S A D R Ž A J - lovcenbanka.me · Aktivnost Banke uključuje univerzalne bankarske proizvode u skladu sa licencom od kojih su najdominantniji kreditni, depozitni i garancijski poslovi,

S A D R Ž A J Strana

Izvještaj nezavisnog revizora 1-2 Pojedinačni bilans uspjeha 3 Pojedinačni bilans stanja 4 Pojedinačni iskaz o promjenama na kapitalu 5 Pojedinačni iskaz o tokovima gotovine 6 Napomene uz pojedinačne finansijske iskaze 7 – 110 Godišnji izvještaj o poslovanju Banke za 2018. godinu 111 - 168

Društvo za reviziju Crowe MNE d.o.o. Podgorica Žiro račun: 520-34559-91; Reg. broj: 5-0803037/1 PIB: 03152324; PDV: 30/31-17725-0

Vučedolska 7, 81 000 Podgorica

1

IZVJEŠTAJ NEZAVISNOG REVIZORA

Akcionarima Lovćen banke AD Podgorica Izvršili smo reviziju priloženih finansijskih iskaza Lovćen banka AD, Podgorica (u daljem tekstu: „Banka“), koji se sastoje od bilansa stanja na dan 31. decembra 2018. godine, bilansa uspjeha, iskaza o promjenama na kapitalu i iskaza o novčanim tokovima za godinu koja se završava na taj dan, kao i napomena, koje sadrže pregled osnovnih računovodstvenih politika i ostala objelodanjivanja. Odgovornost rukovodstva za finansijske iskaze Rukovodstvo je odgovorno za sastavljanje i fer prezentaciju ovih finansijskih iskaza u skladu sa Zakonom o računovodstvu važećim u Crnoj Gori i drugim propisima koji regulišu finansijsko izvještavanje banaka u Crnoj Gori, kao i za interne kontrole koje rukovodstvo smatra neophodnim za pripremu finansijskih iskaza koji ne sadrže pogrešne informacije od materijalnog značaja, nastale usljed prevare ili greške. Odgovornost revizora

Naša odgovornost je da izrazimo mišljenje o priloženim finansijskim iskazima na osnovu obavljene revizije. Reviziju smo obavili u skladu sa Standardima revizije primjenjivim u Crnoj Gori. Ovi standardi nalažu usaglašenost sa etičkim principima i da reviziju planiramo i obavimo na način koji omogućava da se, u razumnoj mjeri, uvjerimo da finansijski iskazi ne sadrže pogrešne informacije od materijalnog značaja. Revizija uključuje sprovođenje postupaka u cilju pribavljanja revizorskih dokaza o iznosima i objelodanjivanjima u finansijskim iskazima. Izbor postupaka zavisi od revizorskog prosuđivanja, uključujući procjenu rizika materijalno značajnih grešaka sadržanih u finansijskim iskazima, nastalih usljed prevare ili greške. Prilikom procjene ovih rizika, revizor razmatra interne kontrole koje su relevantne za sastavljanje i fer prezentaciju finansijskih iskaza u cilju osmišljavanja najboljih mogućih revizorskih procedura, ali ne u cilju izražavanja mišljenja o efikasnosti sistema internih kontrola Banke. Revizija takođe uključuje ocjenu primijenjenih računovodstvenih politika i vrednovanje značajnih procjena koje je izvršilo rukovodstvo, kao i ocjenu opšte prezentacije finansijskih iskaza. Smatramo da su revizorski dokazi koje smo prikupili dovoljni i odgovarajući da obezbijede osnovu za izražavanje našeg mišljenja. Mišljenje

Po našem mišljenju, finansijski iskazi pružaju istinit i fer prikaz finansijskog stanja Banke na dan 31. decembra 2018. godine, poslovnog rezultata i tokova gotovine za godinu koja se završava na taj dan u skladu sa Zakonom o računovodstvu važećim u Crnoj Gori i drugim propisima koji regulišu finansijsko izvještavanje banaka u Crnoj Gori. Ostalo Finansijski iskazi Banke na dan i za godinu završenu 31. decembra 2017. godine bili su predmet revizije drugog revizora koji je, u svom izvještaju od 08. maja 2018. godine, izrazio pozitivno mišljenje na ove finansijske iskaze.

LOVĆEN BANKA AD, PODGORICA NAPOMENE UZ FINANSIJSKE ISKAZE ZA GODINU KOJA SE ZAVRŠILA 31. DECEMBRA 2018. GODINE

7

1. OSNIVANJE I POSLOVANJE BANKE Lovćen banka (u daljem tekstu: “Banka”) nastala je promjenom registrovane djelatnosti i naziva Mikrofinansijske institucije (MFI) Kontakt u Banku koja je počela sa radom 25. avgusta 2014. godine. MFI Kontakt posluje od 25. marta 2011. godine kada je registrovana u Centralnom registru Privrednog suda u Podgorici pod registarskim brojem 4-0009270/001. MFI Kontakt je 3. decembra 2013. godine dostavila, u ime svojih osnivača, Centralnoj banci Crne Gore zahtjev za izdavanje dozvole za rad Lovćen banke AD Podgorica. Savjet Centralne banke Crne Gore, na sjednici održanoj 28. maja 2014. godine, donio je Rješenje kojim izdaje dozvolu za rad Banci, O.br. 0101-4014/58-3. Banka je upisana u Centralni registar Privrednog suda pod brojem 4-0009270/011 dana 27. juna 2014. godine. Banka je osnovana od strane domaćih i stranih fizičkih lica sa značajnim bankarskim i privrednim iskustvom, domaćeg privrednog društva “Zetagradnja” doo Podgorica zajedno sa njemačkim državnim fondom DEG-om (KfW grupa). Aktivnost Banke uključuje univerzalne bankarske proizvode u skladu sa licencom od kojih su najdominantniji kreditni, depozitni i garancijski poslovi, kao i poslovi platnog prometa sa inostranstvom, depo poslovi, usluge čuvanja u sefovima, izdavanje, obrada i evidentiranje platnih instrumenata. Sjedište Banke je u Podgorici, Bulevar Džordža Vašingtona, br. 56/I. Na dan 31. decembra 2018. godine Banku čini Centrala sa sjedištem u Podgorici i 8 filijala. Na dan 31. decembra 2018. godine Banka ima 108 zaposlenih radnika (31. decembra 2017. godine: 95 zaposlenih, a 31. decembra 2016. godine: 82 zaposlena radnika). Rješenjem Centralnog registra privrednih subjekata broj 4-0009270/034 od 30. maja 2018. godine registrovane su promjene za privredni subjekat Lovćen banka AD Podgorica i to registrovanje izmjena i dopuna Statuta. Rješnjem Centralnog registra privrednih subjekata broj 4-0009270/035 od 5. jula 2018. godine registrovane su promjene Odbora direktora Lovćen banke, odnosno izvršeno je brisanje svih članova prethodnog saziva Odbora direktora i izvršen upis članova novog saziva Odbora direktora Banke u sastavu: Aleksandra Popović, član i profesionalni predsjednik Odbora direktora, Andreas Zeisler, član, Blagota Radović, član, Frieder Woehrmann, član i Zvonko Peković, član. Rješenjem Centralnog registra privrednih subjekata broj 4-0009270/036 od 13. novembra 2018. godine izvršena je registracija promjene podataka – povećanje akcijskog kapitala u iznosu od EUR 3.000.000,00 i, shodno tome, izmjena i dopuna Statuta Banke. Rješenjem Centralnog registra privrednih subjekata broj 4-0009270/037 od 20. decembra 2018. godine izvršena je promjena podataka za privredni subjekat Lovćen banka akcionarsko društvo Podgorica i to: brisanje Društva za reviziju BDO doo Podgorica i upis Društva za reviziju “Crowe MNE” doo Podgorica. Izvršni direktori Banke na 31.12.2018. godine su:

IME I PREZIME FUNKCIJA Funkciju obavlja od

Dr Vinko Nikić Glavni izvršni direktor 16.06.2017.

Draško Trninić Izvršni direktor za retail sa mrežom filijala i ekspozitura

12.01.2017.

Nenad Radulović Izvršni direktor za upravljanje rizicima, finansijama i računovodstvom, IT-em, likvidnošću i bezbjednošću

07.06.2017.


8

2. OSNOVE ZA SASTAVLJANJE I PREZENTACIJU FINANSIJSKIH ISKAZA 2.1. Osnove za sastavljanje i prezentaciju finansijskih iskaza Banka sastavlja finansijske iskaze (u daljem tekstu „finansijski iskazi“) u skladu sa Zakonom o računovodstvu Crne Gore („Sl. list CG”, br. 52/16) koji zahtijeva primjenu Međunarodnih računovodstvenih standarda i Međunarodnih standarda finansijskog izvještavanja i odlukama Centralne banke Crne Gore koje regulišu finansijsko izvještavanje banaka. Priloženi finansijski iskazi Banke pripremljeni su u skladu sa Odlukom o sadržaju, rokovima i načinu sačinjavanja i dostavljanja finansijskih iskaza banaka („Sl. list CG”, br. 15/12, 18/13 i 24/18). U skladu sa Zakonom o računovodstvu Crne Gore, Međunarodni računovodstveni standardi („MRS“) i Međunarodni standardi finansijskog izvještavanja („MSFI“) objavljeni od strane Odbora za međunarodne računovodstvene standarde, moraju biti usvojeni i objavljeni od strane odgovarajućeg nadležnog organa Crne Gore koji je od odgovarajućeg organa Međunarodne federacije računovođa (IFAC) dobio pravo na prevod i objavljivanje. Dakle, samo MSFI i MRS zvanično usvojeni i objavljeni od strane odgovarajućeg nadležnog organa Crne Gore mogu biti u primjeni. Posljednji MSFI i MRS koji su zvanično prevedeni su iz 2009. godine (osim MSFI 7), kao i novodonijeti MSFI 10, 11, 12, i 13 koji se primjenjuju od 2013. godine. Imajući u vidu efekte koje navedena odstupanja računovodstvenih propisa Crne Gore od MSFI i MRS mogu imati na prezentaciju finansijskih iskaza Banke, priloženi finansijski iskazi se u tom dijelu razlikuju i odstupaju od MSFI i MRS. Finansijski iskazi su sastavljeni u skladu sa načelom istorijskog troška, osim ako je drugačije navedeno u računovodstvenim politikama. Banka je u sastavljanju ovih finansijskih iskaza primjenjivala računovodstvene politike obrazložene u Napomeni 3, koje su zasnovane na računovodstvenim, bankarskim i poreskim propisima Crne Gore. 2.2. Pravila procjenjivanja Finansijski izveštaji su sastavljeni na osnovu načela istorijske vrijednosti, osim za sljedeće pozicije, koje se vrednuju po fer vrijednosti:

Finansijski instrumenti po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha,

Finansijski instrumenti po fer vrijednosti kroz ostali ukupni rezultat (primjenjivo nakon 1. januara 2018. godine),

Finansijski instrumenti raspoloživi za prodaju (primjenjivo prije 1. januara 2018. godine),

Finansijske obaveze po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha. 2.3. Funkcionalna i izvještajna valuta

Finansijski iskazi Banke su iskazani u hiljadama eura (EUR), koja je funkcionalna valuta Banke i zvanična valuta u kojoj se podnose finansijski iskazi u Crnoj Gori. Osim ako nije drugačije naznačeno, svi iznosi su navedeni u hiljadama EUR. 2.4. Korišćenje procjenjivanja

Prezentacija finansijskih iskaza zahtijeva od rukovodstva Banke korišćenje najboljih mogućih procjena i razumnih pretpostavki, koje imaju efekta na prezentirane vrijednosti sredstava i obaveza, objelodanjivanje potencijalnih potraživanja i obaveza na dan sastavljanja finansijskih iskaza, kao i prihoda i rashoda u toku izvještajnog perioda. Ove procjene i pretpostavke su zasnovane na informacijama raspoloživim na dan sastavljanja finansijskih iskaza. Ipak, stvarni rezultati mogu odstupati od ovih procjena. Procjene, kao i pretpostavke na osnovu kojih su procjene izvršene, su rezultat redovnih provjera. Ukoliko se putem provjere utvrdi da je došlo do promjene u procijenjenoj vrijednosti sredstava i obaveza, utvrđeni efekti se priznaju u finansijskim izveštajima u periodu kada je došlo do promjene u procjeni, ukoliko promjena u procjeni utiče samo na taj obračunski period, ili u periodu kada je došlo do promjene u procjeni i narednim obračunskim periodima, ukoliko promjena u procjeni utiče na tekući i buduće obračunske periode. Ostvareni rezultati mogu odstupati od ovih procjena.


9

2. OSNOVE ZA SASTAVLJANJE I PREZENTACIJU FINANSIJSKIH ISKAZA (NASTAVAK)

2.5. Promjene u računovodstvenim politikama i objavljivanjima

2.5.1. Novi i dopunjeni standardi i tumačenja

U ovim finansijskim izvještajima, Banka je primijenila MSFI 9 i MSFI 7R, koji se primjenjuju za godišnje periode koji počinju 1. januara 2018. godine ili nakon toga, po prvi put. Banka nije usvojila ranije bilo koji drugi standard, tumačenje ili amandman koji je izdat ali još nije efektivan.

Izuzev za izmjene navedene u nastavku, računovodstvene politike su konzistentno primjenjivane u svim obračunskim periodima prikazanim u ovim finansijskim izveštajima.

MSFI 9 Finansijski instrumenti

MSFI 9 zamjenjuje MRS 39 za godišnje periode na dan ili nakon 1. januara 2018. godine. Kao izbor politike dozvoljen pod MSFI 9, banka je odabrala da nastavi primjenjivati računovodstvo zaštite od rizika („hedge accounting“) u skladu sa MRS 39.

Banka nije prepravila uporedne informacije za 2017. godinu za finansijske instrumente u okviru MSFI 9. Prema tome, uporedne informacije za 2017. godinu objavljene su prema MRS 39 i nisu uporedive sa informacijama objavljenim za 2018. godinu. Razlike koje proizlaze iz usvajanja MSFI 9 direktno su priznate u zadržanoj dobiti od 1. januara 2018. godine i objelodanjene su u Napomeni 4.

MSFI 16 Lizing

U januaru 2016. godine IASB je izdao MSFI 16 koji je primjenljiv počev od ili posle 1. januara 2019. godine. MSFI 16 zamjenjuje postojeće smjernice za obračunavanje zakupa u MRS 17 Lizing, IFRIC 4 – utvrđivanje da li ugovor sadrži zakup, SIC-15 Operativni lizing – Poticaji i SIC-27 Evaluacija supstanci transakcija koje uključuju pravni oblik zakupa. Izuzeci od priznavanja lizinga odnose se na kratkoročne ugovore o zakupu i ugovore o zakupu predmeta male vrijednosti. Za svaki ugovor o zakupu se procjenjuje da li sadrži zakup odnosno da li ugovor nosi pravo na kontrolu korišćenja identifikovane imovine u ugovorenom periodu u zamjenu za naknadu. Imovina sa pravom korišćenja i obaveza zakupa priznaju se na datum početka zakupa. Imovina se početno vrednuje po nabavnoj vrijednosti i naknadno amortizuje u vremenu trajanja zakupa. Obaveza za lizing se inicijalno mjeri po sadašnjoj vrijednosti plaćanja zakupnina koje nisu plaćene na datum početka primjene, diskontovana korišćenjem kamatne stope implicitne u ugovoru o zakupu ili, ako se stopa ne može lako utvrditi, koristi se stopa zaduživanja zakupca.

Centralna Banka je odložila primjenu MSFI 16 do 1. januara 2020. godne.

2.5.2. Promjene u klasifikacijama i mjerenjima

Da bi se utvrdila njihova kategorija klasifikacije i mjerenja, MSFI 9 zahtjeva da se sva finansijska sredstva, osim kapitalnih instrumenata i derivata, procjenjuju na osnovu kombinacije poslovnog modela entiteta za upravljane imovinom i karakteristika ugovorenih novčanih tokova instrumenata.

Kategorije mjerenja finansijiske imovine u okviru MRS 39 (fer vrijednost kroz dobit ili gubitak (FVPL), raspoloživo za prodaju, držanje do dospjeća i amortizovani trošak) su zamijenjene sa:

- Dužnički instrumenti po amortizovanom trošku - Dužnički instrumenti po fer vrijednosti kroz ostalu sveobuhvatnu dobit (FVOCI), sa dobicima i gubicima

reklasifikovanim u dobitke i gubitke u period prestanka njihovog priznavanja

- Vlasnički instrumenti po FVOCI, bez reklasifikacije dobitaka i gubitaka pri prestanku priznavanja - Finansijski imovina po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha (FVPL).

Računovodstvo za finansijske obaveze uglavnom je ostalo isto kao i pod MRS 39, sa izuzetkom tretiranja dobitaka ili gubitaka koji proizilaze iz sopstvenog kreditnog rizika koji se odnosi na obaveze klasifikovane kao FVPL. Takva kretanja su prikazana u ostaloj sveobuhvatnoj dobiti bez naknadne reklasifikacije u bilansu uspjeha. Klasifikacija finansijskih sredstava i izvora sredstava Banke je objašnjena u Napomeni 3.6.4. i 3.7. Kvantitativni uticaj primjene MSFI 9 na dan 1. januara 2018. godine je objavljen u Napomeni 4.


10

2. OSNOVE ZA SASTAVLJANJE I PREZENTACIJU FINANSIJSKIH ISKAZA (NASTAVAK) 2.5. Promjene u računovodstvenim politikama i objavljivanjima (nastavak) 2.5.3. Promjene u obračunu obezvređenja Usvajanje MSFI 9 je fundamentalno promijenilo računovodstvo Banke vezano za kreditne gubitke tako što je MRS 39 pristup u nastalim gubicima zamijenjen sa modelom očekivanih kreditnih gubitaka (ECL). MSFI 9 zahtijeva od Banke da proknjiži rezervisanja za ECL za sve kredite i ostale dužničke finansijske instrumente koja se ne drže po FVPL, kao i za zajmove i ugovore o finansijskim garancijama. Rezervisanje je zasnovano na ECL–u povezanim sa vjerovatnoćom neizvršenja obaveza u narednih dvanaest mjeseci osim ako nije došlo do značajnog povećanja kreditnog rizika nakon nastanka. Ukoliko finansijsko sredstvo zadovoljava definiciju kupljenog ili sredstva nastalog kao kreditno obezvrijeđeno (POCI), rezervisanje se zasniva na promjen i ECL-a tokom životnog vijeka tog sredstva. Detalji o metodi umanjenja vrijednosti Banke su objavljeni u Napomeni 4. Kvantitativni uticaj primjene MSFI 9 na dan 1. januara 2018. godine je objavljen u Napomeni 4. 2.5.4. Prelazne odredbe Promjene u računovodstvenim politikama koje proističu iz primjene MSFI 9 standarda su primijenjene retroaktivno izuzev u sljedećim slučajevima:

Uporedne informacije za prethodni period nisu korigovane. Razlike u vrijednosti finansijskih sredstava i finansijskih obaveza koje prositiču iz inicijalne primjene MSFI 9 su priznate na teret neraspoređene dobiti i rezervi sa 1. januarom 2018. godine. Posljedično prikazani podaci za 2017. godinu ne odražavaju zahtjeve MSFI 9 i stoga nisu uporedivi sa podacima prikazanim za 2018. godinu u skladu sa zahtjevima MSFI 9.

Sljedeće procjene su rađene na bazi činjenica i okolnosti koje postoje na dan inicijalne primjene:

Utvrđivanje poslovnog modela za upravljanje finansijskim sredstvima;

Inicijalno opredjeljivanje i ukidanje prethodnog inicijalnog opredjeljivanja za vrednovanje određenih finansijskih sredstava i obaveza po FVTPL;

Opredjeljivanje određenih strategijskih investicija, koje se ne drže radi trgovine, kao FVOCI;

Ukoliko su dužničke hartije od vrijednosti imale nizak kreditni rizik pri inicijalnoj primjeni MSFI 9, Banka je pošla od pretpostavke da kreditni rizik nije značajno povećan od trenutka njihovog inicijalnog priznavanja.

2.6. Načelo stalnosti poslovanja Finansijski iskazi su sastavljeni u skladu sa konceptom nastavka poslovanja (going concern), koji pretpostavlja da će Banka nastaviti da posluje tokom neograničenog vremenskog perioda u doglednoj budućnosti. 2.7. Usaglašenost potraživanja i obaveza U skladu sa važećom zakonskom regulativom, Banka je izvršila usaglašavanje međusobnih potraživanja i obaveza sa povjeriocima i dužnicima Banke na dan 31.12.2018. godine. Nema neusaglašenih obaveza niti potraživanja.


11

2. OSNOVE ZA SASTAVLJANJE I PREZENTACIJU FINANSIJSKIH ISKAZA (NASTAVAK) 2.8. Uporedni podaci Uporedni podaci u ovim finansijskim iskazima predstavljaju podatke iz finansijskih iskaza Banke za 2017. godinu. Zbog promjene šeme koju je propisala Centralna banka Crne Gore, uporedni podaci u bilansu uspjeha za 2017. godinu prikazani su na izmijenjen način. U nastavku je dat prikaz izmjena. Pozicija Referenca Stara

pozicija Nova

pozicija Promjena

Prihodi od kamata i slični prihodi

(A) 7.483 8.089 606

Prihodi od naknada i provizija

(B) 1.732 1.164 (568)

Troškovi obezvređenja / Neto prihodi/rashodi po osnovu obezvređenja finansijskih instrumenata koji se ne vrednuju po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha

(C) (305) (345) (40)

Troškovi rezervisanja (D) (2) - 2

(A) Iz prihoda od kamata su isključeni troškovi obezvređenja kamatnih potraživanja u iznosu od EUR 40 hiljada, a uključeni prihodi od naknada za obradu kredita u iznosu od EUR 568 hiljada.

(B) Prihodi od naknada su manji za iznos prihoda od naknada za obradu kredita koji su uključeni u prihode od kamata

(C) Neto prihodi/rashodi po osnovu obezvređenja finansijskih instrumenata koji se ne vrednuju po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha su uvećani za troškove obezvređenja kamatnih potraživanja u iznosu od EUR 40 hiljada i troškove rezervisanja za vanbilansne obaveze u iznosu od EUR 2 hiljade;

(D) Troškovi rezervisanja za vanbilansne obaveze se novim kontnim planom uključuju u neto prihode/rashode po osnovu obezvređenja finansijskih instrumenata koji se ne vrednuju po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha


12

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA 3.1. Prihodi i rashodi po osnovu kamata i naknada Računovodstvena politika primijenjena nakon 1. januara 2018. godine Prihodi i rashodi kamata se iskazuju u bilansu uspjeha primjenom metode efektivne kamatne stope. Efektivna kamatna stopa predstavlja stopu koja tačno diskontuje buduće prilive i odlive tokom očekivanog roka trajanja finansijskog instrumenta na:

- Bruto knjigovodstvenu vrijednost finanansijskog sredstva ili - Amortizovanu vrijednost finansijske obaveze.

Pri obračunu efektivne kamatne stope za finansijske instrumente, izuzev za kupljena ili odobrena kreditno-obezvrijeđena sredstva, Banka pri procjeni budućih novčanih tokova uzima u obzir sve ugovorene uslove, ali ne i ECL. Za kupljena ili odobrena kreditno-obezvrijeđena finansijska sredstva, kreditno-korigovana efektivna kamatna stopa se obračunava uz uzimanje u obzir očekivanih novčanih tokova, uključujući ECL. Pri obračunu efektivne kamatne stope uzimaju se obzir transakcioni troškovi i sve naplaćene ili plaćene naknade, koje su dio efektivne kamatne stope. Transakcioni troškovi su inkrementalni troškovi koji se mogu direktno pripisati emitovanju ili otuđenju nekog finansijskog sredstva ili finansijske obaveze. Amortizovana vrijednost finansijskog sredstva ili finansijske obaveze predstavlja iznos po kome su finansijsko sredstvo ili finansijska obaveza vrednovani u trenutku inicijalnog priznavanja umanjenja za otplate glavnice i uvećana ili umanjena za kumulativnu amortizaciju, obračunatu korišćenjem efektivne kamatne stope, razlike između inicijalnog iznosa i iznosa na dospjeću, i za finansijska sredstva, korigovana za očekivani kreditni gubitak (ili obezvređenje nastalo u periodu prije 1. januara 2018. godine). Bruto knjigovodstvena vrijednost finansijskog sredstva je amortizovana vrijednost finansijskog sredstva prije umanjenja za očekivani kreditni gubitak. Efektivna kamatna stopa za finansijska sredstva i obaveze se obračunava pri inicijalnom priznavanju finansijskog sredstva ili obaveze. Pri kalkulaciji prihoda i rashoda kamata, efektivna kamatna stopa se primjenjuje na bruto knjigovodstvenu vrijednost sredstava (ukoliko sredstvo nije kreditno-obezvrijeđeno) ili amortizovanu vrijednost obaveza. Za finansijske instrumente sa promjenljivom kamatnom stopom, efektivna kamatna stopa se mijenja usljed periodičnih procjena tokova gotovine, kako bi reflektovala tržišno kretanje kamatnih stopa. Za finansijska sredstva koja su postala kreditno-obezvrijeđena nakon inicijalnog priznavanja, Banka u potpunosti prestaje sa priznavanjem prihoda od kamate u bilansu uspjeha, odnosno vrši vanbilansnu evidenciju istih, do momenta naplate potraživanja, kada se prihod priznaje u visini naplaćenog potraživanja. Ukoliko finansijsko sredstvo nije više kreditno-obezvrijeđeno, obračun prihoda od kamata se ponovo vrši na bruto bazi tj. kamata se obračunava primjenom efektivne kamatne stope na bruto knjigovodstvenu vrijednost finansijskog sredstva i priznaje u cjelosti u bilansu uspjeha. Računovodstvena politika primijenjena prije 1. januara 2018. godine Prihodi i rashodi po osnovu kamata se priznaju u bilansu uspjeha za sve instrumente koji nose kamatu, amortizacijom ukupnog prihoda uz primjenu razgraničenja po metodi efektivne kamatne stope. Metod efektivne kamatne stope je metod izračunavanja amortizovane vrijednosti finansijske imovine ili finansijskih obaveza i alokacije prihoda po osnovu kamate ili rashoda po osnovu kamate na odgovarajuće vremenske periode. Efektivna kamatna stopa je stopa koja diskontuje procijenjena buduća gotovinska plaćanja ili prilive tokom očekivanog vijeka trajanja finansijskog instrumenta ili, tamo gdje je to izvodljivo, kraćeg perioda na sadašnju vrijednost finansijskih sredstava ili finansijskih obaveza. Pri izračunavanju efektivne kamatne stope, Banka procjenjuje gotovinske tokove razmatrajući sve ugovorene uslove finansijskih instrumenata ali ne razmatra buduće gubitke po osnovu kreditnog rizika.


13

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK)

3.1. Prihodi i rashodi po osnovu kamata i naknada (nastavak) Prihodi i rashodi po osnovu naknada i provizija Prihodi i rashodi od naknada i provizija nastali po osnovu pružanja, odnosno korišćenja bankarskih usluga priznaju se u bilansu uspjeha u momentu nastanka, tj. u momentu kada je usluga pružena, odnosno dobijena. Prihodi i rashodi od naknada koji su sastavni dio efektivne kamatne stope na finansijsku imovinu ili obaveze se razgraničavaju i priznaju kao dio efektivne kamatne stope. Prihodi i rashodi od naknada i provizija obuhvataju takođe naknade po osnovu izdavanja garancija i akreditiva od strane Banke, domaćih i međunarodnih plaćanja i transakcija u stranim valutama, posredničkih i drugih usluga Banke.

3.2. Preračunavanje deviznih iznosa Poslovne promjene nastale u stranoj valuti su preračunate u EUR po srednjem kursu utvrđenom na međubankarskom tržištu deviza, koji je važio na dan poslovne promjene. Sredstva i obaveze iskazane u stranoj valuti na dan bilansa stanja, preračunati su u EUR po srednjem kursu utvrđenom na međubankarskom tržištu deviza koji je važio na taj dan. Neto pozitivne ili negativne kursne razlike nastale prilikom poslovnih transakcija u stranoj valuti i prilikom preračuna pozicija bilansa stanja iskazanih u stranoj valuti knjižene su u korist ili na teret bilansa uspjeha, kao dobici ili gubici po osnovu kursnih razlika. Preuzete i potencijalne obaveze u stranoj valuti preračunate su u EUR po srednjem kursu utvrđenom na međubankarskom tržištu deviza koji je važio na taj dan. 3.3. Lizing Zakupi gdje zakupodavac zadržava značajniji dio rizika i koristi od vlasništva klasifikuju se kao operativni zakupi. Plaćanja izvršena po osnovu operativnog zakupa iskazuju se na teret bilansa uspjeha na proporcionalnoj osnovi tokom perioda trajanja zakupa. Kada se operativni zakup okonča prije isteka perioda zakupa, sve isplate koje zahtijeva zakupodavac na ime kazne se priznaju kao trošak u periodu u kome se desio prestanak zakupa. 3.4. Porezi i doprinosi Porez na dobit

Tekući porez na dobit Porez na dobit se obračunava i plaća u skladu sa Zakonom o porezu na dobit pravnih lica ("Sl. list RCG", br. 65/01, 12/02, 80/04, "Sl. list CG", br. 40/08, 86/09, 40/11, 14/12, 61/13 i 55/16).

Iznos oporezive dobiti se utvrđuje usaglašavanjem rezultata objelodanjenog u bilansu uspjeha za iznose prihoda i rashoda, na način definisan poreskim propisima. Rashod poreza na dobit se obračunava primjenom proporcionalne stope od 9% na iznos oporezive dobiti (2017. godine: 9%). Kapitalni gubici mogu se prebijati sa kapitalnim dobicima ostvarenim u istoj godini. Ako se i poslije izvršenog prebijanja sa kapitalnim dobicima ostvarenim u istoj godini pojavi kapitalni gubitak, poreski obveznik može prenijeti kapitalni gubitak na račun budućih kapitalnih dobitaka u narednih pet godina. Poreski propisi Crne Gore ne predviđaju da se poreski gubici iz tekućeg perioda mogu koristiti kao osnova za povraćaj poreza plaćenog u prethodnim periodima. Međutim, gubici iz tekućeg perioda iskazani u poreskom bilansu mogu se koristiti za umanjenje poreske osnovice budućih obračunskih perioda, ali ne duže od pet godina.


14

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.4. Porezi i doprinosi (nastavak)

Odloženi porez na dobit

Odloženi porez na dobit se obračunava korišćenjem metode utvrđivanja obaveza prema bilansu stanja, za privremene razlike proizašle iz razlike između poreske osnove sredstava i obaveza i njihove knjigovodstvene vrijednosti. Važeće poreske stope na datum bilansa stanja se koriste za utvrđivanje razgraničenog iznosa poreza na dobit. Odložene poreske obaveze se priznaju za sve oporezive privremene razlike. Odložena poreska sredstva se priznaju za sve odbitne privremene razlike i poreske gubitke i kredite, koji se mogu prenositi u naredne fiskalne periode, do stepena do kojeg će vjerovatno postojati oporeziva dobit od koje se odložena poreska sredstva mogu iskoristiti.

Odloženi porezi koji se odnose na ponovno odmjeravanje fer vrijednosti ulaganja raspoloživih za prodaju obračunavaju se direktno na teret ili u korist kapitala i istovremeno evidentiraju u bilansu uspjeha sa razgraničenim dobicima ili gubicima. Porezi, doprinosi i druge dažbine koje ne zavise od rezultata poslovanja Porezi, doprinosi i druge dažbine koji ne zavise od rezultata poslovanja uključuju poreze na imovinu i druge poreze, naknade i doprinose koji se plaćaju prema raznim državnim i lokalnim poreskim propisima.

3.5. Gotovina i gotovinski ekvivalenti Pod gotovinom i gotovinskim ekvivalentima se podrazumijevaju novčana sredstva na računima blagajne (EUR i devizne), sredstva kod Centralne banke Crne Gore i drugih banaka. Gotovinski ekvivalenti su kratkoročna, visoko likvidna ulaganja koja se brzo pretvaraju u poznate iznose gotovine i nisu pod značajnim uticajem rizika promjena vrijednosti. Gotovinski ekvivalenti predstavljaju oročene depozite kod poslovnih banaka na period do tri mjeseca. 3.6. Finansijska sredstva

3.6.1. Datum priznavanja Finansijska imovina i obaveze, osim kredita i avansa datih kupcima i dugovanja prema kupcima, su inicijalno priznati na dan trgovanja, npr. datum kada banka postane stranka ugovornih odredbi instrumenta. To uključuje redovne trgovinske postupke: kupovinu ili prodaju finansijske imovine koja zahtijevaju dostavu u vremenskom okviru generalno utvrđenom regulativom ili konvencijom na tržištu. Krediti i avansi prema kupcima su priznati kad su sredstva deponovana na račun kupca. Banka priznaje dugovanja prema kupacima kad se sredstva deponuju u banku. 3.6.2. Početno odmjeravanje finansijskih instrumenata Klasifikacija finansijskih instrumenata prilikom inicijalnog priznavanja zavisi od njihovih ugovornih uslova i poslovnog modela upravljanja instrumentima, kao što je opisano u Napomenama 3.7.1.1 i 3.7.1.2. Finansijski instrumenti se inicijalno mjere po njihovoj fer vrijednosti, osim u slučaju kada su finansijska imovina i obaveze knjiženi po FVPL, transakcijski troškovi su dodani na, ili oduzeti od, tog iznosa. Potraživanja od kupaca se mjere po transakcijskoj cijeni. Kada se fer vrijednost finansijskih instrumenata po inicijalnom priznavanju razlikuje od transakcijske cijene, Banka uzima u obzir Dan 1 dobitak ili gubitak kako je opisano u nastavku. 3.6.3. Dan 1 dobitak ili gubitak Kad se transakcijska cijena instrumenta razlikuje od fer vrijednosti prilikom nastanka i fer vrijednost je bazirana na tehnici vrijednovanja koja koristi samo podatke dostupne iz tržišnih transakcija, Banka priznaje razliku između transakcijske cijene i fer vrijednosti u neto prihodima trgovanja. U tim slučajevima gdje je fer vrijednost zasnovana na modelima gdje neki od ulaznih podataka nisu uočljivi, razlika između cijene transakcije i fer vrijednosti je odložena i samo se priznaje u dobiti ili gubitku kada ulazni podaci postanu uočljivi, ili kad se instrument prestane priznavati.


15

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.6. Finansijska sredstva (nastavak) 3.6.4. Kategorije odmjeravanja finansijske imovine i obaveza Od 1. januara 2018. godine, Banka klasifikuje svu svoju finansijsku imovinu na osnovu poslovnog modela za upravljanje imovinom i ugovornih odredbi imovine, mjerenih po:

- amortizovanom trošku, kao što je objašnjeno u Napomeni 3.7.1; - FVOCI, kao što je objašnjeno u Napomenama 3.7.3. i 3.7.4; - FVPL

Banka nema derivate niti portfolio namijenjen trgovanju. Banka može odrediti svoje finansijske instrumente po FVPL-u, ukoliko to uklanja ili značajno umanjuje nedosljednosti u mjerenju ili priznavanju, kao što je objašnjeno u Napomeni 3.7.7. Prije 1. januara 2018. godine, Banka je klasifikovala svoju finansijsku imovinu kao kredite i potraživanja (amortizovani trošak), FVPL, rasploživo za prodaju ili zadržano do dospjeća (amortizovani trošak), kao što je objašnjeno u Napomenama 3.7.1., 3.7.8. i 3.7.9. Banka sve finansijske obaveze odmjerava po amortizovanom trošku. 3.7. Finansijska imovina i obaveze 3.7.1. Krediti i potraživanja od banaka i klijenata, finansijska ulaganja po amortizovanom trošku Prije 1. januara 2018, krediti i potraživanja od banaka i klijenata bili su klasifikovani kao krediti i potraživanja (amortizovani trošak). Nakon 1. januara 2018. godine, Banka iste odmjerava po amortizovanom trošku ukoliko su ispunjeni uslovi:

- Finansijsko sredstvo se drži u okviru poslovnog modela sa ciljem prikupljana ugovorenih novčanih tokova;

- Ugovorni uslovi finansijskog sredstva daju na određene datume novčane tokove koji su isključivo otplate glavnice i kamate (SPPI) na iznos neotplaćene glavnice.

Detalji ovih uslova su izloženi ispod. 3.7.1.1. Procjena poslovnog modela Banka određuje svoje poslovne modele na nivou koji najbolje odražava kako ona upravlja grupama finansijskih sredstava kako bi dostigla svoj poslovni cilj. Poslovni model Banke se ne ocjenjuje na osnovu svakog pojedinačnog instrumenta, već na višem nivou grupisanih portfolia i zasniva se na posmatranim faktorima kao što su:

• Kako su učinak rada poslovnog modela i finansijske imovine u okviru tog poslovnog modela ocjenjeni i kako se izvještavaju ključnom osoblju rukovodstva;

• Rizici koji utiču na učinkovitost rada poslovnog modela (kao i finansijske imovine u okviru tog poslovnog modela) i naročito kako se upravlja tim rizicima;

• Kako se određuju naknade prema rukovodiocima (na primjer, da li je naknada zasnovana na fer vrijednosti sredstva kojim se upravlja ili na osnovu prikupljenih ugovorenih novčanih tokova);

• Očekivana učestalost, vrijednost i vrijeme prodaje su takođe važni aspekti procjene Banke. Procjena poslovnog modela je zasnovana na razumnim očekivanim scenarijima bez uzimanja “najgoreg slučaja” ili “stresnog scenarija” u obzir. Ukoliko su novčani tokovi nakon inicijalnog priznavanja realizovani na drugačiji način od prvobitnih očekivanja Banke, Banka ne mijenja klasifikaciju presotalih finansijskih sredstava koja se nalaze u poslovnom modelu, ali uzima u obzir ove informacije kada procjenjuje novonastala ili tek kupljena finansijska sredstva. Na 31.12.2018. godine, Banka cjelokupan portfolio kredita i potraživanja od banaka i klijenata drži radi prikupljanja ugovorenih novčanih tokova. Portfolio obveznica drži se i radi prikupljanja ugovorenih novčanih tokova i radi prodaje, stoga je klasifikovan kao FVOCI.


16

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.7. Finansijska imovina i obaveze (nastavak) 3.7.1. Krediti i potraživanja od banaka i klijenata, finansijska ulaganja po amortizovanom trošku

(nastavak) 3.7.1.2. SPPI test Drugi korak u procesu klasifikovanja je da Banka procjenjuje ugovorne uslove finansiranja za identifikaciju da li ispunjavaju SPPI kriterijum (test). 'Glavnica' u svrhu ovog testa definiše se kao fer vrijednost finansijskog sredstva prilikom inicijalnog priznavanja i može se mijenjati tokom vijeka trajanja finansijskog sredstva (na primjer, ako postoje otplate glavnice ili amortizacija premije/diskonta). Najznačajniji elementi kamate u okviru aranžmana za kreditiranje su obično uzimanje u obzir vremenske vrijednosti novca i kreditnog rizika. Da bi se izvršila SPPI ocjena, Banka primjenjuje procjenu i razmatra relevantne faktore kao što je valuta u kojoj je denominirana finansijska imovina, i period za koji je kamatna stopa određena. Nasuprot tome, ugovorni uslovi koji uvode minimiziranu izloženost rizicima ili nestalnost u ugovorenim novčanim tokovima koji nisu povezani sa osnovnim aranžmanom za kreditiranje, ne dovode do ugovarnih novčanih tokova koji su isključivo plaćanja glavnice i kamate na neizmireni iznos. U takvim slučajevima, finansijsko sredstvo se mora mjeriti po FVPL. Banka nema u svom portfoliju složenije instrumente sa ugovornih uslovima kao što su mogućnost poluge (leverage), pretplata ili produžetak opcije, gdje su tokovi gotovine povezani sa osnovnim sredstvima, aranžmanima bez regresa, ugovorno povezani instrumenti, ili kada se ugovorni novčani tokovi mijenjaju na osnovu potencijalnih događaja. Na 01.01.2018. i na 31.12.2018. godine, Banka nema u svom portfoliju instrumenata koji ne prolaze SPPI test, tj. čiji ugovoreni novčani tokovi ne predstavljaju isključivo plaćanje glavnice i kamate na neotplaćeni iznos glavnice. 3.7.2. Finansijska imovina i finansijske obaveze namijenjene za trgovinu Banka klasifikuje finansijsku imovinu ili finansijske obaveze kao namijenjene za trgovanje kad su kupljene ili izdate prvenstveno za kratkoročno ostvarivanje profita koji se ostvaruje kroz trgovinu ili da budu dio portfolija finansijskih instrumenata kojima se upravlja zajedno, za koje postoje dokazi o skorašnjem obrascu kratkoročne dobiti. Sredstva i obaveze namijenjene trgovanju se priznaju i mjere u bilansu stanja po fer vrijednosti. Promjene u fer vrijednosti se priznaju u neto prihodu od trgovanja. Prihodi ili troškovi kamata i dividendi se priznati u neto prihodima od trgovanja u skladu sa uslovima ugovora, ili kad je utvrđeno pravo za isplatu. U ovu klasifikaciju su uključene dužničke hartije od vrijednosti, akcije, kratkoročne pozicije i ostali instrumenti koji su stečeni uglavnom radi prodaje ili otkupa u bliskoj budućnosti. Na 01.01.2018. i 31.12.2018. godine, Banka u svom portfoliju nema finansijskih sredstava i obaveza namijenjenih trgovanju. 3.7.3. Dužnički instrumenti po fer vrijednosti kroz ostalu sveobuhvatnu dobit (FVOCI) Banka po MSFI 9 primjenjuje novu kategoriju dužničkih instrumenata mjerenih po FVOCI kada su oba sljedeća uslova ispunjena:

• Instrument se drži u okviru poslovnog modela, čiji cilj se postiže prikupljanjem ugovornih novčanih tokova i prodajom finansijske imovine;

• Ugovorni uslovi finansijskog sredstva prolaze SPPI test. Ovi instrumenti u velikoj mjeri obuhvataju imovinu koja je ranije bila klasifikovana kao finansijska ulaganja raspoloživa za prodaju po MRS 39 (u slučaju Banke podudarnost je potpuna). Dužnički instrumenti po FVOCI se naknadno mjere po fer vrijednosti sa dobicima i gubicima koji nastaju zbog promjena u fer vrijednosti priznatih u ostaloj sveobuhvatnoj dobiti (OCI). Prihodi od kamata i dobici i gubici od kursnih razlika priznaju se u bilansu uspjeha na isti način kao i za finansijsku imovinu mjerenu po amortizovanom trošku. ECL obračun za dužničke instrumente po FVOCI objašnjen je u Napomeni 3.10.3. Prillikom prestanka priznavanja, kumulativni dobici ili gubici koji su prethodno priznati u OCI, reklasifikuju se iz OCI u bilans uspjeha.


