RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

Ma˙

ru©

mill

‐ÌiΩ

witi

Mal

tin •

226

, St P

aul’s

Str

e., V

alle

tta

• S

ena

58

• F

rar

200

6 •

Num

ru 3

NEWSPAPER POST

Il-vjolenza fid-djar hija realtà kiefra u kbira. Wisq u wisq nisa huma l-vittmi ta’ din ix-xorta ta’ vjolenza. Bosta jibqg˙u isofru fis-skiet g˙ax jibΩg˙u minn swat akbar, jew li titfarrak il-familja, jew li jbatu t-tfal…

Jekk taf b’min qed ibati minn din il-vjolenza g˙andek risponsabiltà titkellem u tfittex l-g˙ajnuna.

Jekk int d˙alt f’argument jew tinsab ikkuntlarjat qatt t˙alli r-rabja tag˙mlek vjolenti, la fi kliemek u anqas u anqas f’im©iebtek.

Jekk int vittma ta’ vjolenza tibΩax tfittex l-g˙ajnuna. Hemm rimedju g˙al kollox. Jekk t˙obb

lit-tfal ibΩa’ g˙alik innifsek u tkellem.

U tinsiex li l-vjolenza ma ssirx biss bid-daqqiet ta’ ponn. Ilsien iniggeΩ huwa vjolenza. G˙ajjat u tisbit u xenati fid-dar huma wkoll vjolenza. Tg˙ajjir u umiljazzjonijiet huma vjolenza. Li tabbanduna jew tittraskura lill-mara (jew lir-ra©el), li Ωomm iebes u tikkontrolla l-flus tal-familja int biss, li tiddetta int qishom l-ideat tieg˙ek biss huma tajbin, li twe©©a’ l-qalb tal-mara (jew tar-ra©el) bil-˙wejje© g˙eΩieΩ g˙alihom, li tinjora l-bΩonnijiet… dan kollu huwa vjolenza fid-dar.

X’tixtieq li jkollok dar u familja jew ˙abs b’nies imwerwrin ©o fih! Il-vjolenza toqtol il-familja!

“Oqg˙od attent jekk tbikki mara, g˙ax Alla jg˙odd id-dmug˙ tag˙ha”Il-mara mill-kustilja tar-ra©el ©iet imsawwra.Mhux minn saqajh biex ti©i mirfusa.Mhux minn rasu biex t˙ossha superjuri.Imma minn ©enbu biex ikunu indaqs.Ta˙t dirg˙ajh biex ti©i protettaU ˙dejn qalbu biex tkun ma˙buba minnu.”

(Me˙uda mill-ktieb tat-Talmud, li ji©bor fih tag˙lim tat-tradizzjoni Lhudija)

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

Hawnhekk kul˙add jg˙idli li dawn huma affarijiet normali. Hekk jew hekk qeg˙din fl-Afrika. Imma nistaqsi lili nnifsi

“X’inhu normali? Normali tmut ta’ 15-il sena min˙abba

infezzjoni fil-˙anek? Normali tmut g˙ax peress li

m’g˙andekx biex t˙allas l-isptar, i˙alluk fil-kuritur tistenna b’104 deni bit-tama li xi ‘missjunarju’ jg˙addi minn ˙dejk u jag˙tik il-flus li ghandek bΩonn biex in-nies ta’ l-isptar jag˙tu kasek?

Normali li wara ©img˙a sptar g˙adhom m’g˙amlulek xejn g˙ax id-dentist li kellu jie˙u ˙siebek qieg˙ed bil-leave u d-dentist l-ie˙or ta’ l-isptar m’huwiex reponsabbli tas-sodda li inzertajt fiha?

Normali li meta d-dentist re©a’ da˙al lura g˙ax-xog˙ol iddeçieda li bl-infezzjoni li kellha ma jistax jintervjeni fuq il-˙anek minfu˙?

Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, huwa normali li

tmut fil-kuritur ta’ l-Emergenza ta’ sptar ie˙or fil-viçin fejn kont ˙adtha bit-tama li d-dentist f’dan l-isptar ikun iktar ra©jonevoli… tama fier˙a meta tqis li ˙allieha g˙al ˙ames sig˙at fil-kuritur?

Appostolat tat-TalbIntenzjoniet -Marzu 2006

Issie˙eb int ukoll ma’ l-eluf kbar ta’ Insara mad-dinja kollha li flimkien joffru t-talb tag˙hom skond l-Intenzzjoni li kull xahar il-Papa I l-Isqfijiet jag˙Ωlu. Jekk Alla jisma’ t-talb ta’ wie˙ed jew wa˙da, kemm aktar jisma’ dak tag˙na lkoll flimkien!

Ìenerali: IΩ-Ωg˙aΩag˙. Biex iΩ-Ωg˙aΩag˙ li qed ifittxu s-sens tal-˙ajja jsibu lil min jifhimhom, jirrispettahom u jimxi mag˙hom bil-paçenzja u bl-im˙abba.

Missjunarja: Kollaborazzjoni bejn il-missjunarji: Biex mal-Knisja kollha kul˙add jifhem li g˙andu sehem x’jag˙ti fil-˙idma missjunarja ˙alli dawk fil-missjonijiet isibuha e˙fef jikkollaboraw u jitqassmu bejniethom.

Isqfijiet: Óalli l-insara ta’ pajjiΩna jag˙rfu a˙jar il-valur tas-sagrifiççju, u waqt li jg˙aqqdu tbatijiethom ma’ dawk ta’ Kristu, joffruhom lil Alla.

Claudia hija tabiba Taljana membru ta’ l-organizzazzjoni umanitarja Doctors Without Frontiers. Wara esperjenza ta’ ˙idma f’Casablanca, b˙alissa tinsab fil-Burundi. Minn hemm Claudia bag˙tet ftit taΩ-Ωmien ilu din l-email…

Insomma, g˙alija m’hemm xejn normali f’din l-istorja ˙lief l-u©ig˙ u il-biΩa’ ta’ din it-tfajla li ta’ 15-il sena mietet min˙abba infezzjoni fil-˙anek.

Claudia

G˙alkemm kont imdejqa ˙afna mieg˙u, qatt ma bkejt bid-dwejjaq quddiemu jew gergirtlu g˙aliex kien ikun iktar tard, meta kont nibki bl-u©ig˙ quddiemu g˙aliex ma kontx nifla˙ inΩomm iΩjed, kien ikissirli iΩjed mo˙˙i billi taparsi jit˙assarni u jiddispjaçih ta’ li jkun g˙amilli. U jien kont na˙firlu kull darba u nipprova ninsa l-©urnata ta’ qabel. Bdejt nidra nibΩa’ g˙al ©ildi, quddiem in-nies nag˙milha tal-mara iffurtunata u li xejn ma kien jonqosni d-dar, nid˙ak bin-nies iΩda mhux bija innifsi, ma jmurx isir jaf m’g˙and in-nies li nkun gergirt fuqu jew li nkun urejt lil xi ˙add b’li kien jag˙milli. Id-dar kont inkun imwerwra li se jasal lura d-dar ifferoçjat

fuq xi ˙a©a u jisfoga b˙as-soltu mieg˙i.Manuel kien ja˙dem fil-kumpanija

t’ommu u missieru u g˙alkemm kien jaqla’ ˙afna flus g˙aliex il-kumpanija kien imexxiha hu, kien imdejjaq fuq ix-xog˙ol, eΩasperat mill-ambizzjoni sfrenata t’ommu u mill-passivita’ jew kwaΩi biΩa’ ta’ missieru mill-karattru iebes ta’ martu. Minn dejjem hekk kont nafu, imdejjaq bih innifsu, ma jistax g˙al ommu u missieru, bil-burdati iΩda qatt ma kont nafu vjolenti. Dak il-lat ferm ikrah tal-karattru tieg˙u kien ˙bihuli sew waqt l-g˙erusija u g˙all-ewwel sena taΩ-Ωwie© tag˙na.

Wara li sawwatni l-ewwel darba, mort nag˙mel xi jumejn g˙and ommi iΩda kienet ©iet ommu g˙alija u talbitni

biex nikkumpatih u ammettiet mieg˙i li darba sawwat lil missieru wkoll. Ikkonvinçietni g˙ax kont dg˙ajfa u g˙aliex kont naf li kont tqila bl-ewwel tarbija tag˙na.

Meta ˙aditni lura d-dar ommu u g˙ednielu bl-a˙bar, kien fer˙an ser itir u ˙ajjitna re©g˙et bdiet tmur lura g˙an-normal. Meta kelli erba’ xhur tqala, sirt naf ming˙and ˙uh li kellu somma kbira ta’ dejn ma’ bniedem ta’ l-ag˙ar qatg˙a u meta affrontajtu, qlajt minn kull tip ta’ tg˙ajjir. Sfugajt m’ommu u weg˙ditni li kienet ser tg˙inu hi fil-flus. G˙amilna xahrejn nirçievu telefonati b’theddid ming˙and dak li Ωew©i t˙allat mieg˙u biex jissellef kemxa sew ta’ flus u ma kont norqod u nistrie˙ xejn bil-biΩa’ li

“Tiç˙ad li xbajt minni, li int imdejqa mieg˙i u li trid tfittex te˙les minni? G˙id il-verita’!” qalli bir-rawwa

f’˙alqu, jixxengel bir-rabja u b’ta’ l-inqas flixkun whisky ©o rasu. Kien iwerwirni b’dan il-kliem ta’ kuljum, kuljum bl-istess xenata u ©ieli jxejjirli xi daqqtejn ©o wiççi biex

x’˙in jarani nibki bl-u©ig˙, jintefa’ fl-art jibki mieg˙i.

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

ji©u jsibuna d-dar jew li Ωew©i jitlef rasu u jibda jsawwatni. Tlift it-tarbija min˙abba li ma bqajtx niekol u kont inkun dejjem g˙ajjiena u nkwetata u minnflok g˙eni, iktar tefa’ t-tort fuqi talli tlift lil ibnu.

Id-dejn sparixxa grazzi g˙all-mama’ li ssolvi l-problemi kollha ta’ l-g˙aΩiΩ binha u jien serra˙t mo˙˙i. Xtaqt no˙ro© na˙dem jew nag˙mel xi volontarjat apparti li kont immur ng˙in ‘l ommi u ‘l ˙uti bit-tfal tag˙hom iΩda hu qatt ma ˙allieni. Kien jifta˙ar u jg˙idli li l-mara tieg˙u ma kellha qatt tmur ta˙dem iΩda dmirha li tistennieh ©ej lura mix-xog˙ol biex taqdih kif xieraq.

Tkellimt m’ommu u ommu re©g˙et g˙amlet miraklu ie˙or mieg˙i u kkovinçietu j˙allini na˙dem part-time b˙alha segretarja ©o lukanda ta’ xi ˙bieb tag˙hom. Ma ˙allinix fer˙ana g˙al wisq Ωmien g˙aliex beda ji©i g˙alija kuljum u jistaqsini fuq l-ir©iel li kien hemm fuq ix-xog˙ol. “G˙andek l-g˙aΩla mela! Ma naqbdekx darb’o˙ra tkellem lil xi ˙add minnhom b˙al ma rajtek tag˙mel il-biera˙ g˙ax b’rasek idur, u taf minn xiex jien kapaçi”. Ma fla˙tx nitniffes u mill-g˙ada stess ippruvajt inkellem mill-inqas lil kul˙add.

Wara ftit xhur li bdejt na˙dem fil-lukanda, indunajt li kont er©ajt inqbadt tqila. Konna fil-karozza sejrin lejn id-dar wara x-xog˙ol meta g˙edtlu u hu baqa’ sieket. “Mela minn s˙abek ser issir missier seba’ xhur o˙ra?”

“Giddieba! G˙idli ma’ min mort ˙alli inxoqqu quddiemek? Kul˙add jg˙id bik il-lukanda … “U kemm hi ˙elwa Sabrina, u x’xorti g˙andu Ωew©ha Manuel, kul˙add jg˙id minn warajja u int tid˙ak bija ma’ xi peçluq!” qalli u ma nafx x’g˙ajjarni iΩjed.

G˙amel ©imag˙tejn ma jkellimnix u kien irnexxielu jçanfarni mill-isba˙

˙a©a li setg˙et ti©rili wara li tlift l-ewwel tarbija. Irnexxielu j˙ammi©ni bi kliemu u bis-suspetti fierg˙a tieg˙u. Meta ©ew ommu u missieru d-dar, g˙amel ta’ bi ru˙u fer˙an daqshom bit-tarbija li kien ser ikollna, u kif telqu huma, re©a’ lura g˙an-normal. Jinjorani, jg˙ajjarni, jwaddabli l-platti bl-ikel g˙al fuqi biex jipprova jismotni. Beda jag˙mel apposta biex ner©a’ nitlef it-tarbija ˙alli jkun jista’ jer©a’ jibda jsawwatni bl-g˙ama.

Bdejt inrabbi il-gazz g˙aliex bdejt insib il-gazz biex nirrispondih lura meta kien jg˙idli li kont ittradejtu u kelli biΩΩejjed sa˙˙a biex nirreΩistih jew na˙rab minn ta˙t idejh. “Miniex belha tafx, naf g˙alfejn qatt ma ridt idda˙˙alni ng˙inkom fil-kumpanija g˙aliex g˙andek lil dik il-ma˙mu©a li ta˙dem mieg˙ek u malajr kont tinkixef b’g˙emilek stess! U issa qed takkuΩa lili b’dak li tag˙milli inti”, g˙edtlu darba fost l-o˙rajn wara li mbuttani b’sa˙˙a fuq is-sufan.

“Dik il-giddieba inkissrilha wiççha g˙ad jekk ma titg˙allimx tag˙laq ˙alqha! U inti tinda˙alx fl-affarijiet tieg˙i, tinsiex li jien g˙amiltek nies, li salvajt lil missierek milli jeg˙req f’dejnu wara li falla l-˙anut!” we©ibni. Imma g˙all-ewwel darba ˙assejt li erba˙tlu jien.

Wara dakinhar, beda jΩieg˙el ftit bija l-iktar g˙aliex beΩa’ li stajt nikxfu m’ommu dwar il-˙abiba li kellu fuq ix-xog˙ol. Lit-tarbija qatt ma kkalkulha u waqqafni milli nkompli immur ix-xog˙ol.

Kont fit-tmien xahar tat-tqala meta semag˙ni nitkellem ma’ wa˙da ta’ fuq ix-xog˙ol li çemplitli biex tg˙idli li kienu g˙amluli vawçer ta’ Lm 50 g˙at-tarbija, meta qatag˙li t-telefon u qabadni minn xag˙ri. Kont ˙lift mieg˙i nnifsi li ma kontx se ner©a’ n˙allih jittrattani hekk g˙all-©id tat-tarbija tieg˙i iΩda kont bla sa˙˙a. Deffisli wiççi ©ol-platt ta’ l-ikel

tieg˙u, imbag˙ad tani daqqtejn f’sidri u x’˙in rani fl-art, tani daqqa ta’ sieq f’Ωaqqi. Niftakar li g˙ajjartu kemm fla˙t sakemm ma ntlift minn sensija.

X’˙in stenba˙t, sibt lilu ˙dejja jolfoq. Óarist lejn Ωaqqi u kif rajtha li kienet g˙adha hemm, ˙arist lejh u g˙edtlu biex jitlaq minn quddiemi darba g˙al dejjem. We©ibni li hu kien mi©nun warajja tant kemm kien i˙obbni u talabni biex na˙firlu g˙al darb’o˙ra. Ma smajtx minnu u rrappurtajtu lit-tabiba mill-ewwel. Óaduh minn ˙dejja arrestat u ma ˙assejt l-ebda indiema.

G˙edt b’kollox lil tad-dar, dak kollu li kont ili na˙bilhom u Ωammewni g˙andhom id-dar. Ta’ xejn ©iet ommu d-dar, titkarrabli, tweg˙edni l-flus u theddidni biex ner©a’ lura ma’ binha g˙aliex kont determinata li ma ner©ax lura minn kellmti.

Nicholas twieled Ωg˙ir ˙afna u kellu jibqa’ ©o inkubatur g˙al iktar minn xahar. Ûew©i baqa’ ji©ri warajja, j˙uf warajja biex ibeΩΩag˙ni ˙alli ner©a’ lura mieg˙u iΩda bqajt soda bis-sa˙˙a t’ibni, sakemm deherna quddiem il-qorti u nqatg˙etlu s-sentenza ta’ sitt snin il-˙abs g˙all-vjolenza volontarja li g˙amilli. Wara li ˙are© mill-˙abs, baqa’ ji©ri warajja sakemm ommu stess sifritu lejn l-Italja minn fejn s’issa g˙adu ma ©iex lura g˙all-grazzja t’Alla.

Nicholas qed jikber b’sa˙˙tu u fer˙an imdawwar b’ommi u missieri, ˙uti u l-familji tag˙hom. Jien ra©el ie˙or f’˙ajti m’g˙andix bΩonn allavolja qed nipprova nin˙all darba g˙al dejjem minn ma’ Ωew©i. G˙andi ’l ibni u ma jonqosni xejn! G˙alih inbdilt, g˙alih tg˙allimt nirrispetta lili nnifsi u l-kelma tieg˙i stess u g˙alih irrid ng˙ix!

