GAL, ll, 418-419; Suppl., ll, 110-111 , 112, 113, 416, 442; Hediyyetü 'l-'ari­!in, ı, 145, 406; ll, 261; İzal;ıu'l-meknCın, ll, 121, 161; TebrJzJ. Rey!;ıanetü'l-edeb, lll, 164-165; Ab­dülmüteal es-SaJdJ, el-MüceddidCın fi'l-İslfim, Ka­hire, ts. (Mektebetü'l-adab), s. 374-376; Muham­med Remzı. el-J<:amusü'l-cografi li'l-biladi'l-Mış­riyye, Kahire 1954-55, ll, 19; Fuad Seyyid, Fihri­sü 'l-mal]tutat, Kahire 1382/1962, ll, 73, 148-149, 151, 162-163; Abdülganled-Dakr, Fihrisü mal]tutati Dari'l-kütübi'?-:?fihiriyye: el-Fıf!:hü 'ş­Şafi'i, Dımaşk 1383/1963, s. 31-32, 161, 189, 296-302; HacvJ, el-Fikrü's-samf, ll, 352-353; Ab­dülvehhab İbrahim Ebu Süleyman, Kitabetü'l-bal;ı­şi'l-'ilmf, Cidde 1403/1983, s. 366-367; ZiriklJ, el­A'lam (Fethullah), VI, 7; Salihiyye, el-Mu'cemü'ş­şamil, lll, 73-74; Abdullah Muhammed el-HabeşJ, Cami'u'ş-şürCıl;ı ue'l-l;ıauiişf, EbGzabi 1425/2004, ı, 29, 369, 543; lll , 1804, 1926, 2096; A. Zysow, "al-Ramli" , EJ2 (İng . ) , Vlll, 424-425.

L

L

L

~ AHMETÖZEL

REMY-i CiMAR

(bk . CEMRE).

REMZ

(bk. REMİZ) .

REMZi, Muhammed Murad (1855-ı 934)

Nakşibendi şeyhi, alim .

_j

_j

_j

1272 yılı Reblülahir ayı ortasında (25 Aralık 1855) Kazan'ın Ufa vilayetine bağlı

Minzele kazasının Elmet köyünde doğdu (İmam-ı Rabbanl. III, ı88) Minzelevi, Kaza­n! ve Mekk'i nisbeteriyle anılır. XVI. yüzyılda

Aral gölü, Amuderya ve Siriderya ile Özbek

ve Türkmen yörelerine hükmeden Bikçura Han'ın soyundandır. Dedesi Adilşah, Elmet

ve çevresinin yöneticisiydi. İlk bilgileri ba­bası Sahadır Şah (Batırşah) Abdullah'tan ve

öğretmen olan annesi Abistay Üstazbike'-