17

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.7. Finansijska imovina i obaveze (nastavak) 3.7.4. Vlasnički instrumenti po fer vrijednosti kroz ostalu sveobuhvatnu dobit (FVOCI) Po inicijalnom priznavanju, Banka povremeno može da izabere da neopozivo klasifikuje neke vlasničke instrumente kao vlasničke instrumente po FVOCI kada ispunjavaju definiciju Kapitala po MRS 32 Finansijski instrumenti: Prezentacija i ne drže se kao namijenjeni za trgovanje. Ovakva klasifikacija se određuje po principu instrument-po-instrument. Dobici i gubici na ovim vlasničkim instrumentima se ne reklasifikuju u profit. Dividende se priznaju u bilans uspjeha kao i drugi operativni prihodi kada se utvrdi pravo na isplatu, osim kada Banka ima koristi od takvih prihoda kao povrat dijela troškova instrumenta, u tom slučaju se takvi dobici evidentiraju u OSD. Vlasnički instrumenti po FVOSD nisu predmet procjene umanjenja vrijednosti. Na 01.01.2018. i na 31.12.2018. godine, Banka u svom portfoliju nema vlasničke instrumente FVOCI. 3.7.5. Emitovani dug i druga pozajmljena sredstva Nakon inicijalnog mjerenja, emitovani dug i druga pozajmljena sredstva se naknadno mjere po amortizovanom trošku. Amortizovani trošak se obračunava uzimanjem u obzir svakog diskonta ili premije po emitovanim sredstvima, i troškove koji su sastavni dio EKS-a. 3.7.6. Finansijska imovina i finansijske obaveze po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha (FVPL) Finansijska imovina i finansijske obaveze u ovoj kategoriji se ne drže za trgovanje i određene su od strane rukovodstva prilikom inicijalnog priznavanja ili se obavezno moraju mjeriti po fer vrijednosti prema MSFI 9. Uprava samo određuje instrument po FVPL-u prilikom inicijalnog priznavanja kada je ispunjen jedan od sljedećih kriterijuma (ovakva klasifikacija se određuje po principu instrument po instrument):

Klasifikacija eliminiše ili značajno smanjuje nekonzistentan tretman koji bi inače nastao od mjerenja imovine ili obaveza ili priznavanja dobitaka ili gubitaka na njima na drugačijoj osnovi ili

Obaveze (i imovina do 1. januara 2018. godine prema MRS 39) su dio grupe finansijskih obaveza (ili finansijske imovine, ili oba po MRS 39), kojima se upravlja i njihov rad ocjenjuje prema fer vrijednosti, u skladu sa dokumentovanim upravljanjem rizikom ili investicionom strategijom ili

Obaveze (i sredstva do 1. januara 2018. godine prema MRS 39) koji sadrže jedan ili više ugrađenih derivata, osim ako ne modifikuju znatno novčane tokove koji bi inače bili zahtijevani prema ugovoru, ili je jasno sa malo ili bez analize kada se sličan instrument prvo razmatra, jasno da je odvajanje ugrađenog derivata ili više njih zabranjeno.

Finansijska imovina i finansijske obaveze po FVPL evidentiraju se u bilansu stanja po fer vrijednosti. Promjene fer vrijednosti evidentiraju se u bilansu uspjeha, izuzev kretanja fer vrijednosti obaveza po FVPL zbog promjena u sopstvenom kreditnom riziku Banke. Takve promjene u fer vrijednosti evidentiraju se u sopstvenoj kreditnoj rezervi kroz OCI i ne reklasifikuju se u bilans uspjeha. Kamata zarađena ili nastala na instrumentima po FVPL je obračunata u prihodima od kamata ili troškovima kamate, odnosno, koristeći EKS, uzimajući u obzir bilo koji diskont/premiju i kvalifikovane troškove transakcije koji su sastavni dio instrumenta. Kamata zarađena na imovini koja se obavezno mjeri na FVPL se evidentira korištenjem ugovorne kamatne stope. Prihod od dividendi od vlasničkih instrumenata po FVPL se evidentira u bilansu uspjeha kao ostali operativni prihodi kada je utvrđeno pravo na isplatu. 3.7.7. Finansijske garancije, akreditivi i neiskorišćene obaveze po kreditima Banka izdaje finansijske garancije, akreditive i kreditne obaveze. Finansijske garancije se inicijalno priznaju u finansijskim izvještajima (u okviru rezervisanja) po fer vrijednosti, pri čemu je primljena premija. Poslije inicijalnog priznavanja, obaveza Banke po svakoj garanciji se mjeri kao veće od početnog priznatog iznosa umanjenog za kumulativnu amortizaciju priznate u bilansu uspjeha, i - prema MRS 39 - najbolja procjena troškova potrebnih za izmirenje bilo koje finansijske obaveze koji proizilaze iz garancije, ili – prema MSFI 9 - ECL rezervisanje kao što je navedeno u Napomeni 3.10. Primljena premija se priznaje u bilansu uspjeha u Neto prihodima od provizija i naknada ravnomjerno tokom životnog vijeka garancije.


18

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.7. Finansijska imovina i obaveze (nastavak) 3.7.7. Finansijske garancije, akreditivi i neiskorišćene obaveze po kreditima (nastavak) Neiskorištene obaveze po kreditima i akreditivi su obaveze po kojima je, tokom trajanja obaveze, Banka dužna da klijentu obezbijedi kredit sa unaprijed određenim uslovima. Slično ugovorima finansijske garancije, u skladu sa MRS 39, rezervisanja se kreiraju ako je u pitanju onerozni (štetan) ugovor, ali od 1. januara 2018. godine, ovi ugovori su u okviru zahtjeva ECL-a. Nominalna ugovorna vrijednost finansijskih garancija, akreditiva i neiskorištenih obaveza po kreditima, gdje dogovoreni kredit koji treba biti odobren je u skladu sa tržišnim uslovima, nisu evidentirani u izveštaju o finansijskom položaju. 3.7.8. Finansijska ulaganja raspoloživa za prodaju (politika koja se primjenjuje prije 01.01.2018.) Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju su ona nederivativna finansijska sredstva koja nisu klasifikovana ni u jednu od preostale tri kategorije finansijskih sredstava, odnosno nisu finansijska sredstva koja se drže do roka dospjeća, finansijska sredstva po fer vrijednosti čiji se efekti promjena u fer vrijednosti iskazuju u bilansu uspjeha, ili zajmovi. Ulaganja raspoloživa za prodaju su sredstva za koja postoji namjera da se drže neodređeno vrijeme, a koja se mogu prodati u slučaju potrebe za obezbjeđenjem likvidnosti, odnosno u slučaju promjene kamatnih stopa, deviznih kurseva ili cijene kapitala. Pomenuti finansijski instrumenti obuhvataju ulaganja u kapital i dužničke hartije od vrijednosti. Finansijska sredstva se inicijalno priznaju po fer vrijednosti uvećanoj za transakcione troškove. Dobici ili gubici proistekli iz promjena u fer vrijednosti finansijskih sredstava raspoloživih za prodaju iskazuju se u okviru kapitala na računu rezerve kapitala, sve dok finansijsko sredstvo ne bude isknjiženo odnosno obezvrijeđeno, kada se kumulativni dobici ili gubici prethodno iskazani u kapitalu priznaju u bilansu uspjeha. 3.7.9. Finansijska ulaganja koja se drže do dospjeća (politika koja se primjenjuje prije 01.01.2018.) Finansijska sredstava koja se drže do roka dospijeća su finansijski instrumenti sa fiksnim ili utvrdivim rokom plaćanja za koje Banka kod nabavljanja nedvosmisleno iskazuje namjeru i sposobnost da će ih posjedovati do njihovog dospijeća. Finansijska sredstva se inicijalno priznaju po fer vrijednosti uvećanoj za transakcione troškove. Naknadno odmjeravanje podrazumijeva amortizovanu vrijednost, dobijenu primjenom metode efektivne kamatne stope, umanjenu za ispravku vrijednosti. Amortizovana vrijednost je izračunata uzimanjem u obzir svih troškova izdavanja i svih diskonta ili premija prilikom poravnanja. Gubici koji proizilaze iz obezvrijeđenja priznati su u bilansu uspjeha. 3.8. Reklasifikacija finansijske imovine i obaveza Od 1. januara 2018. godine Banka ne reklasifikuje svoja finansijska sredstva nakon njihovog inicijalnog priznanja, osim u izuzetnim okolnostima kada Banka stiče, otuđuje ili prekida poslovnu liniju. Finansijske obaveze se nikada ne reklasifikuju. Banka nije reklasifikovala bilo koje od svojih finansijskih sredstava ili obaveza u 2018. godini.


19


3.9. Prestanak priznavanja finansijske imovine i obaveza 3.9.1. Prestanak priznavanja zbog značajne promjene uslova i odbredbi Banka prestaje priznavati finansijsko sredstvo, kao što je kredit kupcu, kada se pregovaraju uslovi i odredbe do te mjere da, u suštini, on postaje novi kredit, uz razliku priznatu kao dobit ili gubitak od prestanaka priznavanja, u mjeri u kojoj gubitak zbog umanjenja vrijednosti još uvijek nije evidentiran. Novopriznati krediti se klasifikuju kao Stage 1 za potrebe mjerenja ECL-a, osim ako se novi kredit ne smatra POCI. Prilikom procjene da li prestati sa priznavanjem kredita klijentu ili ne, između ostalog, Banka razmatra sljedeće faktore:

• Promjena valute kredita • Uvođenje kapitala • Promjena u ugovornoj stranci • Ako je modifikacija takva da instrument više ne ispunjava SPPI kriterijume.

Ako izmjena ne rezultira u novčanim tokovima koji su bitno različiti, modifikacija ne dovodi do prestanka priznavanja. Na osnovu promjene u novčanim tokovima diskontovanim po originalnom EKS-u, Banka evidentira dobitak ili gubitak zbog modifikacije u mjeri u kojoj gubitak zbog umanjenja vrijednosti (obezvređenja) još uvijek nije evidentiran. 3.9.2. Prestanak priznavanja osim za značajne promjene Finansijska imovina (ili, kada je to primjenljivo, dio finansijskog sredstva ili dio grupe sličnih finansijskih sredstava) prestaje se priznavati kada isteknu prava na primanje novčanih tokova iz finansijske imovine. Banka takođe prestaje priznavati finansijsko sredstvo ako je prenijela finansijsko sredstvo i ako transfer ispunjava uslove za prestanak priznavanja. Banka je prenijela finansijsko sredstvo ako i samo ako: • Banka je prenijela svoja ugovorna prava na primanje novčanih tokova iz finansijske imovine, ili • Zadržava prava na novčane tokove, ali je preuzela obavezu da plati primljene novčane tokove u punom iznosu trećoj strani bez značajnog odlaganja pod aranžmanom "pass-through" Pass-through aranžmani su transakcije u kojima Banka zadržava ugovorna prava na primanje novčanih tokova od finansijske imovine ("izvorna imovina"), ali preuzima ugovornu obavezu da će isplatiti te novčane tokove jednom subjektu ili više njih („konačni primaoci“) kada su ispunjena sva tri sljedeća uslova:

Banka nema obavezu isplatiti iznose konačnim primaocima, osim ako od izvorne imovine ostvari jednake iznose, izuzimajući kratkoročne avanse sa pravom potpunog povrata posuđenog iznosa uvećenog za dospjele kamate po tržišnim stopama,

Banka ne može prodati ili založiti izvornu imovinu osim kao jamčevinu konačnim primaocima,

Banka mora nadoknaditi sve novčane tokove koje prikupi u ime konačnih primaoca bez značajne odgode. Pored toga, Banka nema pravo reinvestirati takve novčane tokove, osim ulaganja u novac ili novčane ekvivalente uključujući zarađenu kamatu, tokom perioda od datuma prikupljanja do datuma potrebnog nadoknađivanja u korist konačnih primaoca.

Prenos se može kvalifikovati samo za prestanak priznanja ako:

• Je Banka prenijela gotovo sve rizike i koristi od imovine, ili • Banka nije prenijela niti zadržala gotovo sve rizike i koristi od imovine, ali je prenijela kontrolu nad

imovinom.

Banka smatra da se kontrola prenosi ako i samo ako primatelj ima stvarnu sposobnost prodati imovinu u cjelini nepovezanoj trećoj strani i ako to može učiniti jednostrano i bez određivanja dodatnih ograničenja prenosa. Kada Banka nije prenijela niti zadržala gotovo sve rizike i koristi i zadržala kontrolu nad imovinom, imovina se i dalje priznaje samo u mjeri u kojoj je Banka nastavi sudjelovati, u kom slučaju, Banka takođe priznaje pridruženu obavezu. Prenijeta imovina i povezana obaveza se mjere na osnovi koja odražava prava i obaveze koje je Banka zadržala.


20


3.9. Prestanak priznavanja finansijske imovine i obaveza (nastavak) 3.9.2. Prestanak priznavanja osim za značajne promjene (nastavak) Nastavak sudjelovanja u obliku garancije nad prenesenom imovinom se mjeri po nižoj od prvobitne knjigovodstvene vrijednosti imovine i maksimalnog iznosa primljene naknade koju bi Banka mogla biti dužna platiti. Ako nastavak sudjelovanja ima oblik izdane ili kupljene opcije (ili oboje) za prenesenu imovinu, nastavak sudjelovanja se mjeri po vrijednosti koju bi Banka bila dužna platiti pri otkupu. U slučaju izdane opcije prodaje za imovinu koja se mjeri po fer vrijednosti, stepen nastavka sudjelovanja subjekta je ograničen na nižu vrijednost od fer vrijednosti prenesene imovine i cijene izvršavanja opcije. Finansijska obaveza se prestaje priznavati kada se obaveza ispuni, poništi ili kada istekne. Kada postojeću finansijsku obavezu zamjenjuje druga od istog zajmodavca u znatno drugačijim uslovima, ili su uslovi postojeće obaveze bitno modifikovani, takva razmjena ili modifikacija se tretira kao prestanak priznavanja izvorne obaveze i priznavanje nove obaveze. Razlika između knjigovodstvene vrijednosti izvorne finansijske obaveze i isplaćene naknade se priznaje u bilansu uspjeha. 3.10. Obezvređenje finansijske imovine Politika primjenjiva od 01.01.2018. godine 3.10.1. Pregled ECL principa Kao što je opisano u Napomeni 2.5.2, usvajanje MSFI 9 je fundamentalno promijenilo metodologiju obezvređenja kredita Banke zamjenjujući MRS 39 pristup nastalih gubitaka sa ECL pristupom uzimanja u obzir budućih događaja. Od 1. januara 2018. godine Banka priznaje rezervacije za umanjenje vrijednosti za očekivane kreditne gubitke za sve kredite i ostala dužnička finansijska sredstva koja se ne drže po FVPL, zajedno sa obavezema po kreditu i ugovorima o finansijskim garancijama, u ovom dijelu nazvanih "finansijski instrumenti". Vlasnički instrumenti FVOCI nisu subjekt umanjenja vrijednosti prema MSFI 9. ECL rezervisanje je zasnovano je na kreditnim gubicima koji se očekuju tokom vijeka trajanja imovine (očekivani kreditni gubici tokom vijeka trajanja ili LECL – lifetime expected credit losses), osim ako nije došlo do značajnog povećanja kreditnog rizika od nastanka, u kom slučaju rezervisanje se zasniva na očekivanom kreditnom gubitku za 12 mjeseci (12m ECL) kako je navedeno u Napomeni 3.10.2. 12mECL je dio LECL-a koji predstavlja ECL koji je posljedica neispunjena obaveza povezanih sa finansijskim instrumentom koji su mogući u razdoblju od 12 mjeseci nakon datuma izvještavanja. Oba, i LECLs i 12m ECL se izračunavaju ili na pojedinačnoj osnovi ili na kolektivnoj osnovi, u zavisnosti od prirode osnovnog portfolija finansijskih instrumenata. Politika Banke za grupisanje finansijske imovine mjerene na kolektivnoj osnovi objašnjena je u Napomeni 5.2.4. Banka je uspostavila politiku za izvršenje procjene, na kraju svakog izvještajnog perioda, o tome da li je kreditni rizik finansijskog instrumenta značajno porastao od početnog priznavanja, uzimajući u obzir promjenu rizika neizvršenja obaveza tokom preostalog vijeka trajanja finansijskog instrumenta. Ovo je dodatno objašnjeno u Napomeni 5.2.4.


21

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.10. Obezvređenje finansijske imovine (nastavak) 3.10.1. Pregled ECL principa (nastavak) Na osnovu navedenog procesa, Banka grupiše kredite u Stage 1, Stage 2, Stage 3 i POCI, kako je opisano u nastavku:

• Stage 1: Kada se krediti prvi put priznaju, Banka priznaje rezervisanje na osnovu 12m ECL-a. Stage 1 krediti takođe uključuju i one u kojima je kreditni rizik poboljšan te kredit reklasifikovan iz Stage 2;

• Stage 2: Kada je kredit pokazao značajan porast kreditnog rizika od nastanka, Banka evidentira rezervisanje za LECL. Krediti iz Stage 2 takođe uključuju one kojima je kreditni rizik poboljšan te kredit reklasifikovan iz Stage 3;

• Stage 3: Obezvrijeđeni krediti (kao što je navedeno u Napomeni 5.3). Banka evidentira rezervisanje za LECL;

• POCI: Kupljena ili stvorena finansijska imovina umanjena za kreditne gubitke (POCI) je finansijska imovina koja je umanjenja za kreditne gubitke prilikom inicijalnog priznavanja. POCI imovina se evidentira po fer vrijednosti pri prvobitnom priznavanju, a prihodi od kamata naknadno se priznaju na osnovu kreditnim rizikom usklađene EKS (KUEKS). ECL se priznaje ili otpušta samo u mjeri u kojoj postoji naknadna promjena u očekivanim kreditnim gubicima. Za finansijsku imovinu za koju Banka nema opravdanih očekivanja za povrat ili cjelokupnog neizmirenog iznosa, ili njegovog dijela, bruto knjigovodstvena vrijednost finansijske imovine se smanjuje. Ovo se smatra (djelimičnim) prestankom priznavanja finansijskog sredstva.

3.10.2. Izračunavanje ECL-a Banka izračunava ECL na osnovu četiri scenarija vjerovatnoće za mjerenje očekivanih nedostataka u gotovini, diskontovanih približno EKS-om. Manjak gotovine predstavlja razliku između tokova gotovine koji dospijevaju subjektu u skladu sa ugovorom i novčanim tokovima koje entitet očekuje da primi. Način ECL izračuna je prikazana u nastavku i ključni elementi su:

• PD - Vjerovatnoća nastanka statusa neispunjenja obaveza je procjena vjerovatnoće neispunjenja obaveza u datom vremenskom periodu. Neispunjenje obaveza se može desiti samo u određeno vrijeme tokom procijenjenog perioda, ukoliko se nije prethodno prestalo sa priznavanjem proizvoda a još uvijek je u portfoliju. Koncept PD-a je dalje objašnjen u Napomeni 5.2.4.2.

• EAD - Izloženost prilikom neispunjenja obaveza predstavlja procjenu izloženosti na dan u budućnosti kada se očekuje neispunjavanje obaveza, uzimajući u obzir očekivane promjene u izloženosti nakon datuma izvještavanja, uključujući otplate glavnice i kamate, bilo da je ugovoreno po ugovoru ili na drugi način, očekivana povlačenja po partijama i obračunatu kamatu od propuštenih plaćanja. EAD je dalje objašnjen u Napomeni 5.2.4.2.

• LGD Gubitak u slučaju neizmirenja obaveza je procjena gubitaka koji se javlja u slučaju neizmirenja obaveza u određeno vrijeme. Zasniva se na razlici između ugovorenih novčanih tokova i novčanih tokova koje bi kreditor očekivao da primi, uključujući i realizaciju bilo kojeg kolaterala. To je obično izraženo kao procenat EAD-a. LGD je dalje objašnjen u Napomeni 5.2.4.2.

Izuzev kreditnih kartica i drugih revolving kredita, za koje je posebno naveden tretman u Napomeni 3.10.4, maksimalni period za koji se utvrđuju kreditni gubici je ugovoreni životni vijek finansijskog instrumenta, osim ako Banka imam zakonsko pravo za utvrđivanje kraćeg perioda. Gubici i otpuštanja od obezvređenja se obračunavaju i objelodanjuju odvojeno od gubitaka ili dobitaka promjene koji se obračunvaju kao usklađivanje knjigovodstvene vrijednosti finansijske imovine. Rezervisanja za ECL za neiskorištene obaveze po kreditima se procjenjuju u skladu sa Napomenom 5.2.4. Obračun ECL-a (uključujući i ECL-ove povezane sa neiskorištenim dijelom kredita) za revolving proizvode kao što su kreditne kartice je pojašnjen u Napomeni 3.10.4.


22

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.10. Obezvređenje finansijske imovine (nastavak) 3.10.2. Izračunavanje ECL-a (nastavak) Modeli ECL metoda su sažete u nastavku:

• Stage 1: 12m ECL obračunava se kao dio LECL-ova, koji predstavljaju ECL-ove koji proizilaze iz događaja koji dovode do nemogućnosti otplate finasijskih instrumenata, a koji su mogući u roku od 12 mjeseci od dana izvještavanja. Banka računa 12m ECL rezervisanje na temelju očekivanog neispunjenja obaveza u vremenskom periodu od 12 mjeseci nakon datuma izvještavanja. Ove očekivane 12-mjesečne vjerovatnoće su primijenjene na predviđene EAD i pomnožene sa očekivanim LGD te diskontovane koristeći orginalnu EKS.

• Stage 2: Kada zajam pokazuje značajno povećanje u kreditnom riziku od nastanka, Banka bilježi rezervisanje za LECL-ove. Metodologija je slična prethodno objašnjenoj, s tim da su PD i LGD procijenjeni kroz životni vijek instrumenta. Očekivani novčani nedostaci diskontovani su koristeći orginalnu EKS.

• Stage 3: Za kredite koji su obezvrijeđeni (definisano u Napomeni 5.2.), Banka priznaje doživotne kreditne gubitke za ove kredite. Metod je sličan onome primjenjenom u Stage 2, sa PD postavljenim na 100%.

• POCI: POCI imovina je finansijska imovina koja je umanjena za kreditne gubitke prilikom inicijalnog priznavanja. Banka prepoznaje kumulativne promjene u životnom vijeku ECL-a od priznavanja, putem procjene na individualnoj osnovi, na temelju ponderisane vjerovatnoce za sva scenarija, diskontovane sa EKS usklađenom za kreditni rizik.

• Obaveze po zajmu i akreditivi: Prilikom procjene LECL-a za neiskorištene obaveze po zajmovima, Banka procjenjuje očekivani dio obaveza koji će biti iskorišten u toku očekivanog životnog vijeka zajma. ECL se tada temelji na sadašnjoj vrijednosti očekivanih novčanih gubitaka ako je zajam iskorišten. Očekivani novčani gubici diskontovani su koristeći približnu vrijednost EKS-a zajma. Za kreditne kartice i revolving kredite koji uključuju i zajam i neiskorištene obaveze po zajmu, ECL se računaju zajedno s zajmom a prikazuju u okviru rezervisanja za vanbilansne obaveze. Za obaveze po zajmovima i akreditivima ECL se priznaje u okviru Rezervisanja.

• Finansijske garancije: Obaveza Banke za svaku garanciju mjeri se po višoj vrijednosti od prvobitno priznatog iznosa umanjenog za akumuliranu amortizaciju priznatu u bilansu uspjeha i ECL rezervisanja. U tu svrhu, Banka procjenjuje ECL na osnovu sadašnje vrijednosti očekivanih isplata kako bi se nadoknadili kreditni gubici pretrpljene od strane korisnika garancije. Gubici se diskontuju kamatnom stopom usklađenom za rizik koja je relevantna za izloženost. ECL-ovi koji se odnose na finansijske garancije priznaju se u okviru Rezervisanja.

3.10.3. Dužnički instrumenti po fer vrijednosti kroz ostalu sveobuhvatnu dobit (FVOCI) ECL-ovi za dužničke instrumente mjerene po FVOCI ne umanjuju knjigovodstvenu vrijednost ove finansijske imovine u bilansu stanja, koja ostaje mjerena po fer vrijednosti. Umjesto toga, iznos koji je jednak rezervisanju za kreditne gubitke koje bi nastalo da je imovina vrednovana po amortizovanom trošku priznaje se u ostaloj sveobuhvatnoj dobiti kao akumulirani iznos umanjenja vrijednosti, uz odgovarajući efekat na bilans uspjeha. Akumulirani gubitak priznat u okviru revalorizacionih rezervi se reklasifikije u bilans uspjeha pri prestanku priznavanja imovine. 3.10.4. Kreditne kartice i revolving krediti Proizvodi Banke obuhvataju različita prekoračenja po računu i kreditne kartice za pravna i fizička lica, za koje Banka ima pravo da otkaže i / ili umanji sredstva, uz otkazni rok. Banka ne ograničava izloženost kreditnim gubicima na period otkaznog roka ugovora, već umjesto toga obračunava ECL za period koji odražava očekivanja Banke o ponašanju korisnika, vjerovatnoću nemogućnosti otplate i buduće postupke smanjenja rizika od strane Banke, što bi moglo uključivati umanjenje ili otkazivanje sredstava. Na temelju dosadašnjih iskustava i očekivanja Banke, period za koji Banka obračunava ECL za ove proizvode je godinu dana.


23

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.10. Obezvređenje finansijske imovine (nastavak) 3.10.5. Informacije „okrenute budućnosti“ U svojim ECL modelima, Banka se oslanja na široki spektar informacija orijentisanih prema budućnosti koje su korištene kao ekonomski ulazni podaci, kao što su: rast BDP-a, promjena stope nezaposlenosti, promjena prosječne zarade, indeksi cijena nekretnina, promjena spoljnotrgovinske razmjene. Međutim, ulazni podaci i modeli korišteni za obračun ECL-ova ne mogu uvijek obuhvatiti sve karakteristike tržišta na dan finansijskog izvještavanja. Dodatno, imajući u vidu starost Banke i, posljedično toga, njenog portfolija, kretanja kvaliteta portfolija u budućnosti mogu imati kretanja koja nijesu u skladu sa tržišnim kretanjima. U vezi sa tim, povremeno su potrebna kvalitativna prilagođavanja ili ispravke koje služe kao privremene prilagodbe u slučaju kada su takve razlike materijalno značajne. Banka je razvila metodologiju u skladu sa kojom predviđa usaglašavanje sa trendovima na nivou bankarskog sistema u Crnoj Gori u toku procijenjenog perioda. Detaljnije informacije o ovim ulaznim podacima i analizi osjetljivosti navedene su u Napomeni 5.2. 3.10.6. Vrednovanje kolaterala Kako bi se ublažio kreditni rizik vezan za finansijsku imovinu, Banka nastoji koristiti kolateral, gdje je to moguće. Kolateral se može pojaviti u različitim oblicima, kao što su gotovina, hartije od vrijednosti, akreditivi / garancije, nekretnine, potraživanja, zalihe, ostala nefinansijska imovina i kreditna poboljšanja kao što su sporazumi o netiranju. Računovodstvena politika Banke za kolaterale koja se dodjeljuje uzimajući u obzir aranžmane za kreditiranje, ista je u MSFI-u 9 kao i u MRS-u 39. Kolaterali, osim stečene imovine, ne bilježe se u bilansu stanja Banke. Međutim, fer vrijednost kolaterala utiče na obračun ECL-ova. Obično se procjenjuju na minimalnu vrijednost po nastanku, te ponovno procjenjuju na tromjesečnoj osnovi. Međutim, određeni kolaterali, na primjer, gotovina, vrednuju se na dnevnom nivou. Uticaji različitih kreditnih poboljšanja Banke su detaljnije objašnjeni u Napomeni 5.2. Do određene mjere, Banka koristi trenutne podatke na tržištu za vrednovanje finansijske imovine koja se drži kao kolateral. Ostala finansijska imovina koja nema lako odredivu tržišnu vrijednost, vrednuje se primjenom modela. Nefinansijski kolaterali, kao što su nekretnine, vrednuju se na temelju podataka koje pružaju treće strane kao što su ovlašćeni procjenitelji ili na temelju indeksa cijena nekretnina. 3.10.7. Vrednovanje kolaterala Prema MSFI 9, računovodstvena politika Banke ostaje ista kao što je bila u MRS 39. Politika Banke treba utvrditi može li se preuzeta imovina iskoristiti za interne potrebe ili se treba prodati. Imovina namijenjena za interne potrebe prenosi se na relevantnu kategoriju imovine, po nižoj od vrijednosti od preuzete vrijednosti ili knjigovodstvene vrijednosti izvornog sredstva osiguranja. Imovina za koju je određeno da se treba prodati prebacuje se na imovinu namijenjenu prodaji, po fer vrijednosti (ako je finansijska imovina), a za imovinu koja nije finansijska, po fer vrijednosti umanjenoj za trošak prodaje na dan preuzimanja, a u skladu sa politikom Banke. 3.10.8. Otpisi Prema MSFI 9, računovodstvena politika Banke ostaje ista kao što je bila u MRS 39. Finansijska imovina otpisuje se djelimično ili u cijelosti samo ako Banka odustane od naplate. Ako je iznos koji treba otpisati veći od akumuliranih rezervisanja za kreditne gubitke, razlika se najprije obračunava kao dodatno rezervisanje koje se onda sučeljava sa bruto knjigovodstvenom vrijednošću. Bilo koja naknadna naplata umanjuje troškove za kreditne gubitke.


24

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.10. Obezvređenje finansijske imovine (nastavak)

3.10.9. Forborne i modifikovani krediti

Banka ponekad pravi koncesije ili izmjene prvobitnih uslova kredita kao odgovor na finansijske poteškoće dužnika, umjesto da uzme u posjed ili na drugi način izvrši naplatu kolaterala. Banka smatra kredit forborne kada su takve koncesije ili izmjene rezultat trenutnih ili očekivanih finansijskih poteškoća dužnika, a Banka se ne bi složila sa tim izmjenama u slučaju da je dužnik finansijski stabilan. Forbearance može uključivati produženje roka otplate i saglasnost sa novim uslovima kredita. Nakon ponovnog pregovaranja o uslovima, svako umanjenje vrijednosti se mjeri pomoću originalne EKS izračunate prije izmjene uslova. Politika Banke je da prati forborne kredite da bi se osiguralo da će buduća plaćanja i dalje biti vjerovatna. Odluke o prestanku priznavanja i klasifikovanju u Stage 2 i Stage 3 ili POCI utvrđuju se od slučaja do slučaja primjenom testova kvalitativnih i kvantitativnih efekata modifikacije uslova. Ukoliko se ovim procesima utvrdi gubitak po zajmu, njime se upravlja i objavljuje se kao obezvrijeđeno Stage 3 forborne sredstvo ili POCI dok se ne naplati ili otpiše. Nakon što se sredstvo klasifikuje kao forborne, ostaje forborne najmanje 24 mjeseca probnog (cooling) perioda. Da bi se kredit reklasifikovao iz forborne kategorije, klijent mora ispuniti navedene kriterije:

• Svi njegovi zajmovi se moraju smatrati performing, • Prošao je probni period od dvije godine od datuma kada je forborne ugovor performing, • Redovna plaćanja veća od beznačajnog iznosa glavnice ili kamate se vrše najmanje pola probnog

perioda, • Korisnik nema nijedan ugovor sa kojim kasni više od 30 dana.

Na 01.01.2018. i 31.12.2018. godine, svi foreborne krediti klasifikovani su u Stage 3. Ako su izmjene značajne (test kvalitativnih i kvantitaivnih efekata modifikacije), zajam se prestaje priznavati, prilikom čega mogu nastati POCI sredstva. Na 01.01.2018. i 31.12.2018. godine, Banka nema POCI sredstava.

3.10.10. Obezvređenje finansijskih instrumenata (primjenjivo prije 01.01.2018. godine)

U skladu sa Odlukom Centralne banke Crne Gore o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim rizikom u bankama („Sl. list CG”, br. 22/12, 55/12 i 57/13, 44/17 i 82/17) utvrđeni su: elementi upravljanja kreditnim rizikom, minimalni kriterijumi i način klasifikacije stavki aktive i vanbilansa po osnovu kojih je Banka izložena kreditnom riziku i način utvrđivanja rezervacija za pokriće potencijalnih gubitaka koji proizilaze iz izloženosti Banke kreditnom riziku.

U skladu sa navedenom Odlukom, Banka je dužna da za bilansne i vanbilansne stavke po osnovu kojih je izložena kreditnom riziku, najmanje jednom kvartalno, vrši procjenu obezvređenja (za stavke bilansne aktive), odnosno procjenu vjerovatnog gubitka (za vanbilansne stavke), kao i da te stavke klasifikuje u odgovarajuću klasifikacionu grupu, u skladu sa pomenutom Odlukom. Takođe, Banka je dužna da utvrdi metodologiju za procjenu obezvređenja bilansne aktive i vjerovatnog gubitka po vanbilansnim stavkama u skladu sa MRS 39.

Za svrhe obračuna ispravki vrijednosti kreditnih potraživanja, Banka je propisala Proceduru za utvrđivanje ispravki vrijednosti bilansne aktive i rezervi za gubitke po vanbilansnim stavkama. Procedurom za uvrđivanje ispravke vrijednosti bilansne aktive i rezervi za gubitke po vanbilansnim stavkama definišu se postupci koji se primjenjuju pri inicijalnom procjenjivanju i priznavanju kredita i potraživanja, kao i pri naknadnom vrednovanju, postupci koji se primjenjuju pri procjenjivanju i priznavanju rezervisanja po potencijalnim obavezama, kao i nadležnosti i odgovornosti u tom procesu.

Banka vrši pregled potraživanja i drugih plasmana u cilju procjene ispravke vrijednosti i rezervisanja na mjesečnom nivou. Informacije koje mogu ukazati na gubitke po osnovu potraživanja i plasmana uključuju: neredovnost i kašnjenje u izmirivanju obaveza, tržišne i ekonomske uslove na lokalnom nivou koji uslovljavaju kašnjenja u izmirivanju obaveza i sl. Procjene rukovodstva o obezvređenju potraživanja i drugih plasmana putem procjene budućih tokova gotovine se baziraju na stvarnim gubicima iz prošlosti, koji su realizovani na finansijskim sredstvima sa sličnim rizikom i sličnim uzrocima obezvređenja. Metodologija i pretpostavke od kojih se polazi pri definisanju iznosa i perioda priliva gotovine po osnovu plasmana su predmet redovne provjere u cilju svođenja na minimum razlike između procijenjenih gubitaka i stvarnih gubitaka.


25

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.10. Obezvređenje finansijske imovine (nastavak) 3.10.10. Obezvređenje finansijskih instrumenata (primjenjivo prije 01.01.2018. godine) (nastavak) Pri obračunu iznosa obezvređenja bilansne aktive i vjerovatnog gubitka po osnovu vanbilansnih stavki, Banka uzima u obzir i novčane tokove po osnovu sredstava obezbjeđenja potraživanja. Procedurom za upravljanje kolateralima definisane su vrste sredstva obezbjeđenja, način utvrđivanja njihove vrijednosti, kao i očekivani period u kome će se unovčiti. Obezvređenje kredita koje umanjuje vrijednost kredita, evidentira se na računu ispravki vrijednosti u okviru bilansa stanja i priznaje se kao rashod u okviru bilansa uspjeha.

U cilju obezbjeđenja razumnog, opreznog i pravovremenog utvrđivanja gubitaka, Banka identifikuje potraživanja za koja će se obračun ispravke vrijednosti bilansne aktive sprovesti:

Na pojedinačnoj osnovi (individualna procjena):

- koja ne pripadaju grupi malih potraživanja (MZK-materijalno značajni krediti), ako procijeni da postoji objektivni dokaz obezvređenja,

- po kojima je dužnik banka ili neka druga finansijska institucija, - kao i za plasmane u hartije od vrijednosti koje se ne kotiraju na zvaničnom tržištu (berzi) i

hartije od vrijednosti koje se čuvaju do dospijeća, bez obzira na materijalnu značajnost. Na grupnoj osnovi:

- koja pripadaju grupi malih potraživanja (MMZK), - koja ne pripadaju grupi malih potraživanja (MZK) ako se procijeni da nije došlo do porasta kreditnog

rizika, - kod kojih obračunom na pojedinačnoj osnovi nije utvrđen iznos ispravke vrijednosti bilansne aktive, - po osnovu provizija iz platnog prometa i drugih potraživanja koja nemaju elemente za svođenje na

sadašnju vrijednost (diskontovanje). Grupu malih potraživanja čine potraživanja od onih dužnika čiji iznos ukupnih potraživanja (prije umanjenja za iznos ispravki vrijednosti bilansne aktive) na dan obračuna nije veći od EUR 50.000. Procjene pojedinačnog obezvređenja kredita i potraživaja moraju biti zasnovane na dokazivim i razumnim pretpostavkama, uz kontinuiranu primjenu utvrđenih pravila na osnovu utvrđene Procedure za obračun gubitaka na sistematičan način, primjenom realnog rasuđivanja i konzistentno tokom vremena. Banka ustanovljava individualnu ispravku vrijednosti za plasmane za koje je identifikovano obezvređivanje, odnosno ako:

postoje objektivni dokazi obezvređivanja koji su rezultat jednog ili vise događaja nastalih nakon inicijalnog priznavanja bilansnih potraživanja;

objektivni podaci ukazuju da postoji mjerljivo smanjenje budućih tokova gotovine bilansnog potraživanja ili grupe potraživanja.

Kada postoje objektivni dokazi o postojanju obezvređenja kredita, tada se iznos obezvređenja procjenjuje na osnovu budućih očekivanih događaja kao razlika između knjigovodstvene vrijednosti kredita i sadašnje vrijednosti očekivanih budućih novčanih tokova po kreditu. Sadašnja vrijednost kredita se utvrđuje diskontovanjem očekivanih priliva po kreditu primjenom efektivne kamatne stope konkretnog kredita. Izuzetno, ako je za određeno potraživanje rok u kome se očekuju budući novčani tokovi kraći od godinu dana - iznos obezvređenja bilansne aktive Banka može da utvrdi kao razliku između knjigovodstvene vrijednosti potraživanja i očekivanih budućih novčanih tokova po tom potraživanju. Iznosi očekivanih priliva po kreditu procjenjuju se na osnovu dokaza o planiranim novčanim tokovima dužnika (primarni izvori). Procjena broja dana kašnjenja naplate određenog potraživanja od dužnika utvrđuje se sagledavanjem svih relevantnih dokaza o vremenu realizacije planiranih novčanih tokova dužnika, kao i iskustvenih podataka o kašnjenju u plaćanju tog dužnika.


26

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.10. Obezvređenje finansijske imovine (nastavak) 3.10.10.Obezvređenje finansijskih instrumenata (primjenjivo prije 01.01.2018. godine) (nastavak) U obračun očekivanih budućih novčanih tokova po osnovu kredita ulaze i sredstva od realizacije kolaterala (sekundarni izvori), ukoliko se procijeni da ne postoje objektivni dokazi da kredit može da bude namiren iz očekivanih budućih tokova iz redovnog poslovanja i da će realno biti namiren iz sredstava obezbjeđenja. U zavisnosti od vrste sredstava obezbjeđenja, iznos i očekivano vrijeme naplate definisano je Procedurom za upravljanje kolateralima. U određenim slučajevima kada za to postoje objektivni dokazi, ukupna sadašnja vrijednost kredita predstavlja zbir sadašnje vrijednosti očekivanih budućih novčanih tokova po kreditu (primarni izvor) i sadašnje vrijednosti očekivanih budućih novčanih tokova po kolateralu (sekundarni izvor). Procedura za obezvređenje bilansne aktive podrazumijeva:

Grupisanje kredita i potraživanja u bonitetne grupe prema sličnim karakteristikama u pogledu kreditnog rizika

Procjena obezvređenja na grupnoj osnovi Definisanje procenta obezvređenja na osnovu migracija kategorija rizičnosti Naplata potraživanja Utvrđivanje osnovice za obezvređenje kredita i potraživanja Obračun obezvređenja (ispravki vrijednosti) kredita i potraživanja.