J. Grima

L-g˙alliema il-©dida tal-klassi 5B ˙arset lejn dawk iç-çorma tfajliet imqarqçin u mferfxin u kienet

di©a’ ser taqbad taqta’ qalbha minnhom. Kellha aptit iddur lura u to˙ro© minn fejn da˙let, hekk jew b’hekk ˙add ma kien induna biha xorta wa˙da. Skola s˙i˙a subien ma kienu xejn ˙dejn il-klassi mag˙rufa ma’ l-g˙alliema kollha ta’ l-iskola tal-bniet b˙ala l-ag˙ar klassi, it-terrur tal-kap ta’ l-iskola wkoll.

Kienu afdawlha jew farfrulha fuq spallejha din il-klassi u barra minn hekk kellha l-inkarigu li tibda tg˙allimhom su©©ett ©did g˙as-sillabu skolastiku li kien jinvolvi l-istorja u l-politika internazzjonali. Kienet çerta li dan is-su©©ett ma kien ser iqanqlilhom l-anqas l-içken interess g˙aliex setg˙et tobsor li ˙lief fuq ix-xag˙ar, il-make-up, il-©uvintur u l-˙wejje© ma kinux jitkellmu waqt il-˙in tal-lezzjonijiet ta’ l-iskola. Injoranti ma kinux imma imqarbin u maledukati kienu Ωgur.

Baqg˙et tistennihom jikkalkulawha u jpo©©u sakemm ma xebg˙et tistennihom u siktithom wa˙da u sew b’le˙en g˙oli. IppreΩentat lilha nnifisha imbag˙ad staqsiethom x’jifhmu bil-kelma politika u bil-kelma storja. Min ma tax kasha, min infaqa’ jid˙ak biha u min baqa’ ççassat lejha jistenniha tirrispondi lilha nnifisha.

“Il-Politika hi t-tmexxija tal-pajjiΩ u tikkonsisti f’min imexxi, min jag˙mel il-li©ijiet u min jobdi il-li©ijiet u min jikkontradixxihom f’kuntest ta’ grupp politiku. Illum ˙a nirrakkuntalkom fuq storja u politika ta’ pajjiΩ ferm differenti

minn tag˙na iΩda li g˙andu ˙afna x’jg˙allimna bid-diffikultajiet tieg˙u kollha.

F’Gaza , fil-Palestina, kien hemm l-elezzjonijiet f’Mejju li g˙adda, fejn ikkontestaw fost l-o˙rajn missier u iben, wie˙ed ma’ partit u l-ie˙or ma’ partit ie˙or. Il-partit li kien iΩomm mieg˙u l-iben kien partit vjolenti fl-IΩrael mentri l-partit li kien iΩomm missieru mieg˙u kien iktar paçifiku. It-tnejn li huma reb˙u si©©u kull wie˙ed fil-kunsill tal-Belt u dan fired iΩjed u iΩjed l-iben minn mal-missier.

Il-missier jemmen fil-paçi u jemmen ukoll li l-©lied jin˙oloq l-iktar minn qalb il-politiçi, iktar milli bejn ir-reli©jonijiet f’IΩrael. Il-paçi skond hu tista’ sse˙˙ jekk il-Palestinjani ji©u kkumpensati finanzjarjament g˙at-telfa ta’ arthom.

Ibnu Ahmed jemmen il-kuntrarju u jg˙id li IΩrael seraq l-Art tal-Musulmani u li l-partit tieg˙u hu mmexxi mill-Profeta Mohammed u li qed jilluminahom sabiex jie˙du lura arthom akkost ta’ kollox.

Mr Hamouda dejjem sa˙aq fuq l-g˙aqda fil-familja tieg˙u u g˙allem is-seba’ uliedu; ˙ames subien u Ωew©t ibniet dwar ir-reli©jon tal-Fatah u dwar ir-rispett li g˙andhom juru lejn reli©jonijiet differenti. IΩda malajr induna li ibnu Ahmed kien beda jinteressa ru˙u ftit li xejn fir-reli©jon li dejjem tg˙allmet il-familja tieg˙u. Missieru induna tard wisq illi ibnu kien ing˙aqad mar-reli©jon tal-Hamas u li fl-eta’ Ωg˙ira ta’ 20 sena kien ing˙aqad

b˙ala membru tal-Hamas Militari. Missieru sar jaf b’dan kollu ming˙and l-uffiçjali militari t’IΩrael u sa˙ansitra l-Armata IΩraeljana ordnatlu sabiex jag˙tihom lil ibnu jew inkella jkissrulu d-dar koll˙a. Il-missier m’aççettax u l-armata splodietlu l-villa tal-familja tieg˙u iΩda b’xorti tajba ˙add ma we©©a’. Spiççaw bla dar, flimkien ma’ g˙ad ta’ membri o˙ra tal-familja tieg˙u. Ibnu talbu ma˙fra u re©g˙u ng˙aqdu. Ahmed kellu jibda jin˙eba minn dar g˙al o˙ra biex ma jsibuhx is-suldati IΩraeljani.

Mr Hamouda dam biex re©a’ ©ie aççettat lura fir-rel©ijon tieg˙u l-Fatah u ©©ieled biex re©a’ akkwista l-fiduçja ta’ l-g˙aqda tal-Fatah, sakemm ma kkandida ru˙u fost il-kandidati tal-Fatah.

Meta ibnu Ahmed ˙abbarlu li r-reli©jon tieg˙u re©g˙et g˙ajtitlu din id-darba biex jikkontesta g˙all-elezzjonijiet u qallu li kien aççetta, missieru ˙adha bi kbira wisq iΩda ma ˙assarlux. Missier u iben spiççaw kontra xulxin, wie˙ed kontra l-ie˙or f’gie˙ ir-reli©jonijiet tag˙hom, sakemm ma reba˙ il-partit ta’ Ahmed.

Il-familja ta’ Mr Hamouda g˙al darb’o˙ra re©g˙et infirdet g˙aliex ibnu Ahmed telaq mid-dar u abbandunahom, wa˙da minn uliedu l-bniet emigrat lejn l-Ewropa hekk kif kissrulhom il-villa tal-familja min˙abba Ahmed fil-waqt li l-iΩg˙ar Ωew©t itfal tieg˙u ikkonvertew g˙ar-reli©jon Musulmana. Ibnu l-kbir mar jg˙ix il-Germanja u ma riedx jer©a’ ji©i

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

lura. Mart Mr Hamouda kellha bΩonn ta’ operazzjoni ta’ by-pass tripla f’qalbha iΩda min˙abba kwistjonijiet ta’ territorju bejn l-E©ittu u l-Palestina u min˙abba li huma parenti ta’ Ahmed, m’azzardawx i˙alluhom jg˙addu u g˙alhekk l-operazzjoni tal-qalb g˙adha sal-lum pendenti.

Skond Ahmed, Allah hu iktar importanti mill-familja u ma jiddispjaçih xejn mit-triq li qabad, allavolja kellu jinfired minn ma’ familtu u minkejja li familtu sofriet il-konsegwenzi g˙all-g˙aΩla li g˙amel. X’ta˙sbu dwar din l-istorja!” staqsiethom fi skiet perfett.

Min irrispondiha li kien qara l-artiklu fuq il-gazzetta, min ta t-tort kollu lil Ahmed, min lil missieru g˙ax çedielu dejjem u min kompla jillima difrejh fuq il-bank ta’ l-iskola. Imbag˙ad qabΩet tifla minnhom, l-iktar wa˙da imqarba u mferfxa fosthom kollha u qalet: “Jien na˙seb li din l-istorja trid tg˙idilna li r-religjon tista’ tg˙aqqad pajjiΩ jew familja iΩda tista’ teqredihom ukoll meta tid˙ol il-fissazzjoni. Kollox jiddipendi mit-trobbija li jkun ˙a l-bniedem sabiex din il-fissazzjoni politika jew reli©juza tinqered.”

Wara li spiççat hi, s˙abha kollha riedu jg˙idu tag˙hom ukoll. Il-lezzjoni minn dakinhar ‘l hemm baqg˙u jag˙mluha l-istudenti u minn lezzjoni ta’ storja u politika internazzjonali biss, saret ukoll lezzjoni ta’ reli©jon, ta’ ©rajjiet kontemporanji u lezzjoni tal-˙ajja. Minn klassi l-iktar imqarqça, saret wa˙da mill-aqwa klassijiet ta’ l-iskola.

J. Grima

Stejjer Ωg˙ar...tag˙limiet kbar…

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

Itlob biex o˙tok tfiqTifel ta’ ˙ames snin jismu John kien,

flimkien ma’ ommu, ta’ kull filg˙axija, jg˙id xi talba Ωg˙ira qabel jorqod. Kien hemm xi jiem meta o˙tu iΩg˙ar minnu, Pauline, kienet ma tifla˙x allura ommu ©ag˙litu jitlob din it-talba: ‘Mulej, ag˙mel li Pauline tfiq.’

Wara xi ©img˙a John saqsa lil ommu: ‘Ma, g˙aliex m’g˙adniex nitolbu g˙al Pauline?’

‘G˙ax il-Mulej fejjaqha, ibni!’ Wie©bet l-omm.

‘Allura g˙ax m’g˙idnilux Grazzi, Ma?’

Talba qabel l-ikelMatul l-a˙˙ar Gwerra, suldati

Amerikani da˙lu f’partijiet minn Franza fejn kien hemm ©u˙ kbir. Tfal kienu ji©©errew barra jfittxu ©ol-laned li kienu jarmu l-koki Amerikani. Kienu jlaqqtu kull loqma li jsibu u ji©bru kull tikka xiropp li jibqa’. Meta kienu jsibu xi ˙a©a, kienu jpo©©u dik il-landa fl-art ˙dejhom, joqog˙du g˙arkubbtejhom, jroddu s-salib u jg˙idu t-talba ta’ qabel l-ikel. Is-suldati li kienu jarawhom kien ikollhom i˙arsu n-na˙a l-o˙ra g˙ax jaqbΩilhom id-dmug˙.

Ma riedx iwarrabTifla Ωg˙ira kienet rieqda fil-kamra

ta’ fuq nett. Meta d-dar i©©arfet fi ˙bit mill-ajru fuq il-belt ta’ Cardiff fl-a˙˙ar Gwerra it-tifla intradmet ta˙t it-terrapien. Matul il-lejl il-˙addiema tas-salvata©© ˙admu fuq li ˙admu imma ma sabuhiex. Fil-g˙odu wie˙ed mill-˙addiema lema˙ tifel ta’ madwar tnax-il sena f’nofs it-terrapien. Kien qed jipprova jne˙˙i t-terrapien u jfittex qalb il-©ebel. Dak it-tifel x’qed jag˙mel hemm? staqsa l-˙addiem.

Dak it-tifel? Dak ilu hawn il-lejl kollu.

G˙alxejn ng˙idulu biex iwarrab.Dak mar fuq it-tifel u ‘Isma’ int,

a˙jar titlaq twarrab minn dan il-periklu,’ qallu.

Imma t-tifel qallu: ‘Jekk jog˙©bok Sir! Hemm o˙ti hemm ta˙t.’

Il-President Lincoln iwie©ebKien mument kritiku fil-Gwerra

Çivili Amerikana. Delegazzjoni ta’ qassisin marru g˙and il-President Lincoln u offrew li jg˙inuh. Lincoln qag˙ad jismag˙hom bil-paçenzja u kortesija.

‘Imma, Sur President, int ta˙seb li l-Mulej qed iΩomm man-na˙a tag˙na?’

We©ibhom Lincoln: ‘Jien mhux dak li jinkwetani! Jinkwetani jekk jien inhix mal-Mulej. Nipprova li dejjem inkun mieg˙u u tieg˙u.’

L-istess President Lincoln, ukoll waqt il-Gwerra Çivili meta hu kien imexxi l-armata kontra l-g˙adu kien qed jitkellem b’mod sabi˙ dwar dawk li kienu qed ji©©ieldu kontrihom.

‘Kif tista’ titkellem hekk dwar l-g˙edewwa tag˙na?’ saqsietu mara li ˙assitha rrabjata. ‘Dawk l-g˙edewwa tag˙na, missek teqridhom, mhux tfa˙˙arhom!’

‘U meta nipprova nag˙milhom il-˙bieb tieg˙i ma nkunx qed neqred l-g˙edewwa?’ we©ibha Lincoln.

RazziΩmu!Joe Louis kien ta’ razza sewda u

champion tal-‘heavyweight boxing’. Huwa rtira mill-isport fl-1948 u xtara propjetà kbira. Darba minnhom rikeb iΩ-Ωiemel u mar idur il-propjetà tieg˙u. Ra dar Ωg˙ira mbajda sabi˙ f’rokna minnhom. Din ukoll kienet proprjetà tieg˙u imma Joe xorta ˙abbat bil-prudenza kollha fuq il-bieb.

Ìie jifta˙lu ra©el xi˙ abjad b’martu

ma©enbu. ‘X’g˙andek bΩonn,’ staqsa bil-herra x-xi˙.

‘Bon©u!’ qallu Joe. ‘Kont g˙addej minn hawn u…’

‘Mela dabbar rasek, ˙abib…’ kompla x-xi˙ b’rabja kbira g’g˙ajnejh.

‘Ìralek xi ˙a©a, sie˙bi?’ staqsih Joe.‘Iva. Ìrali ng˙id. Xi wie˙ed iswed

xtara dar-razzett… U jien is-suwed ma na˙milhomx! Dak Ωgur li se jkeççina issa.’ kompla l-abjad.

Joe ˙assu mbarazzat. Baxxa rasu u ˙aseb ftit.

‘Ara, jien nafu lil dan ir-ra©el li xtara dar-razzet u g˙andi messa©© ming˙andu. Bag˙atni ng˙idilkom li jridkom li tibqg˙u hawn, b˙al ma dejjem kontu, sa ma tmutu. U qalli ukoll biex ng˙idilkom li minn issa ‘l quddiem lanqas kera m’g˙andkom g˙alfejn t˙allsu.’

Sellem bil-kappell li kellu u telaq lejn triqtu ikanta minn ta˙t l-ilsien.

Il-whisky g˙alxejnÌurnalista li ma kien jemmen

b’xejn u martu li kienet Kattolika kienu qed jivvja©©aw fuq ajruplan. Inqabdu f’maltempata kbira u t-tnejn twerwru. Is-sajjetti li bdew ifaqqg˙u madwarhom ma kinux çajta. Il-©urnalista qabad il-flixkun tal-whisky u beda jixrob biex jag˙mel ftit kura©© lilu nnifsu. Imma jibΩa’ kien u jibΩa’ baqa’. Re©a’ ˙a belg˙a tajba o˙ra imma l-istess – il-biΩa’ ma g˙addilux.

Óares lejn martu u ra ΩΩebbe© fil-kuruna tar-RuΩarju u titlob b’wiçç ferm aktar kalm.

‘Hawn,’ qallilha, ‘tini dik il-kuruna li g˙andek f’idek. Il-Whisky li g˙andi jien ma jiswa xejn. Óalli nipprova l-metodu tieg˙ek!’

Dak il-bidu tal-konverΩjoni tieg˙u. Ftit wara sar Kattoliku b˙al martu.

Stejjer Ωg˙ar...tag˙limiet kbar…

0

Tant kienu nbidlu affarijiet f’daqqa. Ftit ©img˙at ilu tlift sieqi x-xellugija g˙ax qabadni kançer fl-g˙adam. Wara li

g˙addiet l-operazzjoni bilkemm kont nista’ noqg˙od bil-qieg˙da g˙al sieg˙a wa˙da biss. Issa kelli biçça xog˙ol o˙ra tqila - ridt nitg˙allem

nimxi b’sieq artifiçjali filwaqt li kelli dahri ju©ag˙ni. L-içken çaqliqa kienet tikkawΩali ˙ruq kbir fis-sieq nieqsa. Dak donnu ma kienx biΩΩejjed. Min˙abba li kelli nag˙mel il-kemjoterapija kien waqag˙li xag˙ri u kont bla sa˙˙a. Kelli ta˙wida s˙i˙a ©o fija: biΩa’, rabja, dwejjaq u, fuq kollox, bdejt nit˙assar lili nnifsi. Biex tg˙aqqadha, issa l-anqas stajt indur b’missieri li kellu l-marda ta’ Alzheimer. Ma kellix x’nag˙mel ˙lief li npo©©ih f’dar tax-xju˙ u no˙ro© minn hemm b’sens kbir ta’ ˙tija.

Meta jkollna problemi kbar,

Kont iç-çentru ta’ Riabilitazzjoni u t-terapista kienet g˙addejja tg˙id bla ma tieqaf. Nist˙i ng˙id li l-anqas biss kont qed nag˙ti kasha min˙abba li kont inkwetat. Kont qed in˙ares lejn il-pazjenti l-o˙ra jit˙abtu bil-krozzi jew bis-si©©u tar-roti u rikibni sens ta’ telfa.

˙afna drabi nin˙lew na˙sbu fuq o˙rajn Ωg˙ar. Jien bdejt ninkwieta g˙aliex ma stajtx nibqa’ na˙dem ta’ infermier u kont se nitlef ˙afna flus. Il-mara tieg˙i kienet tie˙u ˙sieb il-flus tag˙na u kull meta konna nirçievu kontijiet kbar, kienet tid˙ol l-inxurans. Kont in˙oss in-nuqqas ta’ s˙abi u tal-pazjenti tieg˙i. Kont inkun vera kuntent meta xi pazjent jitg˙allem jaççetta l-marda tieg˙u. Kont nie˙u pjaçir meta kont nag˙ti l-lezzjonijiet lill-ommijiet qabel it-twelid tat-tarbija tag˙hom. Kienu ji©u juruni t-trabi u jg˙iduli, “Paul, ©ara kollox kif g˙idtilna int.” Tant kont nixtieq ner©a’ lura g˙ax-xog˙ol ta’ infermier li kwaΩi bdejt nist˙i li kont daqshekk egoist.