Prva faza grupisanja kredita se zasniva na njihovim sličnim karakteristikama u pogledu kreditnog rizika prema kriterijumima definisanim Internim sistemom rejtinga u okviru Procedure za interni rejting i to na sledeći način:

Prva (I) bonitetna grupa obuhvata podgrupe rizika AAA, AA, A, A- i A- - iz Internog sistema rejtinga; Druga (II) bonitetna grupa obuhvata podgrupe rizika BBB, BB, B, B- i B- - iz Internog sistema rejtinga; Treća (III) bonitetna grupa obuhvata podgrupe rizika C1, C2 i C3 iz Internog sistema rejtinga; Četvrta (IV) bonitetna grupa obuhvata grupu rizika D iz Internog sistema rejtinga; Peta (V) bonitetna grupa obuhvata grupu rizika E iz Internog sistema rejtinga.

U slučaju postojanja više partija kredita datih jednom klijentu u prvoj fazi grupisanja se svi krediti dati jednom klijentu svrstavaju u jednu bonitetnu grupu, osim potraživanja sa sumnjivim i spornim pravnim osnovom koja se svrstavaju u petu bonitetnu grupu. Naknadno se u slučaju potrebe, pojedine partije kredita istog klijenta mogu svrstati u susjedne bonitetne grupe sa nižim stepenom kreditnog rizika (s tim da te razlike ne mogu biti značajnije). Postupak formiranja bonitetnih grupa, vrši se nakon segmentacije portfolia fizičkih lica i poljoprivrednika na MZK i MMZK, prema grupama sličnog nivoa kreditnog rizika po blagovremenosti u izmirivanju obaveza prema Banci u grupe od I do V, i to:

Prva (I) bonitetna grupa obuhvata podgrupe rizika do 30 dana docnje; Druga (II) bonitetna grupa obuhvata podgrupe rizika od 31 do 90 dana docnje; Treća (III) bonitetna grupa obuhvata podgrupe rizika od 91 do 270 dana docnje; Četvrta (IV) bonitetna grupa obuhvata podgrupe rizika od 271 do 365 dana docnje; Peta (V) bonitetna grupa obuhvata podgrupu rizika preko 365 dana docnje.

Potraživanja sa sumnjivim i spornim pravnim osnovom, kao i potraživanja koja su utužena, svrstavaju se u petu bonitetnu grupu.


27


3.10. Obezvređenje finansijske imovine (nastavak)

3.10.10.Obezvređenje finansijskih instrumenata (primjenjivo prije 01.01.2018. godine) (nastavak)

Procjenjivanje obezvređenja bez obzira na materijalnu značajnost, utvrđuje se za svaku bonitetnu grupu posebno, na grupnoj osnovi, osim za klijente koji su pojedinačno obezvrijeđeni. Procjena obezvređenja bilansne aktive na grupnoj osnovi vrši se za sva potraživanja kod kojih se ova obezvređenja ne mogu direktno povezati s tim potraživanjima, ali za koje se na osnovu iskustva može procijeniti da postoje u kreditnom portfoliju. Procjena obezvređenja bilansne aktive na grupnoj osnovi predstavlja zajedničku procjenu budućih novčanih tokova pojedinačne grupe potraživanja na osnovu podataka o gubicima iz ranijih perioda za potraživanja s karakteristikama kreditnog rizika sličnim onima u toj grupi, a u skladu sa Procedurom za utvrđivanje ispravki vrijednosti bilansne aktive i rezervi za gubitke po vanbilansnim stavkama.

Vjerovatnoća nastanka statusa neizmirivanja obaveza dužnika (PD) se dobija na osnovu migracionih matrica, kao procenat po svakoj bonitetnoj grupi, koji pokazuje koliki je iznos angažovanja klijenata početkom perioda bio u određenoj bonitetnoj grupi van defaulta, a na kraju perioda završio u kategoriji defaulta.

PD = Iznos defaulta / ukupna izloženost

Cijeneći specifičnosti u poslovanju sa klijentima, posebno se utvrđuju migracije za portfolio pravnih lica, portfolio stanovništva, banaka i portfolio preduzetnika:

za pravna lica, mikro klijente, banke i preduzetnike prema kriterijumima internog sistema rejtinga, fizička liza prema kriterijumu docnje po vrstama proizvoda.

Migracije kategorija rizika se utvrđuju za period od godinu dana, svakog kvartala, a primjenjuju se u toku kvartala, osim za 31. decembar kada se primjenjuju godišnje migracije za tu poslovnu godinu. Ako se prilikom izračunavanja migracija kategorija rizika dobiju procenti koji nemaju kontinuitet po nivou rizika (na primjer: procenat migracija 2. grupe je veći od procenta migracija 3. grupe i sl.), onda se veći procenat primjenjuje na nižu grupu internog rejtinga (na primer: procenat migracija 2. grupe se primjenjuje na 3. grupu i sl.). Procenti dobijeni na osnovu vjerovatnoće nastanka statusa neizmirivanja obaveza (migracione matrice), koriguju se za procenat naplate potraživanja IV i V bonitetne grupe, na osnovu kojih se dobija korigovani procenat migracija, odnosno grupni procenat obezvređenja. Kod osnovice za obračun obezvređenja kredita i potraživanja neophodno je utvrditi njenu bilansnu izloženost (knjigovodstvena vrijednost) koja je pokrivena kolateralom i onu koja nije pokrivena kolateralom. Na osnovu pribavljenih sredstava obezbjeđenja, za svaku partiju kredita utvrđuje se neto osnovica koja se izračunava tako što se ukupna knjigovodstvena vrijednost umanji za iznos sredstva obezbjeđenja korigovanih kolateralnim faktorom.

Za svaku vrstu kolaterala primjenjuje se odgovarajući kolateralni faktor u skladu sa Procedurom za upravljanje kolateralima i predstavlja stopu maksimalnog vrednovanja materijalne vrijednosti instrumenta obezbeđenja. Za izračunavanje neto osnovice u obzir se uzimaju sljedeća sredstva obezbjeđenja: gotovinski depoziti, hipoteke/fiducije, ručne zaloge, zaloge na hartije od vrijednosti, zaloge na robnom zapisu, garancije, u skladu sa Procedurom za upravljanje kolateralima kojim se bliže definiše postupak vrednovanja kolaterala. Ako se procijeni da sredstvo obezbjeđenja nije utrživo ili mu je značajno umanjena tržišna vrijednost, sredstvo obezbjeđenja se može isključiti iz obračuna obezvređenja kredita i potraživanja, ili se njegova vrijednost može umanjiti ispod vrijednosti korigovane kolateralnim faktorom. Korigovana vrijednost kolaterala predstavlja vrijednost kolaterala dobijenu primjenom kolateralnog faktora na procijenjenu tržišnu vrijednost kolaterala (dobija se kao proizvod tržišne vrijednosti kolaterala i kolateralnog faktora). Iznos obezvređenja bilansne aktive izračunava se tako što se utvrđeni procenat obezvređenja primijeni na neto osnovicu za obračun obezvređenja bilansne aktive, po svakom pojedinačnom plasmanu. Na dan 31. decembra 2017. godine, ispravka vrijednosti kredita iznosila je EUR 415 hiljada. Od navedenog iznosa ispravka vrijednosti za individualno ocijenjene klijente je EUR 77 hiljada, dok je ispravka vrijednosti za klijente koji su na grupnoj ocjeni EUR 338 hilj.


28

3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA (NASTAVAK) 3.11. Nekretnine, postrojenja, oprema i nematerijalna ulaganja Nekretnine, postrojenja i oprema Nekretnine, postrojenja i oprema iskazuju se po nabavnoj vrijednosti umanjenoj za akumuliranu ispravku vrijednosti. Nabavna vrijednost uključuje izdatke direktno pripisive nabavljenom sredstvu. Nabavnu vrijednost čini vrijednost po fakturi dobavljača, uvećana za zavisne troškove po osnovu nabavke i troškove dovođenja sredstva u stanje funkcionalne pripravnosti. Amortizacija se ravnomjerno obračunava na nabavnu vrijednost sredstava, s ciljem da se u potpunosti otpišu u toku njihovog korisnog vijeka trajanja. Obračun amortizacije počinje kada se sredstva stave u upotrebu. Stopa u %

Nekretnine

3,3

Kompjuterska oprema 20,0 Namještaj i druga oprema 15,0 Klimatizacioni sistem 10,0 Vozila 15,0

Period amortizacije počinje onda kada su sredstva raspoloživa za upotrebu. Dobici i gubici po osnovu otuđenja sredstva utvrđuju se kao razlika između novčanog priliva i knjigovodstvene vrijednosti. Nije bilo promjena korisnog vijeka trajanja nekretnina, postrojenja i opreme u odnosu na prethodnu godinu. Nematerijalna ulaganja Nematerijalna ulaganja se iskazuju po trošku umanjenom za akumuliranu amortizaciju i umanjenje vrijednosti. Nematerijalna ulaganja predstavlja softver. Amortizacija se priznaje u bilansu uspjeha proporcionalnom metodom tokom procijenjenog korisnog vijeka.

Stopa u %

Nematerijalna ulaganja 20,0-30,0

Nije bilo promjena korisnog vijeka trajanja nematerijalnih ulaganja u odnosu na prethodnu godinu. 3.12. Ispravka vrijednosti materijalne i nematerijalne imovine Na dan bilansa stanja, rukovodstvo Banke analizira vrijednosti po kojima je prikazana nematerijalna i materijalna imovina Banke. Ukoliko postoji indikacija da je neko sredstvo obezvrijeđeno, nadoknadiv iznos te imovine se procjenjuje kako bi se utvrdio iznos obezvređenja. Ukoliko je nadoknadivi iznos nekog sredstva procijenjen kao niži od vrijednosti po kojoj je to sredstvo prikazano, postojeća vrijednost tog sredstva se umanjuje do visine nadoknadive vrijednosti.

Gubitak po osnovu obezvređenja vrijednosti imovine priznaje se kao rashod tekućeg perioda i iskazuje se u okviru ostalih rashoda. Ako naknadno dođe do situacije da gubitak zbog obezvređenja priznat u ranijim godinama ne postoji ili se smanjio, vrijednost sredstva se povećava do revidirane procjene o njegovoj naknadivoj vrijednosti, ali tako da povećana vrijednost po kojoj se sredstvo vodi ne bude veća od vrijednosti po kojoj bi se sredstvo vodilo da nije bio u prethodnim godinama priznat utvrđeni gubitak zbog obezvređivanja sredstava.

3.13. Rezervisanja Rezervisanja se priznaju kada Banka ima važeću zakonsku ili izvedenu obavezu koja je rezultat prošlih događaja, kada je u većoj mjeri vjerovatno da će za podmirenje obaveze biti potreban odliv sredstava i kada se iznos obaveza može pouzdano procijeniti.


29


3.13. Rezervisanja (nastavak)

Rezervisanja se odmjeravaju po sadašnjoj vrijednosti izdataka potrebnih za izmirenje obaveza. Rezervisanja se revidiraju na datum svakog bilansa stanja i koriguju tako da odražavaju najbolju sadašnju procjenu. Ukoliko više nije vjerovatno da će odliv sredstava koji generišu ekonomske koristi biti potreban za izmirenje date obaveze, rezervisanje se ukida preko bilansa uspjeha. 3.14. Naknade zaposlenima Doprinosi kojima se obezbjeđuje socijalna sigurnost zaposlenih U skladu sa propisima koji se primjenjuju u Crnoj Gori, Banka je u obavezi da plaća doprinose državnim fondovima kojima se obezbjeđuje socijalna sigurnost zaposlenih. Ove obaveze uključuju doprinose za zaposlene na teret poslodavca u iznosima obračunatim po stopama propisanim relevantnim zakonskim propisima. Banka je, takođe, obavezna da od bruto plata zaposlenih obustavi doprinose i da ih, u ime zaposlenih, uplati tim fondovima. Doprinosi na teret poslodavca i doprinosi na teret zaposlenog se evidentiraju na teret rashoda perioda na koji se odnose.

Obaveze po osnovu otpremnina ili drugih dugoročnih naknada zaposlenima

U skladu sa Opštim kolektivnim ugovorom, Banka je u obavezi da prilikom odlaska u penziju zaposlenom isplati otpremninu u visini 3 minimalne neto zarade. Pravo na navedenu naknadu je obično uslovljeno preostaloj dobi zaposlenog u radu do penzionisanja i/ili završetku minimalnog perioda rada. Očekivani troškovi tih naknada su nastali u periodu od zapošljavanja. Banka vrši rezervisanje na bazi procijenjene sadašnje vrijednosti sredstava izdvojenih za otpremnine za odlazak u penziju nakon ispunjenih uslova. Rezervisanja za otpremnine se obračunavaju primjenom metode projektovanja po jedinici prava, diskontovanjem procijenjenih budućih odliva. Aktuarski dobici i gubici se priznaju u periodu u kojem su nastali u ostalom ukupnom rezultatu. U ovim finansijskim iskazima nisu izvršena rezervisanja po osnovu navedenih beneficija zaposlenih. Po procjeni rukovodstva Banke nema materijalno značajnih efekata po tom osnovu na finansijske iskaze u cjelini, imajući u vidu starosnu strukturu i broj zaposlenih, takođe nije bilo fluktuacija zaposlenih i drugih promjena.

3.15. Finansijske obaveze

Finansijske obaveze se inicijalno priznaju po fer vrijednosti umanjenoj za nastale troškove transakcije. Finansijske obaveze se naknadno iskazuju po amortizovanoj vrijednosti primjenom metode efektivne kamatne stope. Razlika između ostvarenog priliva (umanjenog za troškove transakcije) i vrijednosti otplata, priznaje se u bilansu uspjeha u periodu korišćenja kredita primjenom metode efektivne kamatne stope.

3.16. Finansijske garancije

U redovnom poslovanju, Banka daje finansijske garancije, koje se sastoje od garancija, činidbenih garancija i mjenica. Finansijske garancije početno se priznaju u finansijskim iskazima po fer vrijednosti, sa ugovorenom naknadom. Naknadno vrednovanje obaveze Banke, po svakoj garanciji vrši se po većoj od amortizovane naknade i najbolje procjene troška potrebnog za izmirenje obaveze koja može nastati kao rezultat date garancije.

Svako povećanje obaveze po osnovu finansijskih garancija se prenosi u bilans uspjeha. Primljena naknada je priznata u bilansu uspjeha po pravolinijskoj metodi, tokom čitavog vijeka trajanja garancije.

3.17. Pravična (fer) vrijednost

Fer vrijednost finansijskih instrumenata

Određivanje fer vrijednosti finansijske imovine i obaveza za koje ne postoji uočljiva tržišna cijena zaht ijeva korišćenje različitih tehnika vrijednovanja. Za finansijske instrumente kojima se ne trguje često i koji imaju nisku cjenovnu transparentnost, fer vrijednost je manje objektivna i zahtijeva određene stepene varijacije u procjenjivanju koji zavise od likvidnosti, koncentracije, neizvjesnosti tržišnih faktora, cjenovnih pretpostavki i ostalih rizika koji utiču na određeni instrument. Po procjeni rukovodstva Banke, knjigovodstvena vrijednost finansijskih sredstava i finansijskih obaveza objelodanjenih u finansijskim iskazima aproksimira fer vrijednost na dan bilansa.


30

4. OBJELODANJIVANJA PRELASKA Slijedeće tabele se odnose na usvajanje i uticaj MSFI 9 na izveštaj o finansijskom položaju i na zadržanu dobit uključujući e fekat zamjene kalkulacija nastalih kreditnih gubitaka po MRS 39 sa ECL-ovima prema MSFI 9.

MRS 39 31.12.2017. MSFI 9 01.01.2018.

Kategorija Bruto Neto Reklasifikovano

Ispravka vrijednosti Bruto Neto Kategorija

I Pregled aktive 129.264 127.782 - (1.690) 129.264 126.092 Novčana sredstva i računi depozita kod centralnih banaka

Krediti i potraživanja 19.801 19.801 - - 19.801 19.801

Amortizovani trošak

Krediti i potraživanja od banaka Krediti i potraživanja 2.556 2.556 - - 2.556 2.556


Krediti i potraživanja od klijenata Krediti i potraživanja 104.260 103.797 - (1.690) 104.260 102.107


Ostala sredstva Krediti i potraživanja 150 150 - - 150 150


Imovina - 2.497 1.478 - - 2.497 1.478 -

II Vanbilansne stavke 12.414 12.412 - (61) 12.414 12.351

Plative garancije Krediti i potraživanja 3.883 3.882 - (37) 3.883 3.845


Činidbene garancije Krediti i potraživanja 4.227 4.227 - (23) 4.227 4.204


Preuzete neopozive obaveze Krediti i potraživanja 4.304 4.303 - (1) 4.304 4.302


III Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju

Raspoloživo za prodaju 5.487 5.487 (5.487) - - -

Reklasifikovano u: finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz ostalu sveobuhvatnu dobit 5.487 - 5.487 5.487

FV kroz ostalu sveobuhvatnu dobit

IV Finansijska sredstva koja se drže do dospjeća

Drži se do dospjeća 2.414 2.414 (2.414) - - -

Reklasifikovano u: finansijska sredstva po amortizovanom trošku 2.414 - 2.414 2.414


UKUPNO (I + II + III + IV) 149.579 148.095 - (1.751) 149.579 146.344


31

4. OBJELODANJIVANJA PRELASKA (NASTAVAK) Banka nije mijenjala poslovni model upravljanja finansijskim instrumentima, stoga nije bilo efekata reklasifikacije na početno stanje akumuliranog gubitka iz ranijih godina. Jedini efekat tranzicije je dodatno obezvređenje kreditnog portfolija u iznosu od EUR 1.690 hiljada i dodatno rezervisanje za vanbilansne izloženosti u iznosu od EUR 61 hiljada. U hiljadama EUR

Obezvređenje:

Obezvređenje / Rezervisanje u

skladu sa MRS 39 / MRS 37

Ponovno odmjeravanje

Očekivani kreditni gubici u skladu sa MSFI 9

Krediti i potraživanja od klijenata 463 1.690 2.153 HoV koje se drže do dospjeća u skladu sa MRS 39 / po amortizovanom trošku u skladu sa MSFI 9 - - - HoV raspoložive za prodaju u skladu sa MRS 39 / po FV kroz ostalu sveobuhvatnu dobit u skladu sa MSFI 9 - - -

Vanbilansne izloženosti 2 61 63

UKUPNO 465 1.751 2.216


32

4. OBJELODANJIVANJA PRELASKA (NASTAVAK) Ukupan efekat na akumulirani gubitak iz prethodnih godina na 01.01.2018. godine iznosi EUR 1.751 hiljada.

MRS 39 odmjeravanje - 31.12.2017. Ponovno odmjeravanje MSFI 9 odmjeravanje - 01.01.2018.

Finansijska sredstva Kategorija

U hiljadama EUR Reklasifikacija Obezvređenje Ostalo Kategorija

U hiljadama EUR

Novčana sredstva i računi depozita kod centralnih banaka

Krediti i potraživanja 19.801 - - - Amortizovani trošak 19.801

Krediti i potraživanja od banaka

Krediti i potraživanja 2.556 - - - Amortizovani trošak 2.556

Krediti i potraživanja od klijenata

Krediti i potraživanja 103.797 - (1.690) - Amortizovani trošak 102.107

Hartije od vrijednosti - raspoložive za prodaju

Raspoloživo za prodaju 5.487 - - -

FV kroz ostalu sveobuhvatnu dobit 5.487

Hartije od vrijednosti - koje se drže do dospjeća

Drži se do dospjeća 2.414 - - - Amortizovani trošak 2.414

Ukupno finansijska sredstva 134.055 - (1.690) - 132.365

Banka nije mijenjala poslovni model upravljanja finansijskim instrumentima, tako da nije bilo reklasifikacija i jedini efekat je obezvređenje.


33

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA Banka je u svome poslovanju izložena različitim rizicima od kojih su najznačajniji:

kreditni rizik;

tržišni rizik;

rizik likvidnosti;

operativni rizik. Procedure za upravljanje rizicima su dizajnirane da identifikuju i analiziraju rizike, da definišu odgovarajuće limite i kontrole za upravljanje rizicima, kao i da prate izloženost Banke pojedinim rizicima. Procedure za upravljanje rizicima su predmet redovne kontrole u cilju adekvatnog odgovora na nastale promjene na tržištu, proizvodima i uslugama. Sektor za upravljanje rizicima je odgovoran za praćenje izloženosti Banke pojedinim rizicima o čemu se mjesečno izvještava Odboru direktora. Pored toga, praćenje izloženosti Banke pojedinim rizicima je u nadležnosti Komiteta za upravljanje kreditnim rizikom i Komiteta za upravljanje aktivom i pasivom. 5.1. Kreditni rizik Banka je izložena kreditnom riziku koji predstavlja rizik da dužnici neće biti u mogućnosti da dugovanja prema Banci izmire u potpunosti i na vrijeme. Banka vrši rezervisanja za gubitke po osnovu umanjenja vrijednosti, a koji se odnose na gubitke nastale na dan bilansa stanja. Značajne promjene u privredi, odnosno stanju pojedinih privrednih grana koje čine osnov kreditnog portfolija Banke, mogle bi dovesti do gubitaka koji se razlikuju od gubitaka po osnovu kojih je izvršeno rezervisanje na dan bilansa stanja. Stoga rukovodstvo Banke oprezno upravlja izloženošću kreditnom riziku. Centralna banka Crne Gore je donijela Odluku o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim rizikom u bankama („Sl. list CG“, br. 22/12, 55/12, 57/13, 44/17 i 82/17), koja se primjenjuje od 1. januara 2013. godine, i koja podrazumijeva primjenu Međunarodnih standarda finansijskog izvještavanja prilikom vrednovanja i iskazivanja stavki bilansne aktive i vanbilansnih stavki. Shodno navedenoj Odluci, Banka je utvrdila metodologiju za procjenu obezvređenja bilansne aktive i vjerovatnog gubitka po vanbilansnim stavkama. Banka metodologiju dosljedno primjenjuje, preispituje najmanje jednom godišnje i po potrebi prilagođava rezultatima preispitivanja. Banka takođe prilagođava i pretpostavke na kojima je metodologija zasnovana.

Ublažavanje kreditnog rizika podrazumijeva održavanje rizika na prihvatljivom nivou Banke, odnosno održavanje prihvatljivog kreditnog portfolija. Ublažavanje kreditnog rizika se sprovodi kroz ugovaranje adekvatnih sredstava obezbjeđenja potraživanja.

Za upravljanje kreditnim rizikom banka je usvojila sljedeća akta:

Politika upravljanja kreditnim rizikom Procedura za upravljanje kreditnim rizikom privrednih subjekata Procedura za upravljanje kreditnim rizikom retail-a Procedura za klasifikaciju plasmana Procedura za utvrđivanje ispravki vrijednosti i rezervisanja za gubitke po vanbilansnim stavkama Procedura za upravljanje kolateralima Procedura o vrstama i tehnikama za ublažavanje kreditnog rizika Procedura za upravljanje opcionim rizikom.

Izloženost kreditnom riziku ispoljava se kao rizik finansijskog gubitka koji nastaje kao posljedica nemogućnosti dužnika da ispuni sve ugovorene obaveze prema Banci. Banka upravlja preuzetim kreditnim rizikom tako što određuje limite u odnosu na velike kredite, pojedinačne korisnike kredita i povezana lica. Pomenuti rizici se kontinuirano prate i predmet su stalne kontrole. U skladu sa limitima propisanim od strane Centralne banke Crne Gore, granska koncentracija kredita je predmet kontinuiranog praćenja. Upravljanje izloženošću kreditnom riziku vrši se redovnom analizom sposobnosti korisnika kredita i potencijalnih korisnika kredita da otplaćuju obaveze po osnovu kamate i glavnice.


34

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.1. Kreditni rizik (Nastavak) 5.1.2. Maksimalna izloženost kreditnom riziku po bilansnim i vanbilansnim stavkama Sljedeća tabela prikazuje bruto maksimalnu izloženost kreditnom riziku bilansnih i vanbilansnih pozicija:

31.12.2018. 31.12.2017 .

Bruto Neto Bruto Neto

I. Pregled aktive

Gotovina i sredstva kod centralne banke

28.767

28.767

19.801

19.801

Krediti i potraživanja od banaka i drugih finansijskih institucija

3.224

3.224

2.556

2.556

Krediti i potraživanja od komitenata 134.267 131.727 104.260 103.797

Hartije od vrijednosti 3.245 3.245 7.901 7.901

Ostala sredstva 2.059 2.008 150 150

II. Vanbilansne stavke

Date garancije 10.747 10.637 8.110 8.109

Preuzete neopozive obaveze 4.496 4.431 4.304 4.303

Ostalo 1.793 1.793 - -

Ukupno (I+II) 188.598 185.832 147.082 146.617

Upravljanje kreditnim rizikom ostvaruje sektor za upravljanje rizicima u skladu sa usvojenom Strategijom upravljanja rizicima, politikom upravljanja kreditnim rizikom, procedurom upravljanja kreditnim rizikom, procedurom za utvrđivanje ispravke vrijednosti bilansne aktive i rezervi za gubitke po vanbilansnim stavkama, procedurom upravljanja kolateralima te drugim aktima kojima je regulisano upravljanje kreditnim rizikom. Kreditnim rizikom se upravlja kroz jasno propisane procedure identifikacije, mjerenja, kontrole i monitoringa kreditnog rizika. Za mjerenje kreditnog rizika se koristi analiza bonitetnosti, razvijeni alat za utvrđivanje rejtinga dužnika, klasifikacija u skladu sa regulatornim zahtjevima te ispravke vrijednosti u skladu sa međunarodnim računovodstvenim i standardima finansijskog izvještavanja. Sektor upravljanja rizicima daje mišljenje na kreditne prijedloge, verifikuje klasifikaciju izloženosti i ocjenu na bazi internog rejtinga, verifikuje ispravke vrijednosti te daje mišljenja na kvalitet predloženog kolaterala. Sektor upravljanja rizicima minimalno jednom mjesečno, za protekli mjesec odnosno kvartal, izvještava Odbor direktora o svim relevantnim pokazateljima koji se odnose na upravljanje kreditnim rizikom na nivou izloženosti i na nivou portfolija. Izloženost kreditnom riziku se djelimično kontroliše pribavljanjem instrumenata obezbjeđenja i garancija pravnih i fizičkih lica. Pored toga, fizička lica uglavnom svoju mjesečnu zaradu primaju preko tekućeg računa kod Banke, u cilju smanjenja kreditnog rizika. Tipovi instrumenata obezbjeđenja su:

depoziti;

pravo zaloge na industrijskim mašinama, hartijama od vrijednosti, zalihama i vozilima;

hipoteke na nepokretnostima i fiducijarni prenos vlasništva;

mjenice;

ovlašćenja;

administrativne zabrane;

žiranti i

polise osiguranja.


35

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.2. Rezervisanja za očekivane kreditne gubitke u skladu sa MSFI 9 Na svaki izvještajni datum, Banka vrši segmentaciju svog portfolija finansijskih instrumenata, pri čemu se uzima u obzir sličnost u nivou i prirodi kreditnog rizika. S obzirom na strukturu aktive Banke, po značajnosti izdvajaju se kreditni portfolio i portfolio dužničkih HoV, dok su svi ostali finansijski instrumenti grupisani u kategoriju ostali. Grupisanje kredita u portfolija koja prikazuju zajedničke karakteristike kreditnog rizika se obavlja po slijedećim kriterijumima:

- Vrsta klijenta - Vremenska kategorija (bucket)

Banka razlikuje dvije vrste klijenata: Pravna lica (PL) i Fizička lica (FL). Vremenske kategorije (bucket-i) razdjeljuju kredite u kategorije po osnovu dana kašnjenja. Segmentacija finansijskih instrumenata se može promijenjiti tokom vremena, naročito u dugom roku, kako nove informacije o individualnim i kolektivnim finansijskim instrumentima postaju dostupne ili se promijeni portfolio Banke (npr. uvođenje nove vrste kreditnog proizvoda, ili djelatnost klijenta postane važnija s obzirom na karakteristiku rizika, itd.). Kao rezultat, segmentacija je predmet periodičnog ponovnog razmatranja. Parametri korišćeni pri obračunu rezervisanja za kreditne gubitke (PD i LGD) su odvojeno procjenjeni po segmentima, u zavisnosti od vrste klijenta i vremenske kategorije (bucket-a). Od ostalih finansijskih instrumenata koji se odmjeravaju po amortizovanom trošku ili po fer vrijednosti kroz ostali sveobuhvatni rezultat, Banka u portfoliju trenutno ima:

- Novčana sredstva; - Depozite kod banaka i ostalih finansijskih institucija; - Garancije, akreditive i ostale vanbilansne izloženosti.

Sva novčana sredstva i depoziti kod banaka i ostalih finansijskih institucija su vrlo likvidna sredstva. Stoga se ona posebno razmatraju na individualnoj osnovi u odnosu na ostatak portfolija. Garancije, akreditivi i ostale vanbilansne izloženosti, grupišu se na identičan način kao i krediti i potraživanja od klijenata. 5.2.1. Staging proces U skladu sa osnovnim principom modela ECL, Banka sve finansijske instrumente grupiše u sljedeće faze (stage-eve):

Stage 1 (PL: Performing loans) Nije došlo do značajnog porasta kreditnog rizika od momenta originacije

Stage 2 (UPL: Under-performing loans) Došlo je do značajnog porasta kreditnog rizika od momenta originacije

Stage 3 (NPL: Non-performing loans) Finansijski instrument je obezvrijeđen (nastupio je default)

Na datum izvještavanja, svi finansijski instrumenti grupišu se u odgovarajuće faze (staging proces). MSFI 9 definiše minimalne kriterijume kojih se entiteti moraju pridržavati u staging procesu (30+ DPD za Stage 2, 90+ DPD za Stage 3). Pored minimalnih kriterijuma, zahtijeva se primjena dodatnih indikatora, pri čemu se potpuna automatizacija procesa smatra indikatorom lošeg upravljanja kreditnim rizikom. Banka, u skladu sa MSFI 9, za staging proces koristi sve raspoložive informacije dostupne na dan procjene bez dodatnog troška ili napora. Kako bi bilo moguće pristupiti staging procesu, prvobitno je neophodno odrediti definicije značajnog pogoršanja kreditnog rizika (SICR) od momenta originacije (priznavanja finansijskog instrumenta) kao i statusa neizvršenja obaveza (default).


36

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.2. Rezervisanja za očekivane kreditne gubitke u skladu sa MSFI 9 (nastavak) 5.2.1. Staging proces (nastavak) MSFI 9 definiše SICR kao značajnu promjenu rizika nastanka default-a u periodu očekivanog vijeka trajanja finansijskog instrumenta, a ne kao promjenu iznosa očekivanih kreditnih gubitaka. Takođe, standard navodi kao oborivu pretpostavku, bez obzira na metod procjene SICR-a, granicu od 30+ dana kašnjenja kao minimalnu definiciju SICR-a. U Banci, SICR je definisan ispunjenjem sljedećih uslova:

1) Dani kašnjenja su iznad 30 dana ali ispod 90 dana; 2) CBCG rejting je pogoršan u odnosu na trenutak originacije; 3) Stručno mišljenje analitičara Banke, zasnovano na dodatnim (finansijskim ili nefinansijskim)

informacijama, koje mogu biti dokumentovane. Prilikom definisanja default-a, Banka koristi član 178 Regulative (EU) br. 575/2013 (Regulativa CRR) kao i Smjernice EBA (European Banking Authority) o primjeni definicije default-a. Kao prag materijalnosti za definisanje default-a u Banci određen je na 200 EUR za pravna lica, odnosno 20 EUR za fizička lica. Dodatno, status default-a se za fizička lica dodjeljuje partiji, dok se za pravna lica isti dodjeljuje klijentu. Stoga, ako je bilo koja partija pravnog lica u default-u, smatra se da su sve partije istog pravnog lica u default-u. U Banci, default je definisan ispunjenjem barem jednog od sljedećih uslova:

1) Dani kašnjenja su iznad 90 dana; 2) Stečaj ili insolventnost klijenta; 3) Restruktuiranje kredita usljed nemogućnosti izvršenja obaveza; 4) Značajan pad procijenjene vrijednosti kolaterala koji pruža dužniku značajan podsticaj da prestane sa

otplatom duga; 5) Protest garancije (iznad 5% ukupne izloženosti klijenta ili EUR 5,000) koja nije naplaćena u roku od

30 dana; 6) Nedostatak saradnje od strane klijenta (dostava dokumentacije, odbijanje zahtjeva za dodatnim

kolateralom ili druge izmjene ugovornih uslova i sl.); 7) Nedostatak mjesečnog prihoda na računu koji predstavlja izvor otplate kredita (posebno značajno za

segment fizičkih lica); 8) Potraživanja od matičnog lica (ili povezanog lica od kojeg je entitet finansijski zavisan) smatraju se

obezvrijeđenim (razmatranje na nivou grupe). Banka dopušta da finansijski instrument klasifikovan u Stage 2 ili Stage 3 bude prebačen u bolji stage (tkz. ozdravljenje), uz postojanje sljedećih uslova:

• Iz Stage 3 u Stage 2 izloženost može preći nakon cooling perioda od 3 mjeseca. Dakle, nakon prestanka uslova koji su doveli do klasifikacije u Stage 3, izloženost nastavlja prudencijalno biti evidentirano kao Stage 3 naredna 3 mjeseca;

• Iz Stage 2 u Stage 1 izloženost može preći odmah nakon prestanka uslova koji su doveli do klasifikacije u Stage 2, osim u slučajevima kada je izloženost prethodno (prije Stage 2) bila u Stage 3. U tim slučajevima izloženost je prudencijalno još 3 mjeseca evidentirana u Stage 2, tj. cooling period je 3 mjeseca.

• Za sve restruktuirane kredite (koji nisu dobili status POCI, detaljno obrazloženo u Poglavljima 3 i 4), cooling period se udvostručava, tj. iznosi 6 mjeseci za prelazak u Stage 2 i dodatnih 6 mjeseci za prelazak u Stage 1.


37

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.2. Rezervisanja za očekivane kreditne gubitke u skladu sa MSFI 9 (nastavak) 5.2.2. Modifikacija imovine (modifikovana finansijska imovina) Finansijski instrumenti, kojima se, u toku njihovog trajanja, mijenjaju ugovorene odredbe i takve promjene imaju direktan uticaj na ugovorene novčane tokove („modifikovana finansijska sredstva“), moraju biti posebno tretirana, u skladu sa MSFI 9, u smislu sljedećih aktivnosti:

- priznavanje efekata koji poističu iz promjene inicijalno ugovorenih odredbi u toj mjeri da nisu ispunjeni uslovi za prestanak priznavanja (modifikovani dobitak ili gubitak);

- određivanje polazne tačke za procjenu ugovornih osobina novčanog toka u odnosu na SPPI test; - određivanje polazne tačke za procjenu da li se značajno promijenio kreditni rizik finansijskog

sredstva, u odnosu na inicijalno priznavanje. U praksi, u Banci jedino krediti klijentima mogu potencijalno biti modifikovana imovima, u procesu aneksiranja ugovora o kreditu ili reprogramiranja postojećih obaveza klijenta. Korisnici kredita mogu pregovarati o ugovorenim uslovima duga iz više razloga. Nekada dužnik traži povoljnije uslove od Banke, a nekada dužnik može da bude u finansijskim poteškoćama i potrebna mu je promjena uslova kredita, kao što je promjena kamatne stope, odnosno produženje roka dospjeća. Banka u ovom procesu mora da razmotri sljedeća pitanja:

- da li modifikacija dovodi do prestanka priznavanja postojećeg sredstva i priznavanja novog sredstva; - da li je modifikacija rezultat značajnog povećanja kreditnog rizika u odnosu na originaciju; - da li je modifikacija rezultat default-a klijenta (nastalog formalno ili očekivanog).

MSFI 9 ne daje konkretne smjernice u dijelu uslova za prestanak priznavanja sredstava za koja su ugovorene odredbe promijenjene u toku njenog trajanja („modifikovana finansijska imovina“). Zbog toga je Banka razv ila odgovarajuću računovodstvenu politiku u skladu sa MRS 8 - Računovodstvene politike, promjene računovodstvenih procjena i greške. Banka procjenjuje da li je došlo do značajne promjene finansijskog sredstva, na osnovu kvalitativnih kriterijuma i to:

a) da li je prilikom izmjene došlo do sistemskih prepreka praćenja kontinuiteta izloženosti (npr. stara partija kredita je zatvorena, otvoren je novi kredit sa novim brojem partije);

b) da li je došlo do značajne promjene ugovornih uslova koji imaju posredan uticaj na kreditni rizik (npr. promjena kolaterala);

c) uzevši u obzir komercijalni interes banke za modifikaciju. Ukoliko su kvalitativni kriterijumi ispunjeni, tj. finansijski instrument je prepoznat i priznat kao modifikovana imovina, sljedeći korak je determinacija uzroka modifikacije, tj. razloga koji su doveli do potrebe za modifikacijom. Uopšteno govoreći, potrebno je odgovoriti da li je uzrok:

a) značajan porast kreditnog rizika (SICR) klijenta (djelimične teškoće u servisiranju postojećeg duga); b) nemogućnost otplate – default klijenta (značajne teškoće u servisiranju postojećeg duga); c) ostali razlozi (tržišni, poslovni, viša sila, itd.).

Zavisno od utvrđenog uzroka modifikacije, Banka različito tretira modifikovanu imovinu i to:

- ukoliko je razlog modifikacije značajan porast kreditnog rizika, ali ne i default klijenta, izloženost se klasifikuje u Stage 2 sa cooling periodom od 6 mjeseci i uključuje se u watchlist;

- ukoliko je razlog modifikacije default klijenta (default koji je formalno nastupio ili koji se neposredno očekuje), radi se test kvantitativnih kriterijuma modifikacije (zavisno od rezultata testa modifikovana imovina će biti prepoznata kao Stage 3 u cooling periodu ili kao POCI sredstvo);

- ukoliko je razlog modifikacije iz grupe ostalih razloga, izloženost ulazi u Staging proces (pretpostavka je da je u pitanju Stage 1).


38

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.2. Rezervisanja za očekivane kreditne gubitke u skladu sa MSFI 9 (nastavak) 5.2.2. Modifikacija imovine (modifikovana finansijska imovina) (nastavak) U skladu sa MSFI 9, dobitak ili gubitak od modifikacije imovine nastaje kao usklađivanje bruto knjigovodstvene vrijednosti finansijskog sredstva koje reflektuje promjenu ugovorenih novčanih tokova. Računovodstveni tretman zahtijeva evidentiranje:

- u bilansu uspjeha se razlika bruto knjigovodstvene vrijednosti finansijskog sredstva prije modifikacije i sadašnje vrijednosti novougovorenih budućih novčanih tokova, diskontovanih inicijalnom efektivnom kamatnom stopom, priznaje kao posebna stavka, kao „dobitak/gubitak od modifikacije“ finansijskih sredstava;

- u bilansu stanja razlika između bruto knjigovodstvene vrijednosti finansijskog sredstva prije modifikacije i sadašnje vrijednosti novougovorenih budućih novčanih tokova, diskontovanih inicijalnom efektivnom kamatnom stopom, priznaje se kao umanjenje bruto knjgovodstvene vrijednosti (kao „diskont“).

U slučaju da se dvije ili više partija kredita objedinjavaju u jedan kredit, inicijalna efektivna kamatna stopa se izračunava kao ponderisani prosjek efektivnih kamatnih stopa objedinjenih kredita (osnovica je bruto izloženost prije modifikacije). 5.2.3. POCI sredstva POCI sredstva (Purchased or Originated Credit-Impaired assets) su sredstva koja su u svom nastanku kreditno-obezvrijeđena. U principu, u momentu originacije, izvjesno je da je izloženost obezvrijeđena. Na dan inicijalnog priznavanja finansijskog sredstva, Banka je dužna da odredi da li je sredstvo obezvrijeđeno. Ovo se dešava u slučaju kupovine NPL-a ili restruktuiranih obezvrijeđenih finansijskih sredstava. Proces identifikacije POCI sredstava iz modifikovane imovine opisan je u Napomeni 5.2.2. POCI sredstvo je vjerovatno nabavljeno sa značajnim diskontom, koji odražava nastale kreditne gubitke. U slučaju kupovine NPL-a, ostvarena razlika između kupovne cijene i bruto knjigovodstvene vrijednosti plasmana predstavlja diskont. U slučaju modifikovane imovine, diskont je priznat na način opisan u Napomeni 5.2.2. Za ova sredstva, EKS se računa uzimajući u obzir inicijalne očekivane kreditne gubitke vijeka trajanja u procjenjenim novčanim tokovima (tj. koristi se tkz. kreditnim rizikom usklađena EKS - KUEKS). Za POCI sredstva, samo kumulativne promjene u očekivanim kreditnim gubicima vijeka trajanja u odnosu na inicijalno priznavanje se priznaju u bilansu uspjeha kao trošak rezervisanja (ili prihod u slučaju pozitivne promjene). Trošak ili prihod od rezervisanja se računa uzimajući u obzir nove procjene budućih novčanih tokova.


39

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.2. Rezervisanja za očekivane kreditne gubitke u skladu sa MSFI 9 (nastavak) 5.2.4. Metod procjene Jedna od osnovnih pretpostavki modela ECL je prepoznavanje očekivanih kreditnih gubitaka u periodu vijeka trajanja finansijskog instrumenta (LECL – lifetime ECL) prije nego instrument postane obezvrijeđen, tj. prije nastupanja default-a klijenta (iz čega proističe staging proces). MSFI 9 zahtijeva, u gotovo svim fazama procesa obračuna ECL, korišćenje svih raspoloživih informacija (dostupnih bez dodatnog značajnog troška ili napora) na datum procjene, gdje se potpuna automatizacija procesa smatra indikatorom nedovoljnog kvaliteta upravljanja kreditnim rizikom. Pred Bankom su 2 međusobno (u značajnoj mjeri) suprotstavljena cilja:

1) Iz razloga inkorporiranja što veće količine relevantnih informacija (često nefinansijskih) razmatrati značajan dio portfolija na individualnoj osnovi;

2) Iz razloga efikasnosti, tj. razumnog korišćenja raspoloživih resursa, koristiti model kojim se procjena vrši na kolektivnoj (grupnoj, skupnoj) osnovi.

Banka vrši podjelu portfolia na:

- Individualnu procjenu (IA – Individual Assessment); - Kolektivnu procjenu (CA – Collective Assessment).

Banka procjenjuje sredstvo individualno (IA) ako ispunjava jedan od sljedećih kriterijuma:

• Za kredite pravnim licima:

- Izloženosti iznad EUR 50 hiljada klasifikovani kao C, D ili E (prema CBCG bonitetu); - Izloženosti iznad EUR 1,000 hiljada;

• Za kredite fizičkim licima:

- Izloženosti iznad EUR 30 hiljada klasifikovani kao C, D ili E (prema CBCG bonitetu); - Izloženosti iznad EUR 300 hiljada;

• Dužničke HoV (državne ili korporativne obveznice), • POCI sredstva.

Rezervisanje za kreditne gubitke je obračunato kolektivno (CA) za:

• Sve klijente koji nisu individualno procijenjeni, • Ako je rezervisanje za kreditne gubitke jednako nuli za obračun na osnovi individualne procjene.

Ako je klijent ocijenjen individualno, ne može se vratiti na kolektivnu procjenu u narednom kvartalu. Dakle, primjenjuje se “cooling” period od 6 mjeseci. 5.2.4.1. Individualna procjena Prilikom individualne procjene, za obračun očekivanih kreditnih gubitaka potrebno je uzeti u obzir nekoliko scenarija ponderisanih vjerovatnoćom ishoda u toku trajanja finansijskog sredstva. Procjena se sastoji od razmatranja raspona mogućih ishoda, što obuhvata identifikaciju mogućih scenarija koji preciziraju iznos i vrijeme novčanih tokova za svaki ishod, kao i procijenjenu vjerovatnoću određenog ishoda. Kreditni gubitak određenog scenarija je definisan kako bruto izloženost, npr. poređenje bruto knjigovodstvene vrijednosti (KV) i očekivanih budućih tokova gotovine (TG) diskontovanih mjesečnom efektivnom kamatnom stopom (EKS).


40

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK)

5.2. Rezervisanja za očekivane kreditne gubitke u skladu sa MSFI 9 (nastavak) 5.2.4. Metod procjene (nastavak) 5.2.4.1. Individualna procjena (nastavak)

Prilikom odmjeravanja rezervisanja za kreditne gubitke po osnovu individualne procjene, sljedeći uslovi su od velike važnosti:

• Procjena iznosa očekivanih novčanih tokova treba da se zasniva na razumnim informacijama koje je moguće potkrijepiti i koje su dostupne bez dodatnih troškova ili napora na dan izvještavanja;

• Vremenska vrijednost novca je uzeta u obzir. Iz tog razloga, očekivani novčani tokovi su diskontovani na mjesečnom nivou;

• Kolateral je uzet u obzir tokom određivanja očekivanih novčanih tokova. Kada se nekretnine koriste kao kolateral, Banka primjenjuje korektivni faktor (“haircut”) na posljednju procjenu vrijednosti nekretnine i istu diskontuje putem EKS kroz period realizacije. Ako je kolateral gotovina, garancije banaka ili države, ne primjenjuje se korektivni faktor (“haircut”), tj. koristi se 100% vrijednost kolaterala. Ako se kao kolateral koristi hartija od vrijednosti vrednovana po “mark to market” ili “mark to model”, vrijednost hartije se uzima u procjeni očekivanog novčanog toka.

• Više od jednog scenarija očekivanog novčanog toka se uzimaju u obzir i ponderisane su vjerovatnoćom koja odgovara mogućnosti nastupanja datog scenarija. Banka koristi 2 do 4 scenarija sa najvećom vjerovatnoćom očekivanog novčanog toka. Odluka i ponder vjerovatnoće u procesu odluke odgovarajućeg scenarija je dodijeljena od strane analitičara banke. Ukupna vjerovatnoća svih korištenih scenarija mora biti jednaka 1.

• Procjena rezervisanja za kreditne gubitke se vrši kvartalno. Dakle, očekivani novčani tokovi i dodijeljeni ponderi vjerovatnoće se ponovo definišu svakog kvartala.

Individualni pristup procjeni očekivanih kreditnih gubitaka može biti primijenjen u svim stage-ovima. U slučaju Stage 1 i Stage 2, očekivano je da scenario sa ugovorenim novčanim tokovima ima najveću vjerovatnoću ishoda. Zbir svih vjerovatnoća razmatranih scenarija jednak je 1.

5.2.4.2. Kolektivna procjena

Osnovni razlog procjene očekivanih kreditnih gubitaka na kolektivnoj osnovi je nemogućnost entiteta, da usljed veličine svojih portfolija individualno razmatraju sve izloženosti. Svi finansijski instrumenti koji nisu predmet individualne procjene, obezvređuju se na kolektivnoj osnovi. Finansijski instrumenti procijenjeni kolektivno moraju sadržavati karakteristike zajedničkog rizika, zbog čega se kolektivna procjena obavlja za homogene grupe koje proizlaze kao rezultat segmentacije portfolija. Model kolektivne procjene ECL zaniva se na faktorima prikazanim u tabeli ispod:

Za kolektivno ocijenjene finansijske instrumente u Stage-u 1, obračunava se očekivani kreditni gubitak za period od 12 mjeseci. Očekivani kreditini gubitak za period od 12 mjeseci kao dio očekivanog kreditnog gubitka u cijelokupnom vijeku trajanja sredstva koji proizlazi iz slučaja default-a finansijskog sredstva tokom 12 mjeseci nakon datuma izvještavanja ili kraćeg perioda ako je očekivani vijek trajanja finansijskog instrumenta manji od 12 mjeseci. Za neiskorištene finansijske preuzete obaveze, procjena 12-mjesečnog očekivanog gubitka je zasnovana na očekivanom udjelu finansijske obaveze koja će biti iskorišćena unutar perioda od 12 mjeseci od dana izvještavanja. Za ove potrebe Banka procjenjuje faktor kreditne konverzije (CCF) u skladu sa Odlukom CBCG o adekvatnosti kapitala.


41

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.2. Rezervisanja za očekivane kreditne gubitke u skladu sa MSFI 9 (nastavak) 5.2.4. Metod procjene (nastavak) 5.2.4.2. Kolektivna procjena (nastavak) Za kolektivno ocijenjene finansijske instrumente u Stage 2, obezvređenje za kreditne gubitke je jednako očekivanom kreditnom gubitku (ECL) u cjelokupnom vijeku trajanja kredita. ECL u cjelokupnom trajanju kredita je definisan kao skup svih mogućih događaja koji vode u status default-a tokom vijeka trajanja finansijskog sredstva (tj. rizik default-a finansijskog sredstva tokom vijeka trajanja istog). Obezvređenje za kreditne gubitke u Stage-u 2 za pojedini finansijski instrument stoga predstavlja sumu tokom preostalih mjeseci (cjelokupnog vijeka trajanja) proizvoda izloženosti, marginalne vjerovatnoće nastanka default-a (PD), LGD-a i diskontnog faktora. Diskontovanje je izvršeno korišćenjem mjesečne EKS kredita. Stage 3 sadrži obezvrijeđene finansijske instrumente. Dakle, pošto je događaj default-a već nastupio, parametar PD iznosi 100%, te je stoga rezervisanje za kreditne gubitke obračunato kao proizvod neto izloženosti u trenutku nastanka statusa default-a (Net EAD) i gubitka uslijed nastanka statusa default-a (LGD). Procjena PD-a Probability of Default (PD) se definiše kao vjerovatnoća nastanka statusa neizvršenja obaveza (default). Kumulativni PD (CumPD) označava vjerovatnoću da finansijski instrument pređe u status default-a u toku nekog perioda t. Razlika između kumulativnog PD u trenutku t+1 i kumulativnog PD u trenutku t predstavlja priraštaj PD-a, tj. marginalni PD (MarPD). Za izloženosti koje su kategorisane u Stage 2, tj. izloženost sa značajnim porastom kreditnog rizika u odnosu na inicijalno priznavanje, koje su još uvijek aktivne, vrši se obračun PD-a cjelokupnog vijeka trajanja. Za izloženosti koje su kategorisane u Stage 1, koristi se dio PD krive. Dodatno, PD parametar bi trebalo da reflektuje informacije “okrenute budućnosti” (tzv. forward looking), kroz primjenu korektivnog faktora na marginalnoj PD krivi. Obračun PD parametra se sastoji od sljedećih koraka:

1. Obračun tranzicionih matrica, 2. Izvođenje kumulativnog “lifetime” PD-a, 3. Obračun marginalnog “lifetime” PD-a, 4. Usklađivanja marginalnog PD-a za informacije “okrenute budućnosti” (tzv. forward looking).

Banka je razmatrala mogućnost primjene makroekonomskih indikatora (između ostalog: BDP, stopa nezaposlenosti, stopa inflacije, prosječna zarada, Monex indeks, indeks cijena nekretnina) i u tom postupku utvrdila izvjestan stepen međuzavisnosti makroekonomskih varijabli i stope sistemskog NPL-a u Crnoj Gori, na nivou bankarskog sistema. Međutim, polazeći od sljedećih pretpostavki:

1) Banka trenutno ima % nekvalitetne aktive značajno ispod sistemskog prosjeka (očekivano s obzirom na starost portfolija);

2) Za očekivati je da će se ove stope (% nekvalitetne aktive u Banci i % nekvalitetne aktive na nivou sistema) vremenom izjednačavati;

3) Ne postoji veza između trenda kretanja učešća nekvalitetne aktive na nivou sistema (% nekvalitetne aktive u posljednjem periodu opada na nivou sistema) i trenda kretanja učešća nekvalitetne aktive u Banci (dok sistemska opada, očekuje se rast u Banci, s obzirom na starost portfolija i odlične rezultate u prošlosti).


42

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.2. Rezervisanja za očekivane kreditne gubitke u skladu sa MSFI 9 (nastavak) 5.2.4. Metod procjene (nastavak) 5.2.4.2. Kolektivna procjena (nastavak) Dolazimo do zaključka da model koji povezuje sistemski NPL i makroekonomske varijable nije adekvatan za vjerodostojnu predikciju kretanja NPL-a u Banci. Umjesto toga, projekcija kretanja NPL-a u budućem poslovanju Banke polazi od pretpostavke da će se, u doglednoj budućnosti, izjednačiti % NPL u Banci i na nivou sistema, pošto je trenutno % NPL-a u Banci značajno ispod. Ravnomjeran rast u ovom slučaju podrazumijeva formulu:

𝑆𝑡𝑜𝑝𝑎 𝑛𝑒𝑘𝑣𝑎𝑙𝑖𝑡𝑒𝑡𝑛𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑖𝑣𝑒 𝑢 𝐵𝐴𝑛𝑐𝑖 ∗ 𝒌𝑛 = 𝑆𝑡𝑜𝑝𝑎 𝑛𝑒𝑘𝑣𝑎𝑙𝑖𝑡𝑒𝑡𝑛𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑖𝑣𝑒 𝑢 𝐶𝐺 𝑏𝑎𝑛𝑘𝑎𝑟𝑠𝑘𝑜𝑚 𝑠𝑖𝑠𝑡𝑒𝑚𝑢 Gdje je

𝒌 – korektivni faktor koji se primjenjuje na marginalni PD, n – očekivani period potreban za izjednačavanje stopa. Dakle, korektivni faktor k računa se po formuli:

𝒌 = (𝑆𝑡𝑜𝑝𝑎 𝑛𝑒𝑘𝑣𝑎𝑙𝑖𝑡𝑒𝑡𝑛𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑖𝑣𝑒 𝑢 𝐶𝐺 𝑏𝑎𝑛𝑘𝑎𝑟𝑠𝑘𝑜𝑚 𝑠𝑖𝑠𝑡𝑒𝑚𝑢

𝑆𝑡𝑜𝑝𝑎 𝑛𝑒𝑘𝑣𝑎𝑙𝑖𝑡𝑒𝑡𝑛𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑖𝑣𝑒 𝑢 𝐵𝑎𝑛𝑐𝑖)

1/𝑛

S obzirom da je stopa nekvalitetne aktive u Banci značajno ispod sistemskog nivoa, dobijeni korektivni faktor je izrazito konzervativnog karaktera. Procjena LGD-a LGD (Loss Given Default) predstavlja veličinu gubitka pri neizvršenju, odnosno % izloženosti koju Banka neće nadoknaditi u slučaju default-a. Razlikuje se LGD za obezbijeđene izloženosti (secured LGD) i LGD za neobezbijeđene izloženosti (unsecured LGD). U slučaju Banke, s obzirom na model Net EAD koji je u upotrebi (bruto izloženost se umanjuje za diskontovanu očekivanu vrijednost kolaterala), koristi se samo unsecured LGD. S obzirom na činjenicu da Banka nema dovoljno dugu istoriju podataka, Banka može iskoristiti parametre koje propisuje Bazel II, ili iste korigovati na osnovu ekpertskog mišljenja rukovodstva. Banka će u narednom periodu, primjenjivati LGD od 45% za izloženosti prije defaulta i za izloženosti u kašnjenju do 120 dana. Kako se sa protokom određenog vremenskog perioda nakon default-a očekivanja Banke u pogledu naplate smanjuju, Banka će koristiti LGD od 60% za izloženosti u kašnjenju do 180 dana, 80% za izloženosti u kašnjenju do 360 dana, dok će za izloženosti u kašnjenju više od 360 dana primjenjivati LGD od 100%. Kako se količina podataka i iskustvo budu povećavali, kao i unapređenje kvaliteta procedura za naplatu potraživanja, Banka će izvršiti reprocjenu adekvatnosti LGD-a za buduće periode. Procjena EAD-a EAD (Exposure at Default) predstavlja trenutnu izloženost Banke koja može biti bilansna i vanbilansna. Bilansna izloženost obuhvata: glavnicu duga (dospjelu i nedospjelu), kamatu (dospjelu i obračunatu, redovnu i zateznu), razgraničenu naknadu i umanjenje za avansne uplate. Vanbilansna izloženost sadrži: dospjeli iznos kamate na vanbilansnu izloženost, neiskorišćeni limit, garancije i akreditive. Razlika između bilansne i vanbilansne izloženosti, oličena je u faktoru kreditne konverzije (CCF). EAD kriva životnog vijeka (lifetime EAD curve) podrazumijeva projekciju izloženosti Banke do dospjeća određenog finansijskog instrumenta. Ona se razlikuje kod finansijskih instrumenata po roku dospjeća, načinu otplate, vrsti izloženosti (bilansna/vanbilansna izloženost).


43


5.2. Rezervisanja za očekivane kreditne gubitke u skladu sa MSFI 9 (nastavak) 5.2.4. Metod procjene (nastavak) 5.2.4.2. Kolektivna procjena (nastavak) Nasuprot iznad definisanoj bruto izloženosti (Gross EAD), neto izloženost (Net EAD) predstavlja bruto izloženost umanjenu za diskontovanu očekivanu vrijednost kolaterala. Pri obračunu neto EAD, % kolateralnog faktora se primjenjuje za nekretnine koje se koriste kao kolateral u skladu sa Katalogom kolaterala Banke. Kao period realizacije uzima se period od 4 godine. Za keš kolateral se ne koristi kolateralni faktor niti period realizacije. Za druge tipove kolaterala, ili u drugom razumno dokumentovanom slučaju, ostale vrijednosti kolateralnog faktora od 0% do 100% mogu biti primijenjene. Za kredite sa fiksiranim planom otplate, EAD kriva vijeka trajanja se koristi pri procjeni očekivanog kreditnog gubitka. EAD kriva predstavlja niz izloženosti, koji opada tokom vremena zbog ugovorenih plaćanja. U obnovljive kreditne aranžmane spadaju overdraft i revolving krediti, kao i minusi po tekućem računu i revolving kartice. Ono što karakteriše ove kreditne proizvode je nepostojanje fiksnog plana otplate, već dužnik može, u svakom trenutku, podizati/uplaćivati sredstva po svom nahođenju. Iako je teoretski moguće praviti projekcije povlačenja i uplate sredstava po odgovarajućim bihejviorističkim modelima, Banka koristi jednostavan pristup: fiksira se trenutna izloženost, odvojeno bilansna i vanbilansna (za neiskorišćeni dio u momentu procjene), do roka dospjeća aranžmana. Za garancije i akreditive, Banka procjenjuje EAD krivu kao fiksni EAD do dospjeća finansijskog instrumenta, tj. koristi se otplata na kraju perioda („bullet payment“). Koristi se ugovoreni rok dospjeća. Stoga, za sve periode do roka dospjeća, u obračunu ECL za garancije i akreditive, koristi se fiksni net EAD.


44

UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana Kvalitet finansijskih sredstava izloženih kreditnom riziku prikazan je kako slijedi:

31.12.2018.

S1 S2

S3

Ukupno

Ispravka vrijednosti

S1


S2


S3

Ukupno ispravka

vrijednosti

Neto

Gotovinski krediti 29.599 765 498 30.862 (261) (52) (170) (483) 30.379 Stambeni krediti 20.349 266 - 20.615 (96) (5) - (101) 20.514 Hipotekarni krediti 2.288 291 66 2.645 (7) (1) (28) (36) 2.609 Krediti na bazi depozita 1.592 84 - 1.676 (1) - - (1) 1.675 Mikro 1.733 346 375 2.454 (28) (48) (290) (366) 2.088 Ostalo 3.735 116 114 3.965 (38) (10) (87) (135) 3.830

Krediti fizičkim licima 59.296 1.868 1.053 62.217 (431) (116) (575) (1.122) 61.095

Investicioni krediti 35.733 800 1.009 37.542 (193) (4) (139) (336) 37.206 Krediti za obrtna sredstva 20.900 1.641 856

23.397 (228) (79) (551)

(858)

22.539

Krediti na bazi depozita 4.065 - - 4.065 (3) - - (3) 4.062 Revolving krediti 3.879 - - 3.879 (29) - - (29) 3.850 Overdraft krediti 3.694 - 111 3.805 (41) - (111) (152) 3.653 Ostalo 197 4 42 243 (8) - (32) (40) 203

Krediti pravnim licima 68.468 2.445 2.018 72.931 (502) (83) (833) (1.418) 71.513

Ukupno krediti klijentima 127.764 4.313 3.071 135.148 (933) (199) (1.408) (2.540) 132.608

Vremenska razgranicenja naknada: Krediti FL (507) Vremenska razgranicenja naknada: Krediti PL (374) Krediti i potraživanja od klijenata 134.267 131.727


45

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak)

1.1.2018.

S1 S2

S3

Ukupno


S1


S2


S3

Ukupno ispravka

vrijednosti

Neto

Gotovinski krediti 19.718 310 829 20.857 (146) (26) (306) (478) 20.379 Stambeni krediti 9.972 - - 9.972 (30) - - (30) 9.942 Hipotekarni krediti 1.555 43 53 1.651 - (11) (33) (44) 1.607 Krediti na bazi depozita 1.343 - - 1.343 (17) - - (17) 1.326 Mikro 1.753 260 273 2.286 (21) (32) (225) (278) 2.008 Ostalo 4.025 145 25 4.195 (32) (24) (19) (75) 4.120

Krediti fizičkim licima 38.366 758 1.180 40.304 (246) (93) (583) (922) 39.382

Investicioni krediti 34.056 541 1.097 35.694 (112) (47) (347) (506) 35.188 Krediti za obrtna sredstva 16.882 873 764 18.519 (106) (21) (448) (575) 17.944 Krediti na bazi depozita 2.856 - - 2.856 (3) - - (3) 2.853 Revolving krediti 4.984 70 - 5.054 (11) - - (11) 5.043 Overdraft krediti 2.017 228 118 2.363 (21) (2) (83) (106) 2.257 Ostalo 165 9 17 191 (19) (1) (10) (30) 161

Krediti pravnim licima 60.960 1.721 1.996 64.677 (272) (71) (888) (1.231) 63.446

Ukupno krediti klijentima 99.326 2.479 3.176 104.981 (518) (164) (1.471) (2.153) 102.828



46


31.12.2017.

Neproblematična potraživanja

Problematična potraživanja

Ukupno

Ispravka vrednosti neproblematičnih potraživanja

Ispravka vrednosti problematičnih potraživanja

Ukupna ispravka vrednosti

Neto

Gotovinski krediti 20.028 829 20.857 (26) (83) (109) 20.748

Stambeni krediti 9.972 - 9.972 (10) - (10) 9.962

Hipotekarni krediti 1.598 53 1.651 (2) (4) (6) 1.645

Krediti na bazi depozita 1.343 - 1.343 - - - 1.343

Mikro 2.013 273 2.286 (9) (160) (169) 2.117

Ostalo 4.170 25 4.195 (8) (18) (26) 4.169

Krediti fizičkim licima 39.124 1.180 40.304 (55) (265) (320) 39.984

Investicioni krediti 34.597 1.097 35.694 - (139) (139) 35.555

Krediti za obrtna sredstva 17.755 764 18.519 - - - 18.519

Krediti na bazi depozita 2.856 - 2.856 - - - 2.856

Revolving krediti 5.054 - 5.054 - - - 5.054

Overdraft krediti 2.245 118 2.363 - - - 2.363

Ostalo 174 17 191 - (4) (4) 187

Krediti pravnim licima 62.681 1.996 64.677 - (143) (143) 64.534

Ukupno krediti klijentima 101.805 3.176 104.981 (55) (408) (463) 104.518


Banka je u 2018. godini, nakon inicijalne implementacije MSFI 9 standarda, konstantno radila na unaprjeđenju Metodologije obračuna obezvređenja finans ijskih instrumenata. Jedan od osnovnih ciljeva koji je postavljen je povećanje dijela portfolija koji se razmatra na individualnoj osnovi. Naime, svega 1.77% portfolija je razmatrano na individualnoj osnovi na 01.01.2018. godine, pri čemu su individualno razmatrana obezvrijeđena (dakle Stage 3) potraživanja iznad praga materijalnosti iznad EUR 30 hiljada. U skladu sa izmjenama i dopunama Metodologije obezvređenja, usvojenih od strane Odbora Direktora u decembru 2018. godine, individualno se razmatraju klijenti: - iznad EUR 1.000.000 ukupne izloženosti kada su u pitanju neobezvrijeđena potraživanja od pravnih lica, - iznad EUR 300.000 ukupne izloženosti kada su u pitanju neobezvrijeđena potraživanja od fizičkih lica, - iznad EUR 50.000 ukupne izloženosti kada su u pitanju obezvrijeđena potraživanja od pravnih lica, - iznad EUR 30.000 ukupne izloženosti kada su u pitanju obezvrijeđena potraživanja od fizičkih lica. Dodatno, izmjene i dopune Metodologije obezvređenja uvode dodatne kriterijume za identifikaciju značajnog povećanja kreditnog rizika u odnosu na originaciju plasmana, kao i preciziranje računovodstvenog tretmana modifikacije finansijske imovine. Navedene izmjene i dopune Metodologije obezvređenja, u skladu sa paragrafima 33 i 34 MRS 8: Računovodstvene politike, promjene računovodstvenih procjena i greške, predstavljaju promjenu računovodstvene procjene, a ne promjenu računovodstvene politike. Navedena promjena računovodstvene procjene u decembru 2018. godine, imala je uticaj na odmjeravanje kredita i potraživanja od klijenata u iznosu od EUR 53 hiljade dodatnog troška obezvređenja. Ne očekuje se materijalno značajan efekat na buduće periode.


47


Individualno procijenjeni 31.12.2018.

S1 S2

S3

Ukupno


S1


S2


S3

Ukupno ispravka

vrijednosti

Neto

Gotovinski krediti 1.238 - 41 1.279 (12) - (2) (14) 1.265

Stambeni krediti 1.215 - - 1.215 (7) - - (7) 1.208

Hipotekarni krediti - - - - - - - - -

Krediti na bazi depozita - - - - - - - - -

Mikro - - 34 34 - - (24) (24) 10

Ostalo 853 - - 853 (1) - - (1) 852

Krediti fizičkim licima 3.306 - 75 3.381 (20) - (26) (46) 3.335

Investicioni krediti 9.334 - 333 9.667 (63) - (86) (149) 9.518

Krediti za obrtna sredstva 4.704 1.392 542 6.638 (54) (57) (304) (415) 6.223

Krediti na bazi depozita 2.617 - - 2.617 (3) - - (3) 2.614

Revolving krediti 3.061 - - 3.061 (25) - - (25) 3.036

Overdraft krediti 734 - 96 830 (1) - (96) (97) 733

Ostalo 4 4 19 27 - - (14) (14) 13

Krediti pravnim licima 20.454 1.396 990

22.840 (146) (57) (500)

(703)

22.137

Ukupno krediti klijentima 23.760 1.396 1.065 26.221 (166) (57) (526) (749) 25.472

Individualno procijenjeni 01.01.2018.

S1 S2

S3

Ukupno


S1


S2


S3

Ukupno ispravka

vrijednosti

Neto

Gotovinski krediti - - 640 640 - - (167) (167) 473

Stambeni krediti - - - - - - - - -

Hipotekarni krediti - - 47 47 - - (28) (28) 19

Krediti na bazi depozita - - - - - - - - -

Mikro - - - - - - - - -

Ostalo - - - - - - - - -

Krediti fizičkim licima - - 687 687 - - (195) (195) 492

Investicioni krediti - - 965 965 - - (239) (239) 726

Krediti za obrtna sredstva - - 128 128 - - (42) (42) 86

Krediti na bazi depozita - - - - - - - -

Revolving krediti - - - - - - - -

Overdraft krediti - - 83 83 - - (83) (83) -

Ostalo - - - - - - - -

Krediti pravnim licima - - 1.176 1.176 - - (364) (364) 812

Ukupno krediti klijentima - 1.863 1.863 - - (559) (559) 1.304


48

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) Potraživanja od klijenata u Stage 1 prikazana su u tabelama ispod:

U hiljadama EUR

31.12.2018.

Nije u docnji

Docnja do 30 dana

Od 31-60 dana

Od 61-90 dana

Preko 90 dana

Ukupno

Gotovinski krediti 23.033 6.566 - - - 29.599 Stambeni krediti 17.989 2.360 - - - 20.349 Hipotekarni krediti 1.410 878 - - - 2.288 Krediti na bazi depozita 1.460 132 - - - 1.592 Mikro 1.093 640 - - - 1.733 Ostalo 3.178 557 - - - 3.735

Krediti fizičkim licima 48.163 11.133 - - - 59.296

Investicioni krediti 22.198 13.535 - - - 35.733 Krediti za obrtna sredstva 14.752 6.148 - - - 20.900 Krediti na bazi depozita 3.576 489 - - - 4.065 Revolving krediti 1.636 2.243 - - - 3.879 Overdraft krediti 1.146 2.548 - - - 3.694 Ostalo 7 190 - - - 197

Krediti pravnim licima 43.315 25.153 - - - 68.468

Ukupno krediti klijentima 91.478 36.286 - - - 127.764

Od čega restrukturirano 150 125 - - - 275

U hiljadama EUR

01.01.2018.

Nije u docnji

Docnja do 30 dana

Od 31-60 dana

Od 61-90 dana

Preko 90 dana

Ukupno

Gotovinski krediti 14.960 4.758 - - - 19.718 Stambeni krediti 8.331 1.641 - - - 9.972 Hipotekarni krediti 851 704 - - - 1.555 Krediti na bazi depozita 1.156 187 - - - 1.343 Mikro 1.154 599 - - - 1.753 Ostalo 3.093 932 - - - 4.025

Krediti fizičkim licima 29.545 8.821 - - - 38.366

Investicioni krediti 17.909 16.147 - - - 34.056 Krediti za obrtna sredstva 11.482 5.400 - - - 16.882 Krediti na bazi depozita 2.799 57 - - - 2.856 Revolving krediti 3.125 1.859 - - - 4.984 Overdraft krediti 677 1.340 - - - 2.017 Ostalo 5 160 - - - 165

Krediti pravnim licima 35.997 24.963 - - - 60.960

Ukupno krediti klijentima 65.542 33.784 - - - 99.326

Od čega restrukturirano - - - - - -


49


U hiljadama EUR

31.12.2018.

Nije u docnji

Docnja do 30 dana

Od

31-60 dana

Od

61-90 dana

Preko

90 dana

Ukupno

Gotovinski krediti 101 54 550 60 - 765 Stambeni krediti - - 266 - - 266 Hipotekarni krediti - - 226 65 - 291 Krediti na bazi depozita - - 84 - - 84 Mikro - - 240 106 - 346 Ostalo - - 104 12 - 116

Krediti fizičkim licima 101 54 1.470 243 - 1.868

Investicioni krediti - 39 340 421 - 800 Krediti za obrtna sredstva - 1.409 130 102 - 1.641 Krediti na bazi depozita - - - - - - Revolving krediti - - - - - - Overdraft krediti - - - - - - Ostalo - 4 - - - 4

Krediti pravnim licima - 1.452 470 523 - 2.445

Ukupno krediti klijentima 101 1.506 1.940 766 - 4.313

Od čega restrukturirano 101 111 115 - - 327

U hiljadama EUR

01.01.2018.

Nije u docnji

Docnja do 30 dana

Od

31-60 dana

Od

61-90 dana

Preko

90 dana

Ukupno

Gotovinski krediti 7 7 272 24 - 310 Stambeni krediti - - - - - - Hipotekarni krediti - - 19 24 - 43 Krediti na bazi depozita - - - - - - Mikro 56 34 120 50 - 260 Ostalo 10 3 79 53 - 145

Krediti fizičkim licima 73 44 490 151 - 758

Investicioni krediti - 56 270 215 - 541 Krediti za obrtna sredstva 358 349 76 90 - 873 Krediti na bazi depozita - - - - - - Revolving krediti 70 - - - - 70 Overdraft krediti 185 43 - - - 228 Ostalo - 9 - - - 9

Krediti pravnim licima 613 457 346 305 - 1.721

Ukupno krediti klijentima 686 501 836 456 - 2.479



50

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) U tabeli ispod, prikazana su neobezvrijeđena potraživanja u skladu sa MRS 39, na 31.12.2017. godine:

31.12.2017.

Nije u docnji

Docnja do 30 dana

Od

31-60 dana

Od 61-90 dana

Preko

90 dana

Ukupno

Gotovinski krediti 14.967 4.765 272 24 - 20.028 Stambeni krediti 8.331 1.641 - - - 9.972 Hipotekarni krediti 851 704 19 24 - 1.598 Krediti na bazi depozita 1.156 187 - - - 1.343 Mikro 1.210 633 120 50 - 2.013 Ostalo 3.103 935 79 53 - 4.170

Krediti fizičkim licima 29.618 8.865 490 151 - 39.124

Investicioni krediti 17.909 16.203 270 215 - 34.597 Krediti za obrtna sredstva 11.840 5.749 76 90 - 17.755 Krediti na bazi depozita 2.799 57 - - - 2.856 Revolving krediti 3.195 1.859 - - - 5.054 Overdraft krediti 862 1.383 - - - 2.245 Ostalo 5 169 - - - 174

Krediti pravnim licima 36.610 25.420 346 305 - 62.681

Ukupno krediti klijentima 66.228 34.285 836 456 - 101.805



51


U hiljadama EUR

31.12.2018.

Nije u docnji

Docnja do 30 dana

Od

31-60 dana

Od

61-90 dana

Preko

90 dana

Ukupno

Gotovinski krediti 186 - - 15 297 498 Stambeni krediti - - - - - - Hipotekarni krediti - - - - 66 66 Krediti na bazi depozita - - - - - - Mikro - - - 5 370 375 Ostalo - - - - 114 114

Krediti fizičkim licima 186 - - 20 847 1.053

Investicioni krediti 50 659 - - 300 1.009 Krediti za obrtna sredstva 89 - - - 767 856 Krediti na bazi depozita - - - - - - Revolving krediti - - - - - - Overdraft krediti - - - - 111 111 Ostalo - - - - 42 42

Krediti pravnim licima 139 659 - - 1.220 2.018

Ukupno krediti klijentima 325 659 - 20 2.067 3.071

Od čega restrukturirano 325 622 - - 191 1.138

U hiljadama EUR

01.01.2018.

Nije u docnji

Docnja do 30 dana

Od

31-60 dana

Od

61-90 dana

Preko

90 dana

Ukupno

Gotovinski krediti 426 222 10 - 171 829 Stambeni krediti - - - - - - Hipotekarni krediti - - 47 - 6 53 Krediti na bazi depozita - - - - - - Mikro 20 4 - 8 241 273 Ostalo - - - - 25 25

Krediti fizičkim licima 446 226 57 8 443 1.180

Investicioni krediti 198 721 178 - - 1.097 Krediti za obrtna sredstva 48 236 19 244 217 764 Krediti na bazi depozita - - - - - - Revolving krediti - - - - - - Overdraft krediti 25 - - 10 83 118 Ostalo - 6 - 11 - 17

Krediti pravnim licima 271 963 197 265 300 1.996

Ukupno krediti klijentima 717 1.189 254 273 743 3.176

Od čega restrukturirano 620 1.039 177 157 14 2.007


52

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) U tabeli ispod, prikazana su problematična potraživanja u skladu sa MRS 39, na 31.12.2017. godine:

31.12.2017.

Nije u docnji

Docnja do 30 dana

Od

31-60 dana

Od 61-90 dana

Preko

90 dana

Ukupno

Gotovinski krediti 426 222 10 - 171 829 Stambeni krediti - - - - - - Hipotekarni krediti - - 47 - 6 53 Krediti na bazi depozita - - - - - - Mikro 20 4 - 8 241 273 Ostalo - - - - 25 25

Krediti fizičkim licima 446 226 57 8 443 1.180

Investicioni krediti 198 721 178 - - 1.097 Krediti za obrtna sredstva 48 236 19 244 217 764 Krediti na bazi depozita - - - - - - Revolving krediti - - - - - - Overdraft krediti 25 - - 10 83 118 Ostalo - 6 - 11 - 17

Krediti pravnim licima 271 963 197 265 300 1.996

Ukupno krediti klijentima 717 1.189 254 273 743 3.176

Od čega restrukturirano 620 1.039 177 157 14 2.007 U tabelama ispod, prikazane su promjene Stage 3, odnosno problematičnih potraživanja:

Bruto 31.12.2017/

1.1.2018.

Novi S3 klijenti

Smanjenje S3

klijenata

Bruto 31.12.2018.

Neto 31.12.2018.

Gotovinski krediti 829 120 (451) 498 328 Stambeni krediti - - - - - Hipotekarni krediti 53 60 (47) 66 38 Krediti na bazi depozita - - - - - Mikro 273 123 (21) 375 85 Ostalo 25 93 (4) 114 27

Krediti fizičkim licima 1.180 396 (523) 1.053 478 Investicioni krediti 1.097 306 (394) 1.009 870 Krediti za obrtna sredstva 764 203 (111) 856 305 Krediti na bazi depozita - - - - - Revolving krediti - - - - - Overdraft krediti 118 1 (8) 111 - Ostalo 17 1 24 42 10

Krediti pravnim licima 1.996 511 (489) 2.018 1.185

Ukupno krediti klijentima

3.176

907

(1.012)

3.071

1.663


53


Bruto 31.12.2016.

Nova problematična potraživanja

Smanjenje problematičnih

potraživanja

Bruto 31.12.2017.

Neto 31.12.2017.

Gotovinski krediti 68 761 - 829 523 Stambeni krediti - - - - - Hipotekarni krediti - 53 - 53 20 Krediti na bazi depozita - - - - - Mikro 76 212 (15) 273 48 Ostalo 21 9 (5) 25 6

Krediti fizičkim licima 165 1.035 (20) 1.180 597

Investicioni krediti 15 1.082 - 1.097 750 Krediti za obrtna sredstva 55 723 (14) 764 316 Krediti na bazi depozita - - - - - Revolving krediti - - - - - Overdraft krediti 21 97 - 118 35 Ostalo 1 16 - 17 7

Krediti pravnim licima 92 1.918 (14) 1.996 1.108


257

2.953

(34)

3.176

1.705


54

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) 5.3.2. Restruktuirani krediti i plasmani Banka zajmoprimcu restruktuira kredit ako, zbog pogoršanja dužnikove kreditne sposobnosti, omogući:

a. produženje roka otplate za glavnicu ili kamatu, b. smanji kamatnu stopu na odobreni kredit, c. smanji iznos duga, glavnice ili kamate ili d. napravi druge slične pogodnosti koje olakšavaju finansijsku poziciju zajmoprimca.

U slučaju potrebe za restruktuiranjem kredita Banka vrši finansijsku analizu zajmoprimca i procjenjuje mogućnosti zajmoprimca, nakon restruktuiranja kredita, da ostvari novčane tokove koji će biti dovoljni za otplatu glavnice i kamate kredita. U tabelama ispod dat je pregled restruktuiranih potraživanja: u hiljadama EUR

31.12.2018. Bruto izloženost

Ispravka vrednosti

S 3 potraživanja

Restruktuirana S 3 potraživanja

Ispravka vrednosti S 3

Učešće S3 potraživanja u bruto izloženosti

Iznos sredstava obezbjeđenja za S3

Gotovinski krediti 30.862 (483) 498 201 (170) 1.61% 707 Stambeni krediti 20.615 (101) - - - 0.00% - Hipotekarni krediti 2.645 (36) 66 - (28) 2.50% 511 Krediti na bazi depozita 1.676 (1) - - - 0.00% - Mikro 2.454 (366) 375 9 (290) 15.28% 784 Ostalo 3.965 (135) 114 - (87) 2.88% -

Krediti fizičkim licima 62.217 (1.122) 1.053 210 (575) 1.69% 2.002

Investicioni krediti 37.542 (336) 1.009 710 (139) 2.69% 3.021 Krediti za obrtna sredstva 23.397 (858) 856 218 (551) 3.66% 1.652 Krediti na bazi depozita 4.065 (3) - - - 0.00% - Revolving krediti 3.879 (29) - - - 0.00% - Overdraft krediti 3.805 (152) 111 - (111) 2.92% 721 Ostalo 243 (40) 42 - (32) 17.28% -

Krediti pravnim licima 72.931 (1.418) 2.018 928 (833) 2.77% 5.394

Ukupno krediti klijentima 135.148 (2.540) 3.071 1.138 (1.408) 2.27% 7.396


55

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) 5.3.2. Restruktuirani krediti i plasmani (nastavak)

u hiljadama EUR

01.01.2018.

Bruto izloženost


S 3 potraživanja

Restruktuirana S 3 potraživanja


S 3

Učešće S3 potraživanja u

bruto izloženosti

Iznos sredstava obezbjeđenja za

S3

Gotovinski krediti 20.857 (478) 829 616 (306) 3.97% 2.178 Stambeni krediti 9.972 (30) - - - 0.00% - Hipotekarni krediti 1.651 (44) 53 - (33) 3.21% 361 Krediti na bazi depozita 1.343 (17) - - - 0.00% - Mikro 2.286 (278) 273 6 (225) 11.94% 521 Ostalo 4.195 (75) 25 - (19) 0.60% -

Krediti fizičkim licima 40.304 (922) 1.180 622 (583) 2.93% 3.060

Investicioni krediti 35.694 (506) 1.097 1.084 (347) 3.07% 3.048 Krediti za obrtna sredstva 18.519 (575) 764 301 (448) 4.13% 1.110 Krediti na bazi depozita 2.856 (3) - - - 0.00% - Revolving krediti 5.054 (11) - - - 0.00% - Overdraft krediti 2.363 (106) 118 - (83) 4.99% 721 Ostalo 191 (30) 17 - (10) 8.90% -

Krediti pravnim licima 64.677 (1.231) 1.996 1.385 (888) 3.09% 4.879

Ukupno krediti klijentima 104.981 (2.153) 3.176 2.007 (1.471) 3.03% 7.939


56


PROBLEMATIČNA POTRAŽIVANJA

u hiljadama EUR

31.12.2017.

Bruto izloženost

Ispravka vrednosti

Problematična potraživanja

Restruktuirana problematična potraživanja

Ispravka vrednosti

problematičnih potraživanja

Učešće problematičnih potraživanja u

bruto izloženosti (%)

Iznos sredstava obezvređenja za problematična potraživanja

Gotovinski krediti 20.857 (478) 829 616 (306) 3.97% 2.178 Stambeni krediti 9.972 (30) - - - 0.00% - Hipotekarni krediti 1.651 (44) 53 - (33) 3.21% 361 Krediti na bazi depozita 1.343 (17) - - - 0.00% - Mikro 2.286 (278) 273 6 (225) 11.94% 521 Ostalo 4.195 (75) 25 - (19) 0.60% -

Krediti fizičkim licima 40.304 (922) 1.180 622 (583) 2.93% 3.060

Investicioni krediti 35.694 (506) 1.097 1.084 (347) 3.07% 3.048 Krediti za obrtna sredstva 18.519 (575) 764 301 (448) 4.13% 1.110 Krediti na bazi depozita 2.856 (3) - - - 0.00% - Revolving krediti 5.054 (11) - - - 0.00% - Overdraft krediti 2.363 (106) 118 - (83) 4.99% 721 Ostalo 191 (30) 17 - (10) 8.90% -

Krediti pravnim licima 64.677 (1.231) 1.996 1.385 (888) 3.09% 4.879


104.981

(2.153)

3.176

2.007

(1.471)

3.03%

7.939


57

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) 5.3.2. Restruktuirani krediti i plasmani (nastavak) U tabelama koje slijede dat je pregled promjena potraživanja koja se smatraju problematičnim, u toku 2018. i 2017. godine:

U hiljadama EUR

Bruto 31.12.2017/ 1.1.2018.