L-ewwel bdejt ne˙odha mieg˙i nnifsi u, imbag˙ad ma’ Alla. Bdejt insib affarijiet li g˙alihom kelli g˙alfejn nirringrazzjah. Kont g˙adni ˙ajj,

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

bin Alla, kelli l-mara, kont missier, u nannu wkoll. Bdejt nipprova nag˙mel il-kura©© u nipperswadi lili nnifsi li tieg˙i kienet biss karriera; ma kinitx l-identita’ tieg˙i. “Imma Mulej, mhux int mexxejtni biex insir infermier u tajtni l-im˙abba g˙al dan ix-xog˙ol? Óadtu b˙ala vokazzjoni tieg˙i u t-telfa qed in˙ossha ˙afna. G˙aliex ˙adthieli?”

Ma kellix mo˙˙ it-terapista g˙ax kont qed nosserva ragel li kien ta˙ puplesija u dan kien qed jipprova jifta˙ bott. Viçin tieg˙i, ra©el li kien g˙adu kif g˙amel operazzjoni fl-irkobba kien rasu baxxa, iddisprat. Faççata tieg˙i kien hemm pilota gustuΩ jitg˙allem jimxi wara li kien we©©a’ s-sinsla ta’ dahru. Il-fatt li dan kien jidher fer˙an ˙awwadni. Bdejt na˙seb x’kien li jag˙mel tant differenza bejn persuna u o˙ra. G˙aliex xi nies jibqg˙u g˙addejjin u o˙rajn i˙ossu ru˙hom telliefa? Tg˙id tkun parti mill-karattru jew sempliçiment jitg˙allmu jaççettaw? Tg˙id kienet il-fidi? Kienet x’kienet jien ridtha g˙alija nnifsi.

Ippruvajt ng˙id talba sabi˙a li tmiss qalb Alla. Imma kelli tant ta˙wid ta’ emozzjonijiet ©o qalbi, li t-talba tieg˙i kienet biss tgerfixa li tfisser, “Mulej, g˙inni.” Ma stennejt l-ebda risposta.

It-terapista li kienet g˙adha qed tipprova tg˙ollili l-moral, qaltli: “Qaluli li int kont infermier.” Er©ajt ˙assejt rabja kbira ©ewwa fija. ‘Kont…?’ Xtaqt nistaqsiha, ‘X’ta˙seb li jien issa?’

Qabel ma kelli çans na˙seb risposta sarkastika g˙edtilha, “Iva, jiena infermier.” Ma nafx g˙aliex ˙assejtni aktar b’sa˙˙ti u differenti.

Ftit ˙in wara kont g˙adni mwe©©g˙a. F’mo˙˙i kelli ©lieda ma’ dik it-terapista li kienet fakkritni f’dak li ‘kont’. Stenna ftit. Jien g˙adni dik li kont qabel. Veru li g˙andi sieq nieqsa, imma g˙ad g˙andi mo˙˙ u qalb. Jien miniex ‘dik li kienet’. Alla m’g˙andux ‘dawk li kienu’.

Domt b’dal-˙sieb ©o rasi sakemm ftakart li x’imkien, fil-Bibbja, kont qrajt dal-kliem: “G˙ax a˙na fih ng˙ixu.” Tliet kelmiet li jg˙idu kollox. Mhux x’konna, imma x’a˙na llum. Óajti mhix passat. Jien g˙adni hawn!

Ma ©rat l-ebda bidla kbira fija f’daqqa, imma bil-mod il-mod, dik is-silta bidlitli l-attitudni tieg˙i. Qajmitli dik il-ftit fidi li kienet indifnet ta˙t l-emozzjonijiet negattivi tieg˙i. Wara ftit xhur, dik il-fidi kibret fil-fjamma li kienet qabel. Bdejt nie˙u ˙sieb sa˙˙ti u bdejt niskopri l-affarijiet li kont kapaçi nag˙mel.

Sena u nofs wara l-operazzjoni, er©ajt mort l-isptar fejn kont ili na˙dem g˙al tmintax-il sena. Ma stajtx ner©a’ nag˙mel l-istess xog˙ol ta’ qabel min˙abba sa˙˙ti. G˙alhekk, sirt manager ta’ a©enzija g˙as-sa˙˙a tal-familja, a©enzija ta’ l-isptar stess. G˙alkemm stajt inqassam ix-xog˙ol kif ridt jien, sibt li kienet diffiçli u ta’ strapazz li mmur inΩur id-djar. Fil-villa©© tag˙na, ˙afna mid-djar

m’g˙andhomx ma’ xiex iΩΩomm int u tiela’ t-tara© wieqaf tag˙hom. Kien ikolli basket tqil x’in©orr u, g˙alkemm kelli l-bastun, ma kinitx ˙a©a ˙afifa timxi b’sieq artifiçjali. Anki ©ewwa kont nit˙abat biex inΩomm il-bilanç waqt li kont nitbaxxa fuq is-sodod. Imma kont g˙al qalbi.

Er©ajt kont fer˙an li qed na˙dem ta’ infermier, imma kont inkwetat kif se nkompli dak ix-xog˙ol. Kont qed nistenna l-a©enzija tikber biΩΩejjed li jag˙tuni l-permess nimpjega infermieri o˙rajn. Ma domtx ˙afna nistenna; impjegajt infermieri o˙rajn li setg˙u jmorru jΩuru l-pazjenti waqt li jien nag˙mel ix-xog˙ol ta’ l-uffiççju. Er©ajt bdejt ng˙allem il-pazjenti, din id-darba bit-telefon. G˙alkemm qatt ma ltqajna, bnejna ˙biberija bejnietna. L-infermieri, helpers u t-terapisti kienu tant tim tajjeb li meta ©ejt biex nirtira, l-a©enzija kienet veru sejra tajjeb.

Meta kelli l-festa, qabel ma rtirajt, tabib kollega qadim tieg˙i qal, “In˙ossni mnixxef b’dak kollu li rnexxielha tag˙mel Paul g˙al din il-komunita’.” Jiena çert li hu jaf, kif naf jien, li Alla kellu sehem fil-progress kbir ta’ l-a©enzija. Mhix ˙a©a ta’ l-g˙a©eb kif Alla juΩa l-affarijiet, tajbin u ˙Ωiena, li ji©rulna biex ji©bdilna l-attenzjoni? Fil-kaΩ tieg˙i, uΩa r-rabja u l-im˙abba tieg˙i g˙ax-xog˙ol ta’ infermiera biex ji©bidni aktar lejh. Kien Alla li ©abni lura minn ‘Jien kont’ g˙al ‘Jien jien’. Min b˙alu jaf x’tiswa kelma Ωg˙ira b˙al dik?

Meta g˙amilt dan it-test, rajt li kien immarka li jiena kont tqila; g˙all-bidu fra˙t, imma fl-istess ˙in ma ridtx nemmen. Wara mort u g˙edt lilu, u hu wkoll fera˙; jien ˙adt ir-ru˙ ta’ kif ˙a s-sitwazzjoni. Aktar tard, ©ie ˙dejja u qalli li ma setax ikun li jien kont tqila u biex naraw x’nag˙mlu b’din it-tarbija.

Jiena, hekk kif smajtu jg˙id dak il-kliem, bqajt issummata u ma kontx naf x’˙a ng˙idlu. Imbag˙ad g˙edtlu biex jixtri pregnancy test ie˙or biex inkunu çerti li kont verament tqila. Hekk kif xtrali l-pregnancy test, g˙amiltu mill-ewwel u r-riΩultat ma kien xejn differenti mill-ie˙or. Hekk kif g˙edtlu, qalli li ma ridhiex din it-tarbija; jiena, kif smajtu jg˙id hekk, l-istonku beda jdur u ma kontx naf x’˙a ji©ri minni u mit-tarbija li kienet ©ejja.

Lil ommi xtaqt ˙afna ng˙idilha, imma bdejt nibΩa’ u ma kontx naf kif ˙a ng˙idilha. Ma kontx naf fejn ˙a naqbad nag˙ti rasi, ˙assejtni mitlufa, u bdejt nitlob lil Alla biex forsi l-g˙arus tieg˙i ibiddel fehmtu u jibda jirra©una ta’ nies. Aktar ma beda jg˙addi Ω-Ωmien, aktar beda ma jitkellimx fuq it-tarbija, u meta kont insemmihielu, konna naqbdu ni©©ieldu.

B’xorti tajba, fit-triq tieg˙i toqg˙od ˙abiba tal-qalb tieg˙i u f’dak il-mument diffiçli dort lejha u g˙andha sibt l-g˙ajnuna li kelli bΩonn.

IΩ-Ωmien baqa’ g˙addej, u l-g˙arus tieg˙i baqa’ jissikkani biex nag˙mel abort, però jiena ma ridtx. Jiena minn dejjem xtaqt li nrabbi u n˙obb dik it-tarbija li kienet ©ejja fid-dinja, u dan il-kliem dejjem g˙edtulu biex forsi jbiddel

Esperjenza: Reb˙et l-Ewwel Premju tal-Konkors

Riedni nne˙˙iha…Kont ilni g˙arusa sitt xhur u ndunajt li kont qieg˙da nistenna tarbija mill-g˙arus tieg˙i.

Konna na˙dmu flimkien. Ma kontx naf kif kont ˙a ng˙idlu, u g˙alkemm ma kontx çerta, xorta wa˙da mort u g˙edtlu bis-

suspett li kelli; g˙alhekk xtrajna pregnancy test biex nserr˙u rasna.

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

fehmtu, però aktar ma kont ng˙idlu u nipprova nikkonvinçih, aktar beda ©ej b’affarijiet ta’ barra minn hawn.

Fl-a˙˙ar, wara xahar ta’ ©lied, biki, theddid u mibeg˙da g˙al xulxin, telg˙uli u saqsejtu g˙ala riedni nag˙mel abort u forsi nifhem is-sitwazzjoni tieg˙u. Kien qalli li din t-tarbija ma kienx iridha g˙ax kellna ˙afna spejjeΩ tal-post u ma kienx jaf kif kien ˙a jaqbad jg˙id lil tal-familja tieg˙u. Kien jaf li kienu ˙a je˙duha ˙aΩin, u g˙alhekk xtaqni ne˙les mit-tarbija. Fl-a˙˙ar tal-konversazzjoni, jiena stajt nifhem lill-g˙arus tieg˙i u bdejt naqbel mieg˙u biex nne˙˙u din it-tarbija biex forsi nevitaw l-inkwiet li kien ©ej g˙alina g˙alkemm min qieg˙ qalbi kont ©a sirt in˙obbha lil dik it-tarbija.

Jiena u l-g˙arus tieg˙i konna mmorru f’post naqra mwarrab u kien jipprova jag˙tini fuq Ωaqqi bil-ponn biex jipprova jkorrini u biex nitlef it-tarbija. Ma’ kull daqqa li kien itini, jiena minn ©ewwa kont nitlob lil dik it-tarbija biex iΩΩomm soda u tirreΩisti g˙ad-daqqa u kont ng˙idilha li g˙alkemm missierha ma ridhiex, jiena xorta wa˙da kont g˙adni n˙obbha. Wara ˙afna drabi li ppruvajna hekk u hu ra li ma rrnexxilux ikorrini, bdejna mmorru fuq l-internet biex immorru barra minn Malta g˙all-abort.

Jiena lilu xorta wa˙da bqajt nipprova nikkonvinçih biex in˙allu kollox kif inhu u bdejt ng˙idlu wkoll li wara l-abort jiena ma kontx ˙a nibqa’ l-istess tfajla li kien jaf. Però, dak il-kliem kollu li g˙edtlu, minn widna da˙al u

mill-o˙ra ˙are© g˙ax xorta wa˙da baqa’ jinsisti biex nag˙mlu l-abort. Fl-istess Ωmien li konna qeg˙din nippjanaw dan kollu, ommi bdiet tissuspetta li jiena kelli xi ˙a©a, u hekk kif bdiet issaqsini, jiena ming˙ajr ˙sieb ta’ xejn ΩerΩaqtilha nofs ta’ kelma mill-inkwiet li kont g˙addejja minnu. Ommi baqg˙et inkwetata fuq li kont g˙edtilha u bdiet i©©eg˙elni mmur g˙and tabib biex inkun çerta, però peress li ma’ l-g˙arus tieg˙i kont g˙adni miniex tajba fuq il-kwistjoni ta’ l-abort, jiena bdejt na˙rab lil ommi biex ma nag˙milx iç-check-up.

Domt xahar lil ommi na˙rabha, sakemm f’Mejju rçevejt karta d-dar, fejn qaluli li fejn kont na˙dem kienu keççewni g˙ax kellhom nuqqas ta’ xog˙ol. Dakinhar stess, ommi xtratli test biex nag˙mlu, u din id-darba ma stajtx na˙rab minnha u g˙alhekk g˙amiltu. Hekk kif rat ir-riΩultat, ommi ˙aditha tant bi kbira li waqg˙et f’dipressjoni. Meta sar jaf missieri, hu wkoll ˙adha bi kbira, u b˙al kull ©enitur ie˙or kellem lili u anke lill-g˙arus tieg˙i. Tant ˙assejtu jwe©©ag˙ni dak li bdew jg˙iduli li bdejt nisvoga fihom billi na˙tafhom g˙al kull kelma li jg˙iduli u nheddidhom li nitlaq ‘il barra g˙al kollox u ma jarawnix aktar.

Imma l-©enituri tieg˙i, hekk kif kienu jisimg˙u dak il-kliem, kienu jippruvaw jikkalmawni, u wara kont nitla’ fuq f’kamarti nibki g˙al dan l-inkwiet li jiena u l-g˙arus tieg˙i konna ©ibna. Mal-g˙arus tieg˙i kont g˙adni qieg˙da ni©©ieled u nillitika mieg˙u fuq il-˙ajja tat-tarbija tag˙na g˙ax, g˙alkemm kont aççettajt li nne˙˙uha,

jiena xorta f’qieg˙ qalbi ma ridtiex tmut, g˙ax kienet ©a saret parti minn ˙ajti. Lill-g˙arus tieg˙i g˙edtlu li l-©enituri jafu li jiena tqila. G˙al mument ˙adt ir-ru˙ g˙ax ˙sibt li issa ma setax ikompli jheddidni u j©eg˙ilni nag˙mel l-abort, però hu xorta baqa’ jinsisti li nag˙mlu appuntament. Qalli li lil ommi ng˙idulha li kont korrejt u tlift it-tarbija. Jiena bqajt naqbel mieg˙u, g˙alkemm kont nitlob dejjem lil Alla biex ti©i dik il-©urnata li jistenba˙.

Iz-zijiet u l-ku©ini bdew ©ejjin id-dar biex jaraw kif a˙na u biex jawgurawli g˙al din it-tarbija li kienet ©ejja. Lill-g˙arus tieg˙i kont dejjem ng˙idlu kollox. Hekk kif g˙edtlu fuq li tal-familja tieg˙i kienu ˙aduha tajjeb ˙afna s-sitwazzjoni tag˙na u li kienu qeg˙din jawgurawlna g˙at-tarbija, dar lejja b’g˙ajnejh mimlijin dmug˙, g˙annaqni wa˙da kbira mieg˙u u f’widnejja qalli, “SkuΩani ta’ kollox u talli kont qieg˙ed in©ieg˙lek tag˙mel”. Qalli wkoll biex ninsew dak kollu li kien ©ara bejnietna u nibdew ˙ajja ©dida u li hu wkoll kien jixtieq irabbi din it-tarbija.

G˙al mument jiena ma ridtx nemmnu, imma, hekk kif beda jg˙addi Ω-Ωmien u rajt li ma baqax issemmi l-abort, indunajt kemm Alla huwa kbir u infinit, g˙ax it-talb li kont nitlob kien instema’.

Illum il-©urnata g˙andna tifla, u kull ©urnata li tg˙addi nirringrazzja lill-Mulej li baqg˙et ˙ajja mag˙na.

“Maria-Dolores”

RiΩultati tal-Konkors jinsabu f’pa©na 29

“Sieg˙a biex tag˙mlu, sena biex tne˙˙ih”

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

Meta lil missieri u ‘l ommi g˙edtilhom li kont g˙amilt tpin©ija fuq ©ismi, qaluli,

‘Jaqaw i©©ennint?’ Illum nifhimhom perfettament.” Hekk stqarret Carla, project manager ta’ 28 sena, illawrjata fil-lingwi. Darba fix-xahar taqbad it-tren minn Bergamo, fejn toqg˙od, biex tmur Milan g˙al sessjoni o˙ra bil-laser ˙a tne˙˙i t-tpin©ija li g˙amlet sitt snin ilu fuq spallitha: g˙asfur Ωg˙ir itir fuq qalb çkejkna. “It-tpin©ija tieg˙u sieg˙a biex tag˙milha, imma biex tne˙˙iha trid sena!”. U minflokha tibqa’ marka fil-©ilda. Dak iΩ-Ωmien dehrilha li qieg˙da turi l-identità tag˙ha, qisu t-tpin©ija kienet xi “bandiera”, jew simbolu ta’ libertà. Sitt xhur wara bdiet tobog˙du.

X’©ara? Issa bdiet tarah b˙ala xi ˙a©a Ωejda, baxxa u li ddejjaqha. Bdiet tilbes ˙wejje© li jg˙attu t-tattoo li kienet g˙amlet. Rat lilha nfisha ta’ ˙amsin sena u nteb˙et li f’dik l-età Ωgur ma jkunx jg˙odd iktar. Qatg˙etha li issa kien il-mument li tne˙˙ih.