Novi S3 klijenti

Smanjenje S3 klijenata

Bruto 31.12.2018.

Neto 31.12.2018.

Gotovinski krediti 829 120 (451) 498 328 Stambeni krediti - - - - - Hipotekarni krediti 53 60 (47) 66 38 Krediti na bazi depozita - - - - - Mikro 273 123 (21) 375 85 Ostalo 25 93 (4) 114 27 Krediti fizičkim licima 1.180 396 (523) 1.053 478 Investicioni krediti 1.097 306 (394) 1.009 870 Krediti za obrtna sredstva 764 203 (111) 856 305 Krediti na bazi depozita - - - - - Revolving krediti - - - - - Overdraft krediti 118 1 (8) 111 - Ostalo 17 1 24 42 10 Krediti pravnim licima 1.996 511 (489) 2.018 1.185 Ukupno krediti klijentima 3.176 907 (1.012) 3.071 1.663


58


U hiljadama EUR

31.12.2017.

Bruto 31.12.2016.

Nova problematična potraživanja

Smanjenje problematičnih

potraživanja

Bruto 31.12.2017.

Neto 31.12.2017.

Gotovinski krediti 68 761 - 829 523 Stambeni krediti - - - - - Hipotekarni krediti - 53 - 53 20 Krediti na bazi depozita - - - - - Mikro 76 212 (15) 273 48 Ostalo 21 9 (5) 25 6 Krediti fizičkim licima 165 1.035 (20) 1.180 597 Investicioni krediti 15 1.082 - 1.097 750 Krediti za obrtna sredstva 55 723 (14) 764 316 Krediti na bazi depozita - - - - - Revolving krediti - - - - - Overdraft krediti 21 97 - 118 35 Ostalo 1 16 - 17 7 Krediti pravnim licima 92 1.918 (14) 1.996 1.108 Ukupno krediti klijentima 257 2.953 (34) 3.176 1.705


59

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) 5.3.2. Restruktuirani krediti i plasmani (nastavak) U nastavku je dat pregled restruktuiranih kredita na sa stanjem na 31.12.2018. godine i 31.12.2017. godine:

31.12.2018.

Restruktuirana potraživanja -

Bruto izloženost

S 1 restruktirana potraživanja

S2 restruktuirana potraživanja

S3 restruktuirana potraživanja

Ispravka vrednosti

restruktuiranih potraživanja







Učešće rest potraživanja

u bruto izloženosti

Iznos

sredstava obezvređenja

za restuktuirana potraživanja

Gotovinski krediti 595 239 155 201 (31) - - (31) 1.93% 1.422

Stambeni krediti 36 36 - - - - - - 0.17% 69

Hipotekarni krediti - - - - - - - - 0.00% -

Krediti na bazi depozita

- - - - - - -

- 0.00%

-

Mikro 9 - - 9 (3) - - (3) 0.37% 188

Ostalo - - - - - - - - 0.00% -

Krediti fizičkim licima

640 275 155 210 (34) - -

(34) 1.03%

1.679

Investicioni krediti 864 - 154 710 (73) - - (73) 2.30% 2.733

Krediti za obrtna sredstva

235 - 17 218 (140) - (1)

(139) 1.00%

526

Krediti na bazi depozita

- - - - - - -

- 0.00%

-

Revolving krediti - - - - - - - - 0.00% -

Overdraft krediti - - - - - - - - 0.00% -

Ostalo - - - - - - - - 0.00% -

Krediti pravnim licima

1.099 - 171 928 (213) - (1)

(212) 1.51%

3.259


1.739 275 326 1.138 (247) - (1)

(246) 1.29%

4.938


60


31.12.2017.

Restruktuirana potraživanja -

Bruto izloženost

Restruktirana neproblematična

potraživanja

Restruktuirana problematična potraživanja

Ispravka vrednosti


Ispravka vrednosti

restruktuiranih neproblematičnih

potraživanja

Ispravka vrednosti

restruktuiranih problematičnih

potraživanja

Učešće rest potraživanja

u bruto izloženosti

Iznos sredstava

obezvređenja za

restuktuirana potraživanja

Gotovinski krediti 616 - 616 (140) - (140) 2.95% 1.665 Stambeni krediti - - - - - - 0.00% - Hipotekarni krediti - - - - - - 0.00% - Krediti na bazi depozita - - - - - - 0.00% - Mikro 6 - 6 (3) - (3) 0.26% - Ostalo - - - - - - 0.00% -

Krediti fizičkim licima 622 - 622 (143) - (143) 1.54% 1.665

Investicioni krediti 1.084 - 1.084 (341) - (341) 3.04% 3.048 Krediti za obrtna sredstva 301 - 301 (149) - (149) 1.63% 616 Krediti na bazi depozita - - - - - - 0.00% - Revolving krediti - - - - - - 0.00% - Overdraft krediti - - - - - - 0.00% - Ostalo - - - - - - 0.00% -

Krediti pravnim licima 1.385 - 1.385 (490) - (490) 2.14% 3.664

Ukupno krediti klijentima 2.007 - 2.007 (633) - (633) 1.91% 5.329


61


5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) 5.3.2. Restruktuirani krediti i plasmani (nastavak)

Bruto restruktuirana S1 potraživanja 31.12.2017./1.1.2018.

Nova restruktuirana S1 potraživanja

Smanjenje restruktuiranih S1 potraživanja

Bruto 31.12.2018.

Neto 31.12.2018.

Gotovinski krediti - 239 - 239 239

Stambeni krediti - 36 - 36 36

Hipotekarni krediti - - - - -

Krediti na bazi depozita - - - - -

Mikro - - - - -

Ostalo - - - - -

Krediti fizičkim licima - 275 - 275 275

Investicioni krediti - - - - -

Krediti za obrtna sredstva - - - - -


Revolving krediti - - - - -

Overdraft krediti - - - - -

Ostalo - - - - -

Krediti pravnim licima - - - - -

Ukupno krediti klijentima - 275 - 275 275




Bruto 31.12.2018.

Neto 31.12.2018.

Gotovinski krediti - 155 - 155 155

Stambeni krediti - - - - -

Hipotekarni krediti - - - - -


Mikro - - - - -

Ostalo - - - - -

Krediti fizičkim licima - 155 - 155 155

Investicioni krediti - 154 - 154 154

Krediti za obrtna sredstva - 17 - 17 16



Overdraft krediti - - - - -

Ostalo - - - - -

Krediti pravnim licima - 171 - 171 170

- Ukupno krediti klijentima - 326 - 326 325


62


5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak)

5.3.2. Restruktuirani krediti i plasmani (nastavak)




Bruto 31.12.2018.

Neto 31.12.2018.

Gotovinski krediti 616 - (415) 201 170 Stambeni krediti - 36 (36) - - Hipotekarni krediti - - - - - Krediti na bazi depozita - - - - - Mikro 6 4 (1) 9 6 Ostalo - - - -

Krediti fizičkim licima 622 40 (452) 210 176

Investicioni krediti 1.084 51 (425) 710 637 Krediti za obrtna sredstva 301 9 (92) 218 79 Krediti na bazi depozita - - - - - Revolving krediti - - - - - Overdraft krediti - - - - - Ostalo - - - - -

Krediti pravnim licima 1.385 60 (517) 928 716


2.007

100

(969)

1.138

892

Bruto restruktuirana potraživanja 31.12.2016.

Nova restruktuirana potraživanja

Smanjenje restruktuiranih potraživanja

Bruto 31.12.2017.

Neto 31.12.2017.

Gotovinski krediti 126 490 - 616 599

Stambeni krediti 68 - (68) - -

Hipotekarni krediti 40 - (40) - -


Mikro - 6 - 6 6

Ostalo - - - - -

Krediti fizičkim licima 234 496 (108) 622 605

Investicioni krediti 1.178 - (94) 1.084 1.084

Krediti za obrtna sredstva 255 46 - 301 285



Overdraft krediti 100 - (100) - -

Ostalo - - - - -

Krediti pravnim licima 1.533 46 (194) 1.385 1.369

Ukupno krediti klijentima 1.767 542 (302) 2.007 1.974


63



5.3.3. Krediti i potraživanja od komitenata pokrivena kolateralima

31.12.2018.

S1 KLIJENTI S2 KLIJENTI S3 KLIJENTI

Nekretnine Depoziti Ostali kolaterali

Ukupno Nekretnine Depoziti Ostali

kolaterali

Ukupno Nekretnine Depoziti Ostali kolaterali

Ukupno

Gotovinski krediti 17.165 36 7.339 24.540 490 - 174 664 299 - 15 314

Stambeni krediti 17.228 61 9.527 26.816 261 - 127 388 - - - -

Hipotekarni krediti 2.265 - 117 2.382 291 - 5 296 66 - - 66

Krediti na bazi depozita 47 1.561 - 1.608 - 84 - 84 - - - -

Mikro 334 - 123 457 84 - 53 137 87 - 10 97

Ostalo 1.360 - 130 1.490 68 - - 68 - - - -

Krediti fizičkim licima 38.399 1.658 17.236 57.293 1.194 84 359 1.637 452 - 25 477

Investicioni krediti 33.505 224 1.321 35.050 792 - 9 801 1.009 - 37 1.046 Krediti za obrtna sredstva 9.839 77 4.255 14.171 1.522 - - 1.522 358 - 255 613

Krediti na bazi depozita - 3.966 - 3.966 - - - - - - - -

Revolving krediti 3.019 - - 3.019 - - - - - - - -

Overdraft krediti 1.089 110 141 1.340 - - - - 96 - - 96

Ostalo - - - - - - - - - - - -

Krediti pravnim licima 47.452 4.377 5.717 57.546 2.314 - 9 2.323 1.463 - 292 1.755


85.851

6.035

22.953

114.839

3.508

84

368

3.960

1.915

-

317

2.232


64

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) 5.3.3. Krediti i potraživanja od komitenata pokrivena kolateralima (nastavak)

31.12.2017. Neproblematična potraživanja Problematična potraživanja

Nekretnine Depoziti Garancije Ostali kolaterali

Ukupno Nekretnine Depoziti Garancije Ostali kolaterali

Ukupno

Gotovinski krediti 11.167 35 - 4.423 15.625 714 - - 225 939 Stambeni krediti 8.610 38 - 3.734 12.382 - - - - - Hipotekarni krediti 1.598 - - 59 1.657 53 - - - 53 Krediti na bazi depozita - 1.044 - - 1.044 - - - - - Mikro 561 - - 169 730 81 - - 3 84 Ostalo 1.622 193 - 445 2.260 - - - - -

Krediti fizičkim licima 23.558 1.310 - 8.830 33.698 848 - - 228 1.076

Investicioni krediti 32.515 291 - 2.103 34.909 1.047 - - 102 1.149 Krediti za obrtna sredstva 9.673 19 - 2.342 12.034 182 - - 275 457 Krediti na bazi depozita 51 2.491 - 31 2.573 - - - - - Revolving krediti 3.807 - - - 3.807 - - - - - Overdraft krediti 804 55 - 13 872 83 - - - 83 Ostalo - - - - - - - - - -

Krediti pravnim licima 46.850 2.856 - 4.489 54.195 1.312 - - 377 1.689


70.408

4.166

-

13.319

87.893

2.160

-

-

605

2.765


65



5.3.4. Geografska koncentracija

Geografska koncentracija izloženosti Banke kreditnom riziku je prikazana u sljedećoj tabeli:

Potraživanja od S1 i S2 klijenata Potraživanja od S3 klijenata

31.12.2018. Crna Gora Članice EU Ostalo Crna Gora Članice EU Ostalo Ukupno

Gotovinski krediti 30.339 - 25 498 - - 30.862 Stambeni krediti 20.514 38 63 - - - 20.615

Hipotekarni krediti 2.579 - - 66 - - 2.645 Krediti na bazi depozita 1.644 - 32 - - - 1.676 Mikro 2.071 8 - 375 - - 2.454 Ostalo 3.704 8 139 107 - 7 3.965

Krediti fizičkim licima 60.851 54 259 1.046 - 7 62.217

Investicioni krediti 36.533 - - 1.009 - - 37.542 Krediti za obrtna sredstva 20.896 1.645 - 856 - - 23.397 Krediti na bazi depozita 1.448 2.617 - - - - 4.065 Revolving krediti 3.879 - - - - - 3.879 Overdraft krediti 3.694 - - 111 - - 3.805 Ostalo 201 - - 42 - - 243

Krediti pravnim licima 66.651 4.262 - 2.018 - - 72.931 Ukupno krediti klijentima 127.502 4.316 259 3.064 - 7 135.148


66

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) 5.3.4. Geografska koncentracija

Potraživanja od S1 i S2 klijenata Potraživanja od S3 klijenata 31.12.2017. Crna Gora Članice EU Ostalo Crna Gora Članice EU Ostalo Ukupno

Gotovinski krediti 20.008 - 20 829 - - 20.857 Stambeni krediti 9.907 - 65 - - - 9.972 Hipotekarni krediti 1.598 - - 53 - - 1.651 Krediti na bazi depozita 1.343 - - - - - 1.343 Mikro 2.013 - - 273 - - 2.286 Ostalo 4.064 - 106 25 - - 4.195

Krediti fizičkim licima 38.933 - 191 1.180 - - 40.304

Investicioni krediti 34.597 - - 1.097 - - 35.694 Krediti za obrtna sredstva 16.449 1.306 - 764 - - 18.519 Krediti na bazi depozita 626 2.230 - - - - 2.856 Revolving krediti 5.054 - - - - - 5.054 Overdraft krediti 2.245 - - 118 - - 2.363 Ostalo 174 - - 17 - - 191

Krediti pravnim licima 59.145 3.536 - 1.996 - - 64.677

Ukupno krediti klijentima 98.078 3.536 191 3.176 - - 104.981

Banka mjeri izloženost riziku zemlje za sve zemlje u kojima se nalazi sjedište, odnosno prebivalište dužnika banke. Izloženost Banke riziku zemlje mjeri se na osnovu pojedinačnog plasmana, određenog aktom, koji podrazumijeva kontrolu rejtinga zemlje dužnika, vodeći računa o političkim, ekonomskim i socijalnim prilikama u zemlji dužnika. Rangiranje zemalja dužnika služi Banci za utvrđivanje potrebnog kapitala za rizik zemlje i za limitiranje izloženosti banke prema pojedinim zemljama dužnika, grupama zemalja ili regionima.


67

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) 5.3.5. Uporedni pregled finansijskih sredstava sa stanjem na 31.12.2017. i 31.12.2018. godine

31.12.2018. 31.12.2017 Bruto Neto Bruto Neto

Finansijska sredstva

-po amortizovanom trošku 166.258 163.718 - -

-po fer vrijednosti kroz ostali rezultat 3.245 3.242 - -

-po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha - - - -

-krediti i potraživanja - - 106.816 106.352

-koja se drže do dospjeća - - 2.414 2.414

-raspoloživa za prodaju - - 5.487 5.487

-po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha namijenjena trgovanju

-

-

-

-

Ukupno 169.503 166.960 114.717 114.253


68



5.3.6. Industrijska koncentracija

Koncentracija po djelatnostima izloženosti Banke kreditnom riziku, prikazana je u sljedećoj tabeli:

Ministarstvo

finansija Vlade CG

Finansijski sektor

Transport

saobraćaj i telekomunikacije

Usluge. turizam i

ugostiteljstvo

Trgovina Građevinarstvo Administracija Trgovina nekretninama

Ostalo Fizička lica Ukupno

Finansijska sredstva po amortizovanoj vrijednosti


-

3.224

-

-

-

-

-

-

-

-

3.224


-

325

4.802

19.876

18.920

11.789

163

906

15.269

62.217

134.267

Finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz ostali ukupni rezultat

Hartije od vrijednosti - FV kroz ostalu sveobuhvatnu dobit

3.245

-

-

-

-

-

-

-

-

-

3.245

Vanbilansna aktiva - 66 3.195 716 3.508 5.943 1 54 1.225 535 15.243

31. decembar 2018. godine

3.245

3.615

7.997

20.592

22.428

17.732

164

960

16.494

62.752

155.979



-

2.556

-

-

-

-

-

-

-

-

2.556


-

434

3.973

13.665

18.280

10.186

59

968

16.391

40.304

104.260

Hartije od vrijednosti (koje se drže do dospjeća)

2.414

2.414


Hartije od vrijednosti (raspoložive za prodaju)

5.487

-

-

-

-

-

-

-

-

-

5.487

Vanbilansna aktiva - 63 2.273 115 2.864 4.385 - 356 1.892 466 12.414


7.901

3.053

6.246

13.780

21.144

14.571

59

1.324

18.283

40.770

127.131


69

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.3. Kvalitet finansijskih plasmana (nastavak) 5.3.7. Vanbilansna evidencija Ročnost vanbilansnih stavki po kojima je Banka izložena kreditnom riziku je sljedeća:

Nepovučene kreditne linije

Garancije

Ukupno

Do 1 godine 2.385 3.704 6.089 Od 1 do 5 godina 2.111 7.043 9.154

31. decembar 2018. godine 4.496 10.747 15.243

Do 1 godine 3.270 6.971 10.241 Od 1 do 5 godina 1.034 1.138 2.172

31. decembar 2018. godine 4.304 8.109 12.413

5.4. Tržišni rizik Banka je izložena tržišnim rizicima. Tržišni rizici se javljaju u slučaju otvorenih pozicija, a zbog promjene kamatnih stopa i promjene kursa valute. Limiti za izloženost tržišnim rizicima su interno propisani i usklađeni sa limitima propisanim od strane Centralne banke Crne Gore. Banka je usvojila Politiku za upravljanje valutnim rizikom, Politiku za upravljanje kamatnim rizikom i Proceduru za upravljanje tržišnim rizicima. 5.4.1. Devizni rizik Upravljanje deviznim rizikom je definisano Strategijom upravljanja rizicima i Politikom upravljanja valutnim rizikom. U ovim aktima je definisan način na koji banka identifikuje, mjeri, kontroliše i ublažava te nadzire devizni rizik. Mjerenje deviznog rizika se vrši primjenom GAP analize za devizni rizik, dok je kontrola uspostavljena kroz sistem limitiranja dugih, kratkih i neto pozicija pojedinačno po valutama i agregatno posmatrano. Na dnevnoj osnovi sektor likvidnosti izvještava sektor upravljanja rizicima o iznosu i karakteru valutnih pozicija. Sektor upravljanja rizicima na mjesečnoj osnovi izvještava Odbor direktora o svim bitnim aspektima upravljanja deviznim rizikom. Finansijska pozicija i novčani tokovi Banke su izloženi efektima promjena kursa valuta. Izloženost deviznom riziku se redovno prati putem usklađivanja sa limitima propisanim od strane Centralne banke Crne Gore.


70


5.4. Tržišni rizik (nastavak)

5.4.1. Devizni rizik (nastavak)

Izloženost riziku od promjena kursa valuta prikazana je u sljedećoj tabeli:

U hiljadama EUR

RSD USD GBP CHF Ostalo Ukupno

Devizna sredstva - 1.731 93 433 - 2.257

Obaveze u devizama - 1.616 - 52 - 1.668

Neto otvorena pozicija:

- 31. decembra 2018. godine - 115 93 381 - 589

- 31. decembra 2017. godine - (38) 51 125 - 138

% osnovnog kapitala:

- 31. decembra 2018. godine - 0,76% 0,62% 2,53% -

- 31. decembra 2017. godine - (0,37%) 0,50% 1,23% -

Agregatna otvorena pozicija:

- 31. decembra 2018. godine 492

- 31. decembra 2017. godine 138

% osnovnog kapitala:

- 31. decembra 2018. godine 3,91%

- 31. decembra 2017. godine 1,36%

Upravljanje izloženošću deviznom riziku, pored analize potraživanja i obaveza Banke iskazanih u stranoj valuti, uključuje i analizu osjetljivosti na promjene deviznog kursa.


71


5.4. Tržišni rizik (nastavak)

5.4.1. Devizni rizik (nastavak)

U sljedećoj tabeli je prikazan scenario promjene deviznog kursa u rasponu od +10% do -10% u odnosu na EUR.

U hiljadama EUR

Promjena kursa

Ukupno

Iznos u stranoj valuti

10% -10%



28.767 815 82 (82)

Krediti i potraživanja od banaka 3.224 1.452 145 (145) Finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz ostali ukupni rezultat

Hartije od vrijednosti 3.245 - - -

Ukupno sredstva 35.236 2.267 227 (227)

Finansijske obaveze koje se iskazuju po amortizovanoj vrijednosti

Depoziti klijenata i banaka 128.091 1.441 144 (144) Pozajmljena sredstva od ostalih klijenata 21.919 - - -

Ukupno obaveze 150.010 1.441 144 (144)

Neto izloženost deviznom riziku:

- 31. decembar 2018. godine 371 (371)

- 31. decembar 2017. godine 264 (264)


72

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.4. Tržišni rizik (nastavak) 5.4.1. Devizni rizik (nastavak) Na dan 31. decembar 2018. godine, pod pretpostavkom da su svi ostali parametri nepromijenjeni, promjenom deviznog kursa EUR u odnosu na ostale valute za +10% odnosno -10%, dobit Banke bi se povećala, odnosno smanjila za iznos od EUR 371 hiljadu (31. decembar 2017. godine: EUR 264 hiljada). Uzrok male izloženosti Banke promjeni deviznog kursa je činjenica da je najveći dio potraživanja i obaveza Banke izražen u EUR. 5.4.2. Rizik od promjene kamatnih stopa Rizik od promjene kamatnih stopa predstavlja rizik da će budući novčani tokovi finansijskog instrumenta biti podložni oscilacijama usljed promjenljivih kamatnih stopa na tržištu. Kamatni rizik fer vrijednosti predstavlja rizik da će vrijednost finansijskog instrumenta biti podložna oscilacijama usljed promjenljivih kamatnih stopa na tržištu. Banka je izložena efektima promjene važećih kamatnih stopa na tržištu i to po osnovu rizika od promjene kamatnih stopa na novčane tokove. Kao posljedica takvih promjena može doći do povećanja kamatnih marži, međutim, one mogu umanjiti dobit ili dovesti do gubitka u slučaju neočekivanih kretanja. Kamatne stope se zasnivaju na tržišnim stopama tako da Banka redovno vrši ponovno određivanje cijena. Naredna tabela prikazuje kamatonosna i nekamatonosna sredstva i obaveze Banke na dan 31. decembra 2018. godine:

U hiljadama EUR

Kamatonosno

Nekamatonosno

FINANSIJSKA SREDSTVA PO AMORTIZOVANOJ VRIJEDNOSTI

Ukupno


4.787 23.980 28.767

Krediti i potraživanja od banaka 71 3.153 3.224

Krediti i potraživanja od klijenata 134.267 - 134.267 FINANSIJSKA SREDSTVA PO FER VRIJEDNOSTI KROZ OSTALI UKUPNI REZULTAT

Hartije od vrijednosti 3.245 - 3.245

Ukupna sredstva 142.370 27.133 169.503

FINANSIJSKE OBAVEZE KOJE SE ISKAZUJU PO AMORTIZOVANOJ VRIJEDNOSTI

Depoziti klijenata i banaka 107.656 22.054 129.710 Pozajmljena sredstva od ostalih klijenata 21.944 - 21.944

Ukupno obaveze 129.600 22.054 151.654 Izloženost riziku od promjene kamatnih stopa:

- 31. decembar 2017. godine 12.770 5.079 17.849

- 31. decembar 2017. godine 12.465 1.403 13.867

U toku procesa upravljanja rizikom od promjene kamatnih stopa, Banka vrši analizu osjetljivosti promjena potraživanja i obaveza sa varijabilnim kamatnim stopama.


73

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.4. Tržišni rizik (nastavak) 5.4.2. Rizik od promjene kamatnih stopa U sljedećoj tabeli je prikazan efekat promjene varijabilnih kamatnih stopa za potraživanja i obaveze iskazane u EUR u rasponu od +0,4% p.p. do -0,4% p.p.

2018

+0.4 b.p. EUR KS

-0.4 b.p. EUR KS

Finansijska sredstva po amortizovanoj vrijednosti Novčana sredstva i računi depozita kod centralnih banaka 4.787 - - Krediti i potraživanja od banaka 71 - - Krediti i potraživanja od klijenata 134.254 5 (5) Finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz ostali ukupni rezultat Hartije od vrijednosti 3.167 - -

142.279 6 (6) Finansijske obaveze po amortizovanoj vrijednosti

Depoziti klijenata 105.994 4 (4) Pozajmljena sredstva od ostalih klijenata 23.964 1 (1) 129.958 5 (5) Neto izloženost riziku od promjene kamatnih stopa: - 31. decembar 2018. godine - (-) - 31. decembar 2017. godine 1 (1)

Banka nije izložena riziku promjene varijabilnih kamatnih stopa jer su sve obaveze i potraživanja Banke ugovorene sa fiksnom kamatnom stopom.


74

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.5. Rizik likvidnosti Rizik likvidnosti predstavlja rizik da Banka neće moći obezbijediti dovoljno novčanih sredstava za izmirenje obaveza u trenutku njihove dospjelosti, ili rizik da će Banka za izmirivanje dospjelih obaveza morati obezbjeđivati novčana sredstva po razumnoj cijeni i blagovremeno.

Usklađenost i kontrolisana neusklađenost dospijeća i kamatnih stopa po osnovu sredstava i obaveza su od velikog značaja za rukovodstvo Banke. Nije uobičajeno da Banka ima kompletno usklađenu poziciju, budući da poslovne transakcije često imaju neodređen rok dospijeća i da su različitih vrsta. Neusklađena pozicija potencijalno povećava profitabilnost, ali i povećava rizik od gubitka.

Dospijeća sredstava i obaveza i sposobnost Banke da po prihvatljivim troškovima obezbijedi izvore sredstava po dospijeću obaveza, važan su činilac u procjeni likvidnosti Banke i njene izloženosti promjenama kamatnih stopa i kurseva.

Potrebe za likvidnošću za pokrivanje garancija su znatno manje od iznosa preuzetih obaveza, budući da Banka ne očekuje da treća strana povuče ugovorena sredstva. Ukupni neizmireni iznos ugovorne obaveze kojom se odobrava kredit sa produženim rokom dospijeća ne mora nužno dovesti do budućih zahtjeva za likvidnim sredstvima, s obzirom da će mnoge od ovih obaveza isteći ili biti okončane bez finansiranja.

Na dan 31.decembra 2018. godine Banka je upravljala rizikom likvidnosti u skladu sa usvojenom Strategijom upravljanja rizicima, Politikom upravljanja rizikom likvidnosti i Procedurom upravljanja rizikom likvidnosti. U ovim dokumentima su razrađene sve faze upravljanja rizikom likvidnosti: identifikacija, mjerenje, kontrola i monitoring rizika likvidnosti. Za mjerenje rizika likvidnosti Banka koristi GAP analizu i stresno testiranje. Na osnovu Procedure upravljanja rizikom razvijene su metodologije za utvrđivanje razlike između stvarne i ugovorene ročnosti depozita na osnovu kojih Banka razvrstava depozite po viđenju u pojedine vremenske razrede. Praćenje rizika likvidnosti je razvijeno na dnevnoj osnovi kroz set izvještaja koje generiše sektor likvidnosti, a koje verifikuje sektor upravljanja rizicima. Pored dnevnog praćenja, rizik likvidnosti se prati na desetodnevnoj i mjesečnoj osnovi kroz sistem izvještavanja supervizora i Odbora direktora. Projekcije likvidnosti se naknadno testiraju na dnevnoj i mjesečnoj osnovi. Banka je izložena dnevnim zahtjevima za povlačenjem sredstava od strane komitenata, koji utiču na raspoloživa novčana sredstava sa tekućih računa i depozita. Banka nema potrebu da održava nivo novčanih sredstva da bi izašla u susret svim potencijalnim zahtjevima, procjenjujući da se minimalni nivo reinvestiranja dospjelih sredstava može sa sigurnošću predvidjeti.


75

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.5. Rizik likvidnosti (nastavak) Ročna usklađenost finansijske aktive i finansijskih obaveza po preostalom ugovorenom roku dospijeća sa stanjem na dan 31. decembra 2018. godine prikazana je u pregledu koji slijedi:

U hiljadama EUR

Do mjesec dana

Od 1 do 3

mjeseca

Od 3 do 6

mjeseci

Od 6 do 12

mjeseci

Od 1 do 5 godina

Preko 5 godina

Ukupno



23.990 - - - 4.788 - 28.778

Krediti i potraživanja od banaka 3.214 - - - 10 - 3.224

Krediti i potraživanja od klijenata 1.988 5.403 12.010 20.730 56.787 37.359 134.277 Finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz ostali ukupni rezultat

Hartije od vrijednosti 3.167 - - - - - 3.167

Ostala finansijska sredstva 1.793 45 44 22 95 - 1.999

Ukupno 34.152 5.448 12.054 20.752 61.680 37.359 171.445

Finansijske obaveze po amortizovanoj vrijednosti

Depoziti klijenata i banaka 42.844 11.786 16.370 31.626 24.975 447 128.048

Pozajmljena sredstva od banaka i ostalih klijenata

180 362 747 6.004 12.075 4.597 23.965

Ostale finansijske obaveze 264 290 201 165 16 936

Ukupno 43.288 12.438 17.318 37.795 37.066 5.044 152.949

Ročna neusklađenost

- 31. decembra 2018. godine (9.136) (6.990) (5.264) (17.043) 24.614 32.315 18.496

- 31. decembra 2017. godine 22.459 (8.716) (4.907) (14.752) 7.445 9.436 10.965

Kumulativni GAP:

- 31. decembra 2018. godine (9.136) (16.126) (21.390) (38.433) (13.819) 18.496

- 31. decembra 2017. godine 22.459 13.743 8.836 (5.916) 1.529 10.965 % od ukupnog izvora sredstva

- 31. decembra 2018. godine (5.97%) (10.54%) (13.99%) (25.13%) (9.04%) 12.09% - 31. decembra 2017. godine 18.25% 11.17% 7.18% (4.81%) 1.24% 8.91%


76


5.5. Rizik likvidnosti (nastavak) Ročna usklađenost finansijske aktive i finansijskih obaveza po očekivanom roku dospijeća sa stanjem na dan 31. decembra 2018. godine prikazana je u pregledu koji slijedi:

U hiljadama EUR

Do mjesec dana

Od 1 do 3 mjeseca

Od 3 do 6

mjeseci

Od 6 do 12

mjeseci

Od 1 do 5

godina

Preko 5

godina

Ukupno



23.990 - - - 4.788 - 28.778 Krediti i potraživanja od banaka

3.214 - - - 10 - 3.224


1.988 5.403 12.010 20.730 56.787 37.359 134.277

Finansijska sredstva po fer vrijednosti

Hartije od vrijednosti 3.167 - - - - - 3.167

Ostala finansijska sredstva 1.793 45 44 22 95 - 1.999

Ukupno 34.152 5.448 12.054 20.752 61.680 37.359 171.445

Finansijske obaveze po amortizovanoj vrijednosti

Depoziti klijenata i banaka 10.334 16.328 20.602 36.884 28.224 15.676 128.048 Pozajmljena sredstva od banaka i ostalih klijenata

180 362 747 6.004 12.075 4.597 23.965

Ostale finansijske obaveze 264 290 201 165 16 - 936

Ukupno 10.778 16.980 21.550 43.053 40.315 20.273 152.949

Ročna neusklađenost

- 31. decembra 2018. godine 23.374 (11.532) (9.496) (22.301) 21.365 17.086 18.496

- 31. decembra 2017. godine 22.459 (8.716) (4.907) (14.752) 7.445 9.436 10.965

Kumulativni GAP:

- 31. decembra 2018. godine 23.374 11.842 2.346 (19.955) 1.410 18.496

- 31. decembra 2017. godine 22.459 13.743 8.836 (5.916) 1.529 10.965

% od ukupnog izvora sredstva

- 31. decembra 2018. godine 15,28% 7,74% 1,53% (13,05%) 0,92% 12,09%

- 31. decembra 2017. godine 18,25% 11,17% 7,18% (4,81%) 1,24% 9,38%

Kako je na osnovu Procedure upravljanja rizikom likvidnosti Banka razvila metodologiju za utvrđivanje razlike između stvarne i ugovorene ročnosti depozita, depoziti po viđenju su razvrstani u pojedine vremenske razrede, pa se ugovoreni rok dospijeća razlikuje od očekivanog kako je navedeno u tabeli gore. Likvidnost Banke kao njena sposobnost da u roku izvršava dospjele obaveze, zavisi sa jedne strane od bilansne strukture, a sa druge strane od usklađenosti tokova priliva i odliva sredstava. Struktura finansijskih sredstava i obaveza na dan 31. decembra 201. godine ukazuje na postojanje ročne neusklađenosti preostalog perioda dospijeća sredstava i obaveza od šest do dvanaest mjeseci. Banka tokom 2018. godine nije imala probleme sa održavanjem likvidnosti. Racio likvidnosti na dan 31. decembra 201. godine bio je 2,24%.


77

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.6. Fer vrijednost finansijskih sredstava i obaveza

U hiljadama EUR

Knjigovodstvena vrijednost Fer vrijednost

2018 2017 2018 2017

Finansijska sredstva po amortizovanoj vrijednosti Krediti i potraživanja od banaka 3.224 2.556 3.224 2.556 Krediti i potraživanja od klijenata 131.727 103.797 131.727 131.727 Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća / po amortizovanom trošku - 2.414 - 2.414

Finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz ostalu sveobuhvatnu dobit Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju / po FV kroz ostalu sveobuhvatnu dobit 3.206 5.381 3.245 5.487

Finansijske obaveze po amortizovanoj vrijednosti Depoziti klijenata 129.710 99.276 129.710 99.276 Pozajmljena sredstva od ostalih klijenata 21.944 22.747 21.944 22.747

Ostale obaveze 928 1.002 928 1.002

Pravična vrijednost je vrijednost koja bi se naplatila za prodaju sredstva odnosno platila za izmirenje obaveze u regularnoj transakciji između učesnika na tržištu na dan mjerenja u datim tržišnim okolnostima. Međutim, ne postoje dostupne tržišne cijene za određeni dio finansijskih instrumenata Banke. U uslovima u kojima nema dostupnih tržišnih cijena, pravična vrijednost se procjenjuje primjenom modela diskontovanja novčanih tokova ili drugih modela. Promjene pretpostavki koje leže u osnovi procjena, uključujući diskontne stope i procijenjene novčane tokove, u značajnoj mjeri utiču na procjene. Stoga utvrđene procjene pravične tržišne vrijednosti ne mogu biti ostvarene prilikom aktuelne prodaje finansijskog instrumenta. 5.6.1 Fer vrijednost finansijskih instrumenata vrednovanih po fer vrijednosti Hijerarhija fer vrijednosti finansijskih instrumenata vrednovanih po fer vrijednosti MSFI 13 definiše hijerarhiju tehnika vrednovanja na osnovu toga da li su unosi koje zahtijevaju te tehnike vrednovanja raspoloživi ili ne. Raspoloživi unosi odslikavaju tržišne podatke dobijene iz nezavisnih izvora; unosi koji nisu raspoloživi uključuju tržišne pretpostavke Banke. Ove dvije vrste unosa stvorile su sljedeću hijerarhiju fer vrijednosti:

Nivo 1 – Kotirane vrijednosti (nekorigovane) na aktivnom tržištu istih sredstava i obaveza. Ovaj nivo uključuje kotirane instrumente kapitala.

Nivo 2 – Unosi koji ne predstavljaju kotirane vrijednosti uključene u Nivo 1, a koji su raspoloživi i tiču se datog sredstva ili obaveze, bilo direktno (tj. u vidu cijena/vrijednosti) ili indirektno (u vidu zaključaka na osnovu cijena/vrijednosti).

Nivo 3 – unosi za sredstva i obaveze koji nisu zasnovani na raspoloživim tržišnim podacima. Ovaj Nivo uključuje ulaganja u kapital pod tržišnim pretpostavkama Banke (ne postoje raspoloživi podaci).

Ova hijerarhija zahtijeva upotrebu raspoloživih tržišnih podataka kada isti postoje. Prilikom procjene fer vrijednosti, Banka uzima u obzir raspoložive tržišne vrijednosti kad god je to moguće.


78

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.6. Fer vrijednost finansijskih sredstava i obaveza (nastavak) 5.6.1 Fer vrijednost finansijskih instrumenata vrednovanih po fer vrijednosti (nastavak) Procijenjena fer vrijednost finansijskih instrumenata, prema hijerarhiji fer vrijednosti, data je u narednoj tabeli: 31.12.2018. Level 1 Level 2 Level 3 Ukupno

Finansijska sredstva -po fer vrijednosti kroz ostali rezultat 1.485 1.759 - 3.244

Ukupno 1.485 1.759 - 3.244

31.12.2017. Level 1 Level 2 Level 3 Ukupno

Finansijska sredstva -raspoloživa za prodaju 2.685 5.216 - 7.901

Ukupno 2.685 5.216 - 7.901

Fer vrijednost je cijena koja se može primiti za prodaju nekog sredstva ili platiti za prenos neke obaveze u uobičajenoj transakciji na glavnom (ili najpovoljnijem) tržištu na datum odmjeravanja pod tekućim tržišnim uslovima bez obzira na to da li je cijena direktno utvrdiva ili procijenjena korišćenjem neke druge tehnike vrednovanja. Međutim, ne postoje dostupne tržišne cijene za određeni dio finansijskih instrumenata Banke, koji su prema tome klasifikovani u nivo 2 i nivo 3 hijerarhije fer vrijednosti. U uslovima u kojima nema dostupnih tržišnih cijena, fer vrijednost se procjenjuje primjenom modela diskontovanja novčanih tokova ili drugih modela. Promjene pretpostavki koje leže u osnovi procjena, uključujući diskontne stope i procijenjene novčane tokove, u značajnoj mjeri utiču na procjene. Stoga utvrđene procjene fer tržišne vrijednosti ne mogu biti ostvarene prilikom aktuelne prodaje finansijskog instrumenta. 5.7. Upravljanje kapitalom Upravljanje kapitalom ima za cilj:

usaglašenost sa propisima regulatora,

zaštitu sposobnosti Banke da održi stalnost poslovanja kako bi bila u mogućnosti da obezbijedi isplate akcionarima i naknade ostalim vlasnicima, i

obezbjeđenje kapitala za podršku daljeg razvoja Banke.

Rukovodstvo Banke vrši kontrolu adekvatnosti kapitala korišćenjem metodologije i limita propisanih od strane Centralne banke Crne Gore („Sl. list CG”, br. 60/08, 41/09, 55/12, 44/17 i 82/17). Banka kvartalno dostavlja izvještaje o stanju i strukturi kapitala Centralnoj banci Crne Gore. Sopstvena sredstva Banke sastoje se od: osnovnog kapitala (uplaćeni akcijski kapital, neraspoređena dobit iz prethodnih godina, umanjena za gubitak iz tekuće godine) umanjenog za nematerijalna ulaganja, pozitivnu razliku između iznosa obračunatih rezervacija za potencijalne gubitke i zbira iznosa ispravke vrijednosti za stavke bilansne aktive i rezervisanja za vanbilansne stavke.


79

5. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 5.7. Upravljanje kapitalom (nastavak) Iznos sopstvenih sredstava mora uvijek biti jednak ili veći od:

a) minimalnog novčanog dijela osnovnog kapitala u iznosu od EUR 5 miliona, kao što propisuje Zakon o bankama,

b) ukupnog iznosa potrebnog kapitala za sve rizike. U skladu sa propisima Centralne banke Crne Gore, Banka je obavezna da održava minimalan stepen adekvatnosti kapitala, izražen koeficijentom solventnosti kapitala od 10%. Banka je dužna da obim svog poslovanja uskladi sa propisanim pokazateljima, odnosno da obim i strukturu svojih rizičnih plasmana uskladi sa Zakonom o bankama i propisima Centralne banke Crne Gore. Na dan 31. decembra 2018. godine, koeficijent solventnosti obračunat od strane Banke u finansijskim iskazima iznosi 14,38%. 6. PRIHODI I RASHODI KAMATA I SLIČNI PRIHODI I RASHODI a) Prihodi od kamata i slični prihodi

U hiljadama EUR 2018 2017 Krediti:

-privrednim društvima u državnom vlasništvu 81 106 - privrednim društvima u privatnom vlasništvu 4.958 4.402 - preduzetnicima 73 66 - fizičkim licima 4.494 3.338 9.606 7.912 Hartije od vrijednosti:

Hartije od vrijednosti - po fer vrijednosti kroz ukupni ostali rezultat

101 177

101 177 9.707 8.089

b) Rashodi kamata i slični rashodi U hiljadama EUR Depoziti: 2018 2017 - privrednim društvima 386 317 - fizičkim licima 1.963 1.835 2.349 2.152 Krediti i ostale pozajmice 658 740 3.007 2.892


80

7. NETO PRIHODI/RASHODI PO OSNOVU OBEZVREĐENJA FINANSIJSKIH INSTRUMENATA KOJI SE

NE VREDNUJU PO FER VRIJEDNOSTI KROZ BILANS USPJEHA

Neto prihodi/rashodi po osnovu obezvredjenja finansijskih instrumenata koji se ne vrednuju po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha:

U hiljadama EUR 2018 2017 Promjena obezvređenja po osnovu:

- Kredita klijenata (napomena 14.2.) 222 305 - Kamatnih potraživanja (napomena 14.2) 165 37 - Ostale aktive (napomena 18) 50 - - Rezervisanja za gubitke na vanbilansnim stavkama (napomena 7.1.) 111 2 - Hartija od vrijednosti po fer vrijednosti kroz ukupni ostali rezultat (napomena 15.1.) 3 - - Ispravke vrijednosti depozita kod banaka i ostalih depozitnih institucija (napomena 14.1.)

1 -

552 344 7.1. Promjene na računima ispravke vrijednosti

Ispravke vrijednosti 31.12.2017. 1.1.2018.

Trošak obezvređenja 31.12.2018.

Krediti stanovništvu- 320 922 199 1.121 Krediti privrednim subjektima 143 1.231 188 1.419

Ukupno krediti klijentima (napomena 14.2)

463

2.153

387

2.540

Ispravka vrijednosti depozita kod banaka i ostalih depozitnih institucija (napomena 14.1.)

-

-

1

1

Hartije od vrijednosti (napomena 15.1)

-

-

3 3

Ostala aktiva (napomena 18) - - 50 50

Ukupno 463 2.153 441 2.594

Rezervisanja 31.12.2017. 1.1.2018.

Trošak rezervisanja 31.12.2018.

Rezervisanja za vanbilansne izloženosti 2 63 111 174 Rezervisanja za otpremnine 4 4 - 4 Rezervisanja za operativni rizik 2 2 - 2

Ukupno 8 69 111 180


81

8. PRIHODI I RASHODI OD NAKNADA I PROVIZIJA a) Prihodi od naknada i provizija U hiljadama EUR 2018 2017

Krediti 19 16 Naknade po vanbilansnim poslovima 152 125 Naknade za usluge platnog prometa i e-banking 585 446 Naknade za usluge plaćanja prema inostranstvu 321 289 Naknade za kartično poslovanje 308 241 Ostale naknade i provizije 67 47 1.452 1.164

b) Rashodi od naknada i provizija

U hiljadama EUR 2018 2017

Naknade Centralnoj banci 245 189

Naknade za usluge međunarodnog platnog prometa 80 70

Naknade po osnovu premije za zaštitu depozita 550 428 Naknade za elektronsko bankarstvo 107 103 Naknade za kartično poslovanje 286 248 Naknade na kreditne linije i sub. dug 36 55 Ostale naknade 3 -

1.307 1.093 9. TROŠKOVI ZAPOSLENIH

U hiljadama EUR 2018 2017 Neto zarade 1.271 1.320 Porezi, prirezi i doprinosi na zarade 934 932 Naknade članovima Odbora za reviziju, CRMC i Komiteta za naknade i imenovanja (neto)

19 11

Ostale neto naknade zaposlenima 52 41 Ugovori o djelu (bruto) 7 7 Naknade članovima Odbora direktora (bruto) 179 208 Putni troškovi i dnevnice 19 28 Obuka zaposlenih 7 5 2.488 2.552

Od dana 14. oktobra 2016. godine (Rješenje Centralnog registra privrednih subjekata broj: 4-0009270/024) i 5. jula2018. godine (Rješenje Centralnog registra privrednih subjekata broj 4-0009270/035) Lovćen banka registruje Aleksandru Popović kao profesionalnog predsjednika Odbora direktora Banke (predsjednik na bazi profesionalnog angažmana). Aleksandra Popović ima zaključen Ugovor o profesionalnom angažovanju predsjednika Odbora direktora sa Lovćen bankom AD ( 7. oktobar 2016, 18. jul 2017. i 19. jula 2018.godine) i i prima naknadu za rad u iznosu od EUR 5.300 u skladu sa Odlukom Skupštine akcionara broj 01-IX-v/4 od 7. oktobra 2016. godine, 01-III/7 od 30. maja 2017. godine i 01-XII/7 od 25. aprila 2018. godine.


82

10. OPŠTI I ADMINISTRATIVNI TROŠKOVI

U hiljadama EUR 2018 2017 Troškovi zakupa 493 463 Troškovi eksternih kontrola 157 144 Troškovi obezbjeđenja i transporta novca 303 260 Reklamiranje i marketing 138 113 Troskovi licenci I održavanja softvera 132 136 Konsultantske usluge 30 11 Ostale stručne naknade 85 71

Troškovi električne energije, goriva i komunalnih usluga 47 39

Kancelarijski materijal 30 26 Troškovi komunikacionih mreža 44 41 Održavanje kompjutera i opreme 92 62 Troškovi telefona 26 26 Članski doprinos udruženju banaka 15 18 Osiguranje 50 26 Troškovi plastike i personalizacije kartica 34 13 Troškovi reprezentacije 15 10 Troškovi održavanja higijene 27 22 Razni troškovi 72 39 1.790 1.520

11. TROŠKOVI AMORTIZACIJE

U hiljadama EUR 2018 2017

Nekretnine i oprema (napomena 16) 282 242

Nematerijalnih ulaganja (napomena 17) 157 143 439 385


83

12. POREZ NA DOBIT

a) Komponente poreza na dobit 2018 2017

Tekući porez 5 51

Obračunati odloženi poreski rashod/prihod (12) (8) (7) 43

b) Usaglašavanje iznosa poreza na dobit u bilansu uspjeha i rezultata prije oporezivanja

(U hiljadama EUR) 2018 2017 Rezultat u bilansu uspjeha prije oporezivanja 1.761 479 Troškovi amortizacije u bilansu uspjeha 438 385 Troškovi amortizacije za poreske svrhe (281) (300) Ostalo 4 - Ukupno 1.922 564

Kapitalni dobici (64) - Kapitalni gubici - - Dobitak u poreskom bilansu 1.858 564 Iskorišteni poreski gubici iz prethodnih godina (1.858) - Ukupni kapitalni dobici tekuće godine 64 -

Iznos poreza za dobit/kapitalne dobitke 5 51

Efekti različitog tretmana stalnih sredstava za poreske svrhe (12)

(8)

Ukupan trošak poreza na dobit (7) 43 Efektivna poreska stopa -0.40% 8,98%

Priznata odložena poreska sredstva nastala po osnovu prenosa poreskog gubitka iz 2014. i 2015.godine u ukupnom preostalom iznosu od EUR 2,214 hiljada iskorišćena su za pokriće obaveza po osnovu poreza na dobit za 2018. godinu do iznosa oporezive dobiti. Poreska stopa korišćena za 2018. godinu i 2017. godinu iznosi 9% i primjenjuje se na oporezivu dobit pravnih lica u Crnoj Gori, u skladu sa Zakonom o porezu na dobit. c) Komponente odloženih poreskih sredstava i obaveza 2018 2017

Odložena poreska sredstva 2 -

Odložene poreske obaveze po osnovu vrednovanja HOV 5

-

Odložene poreske obaveze po osnovu privremene razlike između poreske osnovice osnovnih sredstava i njihove knjigovodstvene vrijednosti

11 14

Neto poresko sredstvo/obaveza (14) (14)


84

13. NOVČANA SREDSTVA I RAČUNI DEPOZITA KOD CENTRALNIH BANAKA

U hiljadama EUR

31. decembar 2018. 31. decembar 2017.

Gotovina u blagajni:

- u EUR 3.187 2.074 - u stranoj valuti 815 389 Žiro račun:

- u EUR 15.190 10.127 Obavezna rezerva kod Centralne banke Crne Gore 9.575 7.211 28.767 19.801

Obavezna rezerva sa stanjem na dan 31. decembra 2017. godine izdvojena je u skladu sa Odlukom Centralne banke Crne Gore o obaveznoj rezervi banaka kod Centralne banke Crne Gore („Sl. list CG”, 35/11, 22/12, 61/12, 57/13, 52/14, 07/15 i 88/17), koja propisuje da banke izdvajaju obaveznu rezervu primjenom stope od:

- 7,5% na dio osnovice koju čine depoziti po viđenju, depoziti ugovoreni sa ročnošću do jedne godine, odnosno do 365 dana i depoziti ugovoreni sa ročnošću preko 365 dana ukoliko ne postoji klauzula o nemogućnosti razoročenja prije ugovorom predviđenog roka,

- 6,5% na dio osnovice koju čine depoziti ugovoreni sa ročnošću preko jedne godine, odnosno preko 365 dana, uz klauzulu o nemogućnosti razoročenja prije ugovorenog roka

Na depozite ugovorene sa ročnošću preko jedne godine, odnosno 365 dana, a koji imaju klauzulu o mogućnosti razoročenja tih depozita u roku kraćem od jedne godine primjenjuje se stopa od 7,5%. Obračunavanje obavezne rezerve vrši se primjenom propisanih stopa na prosječan iznos depozita u toku prethodnog nedjeljnog perioda, dva dana prije isteka perioda održavanja. Obračunatu obaveznu rezervu Banka izdvaja na račun obavezne rezerve u zemlji i/ili na račune Centralne banke u inostranstvu. U skladu sa Odlukom, 50% sredstava obavezne rezerve predstavlja kamatonosni dio. Centralna banka isplaćuje do osmog u mjesecu za prethodni mjesec naknadu obračunatu po stopi koja je jednaka EONIA (Euro OverNight Index Average) umanjena za 10 baznih poena na godišnjem nivou, s tim da ova stopa ne može biti manja od nule. Obavezna rezerva se izdvaja u EUR. Gotovina i gotovinski ekvivalenti (za potrebe sastavljanja Pojedinačnog iskaza o tokovima gotovine):

U hiljadama EUR 31. decembar

2018. 31. decembar

2017.

Gotovina u blagajni 4.002 2.463

Žiro račun kod Centralne Banke 24.765 17.338

Korespodentni računi i depoziti kod inostranih banaka 3.214 2.545

Namjenski depoziti kod domaćih banaka 10 10 31.991 22.356


85

14. FINANSIJSKA SREDSTVA PO AMORTIZOVANOJ VRIJEDNOSTI 14.1. Krediti i potraživanja od banaka


2018. 31. decembar

2017.

Korespodentni računi kod inostranih banaka 3.144 2.478

Namjenski depoziti kod banaka u inostranstvu 71 67

Namjenski depoziti kod domaćih banaka 10 11 Ispravka vrijednosti depozita kod banaka i ostalih depozitnih institucija(napomena 7.1)

(1) -

3.224 2.556

Na dan 31. decembra 2018. godine, Banka ima otvoren korespodentni račun kod inostranih banaka: Raiffeisen Bank International AG, Komercijalne banke AD Beograd i Intesa SanPaolo banke DD Bosna i Hercegovina. Namjenski depozit kod banaka u inostranstvu sa stanjem na dan 31. decembra 2018. godine iznosi USD 71 hiljadu i odnosi se na depozit u Santander Banci SAD, uz godišnju kamatnu stopu od 0,25%, koji je položen za Master Card settlement račun.

U hiljadama EUR

Promjena na računima ispravke vrijednosti kredita i potraživanja od banaka

Stanje 01.01.2018.

godine

povećanje/smanjenje

Stanje 31.12.2018.

godine

-

1

1

Ispravka vrijednosti depozita kod banaka i ostalih depozitnih institucija


86

14. FINANSIJSKA SREDSTVA PO AMORTIZOVANOJ VRIJEDNOSTI (NASTAVAK) 14.2. Krediti i potraživanja od klijenata

31. decembar 2018.

31. decembar 2017.

Dospjeli krediti: - privredna društva u privatnom vlasništvu 1.573 722 - privredna društva u državnom vlasništvu 2 37 - preduzetnici 4 2 - fizička lica 582 295

2.161 1.056

Kratkoročni krediti: - privredna društva u privatnom vlasništvu 11.448 3.861 - privredna društva sa većinskim državnim vlasništvom 204 270 - preduzetnici 4 25 - fizička lica 576 256

12.232 4.412

Dugoročni krediti: - privredna društva u privatnom vlasništvu 57.812 58.265 - privredna društva sa većinskim državnim vlasništvom 940 817 - preduzetnici 501 450 - fizička lica 60.631 39.379

119.884 98.911

Ukupno krediti 134.277 104.379

Kamatna potraživanja: - krediti 534 344

Vremenska razgraničenja: - kamata po kreditima 337 258 - naknade (881) (721)

Ukupno (544) (463)

Bruto krediti 134.267 104.260

Minus: Ispravka vrijednosti kredita (2.326) (415) Ispravka vrijednosti kamata (214) (48)

Ukupno ispravka vrijednosti (napomena 7.1) (2.540) (463)

Ukupno krediti i potraživanja od klijenata 131.727 103.797


87

14. FINANSIJSKA SREDSTVA PO AMORTIZOVANOJ VRIJEDNOSTI (NASTAVAK) 14.2. Krediti i potraživanja od klijenata (nastavak) PROMJENE ISPRAVKE VRIJEDNOSTI FIN.SREDSTAVA PO AMORTIZOVANOJ VRIJEDNOSTI

U hiljadama EUR Stage 1 Stage 2 Stage 3 Ukupno

Krediti i potraživanja od klijenata, bruto knjigovodstvena vrijednost na 1. januar 2018. godine 99.326 2.479 3.176 104.981

Novoodobreni plasmani 81.564 977 115 82.656 Naplaćena potraživanja (50.573) (1.868) (48) (52.489) Prelaz u Stage 1 1.195 (854) (341) - Prelaz u Stage 2 (3.276) 3.714 (438) - Prelaz u Stage 3 (747) (461) 1.208 - Modifikacija imovine 275 326 (601) -

Krediti i potraživanja od klijenata, bruto knjigovodstvena vrijednost na 31. decembar 2018. godine 127.764 4.313 3.071 135.148

U hiljadama EUR Stage1 Stage2 Stage3 Ukupno

Krediti i potraživanja od klijenata, očekivani kreditni gubici na 1. januar 2018. godine 518 164 1.471 2.153

Novoodobreni plasmani 551 64 74 689 Naplaćena potraživanja (190) (64) (48) (302) Prelaz u Stage 1 120 (32) (88) - Prelaz u Stage 2 (52) 153 (101) - Prelaz u Stage 3 (14) (86) 100 - Modifikacija imovine - - - -

Krediti i potraživanja od klijenata, očekivani kreditni gubici na 31. decembar 2018. godine 933 199 1.408 2.540

14.3. Hartije od vrijednosti Uporedni pregled dužničkih hartija od vrijednosti sa stanjem na 31.12.2017. i 31.12.2018. godine:

2018 2017 Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća / po amortizovanom trošku - 2.414

Ukupno - 2.414 Na dan 31. decembra 2017. godine stanje hartija od vrijednosti koje se drže do dospijeća je iznosilo EUR 2.414 hiljada, čija je nominalna vrijednost EUR 2.415 hiljada, i odnose se na kupovinu državnih zapisa sa rokom dospijeća od 182 dana, koje je emitovalo Ministarstvo finansija Crne Gore. Ostatak od EUR 405 hiljada odnosi se na neamortizovani diskont državnih zapisa koji se drže do dospjeća. Na dan 31.12.2018. godine Banka nije raspolagala sa hartijama od vrijednosti koje se vrednuju po amortizovanoj vrijednosti.


88

15. FINANSIJSKA SREDSTVA PO FER VRIJEDNOSTI KROZ UKUPNI OSTALI REZULTAT 15.1. Hartije od vrijednosti Uporedni pregled dužničkih hartija od vrijednosti sa stanjem na 31.12.2017. i 31.12.2018. godine:

2018 2017

Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju / po FV kroz ostali ukupni rezultat 3.245 5.487

Ukupno 3.245 5.487

Ispravka vrednosti hartija od vrednosti (napomena 7.1) (3) -

Promjene na računima ispravke vrijednosti hartija od vrijednosti:

U hiljadama EUR

Stanje 01.01.2018.

godine

povećanje/smanjenje

Stanje 31.12.2018.

godine

-

3

3 Ispravka vrijednosti hartija od vrijednosti

Na dan 31. decembra 2017. godine stanje hartija od vrijednosti koje su raspoložive za prodaju iznosile su EUR 5.487 i odnosile su se na:

- EUR 1.500 hiljada obveznica ISIN: MEGB16KA1PG4, nominalne vrijednosti EUR 1.500 hiljada, k.s. 4% p.a., kupljene na primarnoj emisiji po nominalnoj vrijednosti;

- EUR 1.000 hiljada obveznica ISIN: XS1377508996, nominalne vrijednosti EUR 1.000 hiljada, k.s. 5,75% p.a., kupljene po tržišnoj vrijednosti od EUR 1.093 hiljada.

- Državne zapise sa rokom dospijeća od 182 dana, nominalne vrijednosti EUR 2.809 hiljada. Ostatak vrijednosti od EUR 105 hiljada se odnosi na vrednovanje hartija po tržišnoj vrijednosti i neamortizovani diskont u iznosu od EUR 20 hiljada. Na dan 31.12.2018. godine Banka nije raspolagala sa vlasničkim hartijama od vrijednosti. Stanje hartija od vrijednosti se odnosi na:

- EUR 1.500 hiljada domaćih državnih obveznica ISIN: MEGB16KA1PG4, nominalne vrijednosti EUR 1.500 hiljada, k.s. 4% p.a., kupljenih na primarnoj emisiji po nominalnoj vrijednosti;

- EUR 1.500 hiljada državnih eurorobveznica ISIN: XS1377508996, nominalne vrijednosti EUR 1.500 hiljada, k.s. 5,75%, kupljenih po tržišnoj vrijednosti od EUR 1.631 hiljada.

Ostatak vrijednosti od EUR 114 hilj. se odnosi na vrednovanje hartija po tržišnoj vrijednosti, neamortizovane premije i kamatna potraživanja. Sredstva koja su služila za kupovinu EUR 1.500 hilj. državnih euroobveznica na dan 28.12.2018. godine evidentirana su na računu datih avansa za kupovinu hartija od vrijednosti jer je datum saldiranja bio posle 31.12.2018. godine i nisu se stekli uslovi za priznavanje na poziciji hartija od vrijednosti u bilansu stanja


89

16. NEKRETNINE, POSTROJENJA I OPREMA Kretanja na nekretninama, opremi i ostalim sredstvima za 2018. godinu i 2017. godinu prikazano je u narednoj tabeli:

U hiljadama EUR

Građevinski

Oprema Ukupno

objekti i ostala

sredstva Nabavna vrijednost

Stanje, 1. januar 2017. godine 431 1.126 1.557 Povećanja 66 162 228 Otuđenja i rashodovanja - - Stanje, 31. decembar 2017. godine 497 1.288 1.785 Povećanja 15 169 184 Otuđenja i rashodovanja (12) (12) Stanje, 31. decembar 2018. godine 512 1.445 1.957 Ispravka vrijednosti

Stanje, 1. januar 2017. godine 65 321 386 Amortizacija (napomena 11) 43 199 242 Otuđenja i rashodovanja - - - Stanje, 31. decembar 2017. godine 108 520 628 Amortizacija (napomena 11) 48 234 282 Otuđenja i rashodovanja - (8) (8) Stanje, 31. decembar 2018. godine 156 746 902

Sadašnja vrijednost:

- 31. decembra 2018. godine 356 699 1.055

- 31. decembra 2017. godine

389 768 1.157

Na dan 31. decembra 2018. godine Banka nema imovinu pod zalogom radi obezbjeđenja otplate kredita i drugih obaveza.


90

17. NEMATERIJALNA SREDSTVA Nematerijalna sredstva se najvećim dijelom sastoje iz licenci i softvera. U pregledu koji slijedi prikazana su kretanja na nematerijalnim sredstvima u toku 2018. godine i 2017. godine:

U hiljadama EUR

2018 2017

Nabavna vrijednost

Stanje, 1. januar 712 644

Povećanja 132 69 Otpis - -

844 713

Stanje, 31. decembra


Stanje, 1. januar 391 249

Amortizacija (napomena 11) 157 143 Otpis - -

548 392

Stanje, 31. decembra

296

321

Neotpisana vrijednost na dan

18. OSTALA SREDSTVA


2018.

31. decembar

2017.

Avansi (za kupovinu HOV i plaćeni porez) 1.751 34 Ostala potraživanja po naknadama i provizijama 48 13

Potraživanja po kartičnom poslovanju 87 -

Unaprijed plaćeni troškovi 72 40

Potraživanja za naknade za bolovanja 22 7

Ostala poslovna potraživanja 42 12

Ostala aktiva 36 33

Ispravka vrijednosti ostale aktive (50) -

2.008

139


91

19. FINANSIJSKE OBAVEZE KOJE SE ISKAZUJU PO AMORTIZOVANOJ VRIJEDNOSTI 19.1. DEPOZITI KLIJENATA

U hiljadama EUR 31. decembar 2018. 31. decembar 2017.

Depoziti po viđenju:

- privredna društva u privatnom vlasništvu 18.150 14.480 - regulatorne agancije 116 70 - privredna društva u državnom vlasništvu 963 121 - preduzetnici 270 436 - neprofitne organizacije 613 848 - fizička lica 17.399 10.840 37.511 26.795

Kratkoročni depoziti:

- finansijske institucije 630 250 - regulatorne agancije 2.000 2.080 - privredna društva u državnom vlasništvu 7.645 4.600 - privredna društva u privatnom vlasništvu 7.694 4.515 - fizička lica 46.466 34.420 64.435 45.865 Dugoročni depoziti:

- finansijske institucije - 530 - privredna društva u privatnom vlasništvu 919 1.320 - osiguravajuća društva u privatnom vlasništvu - 530 - fizička lica 25.227 23.036 26.146 25.416 128.092 98.076 Obaveze za kamate i ostala pasiva

Fakturisana kamata: depoziti 1 3 Vremenska razgraničenja: depoziti 1.617 1.197 1.618 1.200

129.710

99.276

Na depozite po viđenju fizičkih lica ne obračunava se kamata. Za privredna društava, javne i druge organizacije se takođe ne obračunava kamata, ukoliko drugačije nije sa klijentom dogovoreno.


92

19. FINANSIJSKE OBAVEZE KOJE SE ISKAZUJU PO AMORTIZOVANOJ VRIJEDNOSTI (NASTAVAK)

19.2. KREDITI KLIJENATA KOJI NISU BANKE

U hiljadama EUR

31.decembar2018. 31.decembar2017.

Obaveze prema domaćim kreditorima:

Investiciono Razvojni Fond 17.522 14.796

Vlada CG 397 397

Obaveze prema inostranim kreditorima:

Microfinance Enchancement Facility SA, SICAV -SIF (BlueOrchard Pool), Luksemburg

2.500 4.500

BlueOrchard Microfinance fund iz Luksemburga 1.500 3.000 21.919 22.693 Obračunate kamate 2 24 Vremenska razgraničenja kamata i naknada po kreditima

23 30

21.944 22.747 Na dan 31. decembra 2018. godine, Banka ima obaveze prema Investiciono razvojnom fondu u ukupnom iznosu od EUR 17.522 hiljada, a prema Vladi Crne Gore po projektu 1000+ ima obavezu u iznosu od EUR 397 hiljada. Obaveze prema domaćim kreditorima odnose se na pozajmljena sredstva od Investiciono razvojnog fonda (IRF) koja se odobravaju Banci za finansiranje odobrenih projekata od strane IRF, pri čemu Banka zaračunava svoju maržu za preuzimanje kreditnog rizika. Sa stanjem na dan 31. decembar 2018. godine kreditna zaduženja prema IRF – dugoročne pozajmice iznose EUR 17.522 hiljada. Obaveze prema Vladi Crne Gore – Projekat 1000+ :

U hiljadama EUR

Odobreni iznos Datum odobrenja

Datum dospijeća

Kamatna stopa

Stanje na


397 09.12.2016. 09.12.2036 0,75% 397


93

19. FINANSIJSKE OBAVEZE KOJE SE ISKAZUJU PO AMORTIZOVANOJ VRIJEDNOSTI (NASTAVAK)

19.2. KREDITI KLIJENATA KOJI NISU BANKE (NASTAVAK) Na dan 31. decembra 2018. godine, Banka ima obaveze prema investicionom fondu BlueOrchard Pool iz Luksemburga za 3 pozajmice u ukupnom iznosu od EUR 4.000 hiljada. U skladu sa uslovima navedenih ugovora sa kreditorom, Banka ima obavezu da svoje rezultate poslovanja uskladi sa određenim finansijskim pokazateljima. Na dan 31. decembra 2018. godine finansijski pokazatelji Banke su bili usaglašeni sa uslovima iz ugovora sa investicionim fondom BlueOrchard Pool. Ove 3 pozajmice odobrene su na period od 3 godine. Ugovoreni rokovi dospijeća su sljedeći:

- 12. maj 2019. godine – EUR 2.000 hiljade - 18. jul 2019. godine – EUR 3.000 hiljade - 01. dec. 2019. godine – EUR 3.000 hiljade

Za prve dvije pozajmice ugovorena je fiksna kamatna stopa od 4,5%, a za treću fiksna kamatna stopa od 4,3% dok kamata dospijeva na plaćanje polugodišnje. 20. SUBORDINISANI DUG Na dan 31.12.2018. godine Banka ima obaveze prema investicionom fondu BlueOrchard Microfinance Fund iz Luksemburga po osnovu subordinisanog duga u iznosu od EUR 2.001 hiljade shodno ugovoru o kreditu zaključenom 13.04.2018. godine. Nakon dobijene saglasnosti Centralne Banke Crne Gore, subordinisani dug je uključen u dopunski kapital Banke. 21. OSTALE OBAVEZE

U hiljadama EUR 31. decembar 2018. 31. decembar 2017.

Obaveze prema dobavljačima u zemlji 85 42

Obaveze prema dobavljačima u inostranstvu 13 - Ukalkulisane obaveze 22 121

Primljeni avansi 673 774

Ostale obaveze 135 65 928 1.002


94

22. KAPITAL

Na dan 31. decembra 2018. godine akcijski kapital Banke čini 34.400 običnih akcija (31. decembra 2017. godine 28.400 običnih akcija, 31. decembra 2016. godine 21.400 običnih akcija), pojedinačne nominalne vrijednosti EUR 500.

Zakon o bankama („Sl. list CG”, br. 17/08, 44/10, 40/11 i 73/17) definiše minimalni iznos novčanog kapitala banke u vrijednosti od EUR 5 miliona.

Vlasnička struktura Banke na dan 31. decembra 2018. godine i 31. decembra 2017. godine je sljedeća:


Ime i prezime/naziv kompanije Broj akcija

Iznos u hiljadama

EUR % učešća

Aleksandra Popovic (Aleksandra Popović, Andrej Perović, Katarina Perović, Vinko Nikić, Nenad RadulovićJovana Popović, Miljan Mališ, Mirjana Perović, Ljubiša Mitrović, Norah Becerra Farfan Licet, Predrag Vušurović, Svetozar Jovićević, Draško Trninić, Ivan Popivoda) 9.568 4.784 27,81% DEG 9.467 4.734 27,52% ZETAGRADNJA 7.765 3.883 22,57% Božidar Vušurović 4.749 2.374 13,80% Luka Nikčević 2.322 1.161 6,75% Ivana Tatar-Radulović 421 210 1,22% Ana Pejović 60 30 0,17% Radovan Vučinić 14 7 0,04% Mirjana Perendija 34 17 0,10%

34.400 17.200 100,00%

31.decembar 2017. godine

Ime i prezime/naziv kompanije broj akcija

Iznos u hiljadama

EUR % učešća

Aleksandra Popovic (Aleksandra Popović, Andrej Perović, Katarina Perović, Miljan Mališ, Vinko Nikić, Jovana Popović, Svetozar Jovićević, Nenad Radulović, Norah Licet Becerra Farfan, Ivan Popivoda, Predrag Vušurović, Mirjana Perović, Ljubiša Mitrović, Draško Trninić) 7.843 3.922 27,61% DEG 7.816 3.908 27,52% ZETAGRADNJA 5.716 2.858 20,13% Božidar Vušurović 4.449 2.225 15,67% Luka Nikčević 2.022 1.011 7,12% Ivana Tatar-Radulović 421 210 1,48% Ana Pejović 60 30 0,21% Tanja Vidić 45 22 0,16% Mirjana Perendija 28 14 0,10%

28.400 14.200 100,00%


95

22. KAPITAL (NASTAVAK) Kako bi se obezbijedilo da sopstvena sredstva Banke budu iznad zakonski definisanog minimuma i da bi se podržao planirani rast Banke, a obezbijedilo povećanje i očuvanje kapitalne adekvatnosti, Odbor direktora Banke je na II redovnoj sjednici, održanoj 23. avgusta 2018. godine, donio Odluku o sazivanju XIII vanredne Skupštine akcionara i utvrdio predloge odluka o povećanju akcijskog kapitala Banke u ukupnom iznosu od EUR 3.000 hiljada. Skupština akcionara je jednoglasnom odlukom podržala predloge Odbora direktora donošenjem odluka o povećanju akcijskog kapitala Banke u ukupnom iznosu od EUR 3.000 hiljada na dan 16. oktobar 2018. godine. Rješenjem o utvrđivanju uspješnosti emisije akcija br. 02/12e-16/7-18 od 9. novembra 2018. godine, Komisija za tržište kapitala Crne Gore je potvrdila uspješnost emisije akcija zatvorenom ponudom unaprijed određenim licima koja su se obavezala da kupe cijelu emisiju u ukupnoj vrijednosti od EUR 3.000 hiljada za gotovinu (6.000 akcija pojedinačne nominalne vrijednosti EUR 500), što čini 100% emisije. Podaci o novoj emisiji akcija su registrovani u Centralnom registru Centralnog klirinškog depozitarnog društva dana 12. novembra 2018. godine. Akcionari Aleksandra Popović, Katarina Perović, Andrej Perović, Miljan Mališ, Vinko Nikić, Jovana Popović, Svetozar Jovićević, Nenad Radulović, Ivan Popivoda, Predrag Vušurović, Norah Licet Becerra Farfan,Mirjana Perović, Draško Trninić i Ljubiša Mitrović zaključili su 12. novembra 2018. godine Aneks IV Sporazuma o spajanju akcija i vođenju zajedničkog računa (Sporazum zaključen 11. marta 2015. godine). Nosilac svih upravljačkih prava i vlasnik zajedničkog računa je akcionar Aleksandra Popović. Promjene na zajedničkom računu evidentirane su u Centralnom registru Centralnog klirinškog depozitarnog društva na dan registrovanja jedanaeste emisije akcija – 12. novembra 2018. godine. Rješenjem Centralnog registra privrednih subjekata broj 4-0009270/036 od 13.novembra 2018. godine izvršena je registracija promjene podataka – povećanje akcijskog kapitala u iznosu od EUR 3.000 hiljada i, shodno tome, izmjena i dopuna Statuta Banke.


96

23. USAGLAŠENOST SA PROPISIMA CBCG U skladu sa propisima Centralne banke Crne Gore, Banka je obavezna da održava minimalan stepen adekvatnosti kapitala od 10%. Banka je dužna da obim svog poslovanja uskladi sa propisanim pokazateljima, odnosno da obim i strukturu svojih rizičnih plasmana uskladi sa Zakonom o bankama („Sl. list CG”, br. 17/08, 44/10, 40/11 i 73/17) i propisima Centralne banke Crne Gore. Koeficijent solventnosti Banke je na dan 31. decembra 2018. godine iznosio 14,38% (minimum 10%). Na 31. decembar 2018. godine nivo sopstvenih sredstva Banke je iznad propisanog minimuma od EUR 5.000 hiljada i iznosi EUR 15.081 hiljada.

31. Decembar

2018.

31. Decembar

2017.

I Osnovni elementi sopstvenih sredstava Uplaćeni akcionarski kapital 17.200 14.200 II Dopunski elementi sopstvenih sredstava Subordinisani dug 2.000 - III Odbitne stavke pri obračunu sopstvenih sredstava Gubitak iz prethodnih godina (1.716) (2.152) Efekat implementacije MSFI 9 na akumulirani gubitak (1.751) - Iznos kojim se ublažavaju efekti implementacije MSFI 9. u skladu sa članom 14 Odluke o adekvatnosti kapitala 1.663 - Nematerijalna imovina (296) (321) Pozitivna razlika između iznosa obračunatih rezervacija za potencijalne gubitke i zbira iznosa ispravke vrijednosti za stavke bilansne aktive i rezervisanja za vanbilansne stavke (2.019) (1.575)

Sopstvena sredstva Banke 15.081 10.152 Na dan 31.decembar 2018. godine, odbitne stavke koje umanjuju sopstvena sredstva Banke odnose se na:

Ostvareni gubitak iz prethodnih godina od EUR 1.716 hiljada,

Nedostajuće rezerve obračunate u skladu sa važećom regulativom na pojedinačne izloženosti Banke kreditnom riziku u iznosu od EUR 2.019 hiljada,

Uticaj primjene IFRS 9 u iznosu od EUR 1.751 hiljada

Knjigovodstvena vrijednost nematerijalnih sredstava Banke na 31.decembar 2018. godine u iznosu od EUR 296 hiljada.

Rizikom ponderisana bilansna i vanbilansna aktiva, formirana u skladu sa Odlukom o adekvatnosti kapitala banaka, na dan 31.decembar 2017. godine iznosi EUR 97.216 hiljada. Iznos kojim se ublažavaju negativni efekti na sopstvena sredstva banke zbog prelaska na vrednovanje stavki aktive primjenom MSFI 9, utvrđen u skladu sa stavovima 5 i 6 člana 4 Odluke o adekvatnosti kapitala banaka u iznosu od EUR 1.663 hiljada.


97

23. USAGLAŠENOST SA PROPISIMA CBCG (NASTAVAK) Koeficijent solventnosti računa se stavljanjem u odnosu sopstvenih sredstava i rizikom ponderisane bilansne i vanbilansne aktive:

31. Decembar 2018. 31. Decembar 2017.

Sopstvena sredstva banke 15.081 10.152

Osnovni kapital 17.200 14.200

Dopunski kapital 2.000 -

MSFI 9 efekat 1.663 -

Odbitne stavke (5.782) (4.048)

Ukupno rizikom ponderisana aktiva 97.216 73.727

Ponderisana bilansna aktiva 89.077 67.680

Ponderisane vanbilansne stavke 6.476 6.047

MSFI 9 efekat 1.663 -

Potreban kapital za tržišne rizike 58 4

Potreban kapital za operativni rizik 700 700

Potreban kapital za rizik zemlje 75 127

Potreban kapital za druge rizike - -

Koeficijent solventnosti banke 14.38% 12.55%

Usaglašenost sa pokazateljima poslovanja, propisanim od strane Centralne banke Crne Gore, na dan 31. decembra 2018. godine je prikazana kao što slijedi:

Propisani limit CBCG

Ostvareni pokazatelji

poslovanja na dan 31. decembra 2018.

godine

Koeficijent solventnosti Banke min 10% 14,38% Izloženost Banke prema jednom licu ili grupi povezanih lica max 25% 18,40% Zbir velikih izloženosti max 800% 57,49% Ukupna izloženost prema licima koja imaju kvalifikovano

učešće u Banci max 20% 13.28% Ukupna izloženost prema licima povezanim sa Bankom max 200% 23.60% Ukupna izloženost prema zaposlenim licima u Banci max 1% 1% Koeficijent ulaganja u nepokretnosti i osnovna sredstva max 100% 8% Koeficijent likvidnosti Banke min 1% 2,24%


98

24. VANBILANSNA EVIDENCIJA

U hiljadama EUR

31-Dec 31-Dec

2018 2017.

Rizična vanbilasna aktiva

Neopozive obaveze za davanje kredita 6.289 4.304

Izdate garancije - Izdate plative garancije 4.380 3.883

- Izdate činidbene garancije 6.368 4.227

17.037 12.414 Ostala vanbilansna evidencija

Evidentna kamata 16

Kolaterali po osnovu potraživanja 300.997 239.714

301.013 239.714 U skladu sa Odlukom Centralne banke Crne Gore o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim rizikom u bankama („Sl. list CG“, br. 22/12, 55/12, 57/13, 44/17 i 82/17) potraživanja se iz bilansa Banke mogu prenositi u internu evidenciju. Odluka Centralne banke Crne Gore o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim rizikom u bankama („Sl. list CG“, br. 86/18) primjenjivaće se od 01.07.2019. godine.

U skladu sa važećom regulativom Banka na dan 31. decembar 2018. godine Banka ima samo jedno potraživanje koje je isknjiženo iz bilansne evidencije, u iznosu od EUR 5 hiljada. 25. TRANSAKCIJE SA POVEZANIM LICIMA Banka je usvojila Proceduru za poslovanje sa licima povezanim sa Bankom. Procedura podrazumjeva precizno definisanje:

- Nadležnosti za odlučivanje o transakcijama sa licima povezanim sa bankom

- Limite izloženosti prema licima povezanim sa bankom

- Vrste transakcija koje je moguće obavljati sa licima povezanim sa bankom Lica povezana sa bankom su:

članovi organa banke, akcionari, zaposleni u banci, kao i članovi njihove uže porodice (bračni drug i djeca);

pravno lice u kojem lice koje ima kvalifikovano učešće u banci takođe ima kvalifikovano učešće;

pravno lice u kojem jedno od lica iz al. 1 i 2 ove tačke ima značajan uticaj ili je lice iz alineje 1 ove tačke direktor ili član odbora direktora ili drugog odgovarajućeg organa tog pravnog lica,

lice koje ima učešće u kapitalu ili glasačkim pravima od najmanje 50% u pravnom licu koje ima kvalifikovano učešće u banci;

U pogledu vrste transakcije, nivoa izloženosti i lica povezanim sa bankom određene transakcije sa licima povezanim sa bankom mogu se svrstati u kategoriju manje značajnih transakcija sa licima povezanim sa bankom.


99

25. TRANSAKCIJE SA POVEZANIM LICIMA (NASTAVAK) Po vrstama transakcije, manje značajnim smatraju se:

- Odobravanje gotovinskih kredita, potrošačkih kredita uključujući i minuse po TR i kreditne kartice, i

kredita za rješavanje stambenog pitanja, fizičkim licima povezanim sa bankom

- Odobravanje kredita, garancija i akreditiva pravnim licima u skladu sa aktuelnom ponudom banke

- Prodaja ili kupovina aktive čija je vrijednost niža ili jednaka od EUR 20.000

- Uzimanje depozita

- Plaćanje robe i usluga u vrijednosti nižoj ili jednakoj EUR 10.000

- Uzimanje imovine u zakup, sa mjesečnom rentom nižom od EUR 5.000

Prema visini izloženosti, manje značajnim smatraju se:

- Izloženosti prema zaposlenima u banci i članovima njihove uže porodice, čija je ukupna izloženost

niža ili jednaka od 20.000 EUR;

- Izloženosti prema članovima odbora direktora, odbora za reviziju ili izvršnim direktorima, kao i

članovima njihove uže porodice, čija je izloženost jednaka ili niža od 50.000 EUR;

- Izloženost prema pravnim licima koja su pod kontrolom lica iz prethodne alineje/ili članova njihove uže

porodice čija je ukupna izloženost niža ili jednaka 50.000 EUR;

- Izloženost prema akcionaru koji nemaju kvalifikovano učešće, uključujući i pravna lica koja su pod

kontrolom tog akcionara i članove njegove uže porodice niža ili jednaka 50.000 EUR;

Prema vrsti povezanog lica, manje značajnim smatraju se transakcije sa:

- Zaposlenima

- Članovima uže porodice zaposlenih, članova organa banke i akcionara

- Akcionarima koji nemaju kvalifikovano učešće


100

25. TRANSAKCIJE SA POVEZANIM LICIMA (NASTAVAK) U hiljadama EUR


Potraživanja

Krediti:

- Truck Trade d.o.o. Podgorica - 10

- Labor d.o.o. Podgorica 45 50

- LD Gradnja d.o.o. Podgorica 524 617

- LD Group d.o.o. 213 86

- Micromedia d.o.o. Podgorica - 5

- Gross market d.o.o. Podgorica 10 113

- Natural Cake d.o.o. 22 27

- Sunglasses 10 -

- krediti fizičkim licima akcionarima 76 235

- krediti fizičkim licima povezanim sa Bankom 1.363 1.106

Kamate i naknade:

- LD Group d.o.o. 1 -

Bankarske garancije:

- LD Gradnja d.o.o. Podgorica 270 223

- LD Group d.o.o. 64 -


- Zetagradnja d.o.o. 489 -

- TV Vijesti - 100

Ostale vanbilansne izloženosti:

- LD Group d.o.o. 87 214

- Truck Trade d.o.o. Podgorica - 5


- fizička lica - akcionari 53 54

- fizička lica povezana sa Bankom 54 34

Ukupno potraživanja: 3.281 3.099

Obaveze

Depoziti:

- Truck Trade d.o.o. Podgorica 1.862 -

- Micromedia d.o.o. Podgorica 3 -

- Boalsa d.o.o.Tivat 3 6

- Natural Cake d.o.o. 5 -

- TV Vijesti 65 10

- LD Gradnja d.o.o. Podgorica - 5

- LD Group d.o.o. - -

- Daily Press d.o.o. Podgorica - 7

- Zetagradnja d.o.o. 1.362 739

- Monitor doo 4 5

- Sunglasses 10 9

- depoziti fizičkim licima akcionarima 904 851

- depoziti fizičkim licima povezanih sa Bankom 1.805 1.531 6.023 3.163

Obaveze prema dobavljačima - 8

Ukupno obaveze 6.023 3.171

Obaveze. neto (2.742) (72)


101

25. TRANSAKCIJE SA POVEZANIM LICIMA (NASTAVAK) Zaposlenima se odobravaju kamate pod uslovima koji su isti kao za klijente fizička lica. Prihodi i rashodi nastali iz transakcija sa povezanim pravnim licima u toku 2018. godine i 2017. godine su sljedeći:

U hiljadama EUR


Prihodi od kamata i naknada:

- LD Gradnja d.o.o. Podgorica 35 15 - Daily Press d.o.o. Podgorica - - - Zetagradnja d.o.o. 3 4 - LD Group d.o.o. Podgorica 3 - - Labor d.o.o. Podgorica 3 3 - Micromedia d.o.o. Podgorica - - - Natural Cake d.o.o. 2 - - Gross market d.o.o. Podgorica - 6 - TV Vijesti - 1 - kamate fizičkim licima povezanim sa Bankom 78 59 - kamate fizičkih lica akcionara 6 13

Ukupni prihodi 130 101

Rashodi od kamata i naknada:

- DEG kamate - 65 - DEG naknade - 30 - kamate fizičkih lica akcionara 15 81 - kamate fizičkim licima povezanim sa Bankom 43 39

Opšti troškovi:

Troškovi zakupa 131 98

Ukupni rashodi 189 313

Neto rashodi (59) (212)

Naknade top menadžmentu i odboru direktora po osnovu bruto zarada i naknada u 2018. godini iznose EUR 466 hiljada (2017: EUR 494 hiljada). 26. SUDSKI SPOROVI Lovćen banka AD Podgorica u toku 2018. godine nije bila u aktivnoj i pasivnoj legitimaciji u sudskim sporovima.