Kien ming˙aliha li l-laser ine˙˙ihulha f’darba. Fallielha. Kellha ddum aktar minn sena ttabbab; xi kuluri g˙osfru, ima xi w˙ud g˙adhom hemm. Fuq spallitha baqa’ l-marka, u ma tistax tixxemmex.

Issa waslet fejn il-linka da˙let fil-fond ˙afna u l-laser ma tantx jista’ jippenetra. Biex tne˙˙i it-tatwa©© hu wisq aktar diffiçli u tbati ˙afna. U trid t˙allas kemxa sew.

Minn dejjem kien hawn nies li g˙al ra©uni jew o˙ra jridu jne˙˙u t-tatwa©© li g˙andhom. Li jiskantak issa hu x’g˙a©la jkollhom biex ine˙˙uh u kif ja˙sbu li hi xi ˙a©a façli. Fil-fatt mhix ˙a©a daqshekk ˙afifa, anzi f’çerti kaΩi, minkejja t-teknika ta’ llum, tista’ tkun ˙a©a impossibbli.

Wie˙ed kien jistenna li wara ˙mistax-il sena li fihom it-tatwa©© sar fenomenu tal-massa ikun hemm min irid ine˙˙ih; li jissorprendi hu l-fatt li huma proprju dawk li g˙adhom kemm g˙amluh li l-aktar ifittxu li jne˙˙uh minn fuq spallejhom, dirg˙ajhom, eçç., u dan wara biss ftit ©img˙at jew xhur.

Il-gwaj hu li Ω-Ωg˙aΩag˙ jaqraw fuq il-©urnali fuq l-artisti li kontinwament jag˙mlu u jne˙˙u t-tatwa©©i u ja˙sbu li façli tne˙˙i t-tpin©ija. Imma mhux hekk. Jg˙idu li biex tne˙˙ih ti©ik g˙axar darbiet aktar g˙olja u trid aktar ˙in.

Diffiçli tg˙id g˙alfejn in-nies tkun trid tag˙mel it-tpin©ija. Iktar ˙afif tg˙id g˙aliex ikunu jridu jne˙˙uha. Hemm min irid ine˙˙ih g˙ax jiskopri li b’tatwa©© fuq drieg˙u ma jistax jid˙ol pulizija. Hemm min ma jridx

ikollu l-isem tal-partner li mieg˙u jew mag˙ha spiççat ir-relazzjoni: u ©eneralment il-partner il-©did ma jridx jara quddiemu l-˙in kollu isem dak ta’ qablu. Hemm imbag˙ad ex-drogati li ˙ar©u mill-˙abs u nies li f’kampijiet ta’ konçentrmant reçenti li ma jridux i˙allu n-numri tal-˙abs impin©ija fuq ©isimhom. Imma l-biçça l-kbira huma dawk li biddlu l-idea u jridu j˙assru minn fuqhom tifkira ta’ Ωmien jew stat mentali f’˙ajjithom, jew il-mod kif xtaqu jidhru fil-grupp tag˙hom jew fis-soçjetà f’mument partikolari ta’ ˙ajjithom. Imma ma jimma©inawx x’ser jiffaççjaw.

Ikollok tg˙id b˙al Tretti: “L-a˙jar mod biex tne˙˙i t-tatwa©© hu li ma tag˙mlu xejn!”.

X’hemm fil-˙ajja minn dak li tag˙mel li tista’ tassew tre©©g˙u lura?

Óadd ma jista’ jre©©å l-arlo©© lura. Óadd ma jista’ jsewwi qalb miksura. Óadd ma jista’ jer©a jg˙ix Ωog˙Ωitu.

Imma dak li hu mpossibbli g˙all-bniedem hu possibbli g˙al Alla.

Meta Alla ja˙fer, ir-ru˙ issir safja mill-©did.

Meta Alla jara x-xewqa tal-bniedem li jdur lejh, jilqg˙u b’idejh miftu˙a, qisu qatt ma kien xejn.

Ma Alla tista’ tne˙˙i t-tbajja kollha, t-tattoos kollha. Mhux ©ismek biss, imma ru˙ek issir safja u sabi˙a... Kif ˙alaqha hu.

Injazju – minn ©ellied g˙al bniedem tar-ru˙

Ta’ tmien snin Injazju tilef lil ommu li mietet fil-˙las ta’ l-a˙˙ar tarbija. Missieru tar-Re Ferdinandu. Minn çkunitu kellu f’mo˙˙u li jsir kavallier b˙al missieru, li kien kaptan fl-Armata Spanjola, u b˙alma kienu Ω-Ωew© ˙utu l-kbar Juan u Martin. Mal-mewt ta’ ommu, Inazju sab ru˙u f’Arevalo f’Kastilja biex jitg˙allem l-iskola u jkompli t-ta˙ri© me˙tie©.

Mill-ewwel bag˙tuh jiddefendi l-belt ta’ Pamplona kontra l-forzi FrançiΩi li riedu jinvadu lil Spanja. Imma d-difiΩa marret

Ωmerç. Injazju intlaqat b’balla f’irkobbtu x-xellugija. Talli kien wera ˙afna kura©©, il-FrançiΩi bag˙tuh jiddewwa fil-Kastell tal-familja tieg˙u f’Loyola. Il-kura ˙adet ˙ames xhur u l-operazzjoni ma kinetx suççess. Baqa’ jzappap g˙al g˙omru. Kemm dam g˙all-kura, talab lil ˙utu xi rumanz x’jaqra. Imma o˙tu Magdalena sabitlu biss Óajja ta’ Kristu fi tliet volumi u Óajja tal-Qaddisin miktuba minn eremit Çertosin. Daç-Çertosin kien g˙amel biçça xog˙ol stupenda. Kien immudella l-qaddisin b˙ala kavallieri fis-servizz ta’ Kristu s-Sultan tas-Slaten. Lil San Fran©isk pin©ieh b˙ala kavallier li b˙ala

d-Dama tieg˙u g˙aΩel il-Faqar u ˙erqan li jmur jiddefendi l-Postijiet Qaddisa. Lil San Duminku pin©ieh b˙ala difensur tal-verita’ u lil San Onofriju pingieh b˙ala kavallier li ma jibzax jg˙addi ˙ajtu fil-penitenzi u fis-sawm.

Iddeçieda li jag˙mel b˙alhom hu ukoll! G˙eluq il-˙ames xhur tal-kura, rikeb fuq bag˙la u telaq lejn Barçellona biex imur b˙ala pellegrin lejn l-Art Imqaddsa.

Kif wasal Onjate, g˙adda lejl jishar quddiem xbieha tal-Madonna u l-g˙ada fil-g˙odu ta l-˙wejje© tal-˙arir li kellu fuqu lil wie˙ed tallab u flokhom libes çoqqa tax-xkejjer kif kienu jilbsu l-pellegrini. It-tieni

“AMIGOS EN EL SENOR”Kienu ˙bieb tal-qalb

Din is-sena a˙na l-Ìiƒwiti qed niççelebraw tlieta mill-ewwel

membri li waqqfu l-Ordni tag˙na. Ja˙btu l-450 sena mill-mewt ta’ Sant’ Injazju u l-500 sena mit-

twelid ta’ San Fran©isku Saverju u tal-Beatu Pietru Favre.

Hija storja li ssa˙˙rek tara kif saru mid˙la ta’ xulxin, x’tip ta’

˙biberija rabtithom flimkien u kif iddeçidew li imiddu g˙onqhom

g˙al ˙idma tassew ta’ l-g˙a©eb fl-g˙alqa tal-Mulej. Minn dil-

˙biberija nibet grupp sod u minn grupp mag˙qud nibet Ordni Ìdid

fil-Knisja – l-Ordni tal-Ìiƒwiti.

~

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

waqfa kienet f’Manresa biex iserra˙ siequ g˙al-lejl fi sptar tal-fqar. Hemmhekk sama’ a˙bar ˙aΩina. Sar jaf li m˙abba li fi Spanja kienet bdiet tixtered il-pesta, Barçellona kienet g˙alqet il-bibien tag˙ha g˙all-istran©ieri kollha. Iddeçieda g˙alhekk li jibqa’ Manresa jistenna li tg˙addi l-pesta.

Biex ma jitlifx iΩ-Ωmien, ried jimmedita fil-fond il-˙ajja ta’ Kristu. Fuq naqra ta’ pitazz beda j˙aΩΩeΩ dak li kien i˙oss f’qalbu, hux fer˙ jew dwejjaq, paçi inkella taqlib. Dak il-pitazz kellu jkun il-qafas ta’ ktieb çkejken li kellu jibqa’ msemmi b˙ala l-EΩerçizzi ta’ Sant’ Injazju. Intant, wara tliet xhur, il-pesta majnat u Barçellona re©g˙et fet˙et il-bibien tag˙ha.

Injazju ˙affef lejn Barçellona u wara ˙afna avventuri, wasal Ìerusalemm. Kien ˙aseb li x-xewqa tieg˙u waslet biex isse˙˙. Fil-bieb ta’ Ìerusalemm sab il-Patrijiet Fran©iskani li laqg˙u lilu u lill-pellegrini s˙abu. Imma malajr sab is-saram! G˙ax meta talab lill-Patri Provinçjal biex i˙allih jibqa’ hemm biex idur bil-pellegrini, il-Provinçjal tah ordni ta˙t ubbidjenza li jer©a’ jitlaq lura ma’ s˙abu lejn Venezja bl-istess ©ifen li bih kien ©ie.

Lura lejn l-iskolaWasal lura Venezja disilluΩ g˙all-a˙˙ar!

Imma kien tg˙allem tag˙lima li biddlitlu ˙ajtu. Tg˙allem li jekk ried ja˙dem fost il-Misilmin fl-Art Imqaddsa, kien je˙tie©lu li ma jibqax sempliçi lajk imma li jistudja biex isir qassis. Kien je˙tie© l-ewwelnett li jistudja l-latin, il-lingwa tal-Knisja, biex jibda l-kors g˙as-saçerdozju. Il-Latin mar jistudjah Barçellona. Issa, li kien qabeΩ sew it-tnejn u g˙oxrin sena, sab ru˙u fi klassi ma’ tfal ta’ tnax-il sena li malajr laqqmuh “Ix-Xi˙’’. Imma dan xejn ma fixklu! Fi ˙mistax-il xahar, tg˙allem latin biΩΩejjed biex ©ie aççettat fl-Università ta’ Alcalà. Il-˙olma li jsir saçerdot kienet bdiet isse˙˙.

Imma x-xitan ma ˙amilx. G˙ax Injazju barra mill-istudju, beda jag˙ti l-EΩerçizzi lil erbg˙a minn s˙abu l-istudenti u dan malajr wasslu biex jikser difru ma’ l-IngiΩizzjoni. L-IngiΩitur g˙alqu fil-˙abs u ma telqux qabel ma fela sewwa dak il-ktieb tieg˙u ta’ l-EΩerçizzi. G˙alkemm ma sab xejn kontra l-morali, ipprojbielu li jg˙allem il-katekiΩmu g˙ax dak kienu jg˙allmuh biss il-qassisin! Din kienet sentenza imbarazzanti g˙al Injazju. G˙alhekk iddeçieda li j˙alli dik l-Università u jmur ikompli l-kors fl-Università ta’ Salamanka, immexxija mill-Patrijiet Dumnikani. Imma f’Salamanka, wara biss tliet xhur, ©ralu l-istess b˙alma kien ©ralu f’Alcalà ! X’jaqbad jag˙mel? Iddeçieda li j˙alli l-universitajiet Spanjoli u jmur Pari©i fl-Università tas-Sorbonne. S’issa, wara sena u nofs studju, kien g˙adu ma ˙a l-ebda çertifikat!

Pari©iMar Pari©i u nkiteb fil-Kulle©© ta’

Montagù, mag˙ruf ˙afna g˙all-istudji tal-lingwi fejn l-ewwelnett ©ag˙luh jie˙u diploma fil-latin mitkellem. G˙al did-diploma Injazju kellu jistinka g˙al sena nofs s˙a˙! Issa kien jista’ jibda jistudja l-filosofija.

G˙all-kors tal-filosofija nkiteb fil-kulle©© ta’ Sainte Barbe, kulle©© tas-Sorbonne rinomat g˙all-filosofija. F’dan il-kulle©© l-istudenti kienu kollha boarders. G˙ax il-lezzjonijiet kienu jibdew fl-erbg˙a ta fil-g˙odu! L-istudenti kienu jikru kamra ta’ erbg˙a fejn kull wie˙ed kien ikollu mejda u sodda tieg˙u. B’xorti tajba sab kamra li fiha di©à kien hemm tliet studenti u kien baqa’ r-raba’ post vojt. It-tliet s˙abu tal-kamra kienu Juan de Pena, Spanjol, Fran©isku de Yasu minn Javier, Bask b˙alu, u Pietru Favre mis-Savoy. Barra mill-istudju, Injazju malajr t˙ajjar biex almenu nhar ta’ Óadd jibda jag˙ti l-EΩerçizzi lil u˙ud mill-istudenti ta’ l-Università. Dawn ma damux ma saru jafu

lil xulxin u bejniethom nibtet çerta ˙biberija. Bdew isej˙u lil xulxin “Amigos” – ˙bieb!

Pietru Favre – Ra˙li ta’ ru˙ fina

L-ewwel li ssie˙eb mal-˙erqan Injazju kien Pietru Favre, wie˙ed mit-tliet studenti li kienu jg˙ixu fl-istess kamra mieg˙u fil-Kulle©© Sainte Barbe. Kien di©à spiçça l-filosofija u qed jistudja t-teolo©ija. Kien mis-Savoy, imwieled ˙dejn Chamonix f’ra˙al fuq il-muntanji, minn familja li kienu jrabbu n-nag˙a© u l-baqar. Kien kampanjol tipiku. Imma Pietru kien ˙alla warajh lil ˙utu jirg˙u il-baqar, u da˙al is-Seminarju fejn kien la˙aq spiçça l-kors tal-filosofija qabel ma ddeçieda li jmur ikompli l-kors tat-teolo©ija fis-Sorbonne, Pari©i.

Veru li l-bixra tieg˙u kienet ta’ kampanjol, imma Pietru kellu mo˙˙u fin u kellu memorja li kull ma jaqra ma jinsieh

qatt. Barra l-filosofija kien jaf tajjeb il-Grieg. Fid-diffikultajiet ta’ s˙abu malajr kien jispjegalhom l-irqaqat kollha ta’ Aristotli. B˙ala karattru kien mist˙i u jΩomm ru˙u xi ftit lura. Imma, aktar tard, meta Injazju u s˙abu waqqfu l-Kumpanija ta’ Ìesù, Injazju kien jg˙id li Pietru kien l-aktar ÌiΩwita li kien jaf jag˙ti l-EΩerçizzi, speçjalment lin-nies tal-kampanja! Kien hu li ˙ajjar lil o˙rajn minn s˙abu biex jag˙mlu l-EΩerçizzi ta˙t Injazju u biex jid˙lu fil-Grupp tal-Óbieb. Meta, xi snin wara, iddeçidew li wara li jie˙du l-lawrja, jmorru kollha flimkien biex ja˙dmu qalb il-Misilmin fl-Art Imqaddsa, kien hu li f’kappella fuq Montmartre qaddsilhom il-quddiesa u lkoll tqarbnu minn idejh.

li kien jie˙u fl-isports. G˙ax, waqt li Injazju kien izappap, frott ta’ dik il-balla li kienet kissritlu rkobbtu f’Pamolona, Fran©isku, b’dawk saqajh twal u ˙fief, kien dejjem ji©i l-ewwel fil-long jump u fil-©iri! Mhux ta’ b’xejn kien popolari fost l-istudentessi ta’ l-Università! Differenza o˙ra bejniethom kienet li waqt li Injazju kellu ˙afna benefatturi, (tant li Injazju kien i˙allas il-kera tal-kamra kollha), il-bwiet ta’ Fran©isku aktarx li kienu jkunu niexfa qoxqox. G˙ax il-flus li kienu jibag˙tulu tad-dar, minn Javier, kien malajr itajjarhom fuq l-ilbies ta’ l-a˙˙ar moda biex ikompli jog˙©ob lit-tfajliet.

Spiççaw g˙and il-PapaMinkejja dawn id-differenzi kollha,

il-grupp baqa’ jikber, jissa˙˙a˙ u jiΩdied sakemm la˙aq in-numru ta’ tnax. Kienu jiltaqg˙u regolarment biex jitolbu flimkien u biex igawdu l-˙biberija ta’ bejniethom u jifir˙u b’xulxin. Flok sempliçi ˙bieb, bdew isej˙u lil xulxin “Amigos en el Senor” - ˙bieb fil-Mulej. Tant saru j˙obbu lil xulxin, u tant t˙e©©u biex jag˙mlu xi ˙a©a kbira minn ˙ajjithom g˙al Kristu u l-Knisja tieg˙u, li ftiehmu li jintrabtu flimkien. G˙amlu weg˙da li wara li jie˙du l-lawrja kollha kemm huma, imorru lkoll fl-Art Imqaddsa biex jg˙inu lill-pellegrini li jkunu jridu jinvistaw il-Qabar ta’ Kristu ©o Ìerusalemm. Ftiehmu wkoll li jekk dan il-˙sieb ta’ mo˙˙hom ma jse˙˙x, imorru lkoll g˙and il-Papa biex jg˙idilhom Hu fejn kien l-aktar me˙tie© is-servizz ta’ kull wie˙ed.

Fil-fatt ©ara dak li kienu ˙asbu li jista’ ji©ri. Sakemm ilkoll ˙adu l-lawrja, is-Sultan Suleiman il-Manjifiku kisirha mad-Do©e ta’ Venezja u pprojbixxa li pellegrini Insara jirfsu xi post fl-Art Imqaddsa. G˙alhekk il-˙olma tag˙hom li jmorru hemm taret mar-ri˙. G˙alhekk, mag˙qudin kif kienu, marru flimkien g˙and il-Papa Pawlu III biex

jg˙idilhom Hu fejn dan il-Grupp ta’ tnax-il gradwat tas-Sorbonne kien l-aktar je˙tie© is-servizz tag˙hom.

Naturalment, il-Papa laqag˙hom b’idejh miftu˙a u beda jsibilhom xog˙ol dak il-˙in stess! Lil tnejn minnhom bag˙athom jirriformaw xi kunventi tas-Sorijiet fil-Italja ta’ fuq; lil Fran©isku tah is-setg˙a ta’ Vikarju Apostoliku u bag˙tu jwaqqaf dijoçesijiet fil-Lvant Imbieg˙ed, fejn sadattant kienu waslu l-PortugiΩi!

Il-konsegwenza ta’ l-istess suççess ta’ din il-laqg˙a mal-Papa kien ifisser li kellhom jinfirdu minn xulxin! G˙alhekk ©iethom idea in©enjuΩa. Min jaf kieku jitolbu lill-Papa biex i˙allihom iwaqqfu Ordni Reli©juΩ ©did biex ix-xog˙ol li kull wie˙ed ikun qed jag˙mel jista’ jitkompla minn min ji©i warajh?

L-im˙abba ma jifridha xejnU l-Papa qabel mag˙hom u laqa’ t-talba

tag˙hom! B’vot sigriet g˙aΩlu lil Injazju b˙ala l-ewwel Patri Ìeneral u tawh l-inkarigu li jikteb ir-regoli ta’ l-Ordni l-©did u li jibqa’ jΩomm kuntatt ma’ kull wie˙ed mill-membri ikun fejn ikun. Il-Grupp ta’ ˙bieb fil-Mulej kienu saru Ordni Reli©juΩ Ìdid. Kull wie˙ed minnhom kellu regolarment jibg˙at ittri lill-Ìeneral biex jis©jegalu x’ikun qed jag˙mel. L-eluf ta’ mili li sabu ru˙hom imbeg˙din minn xulxin ma berridx l-im˙abba u l-g˙aqda ta’ bejniethom.

Din l-im˙abba ta’ ˙bieb veri kienet tidher fl-ittri li kienu jiktbu lil xulxin. F’wa˙da mill-ittri li Injazju kiteb lil Fran©isku, talbu jg˙idlu mhux biss kemm Insara ©odda g˙ammed, imma wkoll kemm brieg˙ed kienu jixorbu minn demmu fil-g˙arix ©o l-Indja Mbieg˙da. Fran©isku, ibnu l-g˙aΩiΩ, b’rispett, kien jaqra l-ittri ta’ Injazju g˙ar-rkubbtejh u kien iΩomm il-firem ta’ l-ittri ta’ ˙biebu imqartsin u marbuta ma’ g˙onqu biex ikunu qrib qalbu! Altru kinux “Amigos en el Senor”!

Fr Victor Xuereb S. J.

Fran©isku Saverju –Ωag˙Ωug˙ tad-dinja

Ie˙or li da˙al fil-Grupp ta’ Injazju, kien Fran©isku de Yasu minn Javier. B˙al Injazju kien imwieled f’Biskajja fil-kastell ta’ Javier. Fran©isku kien ie˙or minn dawk l-erbg˙a li kienu jg˙ixu fl-istess kamra fil-kulle©© ta’ Sainte Barbe. Il-karattru ta’ Fran©isku u ta’ Injazju ma setg˙ux ikunu aktar opposti minn ta’ xulxin. Injazju kien serju, mag˙ruf g˙all-EΩerçizzi li kien kiteb f’Manresa, waqt li Fran©isku kien mag˙ruf l-aktar g˙all-medalji

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

Fejn hu Ûews bis-sajjetta, li ta˙raq id-dinja?Apollu filg˙odu li jtella’ x-xemx?Is-sbej˙a Atena li ssa˙˙rek warajha?U Hera attenta biex tg˙asses lil Ûews?

Kien Ωmien li g˙al kull ˙a©a xi alla isej˙u.Hemm alla tal-paçi, hemm alla tal-©lied,Hemm alla tal-˙ajja, hemm alla ta’ Hades,Hemm alla tal-˙xejjex, u alla tal-ward.

Ar’hom fuq xi g˙olja ja˙arqu xi g˙o©olMill-isba˙ tal-mer˙la, lil alla joffruhBiex lilu ifa˙˙ru tal-©id li bag˙tilhom,U hekk sena o˙ra jkattrilhom l-uçuh.

Illum li dan kollu wisq ilu li ntesa,Minflok ja˙sbu f’Alla, mitlufa f’xalar,IΩ-Ωg˙aΩag˙ biss mo˙˙hom li jmorru xi disko,ix-xju˙ b’mazz tal-karti jg˙addulek iΩ-Ωmien.

Tg˙allimt minn çkuniti li hemm Alla wie˙ed,Li j˙ares id-dinja, il-˙ajja, il-mewt.Tg˙allimt u hekk nemmen, li Alla ˙alaqni.Tg˙allimt nibΩa’ minnu u Lilu in˙obb.

Biss jekk tant Ωmien ilu lil Alla jitolbu,Fil-gwerra, fil-paçi, fil-˙ajja, fil-mewt,Illum lil dan Alla il-bniedem qed jinsa,G˙ax ja˙seb li alla hu nnifsu ©a sar.

Rita Zammit

0

Filwaqt li rridu nibqg˙u inΩommu l-valuri fundamentali li jg˙inuna ng˙ixu s-sesswalità tag˙na b’mod tassew uman, dinjituΩ u skond ir-rieda t’Alla, je˙tie© ukoll li ma n˙allu ebda pre©udizzju, biΩa’, ideat foloz jew diskriminazzjonijiet jid˙lu fostna. L-attitudni tag˙na lejn persuni li g˙andhom din l-orjentazzjoni sesswali je˙tie© li tibqa’ dejjem u f’kollox rispettuΩa. Dawn mhumiex xi nies anqas minn ˙addie˙or. Huma ulied Alla b˙all-bnedmin kollha. G˙andhom id-dinjità ta’ wlied Alla b˙al kul˙add.

Forsi fid-diskorsi u l-kitbiet li jsiru wie˙ed jinsa’ kemm dawn il-persuni jiffaççjaw diffikultajiet b˙al kul˙add. Forsi xi ftit aktar ukoll f’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ kif jg˙ixu s-sesswalità tag˙hom b’mod sabi˙ u li jimla’ l-qalb tassew. Huma wkoll huma bil-g˙atx g˙all-im˙abba. Huma wkoll huma msej˙a biex i˙obbu. Alla j˙obbhom b˙al ma j˙obb lil uliedu kollha. G˙ax quddiem Alla kul˙add huwa g˙aΩiΩ indaqs. G˙alhekk huma wkoll imsej˙a j˙obbu kif i˙obb Alla. U huma wkoll jag˙rfu kemm hu veru li biex t˙obb trid

Ωebli˙… imwarrab u nsultat minn dawk ta’ madwari.

Kif jista’ dan Alla li jismu Im˙abba jippermetti dan kollu? Kif jista’ dan Alla li jiena nafda u naqdi “jabbandunani”?

Kien biss wara ˙afna Ωmien, Ωmien ta’ dlam u frustrazzjoni, li rajt xaqq ta’ dawl…

Jien, b˙al Ìesù, skoprejt li l-paçi tal-qalb tinsab biss fis-Salib. L-unika ˙a©a li kull wie˙ed u wa˙da minna rridu nag˙mlu matul din il-˙ajja, hi li nerfg˙u is-salib tag˙na – il-we©g˙at, it-tg˙ajjir, id-diffikultajiet, iç-çirkustanzi tal-˙ajja. Ilkoll irridu nimxi wara Ìesù… sa l-a˙˙ar, sal-g˙olja tal-Kalvarju.

Mhux façli, imma nemmen li l-missjoni tag˙na, il-vokazzjoni tag˙na b˙ala Nsara, til˙aq il-quççata tag˙ha hemmhekk, fil-g˙olja tas-Salib. Jekk ma naççettawx b’©eneroΩità u b’fiduçja dan il-post ma©enb il-Messija, qatt ma se nkunu nistg˙u niksbu l-paçi vera, mag˙na nfusna u ma’ l-o˙rajn.

G˙ax li tkun imsallab ma jfisser xejn aktar ˙lief li nag˙mlu paçi mag˙na nfusna biex inkunu nistg˙u naqsmu din

tissallab u tissagrifika ru˙ek b˙al ma g˙amel Kristu.

Din il-kitba hija ta’ Ωag˙Ωug˙ omosesswali li jixtieq tassew i˙obb lil Ìesù u li jg˙ix l-im˙abba tieg˙u kif g˙exha l-Img˙allem li ssallab g˙alina.

Hemm ˙afna x’titg˙allemmis-salib.

Il-lejl li g˙adda, jien u nitlob, indunajt kemm il-˙ajja tieg˙i u dik ta’ Ìesù jixxiebhu.

Ìesù Kristu kien innoçenti. G˙aliex kellu jsofri? G˙aliex kellu jkun ippersegwitat?

Jien ukoll “innoçenti”. G˙aliex, allura, kelli nsib fija dawn it-tendenzi omosesswali?

Saqsejt lil Alla, tlabtu risposta. Min-na˙a tieg˙i qatt ma xtaqt ng˙ix din is-sitwazzjoni, imma r-realtà hija din. G˙aliex?

Irçevejt twe©iba ming˙and Alla? Iva… imma b’mod u b’kelma li ma kontx qed nistenna. L-ebda twe©iba immedjata. L-ebda twe©iba façli biex isikkitni. Óallieni ng˙ix il-we©g˙at, iΩ-

F’din il-kitba Ωag˙Ωug˙ omosesswali jitkellem m’Alla dwar it-tbatija li ©©ib mag˙ha s-sitwazzjoni tieg˙u. Anke l-omosesswali j˙obbu lil Alla u jbatu b˙al kull bniedem ie˙or. Illum nisimg˙u spiss dwar persuni b’orjentazzjoni omosesswali, i©ifieri li l-©ibda sesswali li j˙ossu tkun lejn persuni ta’ l-istess sess tag˙hom. Din ir-realtà tqanqal ˙afna reazzjonijiet fina lkoll, g˙ax is-sesswalità hija parti essenzjali minn dak li a˙na b˙ala bnedmin u individwi.

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

il-paçi ma’ ˙addie˙or. Tassew li din il-paçi u dan il-fer˙ huma frott il-Qawmien mill-mewt ta’ Kristu, imma nafu tajjeb li ming˙ajr mewt m’hemmx qawmien.

Jien nemmen li Alla sejja˙li u jkompli jsejja˙li fil-we©g˙at tieg˙i, fis-salib tieg˙i. Kont qed nistenna ming˙and Alla twe©iba differenti minn din, imma milli jidher, xi kultant is-silenzju tas-Salib hu tassew l-unika u l-aqwa twe©iba ta’ Alla. Min-na˙a tieg˙i, nipprova nwie©eb g˙al din is-“sej˙a” ta’ Alla billi nag˙mel ˙ilti kollha biex naffaççja b’kura©© u b’fiduçja r-realtà xejn façli ta’ ˙ajti, bix-xewqa li l-paçi u r-rikonçiljazzjoni li nsib fis-salib ta’ Kristu nkun nista’ naqsamhom ma’ dawk ta’ madwari, anke ma’ dawk li jwe©©g˙uni b’ilsienhom u b’g˙emilhom.

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

L-istorja tieg˙i hawn eluf b˙alha, bejn wie˙ed u ie˙or, xi ftit jew wisq. B˙ali kien hawn ˙afna tfajliet li rribellaw g˙all-©enituri xi ftit antikwati, li biex jivvendikaw ru˙hom

mir-regoli monotoni u stretti tal-©enituri, qabdu triq twila u ˙aΩina li twassal g˙al ˙afna Ωbalji u fuq kollox firda u solitudni.

Spiççajt ni©ri fit-triq, nin©abar mill-ir©iel u nies o˙ra li riedu biss juΩawni. G˙addew is-snin u sirt naf li missieri miet f’inçident tat-traffiku wara li wassal lil ommi g˙al operazzjoni gravi l-isptar. Min˙abba l-injoranza tieg˙i u r-ras iebsa li rabbejt iΩjed, bqajt ma mortx il-funeral ta’ missieri u l-anqas mort inΩur ’l ommi l-isptar jew id-dar hekk kif fieqet.

Meta twieldet it-tifla tieg˙i Emma, bdejt nifhem iktar x’setg˙et ˙asset ommi kemm-il darba rrispondejtha, kemm-il darba sawwattha b’ilsieni, kemm d˙akt biha meta kienet iççanfarni g˙ax kont indum barra u g˙aliex kont abbandunajt l-iskola u iktar u iktar x’˙asset meta tlaqt mid-dar biex intlaqt mar-ri˙, intfajt fl-ag˙ar triq li stajt insib. It-twelid tat-tifla tieg˙i xorta wa˙da ma ©abnix biΩΩejjed f’sensija g˙aliex komplejt ng˙affe© f’˙ajti u sa˙ansitra il-˙abs doqt min˙abba d-droga li blajt u li bg˙ett. Lil binti kont nitfa˙ha g˙and is-sorijiet sabiex jien stajt inkompli xog˙li fit-triq li issa kien sar bΩonn u mhux vizzju biss.

Bqajt nag˙Ωaq f’din il-˙ajja li fiha kont ˙a ng˙arraq lil binti ukoll maΩ-Ωmien sakemm darba, g˙ajjiena u bil-©u˙, mort nitlob platt ikel lill-komunità tal-knisja li ta’ kull fil-g˙axija kienu joffru platt s˙un lil vagabondi b˙ali. Jien u niekol bl-g˙a©la l-platt tieg˙i sabiex inkun nista’ infittex immur lura fuq xog˙li, rajt imdendel m’arblu tad-dawl ir-ritratt ta’ ommi li qed titlob l-g˙ajnuna. Dik Ωgur kienet ommi allavolja kienet xja˙et u kriehet bil-mard u ta˙t ir-ritratt tag˙ha kien hemm miktub:

“G˙adni in˙obbok ˙afna … ejja lura, nitolbok!” Tfixkilt x’naqbad nag˙mel, nitlaqx kollox minn idi u mmur

lura id-dar g˙andha. T˙assartha kemm kienet tidher batuta u mag˙kusa u qisha kienet qed titlobni l-g˙ajnuna u ma˙fra g˙al xi ˙aga li qatt m’g˙amlitli.

Rabbejt il-kura©© u bqajt sejra bil-mixi tard bil-lejl lejn id-dar t’ommi u kmieni fil-g˙odu wasalt quddiem il-bieb tad-dar tag˙ha. Imxarrba g˙asra bix-xita u mejta bil-gu˙ u bl-g˙ajja, tawwalt idi

biex in˙abbat fuq il-bieb meta l-bieb infeta˙ wa˙du bil-kemm missejtu. Dak il-˙in bΩajt li kienu da˙lu fuq ommi xi ˙allelin biex jisirquha u jag˙tuha xi xebg˙a g˙all-mewt u bqajt tiela’ irrankata g˙al ©o kamartha. Sibtha rieqda fis-sodda u qajjimtha bl-infi˙ tqil tieg˙i.

“Wasalt ˙anini, kemm ili nistenniek, g˙axar snin s˙a˙!” qaltli kif ratni u g˙annqitni mag˙ha. Ma tqazzitnix jew çanfritni kif ratni iΩda ˙adnitni mag˙ha qisu qatt ma kien ©ara xejn.

“Ma, ˙sibthom da˙lu fuqek jisirquk x’˙in sibt il-bieb miftu˙ … kemm inkwetajt!” g˙edtilha imbikkma.

“Le ˙anini, ma ©rali xejn. Minn mindu tlaqt din id-dar, il-bieb ta’ barra dejjem baqa’ miftu˙ g˙alik, m’g˙alaqtu qatt, bqajt nistenniek … issa mur i©ri ©ib dik it-tarbija ˙alli tibdew tg˙ixu hawn mieg˙i … daqshekk batejtu, issa re©a’ hawn jien nie˙u ˙siebek!” qaltli ommi u wiççha xeg˙el bil-fer˙ mill-©did.

Miguel twieled fit-13 ta’ Jannar, 1891 fil-Messiku u mill-bidu nett ta’ ˙ajtu beda jiΩviluppa karattru da˙kani u çajtier. BiΩΩejjed ng˙idu li darba minnhom, grupp ta’ ÌiΩwiti ˙bieb tal-familja tieg˙u, ©ew jippridkaw u jevan©elizzaw f’villa©© fil-qrib. Miguel, bla skruplu ta’ xejn, libes huwa wkoll ta’ ÌiΩwita, u b’dan il-mod mar idur id-djar jippriedka u jilqa’ l-offerti (bajd, sigaretti, u ©obon!) li n-nies tal-post offrewlu! Ovvjament, meta l-ÌiΩwiti veri indunaw b’dan l-ingann, Miguel, kontra qalbu, kellu jrodd lura l-“obberti” li kien iddobba! Mo˙˙u jil˙aqlu tajjeb u popolari ma’ kul˙add ˙afna kienu dawk li ˙asbu li Miguel la jikber kien ˙a jie˙u f’idejh il-business ta’ missieru.