102

27. OPERATIVNI LIZING Ugovori o operativnom lizingu, sa ugovorenim periodom zakupa, odnose se na uzimanje u zakup poslovnih i stambenih prostora. Banka nema opciju da poslovni prostor uzet u zakup kupi po isteku perioda zakupa. U toku 2018. godine, trošak zakupa je iznosio EUR 493 hiljade (2017. godina: EUR 463 hiljada). Zakupi poslovnih prostora predstavljaju preuzete obaveze za period od 5 do 15 godina. Preuzete obaveze po ugovorima o operativnom lizingu poslovnih prostora do datuma bilansa stanja koje nisu iskazane u finansijskim iskazima su sljedeće:


2018. 31. decembar

2017.

do 1 godine 45 452 od 1 do 5 godina 25 1.574 Preko 5 godina 3.045 1.436

3.115 3.462

28. ZARADA PO AKCIJI Osnovna zarada po akciji izračunava se dijeljenjem godišnje neto dobiti koja pripada vlasnicima običnih akcija sa ponderisanim prosečnim brojem običnih akcija koje su bile u opticaju tokom perioda.

2018 2017.

1.767

436 Dobitak za godinu u hiljadama EUR Prosječan broj akcija 29.400 22.983

60,1180

18,9790

Dobitak/Gubitak po akciji u EUR 29. PORESKI RIZICI Poreski zakoni Crne Gore se često različito tumače i predmet su čestih izmjena. Tumačenje poreskih zakona od strane poreskih vlasti u odnosu na transakcije i aktivnosti Banke mogu se razlikovati od tumačenja rukovodstva Banke. Kao rezultat iznijetog, transakcije mogu biti osporene od strane poreskih vlasti i Banci može biti određen dodatni iznos poreza, kazni i kamata. Period zastarjelosti poreske obaveze je pet godina. To praktično znači da poreske vlasti imaju prava da odrede plaćanje neizmirenih obaveza u roku od pet godina od kada je obaveza nastala. 30. DEVIZNI KURSEVI

Zvanični kursevi valuta koji su korišćeni za preračun deviznih pozicija bilansa stanja u EUR na dan 31. decembar 2018. godine i 2017. godine bili su:

31. decembar 2018.

31. decembar 2017.

USD 0,8731 0,8338 CHF 0,8907 0,8546 GBP 1,1078 1,1271


103

31. DOGAĐAJI NAKON DATUMA BILANSA STANJA Nakon datuma bilansa stanja nije bilo događaja koji bi mogli imati uticaja na finansijsko stanje i rezultate poslovanja prikazane u finansijskim iskazima za godinu završenu na dan 31. decembra 2018. godine. 32. OPŠTI PODACI O BANCI U skladu sa Odlukom o sadržaju, rokovima i načinu sačinjavanja i dostavljanja finansijskih iskaza banaka („Sl. list CG”, br. 15/12 i 18/13) opšti podaci o Banci su prezentirani kako slijedi: Naziv Banke: Lovćen banka AD, Podgorica; Adresa: Bulevar Džordža Vašingtona 56/I, 81000 Podgorica; Matični broj: 02829541 Telefon/Fax: + 382 (0)20 205 410 Adresa internet stranice: http://www.lovcenbanka.me Adresa elektronske pošte: [email protected] Na dan 31. decembra 2018. godine Banku čini Centrala sa sjedištem u Podgorici i 8 filijala. Na dan 31. decembra 2018. godine Banka ima 108 zaposlenih radnika (31. decembar 2017. godine: 95 zaposlenih radnika, a 31. decembra 2016. godine: 82 zaposlenih radnika). Žiro račun: 565-1-84. Lovćen banka je, kao pravni sljedbenik, nastala promjenom registrovane djelatnosti i naziva “MFI Kontakt” koja je 3. decembra 2013. godine dostavila Centralnoj banci Crne Gore zahtjev za izdavanje dozvole za rad Lovćen banke AD, Podgorica. Banka je upisana u Centralni registar Privrednog suda pod brojem 4-0009270/011. Centralna banka Crne Gore je 28. maja 2014. godine izdala dozvolu za rad Banke. Banka je počela sa radom 25. avgusta 2014. godine, a osnovali su je rezidenti i nerezidenti, zajedno sa njemačkim državnim fondom DEG-om (KfW grupa).


104

32. OPŠTI PODACI O BANCI (NASTAVAK) Podaci o predsjedniku i članovima odbora direktora 1) do 5. jula 2018. godine:

Funkcija Ime i prezime Datum rođenja Podaci o prebivalištu

Adresa (ulica i broj)

1. Predsjednik Odbora direktora na bazi profesionalnog angažovanja Aleksandra Popović

lični podatak zaštićen zakonom Crna Gora

lični podatak zaštićen zakonom

2. član Andreas Zeisler

lični podatak zaštićen zakonom Njemačka


3. član Farfan Becerra Norah Licet



4. član Blagota Radović



5. član Mirjana Perendija

lični podatak zaštićen zakonom Srbija


6. član Klaus Glaubitt



7. član Ernst Welteke




105

32. OPŠTI PODACI O BANCI (NASTAVAK) 2) od 5. jula 2018. godine:












4. član Frieder Woehrmann



5. član Zvonko Peković



3) od 8. marta 2019. godine












4. član Frieder Woehrmann



5. član Zvonko Peković



6. član Klaus Ekkehard Glaubitt



7. član Ernst Welteke




106

32. OPŠTI PODACI O BANCI (NASTAVAK) Od dana 14. oktobra 2016. godine (Rješenje Centralnog registra privrednih subjekata broj: 4-0009270/024) i 5. jula 2018. godine (Rješenje Centralnog registra privrednih subjekata broj 4-0009270/035) Lovćen banka registruje Aleksandru Popović kao profesionalnog predsjednika Odbora direktora Banke (predsjednik na bazi profesionalnog angažmana). Aleksandra Popović ima zaključen Ugovor o profesionalnom angažovanju predsjednika Odbora direktora sa Lovćen bankom AD (07. oktobar 2016,18. jula 2017. i 19. jula 2018. godine) i i prima naknadu za rad u skladu sa Odlukom Skupštine akcionara broj 01-IX-v/4 od 07. oktobra 2016. godine, 01-III/7 od 30. maja 2017. godine i 01-XII/7 od 25. aprila 2018. godine. Na XI vanrednoj godišnjoj Skupštini akcionara, održanoj 25. aprila 2018. godine, u skladu sa Zakonom, na prijedlog akcionara sa kvalifikovanim učešćem, jednoglasno su donijete odluke o prestanku mandata dotadašnjim članovima Odbora direktora i izboru članova Odbora direktora Banke, koji su, nakon sprovedene procedure, upisani u Centralni registar privrednih subjekata, Rješenje br. 4-0009270/035 na dan 5. jul 2018. godine. Na XIV vanrednoj Skupštini akcionara, održanoj 28. decembra 2018. godine, izvršen je izbor dva člana Odbora direktora Banke. Nakon sprovedene procedure, dva nova člana Odbora direktora su upisana u Centralni registar privrednih subjekata, Rješenje br. 4-0009270/038 na dan 8. mart 2019. godine. Izvršni menadžment Banke sastavljen je od tima stručnjaka koji svojim profilom zadovoljavaju potrebe i odgovornosti propisane za poslove rukovođenja Bankom na dnevnoj osnovi, posjeduju iskustvo u obavljanju izvršnih funkcija u dužem periodu, kao i zahtijevane liderske karakteristike i kompetencije. Izvršni direktori Banke na dan 31.12.2018. godine




12.01.2017.

Nenad Radulović Izvršni direktor za upravljanje rizicima, finansijama i računovodstvom, IT-em i likvidnošću

07.06.2017.


107

32. OPŠTI PODACI O BANCI (NASTAVAK) Tijela Odbora direktora Odbor za reviziju: Mirjana Perendija, predsjednik Miro Perović, član Nikola Kaluđerović, član Odbor za reviziju, u skladu sa Zakonom i Statutom Banke, priprema prijedloge, mišljenja i stavove iz svog djelokruga rada, definisanog Zakonom o bankama i Statutom Banke, za odlučivanje odbora direktora o tim pitanjima. Način rada i izvještavanja Odbora direktora definisan je poslovnikom o radu ovog tijela. U skladu sa Zakonom o bankama i Statutom Banke, Odbor direktora je formirao i tri stalna, savjetodavna, tijela. Način rada i izvještavanja Odbora direktora ovih tijela definisani su poslovnicima o radu ovih tijela. 1) Komitet za upravljanje kreditnim rizikom koji predlaže Odboru direktora donošenje odluka o odobravanju kredita u skladu sa limitima pojedinačne izloženosti ili grupe povezanih izloženosti utvrđenih politikama i procedurama za upravljanje kreditnim rizikom Lovćen banke AD. Komitet za upravljanje kreditnim rizikom ima najmanje 3 (tri) člana koji imaju iskustva iz oblasti kreditiranja i upravljanja rizicima u Banci. Jedan član Komiteta za upravljanje kreditnim rizikom je i glavni izvršni direktor Banke. Članovi Odbora direktora su i članovi Komiteta za upravljanje kreditnim rizikom s tim da ukupan broj članova Odbora direktora u ovom komitetu ne može biti veći od 1/3 ukupnog broja članova Komiteta za upravljanje kreditnim rizikom. Članove ovog Komiteta imenuje Odbor direktora. 2) Komitet za upravljanje aktivnom i pasivom radi praćenja izloženosti banke rizicima koji proizilaze iz strukture njenih bilansnih obaveza i potraživanja i vanbilansnih stavki i predlaganja mjera Odboru direktora za upravljanje rizikom likvidnosti. Članovi ALCO-a su izvršni direktori i lica sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima. Članove Komiteta za upravljanje aktivom i pasivom Banke imenuje Odbor direktora. 3) Komitet za imenovanja i naknade Komitet za imenovanja i naknade: - predlaže Odboru direktora uslove i kriterijumime za članstvo u odboru direktora i za imenovanje pojedinaca za izvršne direktore Banke; - preporučuje Odboru direktora imenovanje izvršnih direktora i drugih lica sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima; - razmatra i utvrđuje potrebu za opozivanjem članova Odbora direktora i za razrješenje izvršnih direktora i drugih lica koje je imenovao Odbor direktora, - predlaže Odboru direktora donošenje politika naknada u skladu sa strategijom poslovanja, ciljevima, vrijednostima i dugoročnim interesima Banke i prati razvoj i funkcionisanje Sistema naknada, - predlaže visinu zarada izvršnih direktora i lica čije je imenovanje u nadležnosti Odbora direktora; - utvrđuje predlog visine naknada za rad nezavisnim članovima komiteta Odbora direktora; - predlaže politiku nagrađivanja u odnosu na ostvarene ciljeve (npr. bonusi, naknade u obliku akcija, drugih motivacionih naknada i sl.).


108

32. OPŠTI PODACI O BANCI (NASTAVAK) Komitet za imenovanja i naknade ima najmanje 3 (tri) člana, od kojih je najmanje jedan član nezavisan od Banke. Članovi Odbora direktora su članovi Komiteta za imenovanja i naknade s tim da ukupan broj članova Odbora direktora u ovom komitetu ne može biti veći od 1/3 ukupnog broja članova. Članove ovog Komiteta imenuje Odbor direktora. Tijela izvršnog menadžmenta Kreditni odbor Statutom Banke (član 47 stav 1) propisano je da radi efikasnijeg upravljanja rizicima u Banci koje im je povjereno Zakonom o bankama, glavni izvršni direktor i najmanje još jedan izvršni direktor mogu formirati Kreditni odbor, kao i da se posebnom odlukom uređuje sastav, ovlašćenje, odgovornost i druga pitanja od značaja za rad Kreditnog odbora. Za odnosni period ovog izvještaja u Banci su bila na snazi 2 interna pravna akta opšte snage koja su donesena na osnovu pomenutog člana Statuta Banke i to: Odluka o formiranju kreditnog odbora br.II 1540/1 29. avgusta 2017. godine i Odluka o formiranju kreditnog odbora br.59/40 od 3. jula 2018.godine sa izmjenama i dopunama od 23. oktobra 2018.godine. Prema ovim odlukama, Kreditni odbor se sastoji od 5 stalnih članova i dva pridružena člana odnosno od tri člana počev od 3. jula 2018. godine sa pravom odlučivanja do EUR 300.000 izloženosti prema fizičkom licu i sa njim povezanim licima odnosno do iznosa od EUR 800.000 izloženosti i sa njim povezanim licima. Statutom banke (član 48 stav 1) određeno je da glavni izvršni direktor radi efikasnijeg obavljanja poslova koji su mu povjereni u nadležnost može formirati odbore, komisije, imenovati savjetnike i sl., a koji se u smislu Statuta Banke i zakona ne smatraju dijelom sistema korporativnog upravljanja Bankom.


109

32. OPŠTI PODACI O BANCI (Nastavak) Deset najvećih akcionara na 31. mart 2019. godine:

Ime i prezime/naziv kompanije

Adresa prebivališta/poslovna adresa (mjesto ulica i broj)

broj akcija

procentualno učešće

Aleksandra Popovic (Aleksandra Popović, Andrej Perović, Katarina Perović, Vinko Nikić, Nenad Radulović, Jovana Popović, Miljan Mališ, Mirjana Perović, Ljubiša Mitrović, Norah Becerra Farfan Licet, Predrag Vušurović, Svetozar Jovićević, Draško Trninić, Ivan Popivoda)

lični podatak zaštićen zakonom 9.568 27,81%

DEG Njemačka, Keln, Kammergasse 9.467 27,52%

Zetagradnja doo Podgorica

Crna Gora, Podgorica, Bulevar Ivana Crnojevića 99/2 7.765 22,57%

Božidar Vušurović lični podatak zaštićen zakonom 4.749 13,80%

Luka Gavrila Nikčević lični podatak zaštićen zakonom 2.322 6,75%

Ivana Tatar-Radulović lični podatak zaštićen zakonom 421 1.22%

Ana Pejović lični podatak zaštićen zakonom 60 0,17%

Radovan Vučinić lični podatak zaštićen zakonom 14 0,04%

Mirjana Perendija lični podatak zaštićen zakonom 34 0,10%

34.400 100,00%

U cilju podrške planiranog rasta Banke i povećanja i očuvanja kapitalne adekvatnosti, Odbor direktora Banke je na VIII redovnoj sjednici održanoj dana 14. februara 2019. godine donio Odluku o sazivanju XV vanredne Skupštine akcionara za 8. april 2019. godine i utvrdio predloge odluka o povećanju akcijskog kapitala u ukupnom iznosu od EUR 2.000.000 kroz dvije dokapitalizacije (dvanaesta emisija akcija zatvorenom ponudom unaprijed određenim licima koja će se smatrati uspješnom ukoliko svih 2.000 akcije ove emisije budu upisane i uplaćene zaključno sa 7. junom 2019. godine i trinaeste emisije akcija zatvorenom ponudom unaprijed određenim licima koja će se smatrati uspješnom ukoliko svih 2.000 akcija ove emisije budu upisane i uplaćene zaključno sa 8. novembrom 2019. godine). Revizorska kuća koja je izvršila reviziju finansijskih iskaza za 2018. godinu: Crowe MNE d.o.o. Podgorica, Vučedolska 7, 81000 Podgorica, Crna Gora.

G O D I Š N J I I Z V J E Š TA J

O POSLOVANJU BANKE ZA 2018. GODINU

April, 2018.godine

112

GODIŠNJI IZVJEŠTAJ O POSLOVANJU ZA 2018. GODINU

1. BANKARSKI SEKTOR CRNE GORE 2018. 1.1. AKTIVA

1.1.1. KREDITI I POTRAŽIVANJA 1.1.2. AKTIVNE KAMATNE STOPE

1.2. DEPOZITI 1.2.1. PASIVNE KAMATNE STOPE

1.3. KAPITAL 1.4. PROFITABILNOST

2. LIČNA KARTA BANKE I KORPORATIVNO UPRAVLJANJE 2.1. ODBOR DIREKTORA BANKE 2.2. IZVRŠNI DIREKTORI BANKE 2.3. TIJELA ODBORA DIREKTORA

2.3.1. ODBOR ZA REVIZIJU 2.3.2. KOMITET ZA UPRAVLJANJE KREDITNIM RIZIKOM 2.3.3. KOMITET ZA UPRAVLJANJE AKTIVNOM I PASIVOM

2.4. KREDITNI ODBOR 2.5. INFORMACIJE O ULAGANJIMA U CILJU ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE 2.6. PLANIRANI BUDUĆI RAZVOJ BANKE

3. SISTEM INTERNE KONTROLE 3.1. POSLOVNA ETIKA

4. LJUDSKI RESURSI 4.1. KADROVSKA STRUKTURA ZAPOSLENIH 4.2. ORGANIZACIJA RADA U BANCI 4.3. PODACI O VLASNICIMA AKCIJA LOVĆEN BANKE 4.4. RAZVOJ LJUDSKIH RESURSA

5. POSLOVANJE U 2018. GODINI 5.1. REGULATORNI ZAHTJEVI U 2018. GODINI 5.2. BILANS STANJA ZA 2017. GODINU

5.2.1. AKTIVA BANKE NA DAN 31. DECEMBAR 2018. GODINE 5.2.2. PASIVA BANKE NA DAN 31. DECEMBAR 2018. GODINE 5.2.3. PROMJENE NA KAPITALU U PERIODU OD 2017. DO 2018. GODINE

5.2.4. VANBILANSNA EVIDENCIJA BANKE 5.3. BILANS USPJEHA ZA 2018. GODINU

5.3.1. PRIHODI I RASHODI OD KAMATE 5.3.2. PRIHODI I RASHODI OD NAKNADA 5.3.3. OPERATIVNI RASHODI 5.3.3. OPERATIVNI RASHODI

6. UPRAVLJANJE RIZICIMA 7. UPRAVLJANJE RIZICIMA (Nastavak) 8. ADEKVATNOST KAPITALA 9. POSLOVNE JEDINICE BANKE 10. INFORMACIJE O OTKUPU SOPSTVENIH AKCIJA 11. IZJAVA O PRIMJENI KODEKSA KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA

113


BANKARSKI SEKTOR CRNE GORE 2018.

1.1. AKTIVA

Ukupna aktiva banaka na kraju decembra 2018. godine iznosila je EUR 4.407 miliona i povećana je u odnosu na kraj 2017. godine za EUR 225 miliona ili 5,4%. Najveći dio aktive se odnosi na kredite i potraživanja od banaka i klijenata koji čine 66,5% ukupne aktive. Pet velikih banaka (Crnogorska komercijalna banka, Hipotekarna banka, Erste banka, Societe Generale banka i Montenegrobanka NLB) kontrolišu 62,13% ukupne aktive banaka. Najveća banka u sistemu učestvuje sa 15,69% u ukupnoj aktivi. Ukupno učešće šest malih banaka na tržištu iznosi 12,18% (2017:10,75%).

Tabela 1. Tržišno učešće aktive po bankama

Banka 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014 31.12.2015 31.12.2016 31.12.2017 31.12.2018

1 Crnogorska komercijalna banka 24,50 22,97 20,92 18,24 16,84 15,69 14,70 15,69

2 Societe Generale Montenegro 10,09 11,11 11,78 12,14 11,82 11,88 11,56 12,04

3 Erste banka 10,63 12,40 11,86 12,02 10,62 11,88 11,73 11,81

4 Montenegrobanka NLB 18,63 16,96 17,36 16,47 13,99 12,53 10,99 11,10

5 Hipotekarna banka 5,50 6,18 7,57 9,33 12,54 11,33 11,83 11,50

6 Prva banka CG established in 1901 8,94 8,59 8,45 8,81 9,27 9,92 10,52 9,19

7 Universal capital banka 1,00 0,85 0,89 1,89 2,48 3,06 5,47 6,05

8 Addiko banka 10,02 8,86 8,13 7,58 7,59 6,69 6,31 5,52

9 Atlas banka 6,45 7,26 8,11 7,74 6,71 6,84 6,13 5,37

10 Lovćen banka 0,64 1,68 3,14 3,24 3,87

11 Komercijalna banka Budva 3,16 3,44 3,65 3,72 3,17 2,93 3,00 3,23

12 Zapad banka 1,53 1,52 1,63 2,06

13 Invest Banka Montenegro 1,30 1,39 1,27 1,41 1,39 1,22 1,08 0,93

14 Ziraat banka 0,38 1,06 1,26 1,50

15 Nova banka 0,31 0,54 0,59

Ukupno 100 100 100 100 100 100 100 100

Lovćen banka AD se nalazi na 10. mjestu po tržišnom učešću ukupne aktive. U odnosu na 2017. godinu ostvaren je rast ukupne aktive od EUR 34,6 miliona, odnosno 25,53%.

114


1. BANKARSKI SEKTOR CRNE GORE 2018. (Nastavak) 1.1. AKTIVA (Nastavak) Tabela 2. Ukupna aktiva banaka (000 EUR)

Bank 31/12/2011 31/12/2012 31/12/2013 31/12/2014 31/12/2015 31/12/2016 31/12/2017 31/12/2018

1 Crnogorska komercijalna banka 691.346 645.377 618.892 572.032 585.586 594.686 614.870 691.363

2 Societe Generale Montenegro 284.627 312.190 348.464 380.801 436.091 450.218 483.375 530.459

3 Erste banka 299.832 348.397 350.920 376.884 369.239 450.475 490.600 520.343

4 Hipotekarna banka 155.588 173.777 224.043 292.672 411.310 429.539 494.836 506.838

5 Montenegrobanka NLB 525.746 476.475 513.803 516.689 486.582 475.002 459.787 489.038

6 Prva banka CG osn. 1901 252.435 241.310 250.074 276.313 322.404 376.111 439.978 396.085

7 Universal Capital banka 20.833 23.970 26.468 59.403 86.042 115.958 228.660 266.828

8 Addiko banka 282.823 248.934 240.642 237.859 229.229 253.807 263.894 237.931

9 Atlas banka 182.129 203.972 239.990 242.697 262.819 259.392 256.368 231.378

10 Lovćen banka 19.998 58.294 118.879 135.682 170.324

11 Komercijalna banka Budva 89.246 96.645 107.962 116.641 110.360 111.047 125.268 142.219

12 Zapad banka 53.055 57.658 68.307 90.810

13 Ziraat banka 13.240 40.254 52.693 66.272

14 Invest Banka Montenegro 36.939 38.998 37.658 44.268 48.170 46.288 45.310 41.015

15 Nova banka 11.680 22.607 25.910

Total 2.821.544 2.810.045 2.958.916 3.136.257 3.472.421 3.790.994 4.182.235 4.406.813

Grafik 1: Ukupna aktiva i tržišno učešće

15,69

12,04 11,81 11,10 11,509,19

6,05 5,52 5,373,87 3,23

2,060,93 1,50 0,59

0,002,004,006,008,0010,0012,0014,0016,0018,00

0100.000200.000300.000400.000500.000600.000700.000800.000

Ukupna aktiva i tržišno učešće

Ukupna aktiva Tržišno učešće

115


1. BANKARSKI SEKTOR CRNE GORE 2018 (Nastavak) 1.1. AKTIVA (Nastavak)

1.1.1. KREDITI I POTRAŽIVANJA Ukupni krediti i potraživanja od banaka i klijenata su na agregatnom nivou iznosili EUR 2.930 miliona na kraju 2018. godine što predstavlja godišnji rast od 8,5%. Ukupni krediti i potraživanja od klijenata su na kraju decembra 2018. godine iznosili EUR 2.510 miliona. Tabela 3. Ukupni krediti i potraživanja od klijenata (000 EUR)

Bank 31/12/2014 31/12/2015 31/12/2016 31/12/2017 31/12/2018 Dec 2018/Dec 2017

1 Crnogorska komercijalna banka 320.259 283.387 264.989 300.927 393.172 92.245

2 Montenegrobanka NLB 279.217 255.782 257.821 267.619 309.400 41.781

3 Societe Generale Montenegro 274.707 300.771 302.963 340.942 377.387 36.445

4 Universal Capital banka 16.715 33.614 62.335 61.898 91.165 29.267

5 Lovćen banka 11.313 44.788 75.947 103.797 131.727 27.930

6 Erste banka 231.451 235.842 251.743 299.466 320.842 21.376

7 Hipotekarna banka 145.977 187.954 216.049 215.739 230.313 14.574

8 Komercijalna banka Budva 53.043 51.641 47.865 60.002 72.719 12.717

9 Ziraat banka 2.484 32.600 44.194 54.251 10.057

10 Prva banka CG osnovana 1901 171.398 173.988 189.945 204.599 208.946 4.347

11 Nova banka 2.254 10.789 12.450 1.661

12 Zapad banka 19.406 38.050 39.716 37.318 -2.398

13 Invest Banka Montenegro 29.289 26.210 24.724 23.319 16.447 -6.872

14 Addiko banka 168.472 147.829 169.188 198.586 185.112 -13.474

15 Atlas banka 142.289 142.808 109.409 86.275 68.418 -17.857

Total 1.844.130 1.906.506 2.045.882 2.257.868 2.509.667 251.799

Napomena: Preliminarni podaci Bilansa stanja i Bilansa uspjeha banaka preuzeti sa web stranice CBCG

Lovćen banka je u 2018. godini ostvarila peti po redu nominalni rast ukupnih kredita i potraživanja od klijenata u sistemu. Ako se posmatraju ukupni krediti i potraživanja od klijenata, Lovćen banka po tržišnom učešću zauzima 8. mjesto, pri čemu je u godišnjem periodu ostvarila nominalni rast kredita i potraživanja od klijenata u iznosu od EUR 27,9 miliona, odnosno rast od 26,9%.

116


Grafik 2: Tržišno učešće krediti i potraživanja

Grafik 3: Ukupna apsolutna promjena kredita i potraživanja

Krediti banaka koji kasne sa naplatom (bez kamata i vremenskih razgraničenja) na kraju 2018. godine iznosili su 198 miliona eura i u odnosu na decembar 2017. godine bilježe rast od 5,1%. Nekvalitetni krediti (bez kamata i vremenskih razgraničenja) na kraju decembra 2018. godine iznosili su 202,4 miliona eura i činili su 6,9% ukupnih kredita. Nekvalitetni krediti banaka na godišnjem nivou zabilježili su povećanje od 2,8%. Lovćen banka ima značajno niži iznos nekvalitetnih kredita od sistemskog prosjeka. Nekvalitetni krediti Lovćen banke (uključujući potraživanja od kamata i naknada) na kraju 2018. godine iznose 1,53 % ukupnih kredita.

1.1.2. AKTIVNE KAMATNE STOPE Prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa na ukupno odobrene kredite na kraju decembra 2018. godine iznosila je 6,36% i u odnosu na kraj decembra 2017. godine zabilježila pad od 0,45 p. p. Prosječna ponderisana efektivna aktivna kamatna stopa na novoodobrene kredite u decembru 2018. godine iznosila je 5,51%, što predstavlja pad od 0,72 p. p. u odnosu na decembar 2017. godine. Po ovim parametrima Lovćen banka se nalazi iznad sistemskog prosjeka. PPAEKS na ukupne kredite u Lovćen banci iznosi 7,95%. PPAEKS na kredite pravnim licima u Lovćen banci iznosi 7,15%, a na kredite fizičkim licima 8,82%.

15,68 15,0512,79 12,31

9,18 8,33 7,385,25

3,64 2,90 2,73 2,16 1,44 0,66 0,50

0,002,004,006,008,0010,0012,0014,0016,0018,00

050.000

100.000150.000200.000250.000300.000350.000400.000450.000

Tržišno učešće kredita i potraživanja od klijenata

Ukupni krediti i potraživanja od klijenata Tržišno učešće

-20.000

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

36.445

21.376

92.245

41,781

14.5744.347

-13.474

27.930

-17.857

29.267

12.71710.057

-2,398 -6.872

1.661

Apsolutna promjena kredita i potraživanja od klijenata Dec.18 - Dec.17

117


1. BANKARSKI SEKTOR CRNE GORE 2018. (Nastavak) 1.1. AKTIVA (Nastavak) 1.1.2. AKTIVNE KAMATNE STOPE (Nastavak) Tabela 4. Kretanje aktivnih kamatnih stopa u sistemu banaka

31.12.2014. 31.12.2015. 31.12.2016. 31.12.2017. 31.12.2018

PPANKS na ukupne kredite 8,41 7,70 6,74 6,16 5,75

PPAEKS na ukupne kredite 9,22 8,53 7,45 6,81 6,36

PPANKS na fiz lica 9,14 8,74 7,79 7,31 7,05

PPAEKS na fiz lica 10,10 9,77 8,70 8,19 7,83

PPANKS na pravna lica 7,74 6,72 5,73 5,23 4,75

PPAEKS na pravna lica 8,39 7,36 6,23 5,70 5,24

1.2. DEPOZITI

Uzimajući u obzir ukupne depozite klijenata na dan 31.12.2018. godine koji iznose EUR 3.460 miliona, Lovćen banka se po tržišnom učešću depozita klijenata, koji predstavljaju 3,75%, nalazi na 10. mjestu dok je po apsolutnoj godišnjoj promjeni nivoa depozita postignuto 4. mjesto u bankarskom sektoru.

Tabela 6: Ukupni depoziti klijenata

Banka 31/12/2014 31/12/2015 31/12/2016 31/12/2017 31/12/2018 Dec 2018/Dec 2017

1 Crnogorska komercijalna banka 459.020 478.446 484.271 494.812 552.351 57.539

2 Universal Capital banka 47.599 71.881 98.172 207.235 245.015 37.780

3 Montenegrobanka NLB 396.406 379.832 361.201 359.735 391.750 32.015

4 Lovćen banka 10.128 40.725 83.939 99.276 129.710 30.434

5 Societe Generale Montenegro 297.612 336.531 347.738 355.572 385.936 30.364

6 Zapad banka 0 46.302 45.145 54.538 74.906 20.368

7 Hipotekarna banka 215.318 317.533 333.350 391.657 410.316 18.659

8 Komercijalna banka Budva 76.726 76.819 84.219 98.682 113.844 15.162

9 Invest Banka Montenegro 21.822 23.209 24.099 26.164 40.250 14.086

10 Nova banka 0 0 668 13.127 18.272 5.145

11 Atlas banka 179.287 194.466 196.601 201.494 203.069 1.575

12 Ziraat banka 0 701 10.683 25.303 23.150 (2.153)

13 Addiko banka 122.328 128.408 164.372 201.479 187.366 (14.113)

14 Erste banka 273.906 273.916 327.925 359.500 342.089 (17.411)

15 Prva banka CG osnovana 1901 221.634 267.639 317.360 384.348 342.923 (41.425)

Ukupno 2.321.786 2.636.407 2.879.743 3.272.922 3.460.947 188.025

118


1. BANKARSKI SEKTOR CRNE GORE 2018. (Nastavak)

1.2. DEPOZITI (Nastavak) Depoziti klijenata Lovćen banke (uključujući sredstva na escrow računima, kamate i vremenska razgraničenja) na kraju 2018. godine iznose EUR 129.710 hiljada i u godišnjem periodu ostvaruju rast od EUR 30.434 hiljada ili 30,65%.

Grafik 5: Ukupna apsolutna promjena depozita klijenata

Grafik 4: Tržišno učešće depozita klijenata

-50.000

-40.000

-30.000

-20.000

-10.000

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.00057.539

-41.425

32.015

18.659

-17.411

30.364

1.575

-14.113

37.78030.434

15.16220.368

14.086

-2.153

5.145

Apsolutna promjena depozita Dec.2018 - Dec.2017

15,96

11,86 11,32 11,159,88 9,91

7,085,87 5,41

3,75 3,292,16 1,16 0,67 0,53

0,002,004,006,008,0010,0012,0014,0016,0018,00

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

Ukupni depoziti klijenata i tržišno učešće

Ukupni depoziti klijenata Tržišno učešće

119


1. BANKARSKI SEKTOR CRNE GORE 2018. (Nastavak) 1.2. DEPOZITI (Nastavak)

Koeficijent kredita i potraživanja klijenata i depozita klijenata na kraju 2018. godine iznosi 0,85 na nivou bankarskog sektora i viši je nego u decembru 2017. godine kada je iznosio 0,83.

Grafik 6: Krediti/depoziti

1.2.1. PASIVNE KAMATNE STOPE U decembru 2018. godine pasivna prosječna ponderisana pasivna nominalna kamatna stopa iznosila je 0,70% i u odnosu na kraj 2017. godine bilježi pad od 0,24 procentnih poena. Pasivna prosječna ponderisana nominalna kamatna stopa na depozite fizičkih lica iznosila je 0,90%, a na depozite pravnih lica 0,47%.

Po ovim parametrima Lovćen banka se nalazi iznad sistemskog prosjeka. PPPNKS na ukupne depozite u Lovćen banci iznosi 1,99%. PPPNKS na depozite pravnim licima u Lovćen banci iznosi 1,15%, a na depozite fizičkim licima 2,36%. Tabela 5. PPPEKS

31.12.2014. 31.12.2015. 31.12.2016. 31.12.2017. 31.12.2018.

PPPEKS na ukupne depozite

1,87 1,24 0,94 0,69 0,49

PPPEKS na fiz lica

2,30 1,62 1,25 0,90 0,66

PPPEKS na pravna lica

1,27 0,76 0,57 0,47 0,31

0,00%

50,00%

100,00%

150,00%

200,00%

250,00%

78,8% 71,2%97,8% 93,8%

101,6%

56,1%

98,8%

60,9% 63,9%37,2%

48,2%

234,3%

68,1%

33,7% 40,9%

Koeficijent krediti/depoziti

120



1.3. KAPITAL

Ukupan kapital banaka na dan 31.12.2018. godine iznosi EUR 515,5 miliona. U odnosu na decembar 2017. godine ukupan kapital ostvaruje rast od EUR 1,2 miliona odnosno 0,23%. Ukupni kapital Lovćen banke na dan 31.12.2018. godine iznosi EUR 15.539 hiljada uz godišnji rast od 23,43%. Lovćen banka se po tržišnom učešću kapitala nalazi na 9. mjestu u bankarskom sektoru. Tabela 6. - Ukupan kapital banaka

Banka 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014 31.12.2015 31.12.2016 31.12.2017 31.12.2018

1 Crnogorska komercijalna banka

41.228 81.510 84.595 89.980 93.231 102.769 115.297

2 Erste banka 32.476 39.744 32.420 51.950 60.016 67.061 75.676

3 Montenegrobanka NLB

15.580 50.355 45.796 70.169 78.008 69.805 68.937

4 Societe Generale Montenegro banka

35.133 39.728 32.404 49.536 55.813 60.341 65.870

5 Hipotekarna banka 24.740 29.132 29.293 34.405 38.459 45.054 45.582

6 Prva banka CG - osnovana 1901

21.409 28.897 47.042 32.669 32.984 34.041 34.634

7 Addiko banka 43.883 47.634 69.438 31.861 22.253 22.330 21.288

8 Komercijalna banka Budva

34.279 31.873 31.631 27.397 20.450 20.368 20.916

9 Lovćen banka 5.133 5.849 8.548 12.589 15.539

10 Atlas banka 25.973 28.642 45.136 29.503 28.900 32.919 14.548

11 Ziraat banka 9.000 7.642 7.063 13.920

12 Universal Capital Bank

4.283 4.524 6.009 8.668 8.796 9.507 9.467

13 Zapad banka 5.579 7.914 7.653 8.968

14 Nova banka 10.788 9.188 7.309

15 Invest banka Montenegro

15.051 15.153 15.140 15.149 14.378 13.606 (2.471)

Ukupno 294.035 397.192 444.037 461.715 488.182 514.294 515.480

Grafik 7: Ukupni kapital i tržišno učešće

22,37%

14,68%13,37%12,78%

8,84%6,72%

4,13% 4,06% 3,01% 2,82% 2,70% 1,84% 1,74% 1,42%-0,48%

-5,00%

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

-20.0000

20.00040.00060.00080.000

100.000120.000140.000

Ukupni kapital i tržišno učešće

Ukupni kapital Tržišno učešće

121



1.4. PROFITABILNOST

Na kraju 2018. godine 11 banaka je poslovalo pozitivno, sa ukupnim profitom od EUR 53,06 miliona dok su četiri banke iskazale ukupni gubitak od EUR 26,5 miliona. Najprofitabilnija banka za posmatrani period poslovanja u 2018. godini je Societe Generale Montenegro banka. Lovćen banka se nalazi na 7. mjestu po ostvarenom finansijskom rezultatu. Tabela 7. - Finansijski rezultat banaka

Banka 31.12.2014. 31.12.2015. 31.12.2016. 31.12.2017. 31.12.2018.

1 Societe Generale Montenegro banka

5,714 6,532 7,936 7,391 10,657

2 Erste bank 5,968 382 163 7,899 10,234

3 Crnogorska komercijalna banka 3,094 294 128 9,129 10,080

4 Montenegrobanka NLB 5,476 1,558 5,993 5,993 10,033

5 Hipotekarna banka 2,454 7,137 2,869 4,216 4,309

6 Addiko banka (250) (20,590) (9,544) 1,472 2,342

7 Lovćen banka (577) (1,761) 199 436 1,768

8 Zapad banka (921) 64 17 1,462

9 Universal Capital Bank 36 13 (751) 364 1,042

10 Komercijalna banka Budva 1,124 (4,987) (6,948) 757 941

11 Prva banka CG osnovana 1901 520 199 243 252 336

12 Ziraat banka (1,045) (1,175) (865) (649)

13 Nova banka (1,192) (1,565) (1,808)

14 Invest banka Montenegro 21 2,729 3,849 (772) (7,040)

15 Atlas banka 207 6,310 7,791 310 (16,434)

Ukupno 23,787 (4,150) 9,625 35,034 27,272

Lovćen banka je ostvarila 5. mjesto po tržišnom učešću kada su u pitanju pokazatelji povraćaja

na ukupnu aktivu u iznosu od 1,04% (2017: 0,32%) i povraćaja na ukupni kapital u iznosu od

11,37% (2017: 3,46%).

122


1. BANKARSKI SEKTOR CRNE GORE 2018. (Nastavak) 1.4. PROFITABILNOST (Nastavak)

Grafik 8: Neto profit/gubitak

Grafik 9: ROA

Grafik 10: ROE

-20.000

-15.000

-10.000

-5.000

0

5.000

10.000

15.00010.657 10.234 10.080 10.033

4.3092.342 1.768 1.462 1.042 941 336

-649-1.808

-7.040

-16.434

Finansijski rezultat

2,01 1,97 1,46 2,050,85

0,080,98 1,04

-7,10

0,39 0,66

-0,98

1,61

-17,16

-6,98

-20,00

-15,00

-10,00

-5,00

0,00

5,00

ROA 31.12.2018.

16,18 13,52 8,74 14,55 9,45 0,97 11,00 11,37

-112,96

11,01 4,50

-4,66

16,30

284,90

-24,74

-150,00

-100,00

-50,00

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

350,00

ROE 31.12.2018.