Miguel Pro, flimkien mal-ÌiΩwiti s˙abu, intbag˙at barra minn pajjiΩu g˙all-formazzjoni u fil-fatt meta ©ie ordnat saçerdot fl-1925, kienu jinsabu l-Bel©ju. Madankollu, min˙abba ra©unijiet ta’ sa˙˙a (kien ibati minn u©ig˙ fl-istonku), Miguel, ftit wara l-ordinazzjoni, irritorna f’pajjiΩu, fejn f’kundizzjonijiet estremament diffiçli, beda jaqdi l-Poplu t’Alla fil-Messiku. U huwa proprju f’dan iΩ-Ωmien li bdew l-”avventuri spiritwali” ta’ dan il-ÌiΩwita mqareb. Nirrakkuntaw biss xi w˙ud minn dawn l-episodji li normalment nistennew li naraw f’xi film ta’ Hollywood u mhux fil-biografija ta’ Beatu!:

Darba minnhom kien qed jiççelebra quddiesa g˙and familja, meta ˙in bla waqt, waslu l-pulizija li kienu qed ifittxu propju xi qassisin, l-hekk imsejj˙a “l-g˙edewwa tar-Rivoluzzjoni”. Miguel bil-kemm kellu ç-çans jo˙ro© inkiss inkiss minn bieb tal-©enb u wara qatg˙a b˙al din wie˙ed jistenna li l-persuna mfittxija ta˙rab ti©ri ’l barra b’kemm Alla taha sa˙˙a. Imma l-ÌiΩwita, ftit minuti wara, re©a’ da˙al, mill-bieb prinçipali, fid-dar miΩg˙uda bil-pulizija! Biss din id-darba, kien liebes il-libsa ta’uffiçjal tal-pulizija u b’qag˙da ta’ bully mar dritt dritt fuq is-Sur©ent li kien qed imexxi t-tfittxija u g˙ajjat mieg˙u g˙ax kienu g˙adhom

ÌiΩwita mqarebSpiss ji©ri li meta na˙sbu f’˙ajja ta’ qaddis, mill-ewwel ti©i f’mo˙˙na imma©ni ta’ persuna

serja, awstera, dejjem bil-geddum, ma tid˙ak qatt u pjuttost monotona! Fortunatament ˙afna qaddisin, b˙alna kienu jid˙ku, jie˙du gost bl-affarijiet sbie˙ tal-˙ajja u xi w˙ud minnhom, b˙al

Beatu ÌiΩwita Miguel Pro, kienu wkoll imqarbin!

Óadd ma da˙allu f’mo˙˙u li Miguel seta’ biss ja˙seb fis-saçerdozju jew fil-˙ajja reli©juΩa, g˙ax fil-fatt, g˙al tul ta’ Ωmien Miguel tbieg˙ed mis-sagramenti u mill-Knisja. Madankollu, meta o˙tu l-kbira da˙let f’kunvent tal-klawsura, se˙˙et bidla f’dan iΩ-Ωag˙Ωug˙ ferrie˙i, u wara ftit ta’ Ωmien, meta kellu g˙oxrin sena talab biex jid˙ol fin-novizzjat tal-ÌiΩwiti.

Sadanittant, fil-Messiku kienet g˙addejja persekuzzjoni ˙arxa kontra l-Knisja. Wara r-rivoluzzjoni ta’ l-1910 il-qassisin ma setg˙ux jamministraw iΩjed is-sagramenti u kull min webbes rasu u baqa’ jaqdi d-dmirijiet tieg˙u ta’ qassis, spiçça l-˙abs, ittorturat jew maqtul. F’dawn iç-çirkustanzi politiçi,

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

ma sabux lil “dak ix-xifajk ta’ ÌiΩwita”!Darb’o˙ra, Pro kien f’Taxi u warajh kien hemm

numru ta’ karozzi tal-pulizija. X’g˙amel Miguel. Hekk kif daru l-kantuniera, Miguel qal lix-xuffier inaqqas l-ispeed biex ikun jista’ jaqbeΩ barra mill-karozza. Hekk kif qam minn ma’ l-art, Miguel, qabbad sigarru, ra tfajla ˙elwa ftit il-bog˙od, mar fuqha u qalilha: “Tinkwetax, jien qassis!” Meta l-pulizija daru huma wkoll mal-kantuniera u raw din il-”koppja” imqabbdin ma’ xulxin l-abbranzetta, qatt ma setg˙u ssuspettaw li dak ir-ra©el kien propju l-qassis li kienu qeg˙din ifittxu!

Liebes ta’ mekkanik, kien imur ikellem lix-xufiera, liebes ta’ pulizija kien imur sa˙ansitra fl-g˙assa tal-pulizija biex jamministra s-sagramenti lill-˙absin, liebes ta’ tallab kien iwassal l-Ewkaristija fid-djar u fil-familji li kienu jitolbuh ji©i jΩurhom. Tassew li Miguel sar “kollox g˙al kul˙add”! Mentri s-suldati u l-pulizija kellhom l-armi u s-senters tagh˙om, Miguel kien i˙obb jg˙id li l-unika arma “sigrieta” tieg˙u kien il-Kurçifiss: “Din hi l-arma tieg˙i. Biha, ma nibΩa’ minn ˙add.”

Bit-tip ta’ ˙ajja li kien qed jg˙ix kien ovvju li xi darba jew o˙ra Miguel kien ˙a jinqabad u jinxte˙et il-˙abs. L-”iskuΩa” kienet l-attentat kontra l-President il-©did tal-Messiku, meta intefg˙et bomba minn karozza li kienet darba ta’ ˙u Miguel, qassis huwa wkoll. Miguel u ˙uh kienu arrestati u g˙alkemm bosta xhieda stqarrew li fil-˙in ta’ l-attentat iΩ-Ωew©t a˙wa kienu mag˙hom u g˙aldaqstant ma setg˙ux kienu wkoll fil-karozza li minnha intefg˙et il-bomba, fit-23 ta’ Novembru, 1927, Miguel Pro ©ie kkundannat g˙all-mewt.

L-a˙˙ar talba ta’ Miguel kienet li qabel ma jisparawlu j˙allulu ftit çans biex jitlob. Wara Ωew© minuti fis-skiet, Miguel ˙afer lil dawk li kienu qabduh intortament u li issa kienu ˙a jisparawlu. L-a˙˙ar kliem ta’ Miguel kienu “Viva Cristo Rey!” (Viva Kristu Re!).

Xi Ωmien qabel ma nqabad, Miguel kien qal lill-˙abib: “Jekk xi darba ninqabad, ippreparaw ru˙kom biex titolbuni l-grazzji! U jekk fis-sema nara xi “qaddis” bil-geddum, naqbad niΩfen Ωifna Messikana biex forsi ma tafx kif nifqg˙u bid-da˙k!” G˙al Miguel Pro sj, fil-©enna m’hemmx post g˙all-gdiedem!

IL-ÌIÛWITI JOFFRULEK OPPORTUNITAJIET TA’ FORMAZZJONIAg˙Ωel l-attività li tixtieq u ikteb jew çempel biex fejn hu me˙tie© tibbukkja jew tikseb aktar tag˙rif

ÇENTRU SPIRITWALITÀ INJAZJANA Dar P. Manwel Magri, SJ, Triq Carmelo Zammit, L-Imsida MSD 06Tel: 21 34 43 49 jew

Mount St Joseph Retreat House, Targa Gap, Triq il-Missjunarji Maltin, Il-Mosta MST 11Tel: 21 41 69 16 • Fax: 21 41 27 85

Public Lecture: “Spirituality for Managers”

The goal of this lecture, intended for managers and those in leadership positions, is to develop an awareness of the importance of spirituality at the workplace and how this is expressed in our situations at work.

Date: 16 March, 2006Time: 6.30 pm - 8.30 pmSpeaker: Ms Catherine McGeachy, a Management Consultant, who is dedicated to promoting the potential of human beings individually and collectively in the workplace.Place: Mount St Joseph Retreat House, Mosta

Two-day Workshop: “Spirituality in the Workplace”

This Workshop, which includes inputs, a slide show, practical sessions in groups, self-assessment exercises and other activities, aims at how to bring spirituality in our workplace.

Date: 18 - 19 March, 2006Time: 9.00 a.m. to 5.30 pmSpeaker: Ms Catherine McGeachy, a Management Consultant, who is dedicated to promoting the potential of human beings individually and collectively in the workplace.Place: Mount St Joseph Retreat House, Mosta

“Ru˙i g˙atxana g˙alik, Mulej”

Irtir g˙an-nisa bissKif naqtg˙u l-g˙atx g˙al Alla fil-˙ajja tag˙na? Kif nitg˙allmu n˙allu spazju g˙alih fil-˙ajja mg˙a©©la tag˙na.Dan il-Weekend joffri oasi ta’ skiet u ©abra sabiex nimlew il-vojt bl-ilma li jag˙ti l-]ajja … (Ìw Kap 4)

Data: Mill-Ìimg˙a 24 ta’ Marzu fis-6.30 pm sal-Óadd 26 fil-5.00 pmImmexxi: Sr Marie Sciclauna, RCSJPost: Mount St Joseph Retreat House, Il-Mosta

“Kif ng˙ix dejjem fil-PaçI ta’ Kristu”Seminar nhar l-Erbg˙ha qabel il-festa tad-Duluri, 5 ta’ April, 2006G˙aliex nitilfu daqshekk malajr il-paçi tal-qalb, meta mhux ukoll il-paçi ma’ l-o˙rajn? F’dan is-Seminar infittxu l-g˙eruq tal-vera paçi u naraw x’rabta hemm bejn dil-paçi u l-verità fuqna nfusna u fuq l-o˙rajn.

Imexxi: Fr Arthur G. Vella, SJPost: Mount St Joseph Retreat House, Il-Mosta

Irtir ta’ Weekend g˙all-MiΩΩew©inDan il-weekend huwa okkaΩjoni g˙al dawk il-koppji miΩΩew©a li jixtiequ j©eddu u jiççelebraw il-weg˙diet taΩ-Ωwie© tag˙hom. Din hija esperjenza spiritwali b’differenza .Mill-Ìimg˙a, 28 ta’ April, fis-6.00 pm sal-Óadd 30, fil-5.00 pm

Jiffaçilitaw il-Koppja Carmen u Karm Conti u Fr Vince Magri, SJPost: Mount St Joseph Retreat House, Il-Mosta

XAHAR IRTIR INJAZJAN – 30 JUMDan l-Irtir hu g˙al min jixtieq jag˙mel ix-xahar kollu, tmient ijiem jew xi numru ta’ ©ranet.

Dati: Mill-31 ta’ Lulju sat-2 ta’ Settembru, 2006Imexxi: Fr Paul Deguara, SJPost: Mount Sat Joseph Retreat House, Mosta. Biex tinkiteb, çempel lil Fr Deguara fuq numru 21 24 71 16 jew 79 28 45 59

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

Erba’ snin tar-rivista ORBIS

Biex ifakkar il-bidu tal-˙ames sena mill-pubblikazzjoni ta’ Orbis, ir-rivista ta’ kull tliet xhur tal-ÌiΩwiti Maltin. Iç-çentru ser jorganizza “Round Table” fuq il-qag˙da preΩenti tas-soçjetà u l-knisja Maltija, biex nag˙tu ˙arsa ’l quddiem lejn kif ir-rivista taqdi l-missjoni tag˙ha a˙jar.

Il-Óamis, 25 ta’ April, fis-7.00 pmFis-Sala tas-Sixth Form tal-Kule©© San Alwigi, B’kara

DAR MANRESATriq Santa DminkaVictoria VCT 114, G˙awdexTel: 21 55 66 35Fax: 21 55 93 14

Min hu Ìesù?Ir-Randan hu Ωmien biex nersqu iktar lejn Ìesù lit ant ˙abbna u bata g˙alina. F’din l-esperjenza se nipprovaw insiru nafuh iktar u nqattghu ftit tal-˙in iktar mis-soltu mieg˙u

Data: Mill-Ìimg˙a 17 ta’ Marzu, fis-7.00 pm sal-Óadd 19 wara l-pranzu.Imexxu: Ms Mary Xuereb, Ms Rosalie Scicluna u Fr Paul Zammit, SJ.

Irtir g˙all-Professjonisti (Koppji) bil-Malti

Dan hu appuntament ta’ kull sena bi t˙ejjija g˙all-G˙id g˙all-koppji tal-professjoni u tal-˙bieb tag˙hom.

Data: Mill-Ìimg˙a 24 ta’ Marzu, fis-7.00 pm sal-Óadd 26 wara l-pranzu.Imexxi: Fr Vincent Magri, SJ.

Irtir g˙all-Professjonisti bil-MaltiDan l-Irtir li d-Dar toffri kull sena g˙all-professjonisti u l-˙bieb tag˙hom bi t˙ejjija g˙all-G˙id.

Data: Mill-Óamis 30 ta’ Marzu, fis-7.00 pm sat-Tnejn 4 ta’ April wara l-pranzu.Imexxi: Fr Ray Pace, SJ.

Retreat for Professional Men in English

Lent is a time of preparation for the solemn celebration of the Lord’s victory over sin and death. It is a special time of grace and reconciliation. Every year Manresa House offers a 5-day retreat in English to members of the professions. On the last day the retreatants go on a pilgrimage to the Shrine of our Lady of Ta’ Pinu.

Dates: Friday,7 April at 7.00 pm - Tuesday,11 April after lunchDirector: Fr Paul Andrews, SJ, an Irish Jesuit who is a psychologist, a counsellor and a writer, with a long experience in the giving of the Spiritual Exercises.

Çentru Fidi u Ìustizzja7, Sqaq San Adeodato, Ûejtun ZTN 06 • Tel: 21 67 78 41

Kors: “Spiritwalità u Ìustizzja”

X’rabta hemm bejn il-fatt li jiena Nisrani u l-impenn tieg˙i g˙al dinja aktar ©usta, fejn id-dinjità tal-bniedem hija rispettata? Jien li g˙andi l-˙ajja çkejkna tieg˙i, x’nista’ nag˙mel?Iç-çentru, b˙alma g˙amel dawn l-a˙˙ar sentejn, ser joffri ©img˙a EΩerçizzi tar-Randan f’parroçça, u jkompli ja˙dem ma’ grupp ta’ social workers li di©a’ g˙amlu din l-esperjenza s-sena li g˙addiet.

L-EΩerçizzi tar-Randan ser isuru fil-parroçça ta’ ÓaΩ-Ûebbu©, bejn is-27 u l-31 ta’ Marzu, fis-7.00 pm.

It-tliet laqg˙at g˙as-social workers matul is-sena: Jekk inti interessat/a, iktbilna fuqcfj@waldonet.net.mt, u n\ommuk infurmat/a.

Meta xi˙add jg˙id “Il-knisja tal-ÌiΩwiti” malajr tifhem li jkun qed ifisser il-knisja fi Triq il-Merkanti, il-Belt. Imma ftit jafu li l-ÌiΩwiti g˙andhom knisja o˙ra tag˙hom mag˙rufa bl-isem ta’ St Ignatius, li sa ftit ilu kienet fil-limiti ta’ San Ìiljan, imma issa tinsab fil-limiti ta’ Tas-Sliema, fil-parroçça tal- Balluta. Din il-knisja, li tinsab fi Triq Il-Kulle©© l-Antik kantuniera ma’ Triq Sant Injazju, hi l-unika wa˙da f’Malta ddedikata lil Sant Injazju minn Loyola. It-triq ukoll hi l-unika wa˙da f’Malta bl-isem ta’ Sant Injazju.

Il-ÌiΩwiti jaslu MaltaIl-Gran Mastru ta’ l-Ordni ta’ San

Ìwann kien stieden lill-ÌiΩwiti jift˙u kulle©© f’Malta. Dan se˙˙ fl-1595, meta fet˙u l-Collegium Melitense, li wara sar l-Università ta’ Malta. Wara l-Kulle©© huma bnew il-knisja, fi Strada Merkanti li sa llum g˙adha mag˙rufa b˙ala “tal-ÌiΩwiti”. Imma meta l-Kumpanija ta’ Ìesù kienet soppressa, il-Gran Mastru kkonfiska l-proprjetà tal-ÌiΩwiti f’Malta. Meta, fl-1814 il-Papa Piju VII re©a’ waqqaf il-Kumpanija ta’ Ìesù fid-dinja kollha, il-ÌiΩwiti setg˙u ikomplu jag˙tu s-servizzi tag˙hom u jiksbu mill-©did il-propjetà.

Meta twaqqfet id-Djoçesi t’G˙awdex,

il-ÌiΩwiti ssej˙u biex jift˙u u jmexxu s-Seminarju tad-Djoçesi, u ˙afna studenti minn Malta kienu jmorru jistudjaw fl-iskola tas-Seminarju f’G˙awdex.

Il-ÌiΩwiti f’San ÌiljanImma l-Maltin xtaqu li anke f’Malta

jkun hawn kulle©© tal-ÌiΩwiti u g˙amlu talba lill-Papa Piju IX, li g˙addieha lill-©eneral tal-ÌiΩwiti, u dan talab lill-Provinçja ta’ l-Ingilterra biex tifta˙ dan il-kulle©© f’Malta.

Il-Kulle©© ta’ St Ignatius feta˙ fl-1 ta’ Ottubru, 1877, fil-bini li qabel kien kulle©© g˙all-formazzjoni ta’ missjunarji Protestanti, u meta g˙alaq, il-bini nxtara minn xi Maltin. Parti mill-bini li tmiss mal-knisja g˙adha hemm u biçça o˙ra twaqqg˙et u flokha nbnew flats.

Il-ÌiΩwiti IngliΩi ˙assew il-˙tie©a ta’ knisja g˙all-Kulle©© u biex jag˙tu servizz lin-nies ta’ madwar. Bnew knisja ddedikata lil Sant’Injazju, li tbierket fl-24 ta’ Frar, 1881, mill-Vigarju Ìenerali tad-Djoçesi. Il-festa ta’ Sant Injazju fil-31 ta’ Lulju kienet tkun iççelebrata b’solennità.

Meta l-Kulle©© ta’ St Ignatius g˙alaq f’Lulju, 1907, u f’Ottubru ta’ l-istess sena feta˙ il-Kulle©© ta’ San Alwi©i, f’B’Kara, il-Fathers minn B’Kara bdew jie˙du ˙sieb din il-knisja u jwettqu ˙idma pastorali f’dawk l-in˙awi.

Matul l-a˙˙ar Gwerra Dinjija l-knisja kienet tintuΩa b˙ala ma˙Ωen sakemm re©g˙et fet˙et fl-1949, u l-Fathers minn Dar Loyola, in-Naxxar, bdew imorru jqaddsu u jag˙tu servizz pastorali lin-nies ta’ madwar.

Mill-1949 s’issa ˙adu ˙sieb din il-knisja Frs Albert Busuttil, Joseph Bernard, Joseph Orr, John Camilleri (g˙al 34 sena), Edward Camilleri, Joseph Borg, Louis Casha, Charles Caruana, Konrad Grech, u issa Paul Deguara.

Knisja tal-ÌiΩwiti f’Tas-Sliema

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

G˙al dan il-Konkors imniedi minn din ir-rivista rçevejna g˙add sabi˙ ta’ kitba. Kelna kitbiet tassew sbieh u jqanqlu l-qalb. Nirringrazzjaw lill-kittieba kollha li bis-sehem tag˙hom offrew lijaqsmu mal-qarrejja tag˙na l-esperjenzi u t-talenti tag˙hom.

Dan mhux sepliçiment Konkors, imma mod kif il-qarrejja jg˙inu lil xulxin billi jwasslu messa©© ta’ tama u kura©©.

Ir-rebbie˙a tal-Konkors huma:L-Ewwel Premju: Riedni nne˙˙iha (ta’ “Maria Dolores”)It-Tieni Premju: L-omm u l-vokazzjoni ta’ bintha (ta’ “Sanfab”)It-Tielet Premju: Il-ma˙fra ta’ l-ommijiet (ta’ “Int lest lit a˙fer?”)

Qed in©ibu biss in-nom de plume tal-kittieba biex nirrispettaw lil min ma jixtieqx li nippubblikaw ismu. Dawn ir-rebbie˙a se jirçievu ittra personali d-dar.

Nifir˙u mhux biss lir-rebbie˙a imma lil kull min bag˙at xi esperjenza jew novella. Dawn il-kitbiet jistg˙u jkunu ppubblikati aktar ’il quddiem. Grazzi mill-©did

L-Edituri

RIÛULTATtal-Konkors Esperje nzi

u Novelli 2006Nirringrazzjaw lil ˙afna qarrejja li jinkura©©una bl-it-tri tag˙hom u bl-offerti ©eneruΩi. Ming˙ajr l-g˙ajnuna ©eneruΩa tag˙kom il-Magazine ma jistax ikompli.

NAPPELLAW LILL-QARREJJABiex jag˙tuna daqqa t’id biex inkomplu nag˙mlu l-©id.

INT UKOLL TISTA’ TGÓIN…1. Ìedded l-abbonament tieg˙ek g˙as-sena l-©dida fil-pront.2. Ma’ l-abbonament ibg˙atilna offerta b˙ala g˙ajnuna.3. Tista’ ssir AÌENTA tal-magazine. Dan ifisser li tg˙inna ni©bru

l-flus ta’ l-abbonati fil-belt/ra˙al tieg˙ek direttament mid-djar tag˙hom.

4. Sibilna abbonati Ìodda. Óajjar lil ˙biebek u qrabatek jinkitbu fil-magazine.

5. Iktbilna l-esperjenzi, problemi, mistoqsijiet tieg˙ek biex naqs-muhom mal-qarrejja.

6. Id˙ol voluntier/a biex tg˙in fix-xog˙ol ta’ uffiççju u xog˙ol ie˙or li hemm bΩonn.

Jekk tixtieq aktar informazzjoni çempel jew ikteb:56, Lion Str., Floriana VLT 16tel. 21230261email: rm2000@waldonet.net.mtSMS: 79826899

GrazziFr Paul Chetcuti sjFr John SciclunaEditur

G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek

0

Din is-sena ddeçidejt li nqatta’ l-vaganzi tal-Milied l-Cottolengo: g˙amilt it-tliet ©img˙at tal-vakanzi tal-Milied b˙ala voluntiera hemm. Dan ma jfissirx illi

ma ˙assejtx in-nuqqas ta’ qrabati, ta’ ommi u missieri, ta’ ˙uti u n-nuqqas ta’ s˙abi f’lejlet il-Milied u l-Ewwel tas-Sena. Ridt nag˙mel dan il-Milied speçjali g˙al dawn in-nies, kif dejjem naf li kien g˙alija.

Billi ©a kont mort hemm is-sajf li g˙adda, kont ©a naf x’se nsib. Minkejja dan kollu, il-˙ajja fil-Cottolengo mhix façli. Kull ©urnata hi rutina: tqum fis-7.00am, tmur il-Quddiesa, tie˙u kollazjoni ta’ malajr u tmur ta˙dem sas-1.00pm. Imbag˙ad g˙andek sieg˙a mistrie˙, u ter©a’ tmur g˙ax-xog˙ol sat-8.00pm. IΩda anke fi ©ranet b’nuqqas ta’ rqad matul l-lejl, l-il˙na tal-pazjenti kien jimlieni b’ener©ija kbira biex in˙ares lejn dik il-©urnata li jkolli quddiemi b’ottimiΩmu u bi tbissima. Ma stajtx ma nammirax lis-sorijiet kollha li ja˙dmu hemm… kuljum, kull ©img˙a tax-xahar, kull sena, ming˙ajr vaganzi, ming˙ajr Ódud, ming˙ajr mumenti ta’ mistrie˙. L-impatt mal-˙ajja fil-Cottolengo g˙a©©bitni hekk kif sirt konxja ta’ tant u tant tbatija, iΩda kebbset fija fidi soda u matura. Kif ng˙idu a˙na Ω-Ωg˙azag˙: fidi tal-©enn!

L-impatt mar-realtà tal-Cottolengo kellu konsegewnza importanti ˙afna f’˙ajti. Ìag˙litni nistaqsi ˙afna mistoqsijiet fija li fir-risposta tag˙hom n˙ossni mmaturajt iktar. Il-kuntatt ma’ dawn il-pazjenti i©ieg˙lek tieqaf u tirrifletti fuq il-mistoqsijiet li ma j˙allukx bi kwietek. Imbag˙ad tirrealizza li m’hemmx risposta g˙al dik it-tbatija kollha li tara quddiemek, ˙lief li t˙ares lejha b’lenti o˙ra u tirrealizza li s-sofferenza hija grazzja, g˙ax tressqek qrib Alla.

Tfajla Maltija tirrakkonta kif bdiet l-2006 mhux mal-familja, b˙al qabel, imma taqdi l-morda tal-Cottolengo, sptar kbir fil-belt ta’ Turin, l-Italja. G˙alfejn?

Tikteb Rachel Vella Critien

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

Il-laqg˙a ma’ pazjenta partikulari nisslet ˙afna mistoqsijiet ©o fija. Kienet persuna li kellha Ωew© tumuri, kellha is-sistema di©estiva ma tahdimx u g˙alhekk kienet imdawra minn kullimkien bil-pajpijiet. Qattajt sig˙at twal mag˙ha. Irrakkuntatli partijiet kbar minn ˙ajjitha. Minn meta twieldet kienet dejjem marida, il-©enituri tag˙ha qatt ma riduha u qattg˙et prattikament ˙ajjitha kollha fil-Cottolengo. Ma kellha l-ebda skola, imma kienet tifhem kull emozjoni ta’ persuna. Kont natiha tiekol, nahsilha, inlibbisha, naqralha l-stejjer, inkantalha, u nismag˙ha. G˙alija kien xokk meta rajtha l-ewwel darba imma l-mod kif laqg˙etni din il-persuna taffew dak li rajt u esperjenzajt. L-im˙abba li kelli lejn din il-persuna ma nistax nfissirha. Qattajt biss ftit ©img˙at mag˙ha, iΩda l-lezzjoni li g˙allmitni hija wa˙da li ˙a ng˙oΩΩ tul hajti kollha. B’karezza fuq idi u bi tbissima mimlija m˙abba g˙alqet g˙ajnejha. Ftit qabel ma mietet, qaltli kemm Alla kien i˙obbha li kien bag˙tilha lili b˙ala rigal ta’ l-a˙˙ar f’din id-dinja. Imlietli g˙ajnejja bi dmug˙, kont naf li kienet se tmut. Kont in˙obbha b’qalbi kollha, qattajt anke ˙in ta’ mistrieh ˙dejha, ˙assejt hafna n-nuqqas tag˙ha fl-a˙˙ar ©img˙a tieg˙i fil-Cottolengo iΩda kont naf li fl-a˙˙ar kienet ˙elset mit-tbatija kollha u marret tiltaqa’ ma’ Alla. Dak li dejjem sej˙itlu l-Missier – mhux biss spiritwali, imma dak naturali li qatt ma kellha.

Bdejt ninduna li çerti mistoqsijiet ©o fik m’humiex korretti meta tara lil dawn in-nies jg˙ixu il-˙ajja taghhom b’mod daqsekk poΩittiv, b’ferh u bi tbissima kontinwa. Persuni hekk jg˙allmuk biex tapprezza kull ma g˙andek, biex taççetta kull salib g˙ax Alla qieg˙ed hemm jg˙inek i©©orru, biex t˙obb u tahfer. Dawn il-˙sibijiet u l-emozzjonijiet ma tistax tinjorahom f’post hekk. Tirrealizza kemm jien u int ixxurtjati, kemm ingergru ghal kull ˙a©a ta’ xejn, kemm hu sabih li to˙ro© minnek innifsek u tg˙in lil min l-aktar g˙andu bΩonn. Fuq kollox esperjenza hekk tag˙tik mod kif tesperjenza emozzjonijiet l-iktar profondi u

sbie˙. Hija sewwasew l-opportunità biex tesperjenza dawk l-affarijiet li jag˙tuk fer˙ genwin, im˙abba, g˙aqda f’˙afna forom, u fidi f’Alla. Titg˙allem tirringrazzja lil Alla g˙al kull sekonda ta’ ˙ajtek, kemm sabi˙a kif ukoll kerha, kif jag˙mlu dawn in-nies flimkien mas-sorijiet u l-voluntiera kollha hemmek permezz tal-fraΩi ta’ tif˙ir lil Alla: “Deo Gratias!”

Is-sorijiet u l-volontarji ixandru kompletament lil Alla, mhux bil-kliem iΩda bl-eΩempju, bil-qawwa li tirba˙ il-qlub, bil-˙e©©a li to˙ro© minn dak li jag˙mlu, u bil-milja ta’ m˙abba li qlubhom ihossu ghaliH. Huma persuni li jferrxu l-fwie˙a ta’ Alla kull fejn imorru. Óa©a impressjonanti kienet illi l-volontarjat fejn kont niekol u norqod kien mimli Ωg˙aΩag˙ b˙ali anke f’dan iΩ-Ωmien ta’ festi. Ûg˙aΩag˙ li ˙allew il-familji tag˙hom biex jag˙mlu esperjenzi ta’ solidarjetà ma’ dawn in-nies. Qatt ma naqsu il-volontarji matul it-tlett gimghat tieghi hemmek - min ©ej u min sejjer, iΩda dejjem mimli!

Wara dawn it-tlett gimghat fil-Cottolengo, irrealizzajt illi l-im˙abba hija r-risposta g˙al kollox, im˙abba li hi miftu˙a g˙al kulhadd, hu min hu, g˙andu x’g˙andu. Jekk ma nibdewx b’dan, billi naççettaw lil kul˙add kif inhu bid-difetti tieghu/taghha, billi naghrfu li hu/hi jirrappreΩenta x-imma©ini ta Kristu, imma©ini li kultant narawha imçajpra, mela ma nistg˙ux nghidu li n˙obbu verament.

Tlett ©img˙at g˙addew b˙al ˙olma imma nista’ ng˙id illi g˙ad li mort hemm biex ng˙in bix-xog˙ol tieg˙i, sibt li rçevejt hafna iktar milli tajt, irçevejt paçi u trankwillità f’qalbi ming˙and Alla, tant li weg˙edthom li, jekk hi l-volontà ta’ Alla g˙ad nerga’ narahom hekk kif nispiçça l-eΩamijiet tieg˙i biex inqatta’ l-vaganzi tas-sajf mag˙hom.

M’hemmx bΩonn li wie˙ed imur il-Cottolengo biex jag˙mel dan: nistg˙u nag˙mluh man-nies li ng˙ixu mag˙hom kuljum. Kemm innaqsu problemi, inkwiet, egoiΩmu, qerda, vjolenza kieku nag˙rfu n˙arsu lejn il-˙ajja bl-istess lenti ta’ dawn il-pazjenti!

Dak il-ftit li tag˙ti jintraddlek elf darba aktar.“Li tag˙mlu ma’ ˙uti tkunu tag˙mluh mieg˙i” jg˙id il-Mulej.

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

Ûejtun 2006 - Lulju - AwissuGrupp ta’ Ωg˙aΩag˙ li jixtiequ jg˙inu fil-kamp sajf tat-tfal fiΩ-Ûejtun. Kul˙add irid jattendi g˙al seminar ta’ formazzjoni bejn is-7 u d-9 ta’ Lulju. Tul Lulju niltaqg˙u darbtejn fil-©img˙a. Minn wara Santa Marija niltaqg˙u kuljum sat-Talent show fil-5 ta’ Settembru.

G˙andna bΩonn ukoll volontiera biex ng˙inu tfal batuti fil-qari u l-kitba tul is-sajf.

Minn hu nteressat içempel lil Fr Edgar Busuttil sj tel: 21694583

E©ittu 2006 2-27 ta’ LuljuTliet esperjenzi spiritwali u komunitarji f’postijiet differenti mat-tfal fqar tal-E©ittu. L-ewwel grupp, fil-g˙odu jorganizza skola-sajf g˙at-tfal fqar tal-Muqattam fil-Kajr fejn ja˙dmu s-sorijiet ta’ Madre TereΩa. Wara nofs in-nhar issir ˙idma mal-anzjani u t-tfal fil-Faggala flimkien mal-istess sorijiet. It-tieni grupp jorganizza skola-sajf g˙at-tfal fqar tal-villa©© ta’ Nagiddik. Dik qrib il-Minja. It-tielet grupp ja˙dem mat-tfal fqar fiç-Çentru ta’ Gad el Sid immexxi mill-ÌiΩwita Malti P. Twanny Fenech. Isiru intervisti biex jing˙aΩlu l-gruppi.

Ting˙ata prijorita’ lill-istudenti universitarji. Applikazzjonijiet u iktar dettalji minn g˙and Fr. Jimmy Bartolo sj, chaplaincy@um.edu.mt, tel. 23402341

Al©erija 2006 10 ta’ Lulju - 3 t’ Awissu Tlett ©img˙at esperjenza mat-tfal fqar tal-Al©erija. Il-kamp sajf ji©i organizzat flimkien ma’ grupp ta’ Ωg˙aΩag˙ mill-Al©erija u norganizzaw kamp tas-sajf g˙al dawn it-tfal. Noqg˙odu f’komunità ta’ sorijiet ta’ Madre

TereΩa. Din tkun esperjenza unika fejn nibnu komunità flimkien mas-sorijet, Ωg˙aΩag˙ Al©erini u tfal. Minkejja reli©jonijiet differenti u kulturi differenti tkun esperjenza fejn naraw ˙afna ˙itan jaqg˙u u ning˙aqdu flimkien. Importanti ˙afna li dawk kollha li japplikaw ikollhom fidi qawwija fil-Mulej u jafdaw fil-providenza tieg˙u u jkunu nies li g˙andhom esperjenza li jg˙ixu ©o komunità.

Ig˙in ukoll li tkun taf ftit Françiz. Jekk g˙andek bejn 19 u 25 sena u tixtieq tapplika çempel lil Fr. Edgar Busuttil sj tel: 21694583.

Etjopja 2006 3-30 t’ AwissuEsperjenza spiritwali ta’ ˙idma diretta ma’ l-ifqar nies fil-Mother Teresa Home of the Dying f’Addis Ababa, kif ukoll ma’ tfal iltiema u/jew HIV f’çentri o˙ra. B’kollaborazzjoni mas-sorijiet Fran©iskani tal-Qalb ta’ Ìesù u mal-ÌiΩwiti. Miftu˙a g˙al Ωg˙aΩag˙ maturi bejn it-18 u s-26 sena li lesti jg˙ixu ˙ajja sempliçi u jo˙olqu ambjent ta’ komunità. Esperjenza tajba ˙afna g˙al dawk b’esperjenza fil-mediçina, fil-fiΩjoterapija u t-tag˙lim tat-tfal u g˙al min jixtieq jesplora iktar fil-fond il-˙idma missjunarja tal-Knisja.

Applikazzjonijiet u iktar dettalji minn g˙and Fr Joseph Cassar sj, josephcassar@jesuits.net, tel. 21440325.

Cottolengo 2006 15 - 30 ta’ LuljuL-esperjenza ta’ Cottolengo hija mmirata biex tag˙ti çans lil Ωg˙aΩag˙ ©eneruΩi jinfet˙u aktar g˙al persuni li jiddependu g˙al kollox mill-o˙rajn: persuni b’diΩabilità mentali jew fiΩika, anzjani u morda f’qieg˙ ta’ sodda. Óafna drabi dawn il-persuni, aktar mill-g˙ajnuna fizika, g˙andhom bΩonn preΩenza ta’ wens u m˙abba. Però din l-esperjenza titlob ˙inijiet twal ta’ servizz matul il-©urnata

kollha u wie˙ed irid ikun lest li jg˙in u jaqdi l-bΩonnijiet kollha li marid jista’ jkollu.

Esperjenza b˙al din hija ndirizzata l-aktar g˙all-istudenti maturi tas-Sixth Form tal-Kulle©© San Alwi©i, iΩda ©ieli ing˙aqdu mag˙na Ωg˙aΩag˙ o˙rajn li kienu lesti jintegraw ruh˙om fil-grupp. Ìeneralment il-grupp ikun mag˙mul minn tmien persuni, tfajliet u ©uvintur.

Min hu nteressat jista’ jikkuntattja jew lil Fr. Anthony Cilia, s.j. Tel. 21556635; anthonycilia@jesuits.net jew lil Fr. Joe Cassar, s.j. Tel. 21441583

Life Cycle 2006 29 ta’ Lulju - 9 t’ AwissuLife Cycle Challenge hija qadfa bir-roti li ssir kull sena minn çiklisti Maltin f’pajjizi differenti. L-g˙an ewlieni ta’ dawn iç-çiklisti huwa li jin©abru l-flus g˙al pazjenti li jie˙du l-kura fir-Renal Unit ta’ l-Isptar San Luqa. Barra minn hekk din l-isfida tg˙in biex tkattar l-informazzjoni dwar il-mard tal-kliewi u taghti g˙ajnuna lil min ibati minn din il-marda. Permezz tal-Life Cycle jitkattar l-g˙arfien tad-donazzjoni ta’ l-organi u b’hekk jiΩdiedu aktar id-donaturi. L-isfida ta’ din is-sena se tie˙u liç-çiklisti minn Oslo in-Norve©ja sa’ Rovaniemi fil-Finlandja, via l-’Arctic Circle’ u l-Isvezja, distanza ta xejn inqas minn 2000 kilometri mifruxin fuq 11-il ©urnata. L-isfida ta’ din is-sena qieg˙da tkun meqjusa b˙ala l-aktar wa˙da kies˙a min˙abba t-temperaturi baxxi fl-’Arctic Circle’, b’xenarji mill-isba˙ kif taf toffri l-Iskandinavja.

Kull min hu interessat jista’ ji©bor applikazzjoni mill-kumpless sportiv ta’ San Alwi©i (Tel. 21441502) jew mill-Kappella ta’ l-Università (Tel.23402341). G˙al aktar informazzjoni çempel lil Jonathan Barbara fuq 99485895.

Tisliba Marzu 2006

Car

pet

zo

ne

©en

tilm

ent

joff

ri D

irt

Con

trol

ler

b˙al

a ri

gal g

˙ar-

rebb

ie˙/

a ta

l-Cro

ssw

ord

Puz

zle

Dis

inn

• O

utlo

ok C

oop

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturi u ˙bieb tag˙na mejtin:

IMPORTANTI: Ibg˙atu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000 Lil Óbiebna, 78, MarquisScicluna Str, Naxxar NXR 03It-twe©ibiet iridu jaslulna sa l-a˙˙ar tax-xahar.

TWEÌIBIET GÓAT-TISLIBA TA’ FRAR, 2006MIMDUDIN: 1. Mirfus; 4. Kittef; 7. Kor; 8. Xandru; 9. In˙eba; 10. EΩaw; 12. Riti; 14/15. Jannar; 16/18. Imxejt; 20. Óawt; 21. S˙an; 24. Rubini; 25. Fellel; 26. Ton; 27. Amleto; 28. Ursula. WEQFIN: 1. Mexxej; 2. Randan; 3. Skur; 4. Krib; 5. Tletin; 6. Fta˙ir; 11. Óarma; 13. Tarja; 16. I˙irsa; 17. Xwabel; 18. E]ilsu; 19. Tnalja; 22. Tito; 23. Ifnu.

Ir-REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Jannar, 2006, hi Maria Fenech, minn Naxxar.

MEJTIN – Marzu, 2006

Naxxar Fr Anthony Gauci, SJÓad-Dingli Vincent GaleaG˙arg˙ur Teresa CuschieriIn-Naxxar Charles ArrigoIs-Si©©iewi Nikola VassalloIx-Xag˙ra Antonia Bajada

MIMDUDIN: 1. Din jg˙addi l-ilma minnha; 4. Óaxixa, ˙adra jew tal-bott; 7. Irregalaw; 8. Attakk; 9. Mo˙˙u hemm; 10. Titlu Arbi ta’ kmandant; 12. Dan ikun tax-xita aktarx; 14/15. T˙arsux; 16/18. Artist bil-pinzell; 20. Parti wa˙da minn ©ismek; 21. Din je˙tie©a l-marid; 24. Qrabatek; 25. Ruma kellha wie˙ed kbir ilu ˙afna; 26. Ittri li j©ib Avukat wara ismu; 27. Dak Ii hu tabil˙aqq; 28. Ma jattendix, p.e. xi laqg˙a.

WEQFIN: 1. Lewn a˙mar jag˙ti fil-vjola; 2. Óa©a li ssir fil-kçina; 3. Taqsim ta’ xi dramm; 4. Il-la˙am jista’ jsir fuq dan; 5. Ma tid˙akx bik din; 6. Wisq probabbli; 11. G˙andu d-deni; 13. Kittieb; 16. Dan jimmarka d-direzzjoni tar-ri˙; 17. Qaddisa tal-Bambin Ìesù; 18. Tarah imdendel fuq l-artal ma©©ur; 19. Jekk titlef din mo˙˙ok ma ja˙dimx sewwa; 22. Ig˙idu li raqda a˙jar minnha, xi drabi; 23. Twemmin.

Nhar il-Ìimg˙a filg˙odu, l-24 ta’ Frar, 2006, il-Mulej sejja˙ g˙al g˙andu lil ˙una Fr Anthony Gauci. Fr Gauci kien ma˙bub minn ˙afna nies min˙abba l-˙lewwa li kien juri ma’ kul˙add. Kien bniedem ta’ servizz u lest jiddedika ru˙u g˙al kull min kellu bΩonn xi g˙ajnuna jew o˙ra.

B˙ala tifel kien fil-Kulle©© San Alwi©i, B’Kara, u da˙al ÌiΩwita ta’ wie˙ed u g˙oxrin sena. Tliet snin wara mar missjunarju l-Indja fejn kompla l-istudji tieg˙u u kien ordnat qassis fl-1967. Fl-Indja wettaq bosta missjonijiet, speçjalment b˙ala Viçi f’diversi parroççi, u anke meta kien inkarigat minn stazzjon missjunarju ©did. Imma fl-1975, min˙abba sa˙˙tu, wara 18-il sena l-Indja, ©ie lura Malta.

F’pajjiΩna, g˙al 17-il sena, sakemm kellu jirtira, Fr Gauci g˙allem ix-xjenza u l-matematika f’diversi skejjel sekondarji tal-Gvern: f’Ra˙al Ìdid, fil-Óamrun, fiΩ-Ûurrieq, f’Big˙i u fin-Naxxar. Matul dawn is-snin hu wettaq l-appostolat tieg˙u b’dedikazzjoni u impenn fost eluf ta’ studenti. Kien jipprepara sewwa l-lezzjonijiet u kien jie˙u interess kbir fl-istudenti batuti u kien jg˙inhom u jag˙tihom privat bla ˙las.

Matul il-31 sena li kien ilu Malta, hu kien membru wkoll tal-komunità ta’ Dar Loyola, in-Naxxar, ta’ San Filippu, l-Isla, u ta’ Xavier House, il-Belt. L-hena tieg˙u kienet il-˙idma b˙ala saçerdot qalb in-nies, kemm Malta kif ukoll barra.

Min˙abba sa˙˙tu, dawn l-a˙˙ar erba snin ta’ ˙ajtu g˙addihom f’Dar Loyola, in-Naxxar. Dejjem laqa’ b’rassenjazzjoni u paçi n-nuqqas ta’ sa˙˙a u mard li beda ja˙kmu. Spiss kont tarah bil-kuruna f’idejh, jitlob u jippassigga fil-kuridur jew fil-©nien.

Fr Gauci kien bniedem ordnat ˙afna f’kull ma kien jag˙mel u kien jid˙ol g˙alih b’impenn. Kien ezatt ˙afna speçjalment fix-xog˙ol tieg˙u b˙ala Ekonomu. Dejjem kien ikun puntwali, anzi qabel il-˙in, g˙ad-doveri tieg˙u. Kienet tispikka fih l-im˙abba g˙al batut u l-fqir. Kien bniedem u reli©juΩ li jekk tag˙tih xi biçça xog˙ol kont tista’ sserra˙ rasek g˙ax jag˙milha sew u b’mod responsabbli, g˙alkemm bil-pass tieg˙u, xejn mg˙a©©el.

Meta miet Fr Gauci kellu 72 sena. Ag˙tih, Mulej, il-mistrie˙ ta’ dejjem.

SAÇERDOT U GÓALLIEMFr Anthony Gauci, SJ - 1933-2006

RM2000 LiL-Óbiebna • MaRZU 2006

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

50618916

50519210

ÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK ILLUM U GÓIN FIL-ÓIDMA TAL-ÌIÛWITI

PERMEZZ TAL-MOBILEISSA TISTA’ TABBONA FL-RM2000-LIL ÓBIEBNA

jekk tixtieq taghti offerta ta’ Lm 3 (li minnhom 30 çenteΩmu jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ Lm 5 (li minnhom 50 çenteΩmu jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI:Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidiriz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbona-ment ikteb: ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-riv-ista li soltu tirçievi bil-posta.

NIXTIEQU NIBQGÓU NIDDEPENDU MILL-ÌENEROÛITÀ TAL-QARREJJA.• TINSIEX IÌÌEDDED L-ABBONAMENT TIEGÓEK• SIBILNA ABBONATI ÌODDA• OFFRI DONAZZJONI MAÛ-ÛEWÌ LIRI TA’ L-ABBONAMENT

TIEGÓEK

ILLUM AKTAR MINN QABEL NIDDEPENDU MILL-ABBONAMENTI U MID-DONAZZJONIJIET LI TIBGÓATU MAGÓHOM.

L-ISPEJJEÛ GÓOLEW ÓAFNA, IMMA MA NIXTIEQUX NGÓOLLU L-PREZZ TA’ L-ABBONAMENT. QED INÓALLUH LM2 BISS, FILWAQT LI NITOLBU OFFERTA LIBERA LIL MIN JISTA’ JAGÓTI AKTAR MINN ÛEWÌ LIRI.

Ibg˙at din il-formola lill-Editur,

RM- LIL ÓBIEBNA c/o 78, Triq il‐MarkiΩ

SciclunaIn‐Naxxar NXR 03

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA.

in©edded l-abbonament tieg˙i.

nibda nirçievi l-magazine id-dar bil-posta

nag˙ti abbonament rigal lil:

Isem

Data tat‐Twelid

Tel

Indirizz

Post Code

Qed nibg˙at çekk/Postal order ta’

lm2abbonament ta’ sena

+ oFFerTa

b˙ala g˙ajnuna

Din is-sena a˙na l-ÌiΩwiti qed niççelebraw l-450 sena mill-mewt ta’ Sant’Injazju, u l-500 sena mit-twelid ta’ San Fran©isk Saverju u tal-Beatu Pietru Favre.

Fost çelebrazzjonijiet o˙ra, il-Provinçja Maltija, mit-30 ta’ Awissu sal-5 ta’ Settembru, 2006, ser torganizza Pellegrina©© g˙al Loyola u Javier.

Wara li nΩuru ’l-Madonna f’Lourdes, immorru l-Kastel ta’ Javier fejn twieled San Fran©isk Saverju, nieqfu Pamplona fejn kien ferut Sant’Injazju u wara nΩuru l-Kastell ta’ Loyola fejn twieled Sant’Injazju u se˙˙et il-konverΩjoni tieg˙u. Nqaddsu fil-Kappella tal-KonverΩjoni.

iva nixTieq (immarka fejn jg˙odd g˙alik)

PELLEGRINAÌÌLourdes – Loyola – Javier

Min jixtieq jissie˙eb mag˙na f’dan il-Pellegrina©© u jrid jikseb iktar tag˙rif, jikteb lil Fr Anton Galea, SJ, f’Dar tal-Provinçjal, 78 Triq il-MarkiΩ Scicluna, In-Naxxar NXR 03, jew içempel 21 412 606.

Il-Programm1-2 t’Awwissu Jibda il-pellegrina©© g˙all-Lourdes2-6 t’Awwissu Il-pellegrina©© - 4-5 sig˙at mixi kuljum6 t’Awwissu Diversi g˙aΩliet : Pellegrina©© jew irtir7-11 t’Awwissu Forums (Tista’ tag˙zel minn dawn – muΩika u

kant; workshops fuq il-kitba; teatru Bibbliku; ˙idma manwali; inputs fuq il-˙ajja affettiva)

Jew Irtir b’Akkumpanjament Personali f’ Loyola

12 t’Awwissu Ni©u lura flimkien mill-esperjenzi differenti

(forums, irtiri, esperjenzi fuq id-dg˙ajsa) fi spirtu ta’ festa.

13 t’Awwissu Quddiesa f’Loyola

Erbg˙a modi kif tie˙u sehem:1. Pellegrini bil-mixi – 1-13 t’Awwissu (ara l-programm fuq: mixja u forums jew irtir)

2. Pellegrini fuq dg˙ajsa – 4- 13 t’Awwissu (esperjenza unika ta’ 9 tijiem fuq dg˙ajsa)

3. Pellegrini g˙as-servizz – 31 ta’ Lulju -14 t’Awwissu

(g˙as-servizz tal-pellegrini l-ohra, fit-triq ma’ l-o˙rajn)

X’qalu Ωg˙aΩag˙ dwar dawn l-esperjenzi: … li tg˙ix fi grupp‘Permezz tal-mumenti ta’ sharing fil-gruppi, din l-esperjenza g˙enitni nitkellem dwar dak li kont qed ng˙ix ‘

… dwar it-talb‘Skoprejt it-talb: b˙ala relazzjoni ta’ fiduçja, u intimita’ kbira ma Kristu’

… dwar il-Knisja‘Skoprejt Knisja li takkumpanja lill-persuna fil-mixja spiritwali tag˙ha!’

… id-deçiΩjonijiet‘ Tg˙allimt kif nag˙Ωel bil-liberta’, dak li veru jaqbel g˙alija. Kien importanti ˙afna, speçjalment f’mument b˙al dan, meta g˙andi tant deçiΩjonijiet importanti x’nie˙u.”

…dwar is-servizz‘Permezz ta’ l-esperjenza ta’ servizz, Manresa g˙enitni nintegra l-ispiritwalita’ tieg˙i mal-˙ajja ta’ kuljum’

Jekk trid aktar informazzjoni jew jekk trid tara r-ritratti ta’ esperjenzi simili li di©a saru… Ara www.manresa2006.com

inYgo-Malta ser jorganizzaw grupp g˙al Manresa 2006. G˙al aktar informazzjoni jew g˙all-applikazzjoni, ikteb lil Fr. Jimmy Bartolo, s.j. (Tel.2340 2341) jew lil Fr. Joseph Cassar, s.j. (Tel. 21440325)

InΩuru Lourdes- Javier- Loyola Mit-Tnejn 31 ta’ Lulju sat-Tlieta 15 t’Awwissu 2006300 Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a jimxu wara Kristu

Organizzat minn:Réseau Jeunesse Ignatien, inYgo-Internazzjonali, inYgo-Malta

Esperjenza ta’ mixi ma’ Ωg˙aΩag˙ mill-Ewropa kollha (Malta, Franza, Italja, Spanja, Irlanda, Ingilterra, Bel©ju, Ìermanja, Slovenja, Awstrija …) ma’ gwida fi gruppi Ωg˙ar ta’ 7 persuni mqassmin skond l-eta’ (17-20; 21-24; 25-30):

• Biex tg˙ix mixja spiritwali• Biex tiltaqa’ ma’ o˙rajn• Biex titg˙allem tie˙u deçiΩjonijiet• Biex tg˙ix il-Festa u l-Fer˙ fil-Knisja

INYGO – in-Network Injazjan g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ jistiednek g˙al esperjenza unika:

Manresa 2006Pellegrina©© g˙all-istudenti u professjonisti Ωg˙aΩag˙. Fl-okkaΩjoni tas-sena tal-Ìublew 2006 – ‘Óbieb fil-Mulej’