123


1. BANKARSKI SEKTOR CRNE GORE 2018. (Nastavak) 1.4. PROFITABILNOST (Nastavak)

Tabela 8 - CIR

Banka 31.3.2012 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014 31.12.2015 31.12.2016 31.12.2017 31.12.2018

1 Montenegrobanka NLB 51,53 62,3 67,00 75,26 62,64 58,54 61,31 57,25

2 Societe Generale Montenegro

68,20 69,0 59,50 56,05 52,57 48,72 53,55 59,88

3 Erste banka 61,85 59,1 65,80 62,08 60,76 59,82 61,55 65,89

4 Hipotekarna banka 69,64 75,3 76,20 76,29 66,44 67,15 69,47 67,70

5 Lovćen banka 116,18 200,17 96,05 85,20 69,26

6 Crnogorska komercijalna banka

88,02 83,6 69,40 68,48 71,76 73,81 74,30 69,46

7 Universal Capital bank 202,89 194,8 117,30 95,77 97,24 108,88 96,04 77,83

8 Zapad banka 255,48 97,61 113,22 83,67

9 Addiko banka 124,35 109,8 100,00 87,73 114,75 105,17 101,87 84,40

10 Komercijalna banka Budva

69,52 73,1 75,30 79,94 102,72 118,17 93,71 96,37

11 Prva banka CG osn. 1901

92,62 324,9 131,40 89,63 115,25 106,45 95,60 98,93

12 Invest banka Montenegro

91,27 92,4 89,70 98,26 94,03 201,31 184,95 114,34

13 Ziraat banka 29,624,1 254,84 173,22 133,96

14 Atlas banka 84,62 99,7 107,60 97,23 86,72 90,76 77,47 265,48

15 Nova banka 0,00 (743,84) 505,33 364,39

Koeficijent opšti troškovi/neto profit Lovćen banke iznosi 69,26% (2017: 85,20%) uz značajno smanjenje na godišnjem nivou od 15,94 procentnih poena. Lovćen banka po ovom pokazatelju zauzima 5. mjesto u bankarskom sektoru.

124


2. LIČNA KARTA BANKE I KORPORATIVNO UPRAVLJANJE

2.2. ODBOR DIREKTORA BANKE

Odbor direktora upravlja Bankom i vrši nadzor nad poslovanjem. Sve svoje aktivnosti i obaveze Odbor direktora izvršava saglasno zakonu, Statutu i u skladu sa Poslovnikom o radu.

Odbor direktora Banke je sastavljen od iskusnih bankarskih i privrednih stručnjaka, sa prepoznatom uspješnošću na svim poslovima i projektima koje su realizovali kao rukovodioci značajnih institucija u zemlji ili inostranstvu.

Tabela 9 - Odbor direktora Banke1 a) do 5. jula 2018.

Pozicija Ime i prezime Datum rođenja Zemlja

prebivališta

1. Profesionalni predsjednik Aleksandra Popović 01.12.1966. Crna Gora

2. član Dr Andreas Zeisler 13.01.1959. Njemačka

3. član Norah Licet Becerra Farfan 11.04.1961. Njemačka

4. član Blagota Radović 25.09.1958. Crna Gora

5. član Mirjana Perendija (Kovačević) 22.09.1955. Srbija

6. član Dr Klaus Glaubitt 16.09.1944. Njemačka

7. član Ernst Welteke 21.08.1942. Njemačka

b) od 5. jula 2018. godine2

Pozicija Ime i prezime Datum rođenja Zemlja

prebivališta

1. Profesionalni predsjednik Aleksandra Popović 01.12.1966. Crna Gora

2. član Dr Andreas Zeisler 13.01.1959. Njemačka

3. član Blagota Radović 25.09.1958. Crna Gora

4. član Frieder Woehrmann 17.09.1967. Njemačka

5. član Zvonko Peković 28.03.1969. Crna Gora

1 Na XII vanrednoj Skupštini akcionara, održanoj 25. aprila 2018. godine, , jednoglasno su donijete odluke o prestanku mandata postojećim članovima Odbora direktora i imenovanju novih članova. Nakon sprovedene procedure, Rješenjem Centralnog registra privrednih subjekata br. 4-0009270/035 od 5. jula 2018. godine izvršena je registracija promjena u Društvu – brisanje starih i upis članova Odbora direktora novog saziva. 2 Na XIV vanrednoj sjednici Skupštine akcionara Banke, održanoj 28. decembra 2018. godine, izabrana su dva nova člana u Odbor direktora Banke: Dr Klaus Ekkehard Glaubitt i Ernst Welteke. Nakon sprovedene zakonske procedure, Rješenjem Centralnog registra privrednih subjekata br. 4-0009270/038 od 8. marta 2019. godine, registrovana je ova promjena u Društvu.

125


2. LIČNA KARTA BANKE I KORPORATIVNO UPRAVLJANJE

2.3. ODBOR DIREKTORA BANKE U toku 2018. godine, Odbor direktora je održao dvanaest redovnih i trideset pet vanrednih, elektronskih sjednica (Odbor direktora je u starom sazivu održao 6 redovnih i 21 vanrednu sjednicu, a u novom sazivu, od jula 2018. godine, održao je 6 redovnih i 14 vanrednih sjednica). Sve redovne sjednice su održane u proširenom sastavu, jer su sjednicama, pored članova Odbora direktora i sekretara Banke, u svojstvu zapisničara, prisustvovali, kao pozvani, i izvjestioci po pojedinim tačkama dnevnog reda- izvršni direktori, nezavisne funkcije, druga lica sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima, kao i predsjednici i članovi tijela Odbora direktora (Odbora za reviziju, Komiteta za upravljanje kreditnim rizikom, Komiteta za imenovanja i naknade).

Pored razmatranja, analize i usvajanja izvještaja o poslovanju i ostvarenju plana, izvještaja o upravljanju rizicima i izvještaja o komercijalnim aktivnostima, kao i zapisnika sa prethodnih sjednica, Odbor direktora je, u svrhu usaglašavanja sa zakonskom regulativom i unapređenja funkcionisanja sistema internih kontrola, izvršio usvajanje, izmjene i dopune akata kojima se reguliše poslovanje Banke, upravljanje svim vrstama rizika, razmatranje redovnih i vanrednih izvještaja nezavisnih funkcija u Banci (interne revizije, službe za praćenje usklađenosti poslovanja sa propisima, službe za sprječavanja pranja novca, glavnog oficira za informacionu bezbjednost - CISO). Odbor direktora je vršio i analizu i usvojio izvještaje o radu Odbora za reviziju, Komiteta za upravljanje aktivnom i pasivom i Komiteta za upravljanje kreditnim rizikom, kao i godišnji izvještaj sa izvještajem nezavisnog spoljnjeg revizora za 2017. godinu. Odbor direktora je, takođe, razmatrao izvještaje o kontroli Centralne banke Crne Gore. S tim u vezi, od avgusta 2018. godine, kao redovnu tačku dnevnog reda redovnih sjednica, uvrstio je i permanentno praćenje realizacije preporuka i nalaza iz Izvještaja o kontroli Centralne banke Crne Gore.

U skladu sa propisanim obavezama, Odbor direktora je, na prijedlog Komiteta za upravljanje kreditnim rizikom, razmatrao i odobravao transakcije koje značajnije utiču na strukturu bilansa i rizičnost poslovanja Banke, kao i transakcije sa licima povezanim sa Bankom, a čije je odobravanje u nivou nadležnosti Odbora direktora..

U decembru 2018. godine, Odbor direktora je, na predlog Komiteta za imenovanje i naknade, izvršio reizbor izvršnih direktora Banke.

Polazeći od veličine Lovćen banke AD Podgorica, njene tržišne pozicije, misije i vizije odnosno strateških planova njenog razvoja, rukovođen primarnim principom korporativnog upravljanja – zaštitom interesa svih zainteresovanih strana (stakeholdera), a posebno akcionara i kreditora, Odbor direktora je donio i Pravila za korporativno upravljanje Banke, kojima se defišu i razvijaju osnovni principi korporativnog upravljanja, nadzor nad tim upravljanjem i okvir i način djelovanja nosilaca korporativnog upravljanja.

U cilju unapređenja ukupnog poslovanja Banke, Lovćen banka je, na temelju odluke Odbora direktora, uz pomoć svog strateškog partnera DEG-a, zaključila Ugovor o angažovanju inostranih konsultanata koji će pružiti tehničku pomoć Banci za unapređenje poslovanja u dijelu razvijanja odnosa sa klijentima, upravljanja ljudskim resursima, uvođenje tzv. Back Office-a i sprovođenje obuka zaposlenih vezano za unapređenje liderskih i prodajnih, kao i posebnih treninga za procjenu kreditnog rizika, a , kako bi Banka u potpunosti uskladila svoje poslovanje sa najboljom praksom odgovornog kreditiranja.

Odbor direktora je, takođe, sazvao i tri sjednice Skupštine akcionara – redovnu godišnju Skupštinu akcionara (maj 2018. godine) i tri vanredne sjednice (april, novembar i decembar 2018. godine).

U cilju jačanja kapitalne adekvatnosti, Odbora direktora Banke je utvrdio i prijedloge odluka o uvećanju akcijskog kapitala Banke u ukupnom iznosu od EUR 3,000,000.00 , izvršene su izmjene i dopune Statuta Banke i imenovana su dva nova člana u Odbor direktora Banke. 3

Pored odluka, Odbor direktora je donio i niz zaključaka i preporuka čija se realizacija, u okviru tekućih pitanja, redovno prati.

3 Nakon sprovedene propisane zakonske procedure, Rješenjem Centralnog registra privrednih subjekata br. 4-

0009270/036 od 13. novembra 2018. godine registrovane su promjene u Društvu – povećanje (novčanog)

akcijskog kapitala u iznosu 3.000.000,00 eura i, s tim u vezi, Statuta Lovćen banke AD Podgorica.

126


2. LIČNA KARTA BANKE I KORPORATIVNO UPRAVLJANJE (Nastavak)

2.4. IZVRŠNI DIREKTORI BANKE

Izvršni menadžment Banke sastavljen je od tima stručnjaka koji svojim profilom zadovoljavaju potrebe i odgovornosti propisane za poslove rukovođenja Bankom na dnevnoj osnovi, posjeduju iskustvo u obavljanju izvršnih funkcija u dužem periodu, kao i zahtijevane liderske karakteristike i kompetencije. Tabela 10.- Izvršni direktori Banke




12.01.2017.

Nenad Radulović Izvršni direktor za upravljanje rizicima, finansijama i računovodstvom, IT-em i likvidnošću

07.06.2017.

2.5. TIJELA ODBORA DIREKTORA

2.5.1. ODBOR ZA REVIZIJU Mirjana Perendija, predsjednik Miro Perović, član Nikola Kaluđerović, član Odbor za reviziju, u skladu sa Zakonom i Statutom Banke, priprema prijedloge, mišljenja i stavove iz svog djelokruga rada, za odlučivanje Odbora direktora o tim pitanjima. Način rada i izvještavanja Odbora direktora definisan je poslovnikom o radu ovog tijela. U skladu sa zakonom i najboljom praksom u oblasti korporativnog upravljanja, Odbor direktora je formirao i tri stalna, savjetodavna, tijela:

2.5.2. KOMITET ZA UPRAVLJANJE KREDITNIM RIZIKOM Komitet za upravljanje kreditnim rizikom koji predlaže Odboru direktora donošenje odluka o odobravanju kredita u skladu sa limitima pojedinačne izloženosti ili grupe povezanih izloženosti utvrđenih politikama i procedurama za upravljanje kreditnim rizikom Lovćen banke AD.

Članovi CRMC-a su: Norah Licet Becerra Farfan, predsjednik, nezavisni član Blagota Radović, član Frieder Woehrmann, član Vinko Nikić, član Borka Perović, član (bez prava glasa)

127



2.3. TIJELA ODBORA DIREKTORA (Nastavak)

2.5.3. KOMITET ZA UPRAVLJANJE AKTIVNOM I PASIVOM Komitet za upravljanje aktivnom i pasivom (ALCO) prati izloženosti Banke rizicima koji proizilaze iz strukture njenih bilansnih obaveza i potraživanja i vanbilansnih stavki i predlaže mjere Odboru direktora za upravljanje rizikom likvidnosti. Članovi ALCO-a su: Izvršni direktor za upravljanje rizicima, finansijama i računovodstvom, IT-em, likvidnošću i bezbjednošću, predsjednik, Izvršni direktor za retail s mrežom filijala i ekspozitura, član, Direktor sektora upravljanja kreditnim rizicima, član, Direktor sektora za upravljanje ostalim rizicima, član, Direktor Sektora likvidnosti, član i Direktor sektora za računovodstvo i finansije, član.

2.1.1. KOMITET ZA IMENOVANJA I NAKNADE Dr. Andreas Zeisler, Predsjednik Dr. Klaus Ekkehard Glaubitt, nezavisni član, Jovana Popović, član Komitet za imenovanja i naknade: - predlaže Odboru direktora uslove i kriterijumime za članstvo u odboru direktora i za imenovanje pojedinaca za izvršne direktore Banke; - preporučuje Odboru direktora imenovanje izvršnih direktora i drugih lica sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima; - razmatra i utvrđuje potrebu za opozivanjem članova Odbora direktora i za razrješenje izvršnih direktora i drugih lica koje je imenovao Odbor direktora, - predlaže Odboru direktora donošenje politika naknada u skladu sa strategijom poslovanja, ciljevima, vrijednostima i dugoročnim interesima Banke i prati razvoj i funkcionisanje Sistema naknada, - predlaže visinu zarada izvršnih direktora i lica čije je imenovanje u nadležnosti Odbora direktora; - utvrđuje predlog visine naknada za rad nezavisnim članovima komiteta Odbora direktora; - predlaže politiku nagrađivanja u odnosu na ostvarene ciljeve (npr. bonusi, naknade u obliku akcija, drugih motivacionih naknada i sl.). Način rada i izvještavanja Odbora direktora ovih tijela definisani su poslovnicima o radu ovih tijela.

2.6. KREDITNI ODBOR Statutom Banke (član 47 stav 1) propisano je da radi efikasnijeg upravljanja rizicima u Banci koje im je povjereno Zakonom o bankama, glavni izvršni direktor i najmanje još jedan izvršni direktor mogu formirati Kreditni odbor, kao i da se posebnom odlukom uređuje sastav, ovlašćenje, odgovornost i druga pitanja od značaja za rad Kreditnog odbora. Za odnosni period ovog izvještaja u Banci su bila na snazi 2 interna pravna akta opšte snage koja su donesena na osnovu pomenutog člana Statuta Banke i to: Odluka o formiranju kreditnog odbora br.II 1540/1 29.08.2017.godine i Odluka o formiranju kreditnog odbora br.59/40 od 3.7.2018.godine sa izmjenama i dopunama od 23.10.2018.godine. Prema ovim odlukama, Kreditni odbor se sastoji od 5 stalnih članova i dva pridružena člana odnosno od tri člana počev od 3.7.2018.godine sa pravom odlučivanja do EUR 300.000 izloženosti prema fizičkom licu i sa njim povezanim licima odnosno do iznosa od EUR 800.000 izloženosti i sa njim povezanim licima. Statutom banke (član 48 stav 1) određeno je da glavni izvršni direktor radi efikasnijeg obavljanja poslova koji su mu povjereni u nadležnost može formirati odbore, komisije, imenovati savjetnike i sl., a koji se u smislu Statuta Banke i zakona ne smatraju dijelom sistema korporativnog upravljanja Bankom.

128



2.7. INFORMACIJE O ULAGANJIMA U CILJU ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE Lovćen banka je preduzela niz aktivnosti kako bi unaprijedila proces upravljanja enviromentalnim i socijalnim (u daljem tekstu E&S) rizicima. Naime, uz konsultantcku pomoc DEG-a, koji poklanja značajnu pažnju ovom pitanju, stručne službe Banke su trenutno u fazi inoviranja internih akata sa područja upravljanja E&S rizicima. Urađen je draft Okvira upravljanja E&S rizicima koji će sadržati inoviranu Politiku i Proceduru upravljanja E&S rizicima, čime će trenutno važeće Politika i Procedura iz ove oblasti prestati da važe. Ovaj okvir detaljno precizira sve neophodne elemente upravljanja E&S rizicima, od inicijalnog screening-a i analize do off site i on site due diligence-a, procesa donošenja odluka, upravljanja E&S rizicima i praćenjem E&S performansi klijenata. U ovom dokumentu je, takođe, precizirano upravljanje E&S kod novih proizvoda i sistem internih kontrola u cjelokupnom procesu. Dokument sadrži i listu isključenih aktivnosti, kao i listu aktivnosti visokog rizika. Pored ovoga, kao prilog dokumentu dati su forma Izjave klijenata i Upitnik o zaštiti životne i društvene sredine.

Banka planira obuku zaposlenih na temu širenja kulture unapređenja upravljanja rizicima u cilju zaštite životne sredine, na kojoj će zaposlenima koji su inače zaduženi za preuzimanje i upravljanje rizicima biti prezentirane obaveze i odgovornosti u procesu upravljanja E&S rizicima, a propisane novopredloženim Okvirom upravljanja E&S rizicima. Za održavanje obuke zadužen je tim konsultanta DEG-a, koji će prenijeti iskustva upravljanja ovim rizicima u zemljama koje imaju visoki stepen razvoja očuvanja životne sredine.

2.8. PLANIRANI BUDUĆI RAZVOJ BANKE

Lovćen banka kao relativno mlada Banka na crnogorskom bankarskom tržištu, postaje značajan činilac

u kreiranju sveukupne bankarske ponude i ambijenta u Crnoj Gori, čime sigurnim koracima ostvaruje

svoju misiju i zacrtane ciljeve.

Misija Lovćen banke je da doprinese razvoju crnogorskih kompanija, podrži inicijative građana i rast

nacionalne ekonomije i da kreira nove ekonomske šanse za svoje klijente. Lovćen banka vjeruje u

projekte svojih klijenata i podržava ih kroz jednostavne procedure, lojalnost i maksimalnu diskreciju,

kako bi obezbijedili njihovu finansijsku stabilnost, rast i razvoj.

U prethodnom periodu Banka je uspješno ostvarivala svoje poslovne planove. Banka je okupila tim

stručnijih ljudi posvećenih razvoju Banke, razvila poslovnu mrežu sa 9 filijala na najatraktivnijim

lokacijama, uvela niz novih proizvoda. Tokom 2018. godine većina aktivnosti Lovćen banke su bile

usmjerene na promociju proizvoda koji su totalna novina na crnogorskom bankarskom tržištu:

Stambeni kredit sa 12 mjeseci grejs perioda

Gotovinski kredit sa dvomjesečnim anuitetom

Beskamatni kredit za kupovinu Gorenje kućanskih aparata

Promociju proizvoda sa unaprijeđenim kvalitetom

Kredit za penzionere

Kredit za pomorce

Promociju projekata u kojima je banka uzela učešće

Projekat 1000+

Beskamatni krediti za energetsku efikasnost

Ovim proizvodima Banka je uspjela da izgradi zavidnu poziciju u dijelu poslovanja sa stanovništvom i

poveća bazu klijenata.

129



2.6. PLANIRANI BUDUĆI RAZVOJ BANKE

Osim kampanja koje su ukazivale na nove proizvode Banke i na njihovu prednost u odnosu na

konkurenciju, paralelno se išlo i sa brend kampanjom koja je imala za cilj da jača svijest o brendu i

proizvodima Banke. Lovćen banka se ističe po nuđenju individualnih rešenja za specifične potrebe

naših klijenata, lokalnoj ekspertizi, brzom donošenju odluka i podsticanju interne kulture izvrsnosti.

Od samog početka, Lovćen banka pažnju usmjerava na mala i srednja preduzeća, kao i mikro

preduzetnike i podržala je veliki broj novih ideja mikro, malog i srednjeg biznisa i time dala šansu

velikom broju preduzeća, kao i samostalnim preduzetnicima, da svoje ideje realizuje. Tako je Lovćen

banka pomogla i otvaranju novih radnih mjesta, povećanju BDP-a, povećanju konkurentnosti, a, samim

tim, i poboljšanju sveukupnog ekonomskog ambijenta u Crnoj Gori.

Polazeći od vizije i misije Lovćen banke, okruženja u kojem posluje, zakonskih propisa, ostvarenih

rezultata poslovanja Banke i formirane poslovne orijentacije, za budući planirani razvoj Banka se vodi

sljedećim principima i ciljevima:

1. Najznačajniji principi planiranja su: • Praćenje misije i vizije poslovanja Banke prilikom planiranja; • Sagledavaje makroekonomskog i bankarskog okruženja; • Ambiciozno postavljeni ciljevi; • Konzervativan pristup planiranju sa visokim stepenom averznosti prema riziku; • Jasan dinamički pristup po svim ključnim elementima planiranja (planiranje na mjesečnom

nivou za 2019. godinu a po kvartalima za naredne periode); • Raznovrsnost metodoloških pristupa; • Mogućnost monitoringa realizacije ciljeva. 2. Ključni kvalitativni ciljevi su: • Održavanje optimalne adekvatnosti kapitala; • Kontinuirani intenzivni rast uz očuvanje kvaliteta portfolia; • Povećanje profitabilnosti; • Jačanje sistema interne kontrole; • Inovacije, razvoj novih proizvoda i očuvanje i jačanje odnosa sa klijentima; • Povećanje specijalizacije i podjele posla na svim poljima; • Razvoj ljudskih resursa.

130


3. SISTEM INTERNE KONTROLE

Banka je uspostavila, održava i unapređuje sveobuhvatan, efikasan i efektivan sistem interne kontrole, koji se obezbjeđuje kroz: efikasnost i efektivnost izvršavanja poslova na svim nivoima nadležnosti u Banci, pouzdanost, blagovremenost i potpunost finansijskih i drugih informacija o poslovanju Banke, usklađenost sa zakonom, drugim propisima i opštim aktima Banke.

Banka razvija i održava sistem koji omogućava efikasno poslovanje, odgovarajuću kontrolu rizika, pouzdanost finansijskih i nefinansijskih informacija te usklađenost poslovanja Banke sa zakonima, podzakonskim aktima i internim aktima Banke.

Banka sistemom interne kontrole prioritetno obuhvata kontrolu u oblasti upravljanja Bankom, kao i u oblasti računovodstva i finansija.

Kontrolom u oblasti upravljanja Bankom, kao minimum se obuhvata:

- uspostavljanje, praćenje i razvoj organizacione strukture Banke, sa definisanim pojedinačnim

dužnostima i ovlašćenjima; - nadgledanje postupaka i evidencija koje se odnose na odlučivanje o poslovnim

transakcijama na svim nivoima rukovođenja.

Kontrolom u oblasti računovodstva kao minimum se obuhvata kontrola poštovanja planova, politika i procedura koji obezbeđuju:

- izvršavanje poslovnih transakcija u skladu sa odlukama organa Banke; - blagovremeno i tačno knjigovodstveno evidentiranje poslovnih transakcija, koje omogućava

izradu finansijskih izvještaja u skladu sa zakonom i Međunarodnim računovodstvenim standardima, odnosno Međunarodnim standardima finansijskog izvještavanja, uz mogućnost provjere i upoređivanja knjigovodstvenog stanja sa stvarnim stanjem.

U sprovođenju navedenih kontrolnih mjera, direktno ili indirektno integrisanih u poslovne procese, uz članove organa upravljanja učestvuju svi zaposleni u svim organizacionim oblicima Banke.

Sastav unutrašnjih kontrola u Banci čine četiri međusobno nezavisne funkcije:

- funkcija praćenja upravljanja rizicima; - funkcija praćenja usklađenosti poslovanja; - funkcija interne revizije; - funkcija sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma.

Prilikom uspostavljanja kontrolnih funkcija, uspostavljaju se sljedeća pravila: - sve navedene funkcije su nezavisne jedna od druge; - svaka kontrolna funkcija nezavisno i direktno izvještava o svom radu, u skladu sa zakonima,

podzakonskim aktima i internim aktima Banke; - svaka kontrolna funkcija raspolaže sa određenim brojem zaposlenih koji imaju odgovarajuće

stručne i profesionalne kvalitete.

Banka svojim sistemom internih kontrola obezbjeđuje: - izvršavanje dnevnih procesa na efikasan i efektan način; - oprezno vođenje poslova; - adekvatnu identifikaciju, mjerenje i ublažavanje rizika; - pouzdanost finansijskih i nefinansijskih informacija priliko internog i eksternog izvještavanja; - efikasne i efektne administrativne i računovodstvene procedure; - poštovanje zakona, propisa, naloga Centralne banke Crne Gore i unutrašnjih politika

institucija, procesa, pravila i odluka.

131


3.2. POSLOVNA ETIKA

Poslovna etika predstavlja skup pravila uspostavljenih sa ciljem održavanja ispravnog i prihvatljivog ponašanja svih zaposlenih Banke. Internim aktima Banke - Etičkim kodeksom i Priručnikom o konfliktu interesa sa elementima insajderskog poslovanja se promovišu i bliže uređuju opšti etički principi i norme profesionalnog bankarskog ponašanja.

Ugled i dobar glas Banke (reputacioni rizik) predstavljaju njenu najveću vrijednost i zasnivaju se na poštovanju sljedećih vrijednosti koje se odnose na:

- integritet svih zaposlenih; - ispravne, pravične, zakonite i transparentne transakcije; - kvalitet i kompetentnost prilikom pružanju usluga Banke; - sticanje prednosti i pozitivnih strana Banke i izbjegavanje negativnih komentara na račun

tržišne konkurencije; - stavljanje interesa Banke iznad ličnih i - poslovanje u skladu sa važećim propisima i internim procedurama i dobrom bankarskom

praksom.

Banka prilikom zapošljavanja, pored vrednovanja opštih i posebnih uslova određenih aktom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Banke koje je dužan da ispuni zaposleni, uzima u obzir lični integritet svakog od kandidata koji se posebno cijeni u odnosu na njegove moralne vrijednosti koje ga čine podobnim za rad u Banci.

Banka ima uspostavljen sistem internih upozorenja (tzv.whistle - blowing procedure) za zaposlene da prijave potencijalne ili stvarne povrede relevantnih propisa uključujući akta i radnje koji se smatraju lošim bankarskim praksama, nesolidnim i nesigurnim poslovima, putem specifičnog, nezavisnog i autonomnog kanala izvještavanja.

Zaposleni Banke prijavljuju svaku situaciju stvarnog ili potencijalnog sukoba interesa u odnosu na njih same, njihovu rodbinu, njihove lične, poslovne interese ili poslovne interese njihove rodbine, u skladu sa internim aktom koji uređuje oblast sprječavanja konflikta interesa. Zaposleni sarađuju sa Bankom kako bi brzo i efikasno riješili situacije sukoba interesa. U odnosu na svoj položaj, posao i/ili interese Banke, zaposleni se uzdržavaju od ponašanja ili bilo koje pozicije koja može rezultirati sukobom interesa.

Banka najstrožije zabranjuje svaki vid korupcije i svaki oblik koruptivnog ponašanja zaposlenih Banke, naročito primanje i davanje mita, kojim bi se uvećavala njihova lična imovina i imovina lica povezanih sa zaposlenima Banke, kao i ponašanje zaposlenih Banke kojim se, zloupotrebom svoje pozicije, podstiču i/ili primoravaju ostali zaposleni i treća lica na vršenje ovih radnji.

Svi zaposleni Banke, uključujući i izvršni menadžment, sekretara Banke, nezavisne funkcije Banke, kao i treća lica sa kojima Banka zaključuje pravne poslove u cilju korišćenja svih vrsta usluga koja ova lica obavljaju kao svoju registrovanu djelatnost, potpisuju Izjave o prihvatanju temeljnih etičkih načela i pravila ponašanja navedenih u Etičkom kodeksu Banke.

132


4. LJUDSKI RESURSI Na evidenciji Zavoda za zapošljavanje na dan 31. decembar 2018. godine nalazilo se 41.378 nezaposlenih lica (od toga je žena 23.944 ili 57,87%). U odnosu na 31.12.2017. godine , broj nezaposlenih je smanjen za 9.884 lica ili za 19,28%.

Stopa nezaposlenosti, posmatrana kao odnos broja registrovanih nezaposlenih i aktivnog stanovništva, na dan 31. decembar 2018. godine, je bila 17,83%. Na isti dan prethodne godine stopa nezaposlenosti je bila 22,09%.

Na evidenciji Zavoda se nalazi 13.922 lica ili 33,64% sa I i II stepenom obrazovanja (31.12.2017. godine 17.019 lica ili 33,2%). Nezaposlenih sa III, IV i V stepenom obrazovanja ima 18.797 ili 45,43% (31.12.2017. godine 24.312 ili 47,43%), a sa VI, VII I VIII stepenom obrazovanja 8.659 lica ili 20,93% (31.12.2017. godine 9.931 lice ili 19,37%).

4.2. KADROVSKA STRUKTURA ZAPOSLENIH

Na dan 31.12.2018. godine Banka je imala 108 zaposlenih radnika ( 31.12.2017. godine - 95 zaposlenih), i to sa sljedećom kvalifikacionom strukturom:

Doktor nauka 1 radnik ili 0,9 %,

Magistar i master 9 radnika ili 8,4 %,

Visoka stručna sprema 80 radnika ili 74,7 %,

Srednja stručna sprema 17 radnika ili 15,8 %.

Grafik 11: Struktura zaposlenih 31.12.2018.

0,93%

8,41%

74,77%

15,89%

Kvalifikaciona struktura zaposlenih

Doktor nauka Magistar Visokoškolci Srednjoškolci

133


4. LJUDSKI RESURSI (Nastavak)

4.3. ORGANIZACIONA STRUKTURA

134



4.4. PODACI O VLASNICIMA AKCIJA LOVĆEN BANKE

LLOVĆEN BANKA

27,52034884 %

DEG

22,57267442 %

%

ZETAGRADNJA

27,81395349 %

(Jointly)

Popović Aleksandra,

Perović Katarina,

Perović Andrej,

Nikić Vinko,

Mališ Miljan,

Popović Jovana,

Perović Mirjana,

Mitrović Ljubiša,

Vušurović Predrag,

Radulović Nenad,

Becerra Farfan Norah,

Jovićević Svetozar,

Trninić Draško,

Popivoda Ivan

100 % 77 %

PROMOCIJA

PLUS

100 %

Radović

Blagota

13,80523256 %

Vušurović

Božidar

KFW

80 %

Republic of

Germany

6,75 %

Nikčević

Luka

20 %

States of

Germany

23 %

Radović

Blagota 1,22383721 %

0,17441860 %

0,09883721 %

0,04069767 %

Tatar

Ivana

Pejović

Ana

Perendija

Mirjana

Vučinić

Radovan

135



4.5. RAZVOJ LJUDSKIH RESURSA

Odjeljenje za upravljanje ljudskim resursima Sektora za razvoj Lovćen banke AD se tokom 2018. godine najvećim dijelom bavilo zapošljavanjima i prerasporedom radne snage uslovljenim promjenama u organizaciji, razvojem, odsustva zaposlenih po osnovu bolovanja i porodiljskog odsustva, kao i odlivom radne snage.

U tom smislu, najveći dio treninga bio je obuka na radnom mjestu (OJT) (53%), in house treninzi iz oblasiti usklađenosti, procjene rizika, AML I FT, bezbjednosti na radu i u vezi sa radom (27%), dok je održan manji broj sati otvorenih treninga (20%), u cilju proširivanje znanja i poboljšanje ličnih kompetencija zaposlenih.

Dobru praksu u vidu tehničke pomoći smo i ove godine njegovali, stoga je realizovan projekat uspostavljanja sistema upravljanja rizicima životne i društvene sredine” u organizaciji FI Konsult s.r.o koji je izmedju ostalog obuhvatao i obuku zaposlenih, a sve u cilju detaljnjijeg I tačnijeg izvještavanja o ovoj vrsti rizika.

U cilju definisanja dalje HR strategije i davanja smjernica za budući razvoj ove funkcije, uspostavljena je saradnja sa konsultatnstkom kućom Inspiring development.

136


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI Tabela 12.- Pokazatelji poslovanja 2018. godina ( U 000 EUR –a )

OPIS 2018 2017

1 2 3

BILANSNA AKTIVA 170.324 135.682

BRUTO KREDITI 134.254 104.379

Krediti stanovništva 61.675 39.927

Krediti i pravnih lica 72.579 64.452

DEPOZITI KOMITENATA 128.091 98.077

Depoziti stanovništva 89.092 68.297

Depoziti pravnih lica 38.999 29.780

GUBITAK/PROFIT IZ POSLOVANJA NAKON OPOREZIVANJA

1.768 436

PARAMETRI PROFITABILNOSTI

ROAA - dobitak / bilansna aktiva % 1,04 0,38

ROEE – dobitak /ukupan kapital % 11,37 3,82

NETO PRIHOD OD KAMATA 6.700 5.197

NETO PRIHOD OD NAKNADA I PROVIZIJA 145 71

BROJ ZAPOSLENIH 108 95

Aktiva po zaposlenom u 000 EUR 1.577 1.428

OPERATIVNI RASHODI 4.741 4.470

POKAZATELJI

KOEFICIJENT SOLVENTNOSTI U % 14,38 12,55

POKAZATELJ LIKVIDNOSTI % 2,24 2,13

TOKOVI GOTOVINE U 000 EUR-a 31.991 22.356

Prihodi od kamata / kamatonosna aktiva % 6,93 6,98

Neto prihod od kamata / kamatonosna aktiva % 4,79 4,48

Neto prihod od kamata i naknada / kamatonosna aktiva %

4,89 4,54

Rashodi kamata / kamatonosna pasiva % 1,98 2,39

Oper. rashodi / ukupni rashodi % 49,35 51,16

Oper.rashodi / pasiva % 2,78 3,31

Likvidna aktiva / depoziti % 27,51 22,75

Likv. aktiva / ukupna aktiva % 20,69 16,46

Likv.aktiva / kratk.obaveze % 32,91 29,71

Odobreni krediti / Depoziti 104,81 106,45

137


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak)

5.2. REGULATORNI ZAHTJEVI U 2018. GODINI Tabela 13.- Propisani pokazatelji poslovanja na dan 31.12.2018. godine (000)

R.Br. OPIS LIMIT 31.12.2018

1 2 3 4

1 Koeficijent solventnosti min. 10 % 14,38%

2 Ulaganja banke u osnovna sredstva maks. 100% 8%

3 Izloženost prema licima povezanim s bankom maks. 25% 18,40

4 Zbir velikih izloženosti banke maks. 800% 57,49

5 Ukupan kapital 000 Eur-a min 5 mil 15.539

6 Sopstvena sredstva 000 Eur-a min 5 mil 15.081

7 Ukupna rizična aktiva i drugi rizici 000 Eur-a 98.048

7.1. Aktiva Banke ponderisana kreditnim rizikom 97.216

7.2. Potreban kapital za tržišne rizike 58

7.3. Potreban kapital za operativni rizik 700

7.4. Potreban kapital za rizik zemlje 75

7.5. Potreban kapital za druge rizike 0

7.6. Ukupna otvorena devizna pozicija 576

138


5.3. BILANS STANJA ZA 2018. GODINU

5.3.1. AKTIVA BANKE NA DAN 31. DECEMBAR 2018. GODINE Tabela 14. - Aktiva Banke na dan 31. decembar 2018. godine ( U 000 EUR –a )

U hiljadama EUR: 2018 2017 Index

1 2 3 4=2/3*100

SREDSTVA


28.767 19.801 145



3.224 2.556 126


131.727 103.797 127

Hartije od vrijednosti - 2.414

Ostala finansijska sredstva - 10


Hartije od vrijednosti 3.245 5.487 59

Nekretnine, postrojenja i oprema

1.055 1.157 91

Nematerijalna sredstva 296 321 92

Odložena poreska sredstva 2 -

Ostala sredstva 2.008 139 1.445

UKUPNA SREDSTVA 170.324 135.682 126

OBAVEZE


Depoziti banaka - -

Depoziti klijenata 129.710 99.276 131

Krediti klijenata koji nijesu banke

21.944 22.747 96

Rezerve 181 3 5.105

Tekuće poreske obaveze 5 51 11

Odložene poreske obaveze 16 14 121

Ostale obaveze 928 1.002 93

Subordinisani dug 2.001 - -

UKUPNE OBAVEZE 154.785 123.093

KAPITAL

Akcijski kapital 17.200 14.200 121

Neraspoređena dobit (3.467) (2.152) 161

(Gubitak)/dobitak tekuće godine

1.768 436 405

Ostale rezerve 38 105 36

UKUPAN KAPITAL 15.539 12.589 123

UKUPNI KAPITAL I OBAVEZE

170.324 135.682 126

VANBILANSNA EVIDENCIJA

318.050 252.128 126

139


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.2. BILANS STANJA ZA 2018. GODINU (Nastavak) 5.2.1. AKTIVA BANKE NA DAN 31. DECEMBAR 2018. GODINE (Nastavak) Aktiva banke u godišnjem periodu ostvaruje rast od EUR 34,64 miliona, odnosno 25,53%. Krediti i potraživanja od banaka i klijenata na dan 31.12.2018. godine iznose EUR 134,95 miliona i čine 79,23% ukupne aktive, a u godišnjem periodu ostvaruju povećanje od 26,89%. Značajno učešće u aktivi imaju i novčana sredstva i računi depozita kod centralnih banaka koji čine 16,89% i ostvaruju godišnje povećanje od 45,28%. Investicione HOV čine 1,91% ukupne aktive i ostvaruju godišnje smanjenje od 41,07%. Tabela 15.- Bruto krediti komitentima na dan 31. decembar 2018. godine ( 000 EUR –a )

R.BR. O P I S 31.12.2018 31.12.2017

Index

(3/4)*100

1 2 3 4 5

I KREDITI KOMITENTIMA 134.254 104.379 129

1 Privreda 72.579 64.452 113

2 Stanovništvo 61.675 39.927 154

Ukupni bruto krediti komitentima na dan 31.12.2018. godine iznose EUR 134.254 hiljada i ostvaruju godišnje povećanje od EUR 29.875 hiljada, odnosno 28,62%. Bruto krediti odobreni privredi iznose EUR 72.579 hiljada, predstavljaju 54,06% ukupnih bruto kredita i u jednogodišnjem periodu ostvaruju povećanje od 12.39%. Krediti odobreni stanovništvu predstavljaju 45,94% ukupnih bruto kredita i ostvaruju povećanje od 54,47% na godišnjem nivou.

Grafik 12: Krediti komitentima 2018

U strukturi kredita dominiraju dugoročni krediti koji predstavljaju 90,29% ukupnih bruto kredita i na godišnjem nivou ostvaruju rast od 30,12%. Kratkoročni krediti krediti predstavljaju 9,70% ukupnih kredita i ostvaruju godišnji rast od 15,91%. U ukupnoj vanbilansnoj izloženosti garancije čine 69,65% i na godišnjem nivou ostvaruju povećanje od 32,52%.

54,06%45,94%

KREDITNI PORTFOLIO U 2018. GODINI

Privreda Stanovništvo

140


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.2. BILANS STANJA ZA 2018. GODINU (Nastavak) 5.2.1. AKTIVA BANKE NA DAN 31. DECEMBAR 2018. GODINE (Nastavak) Tabela 16.- Pregled plasmana Banke od 31.12.2017 - 31.12.2018. (000 EUR)

Vrsta plasmana 2018 %

ucesca 2017 % ucesca Razlika Index

1 2 3 4 5 6 7=2/4*100

Bilansne stavke

Krediti i potraživanja od banaka 3.224 2% 2.556 2% 668 126

Kratkoročni krediti 13.026 9% 11.238 10% 1.788 116

Dugoročni krediti 121.228 88% 93.141 82% 28.087 130

Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju / HOV po fer vrijednosti

3.245 2% 5.381 5% (2.136) 60

Hartije od vrijednosti koje se drže do dospjeća / HOV po amort. vrijednosti

0 0% 2.414 2% (2.414) 0

Kamatna i druga potraživanja i vremenska razgraničenja

(224) 0% (169) 0% (55) 133

Ispravka vrijednosti kredita (2.308) (2%) (415) 0% (1.893) 556

Ukupno bilansna izloženost kreditnom riziku 138.191 100% 114.148 100% 24.043 121

Vanbilansne stavke

Finansijske garancije 4.380 26% 3.883 31% 497 113

Činidbene garancije 6.367 37% 4.227 34% 2.140 151

Nepovučene kreditne linije 6.289 37% 4.305 35% 1.984 146

Ukupno vanbilansna izloženost kreditnom riziku

17.035 100% 12.415 100% 4.620 137

Ukupna izloženost kreditnom riziku 155.226 126.563 123

Posmatrano po nosiocima, u strukturi bruto kredita privredna društva u privatnom vlasništvu čine 52,52%, a slijede fizička lica - rezidenti sa 45,94%.

141


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.2. BILANS STANJA ZA 2018. GODINU (Nastavak) 5.2.1. AKTIVA BANKE NA DAN 31. DECEMBAR 2018. GODINE (Nastavak) Tabela 17 - Pregled ukupne izloženosti po nosiocima (000 EUR)

Vrsta plasmana 2018 %

ucesca 2017 % ucesca Razlika Index

1 2 3 4 5 6 7=2/4*100

Banke, nerezidenti 3.224 2% 2.556 2% 668 126

Privredna društva u državnom vlasništvu 1.234 1% 1.124 1% 110 110

Privredna društva u privatnom vlasništvu 70.505 52% 62.735 59% 7.770 112

Preduzetnici 790 1% 584 1% 206 135

Nevladine i druge neprofitne organizacije, rezidenti

50 0% 9 1% 41 556

Fizička lica 61.675 46% 39.927 37% 21.748 154

Ostala potraživanja 23 1 22 2300

Kamatna potraživanja i ispravka vrijednosti kamatnih potraživanja

320 295 25 108

Vremenska razgraničenja kamata i naknada i ispravka vrijednosti

(544) (464) (80) 117

Ispravka vrijednosti kredita i ostalih potraživanja

(2.329) (415) (1.914) 561

Ukupna izloženost kreditnom riziku 134.948 100% 106.352 100% 28.596 127

142


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.2. BILANS STANJA ZA 2018. GODINU (Nastavak)

5.3.2. PASIVA BANKE NA DAN 31. DECEMBAR 2018. GODINE Tabela 18 .- Pasiva Banke


1 2 3 4=2/3*100

OBAVEZE


Depoziti banaka - - -

Depoziti klijenata 129.710 99.276 131

Krediti klijenata koji nijesu banke 21.944 22.747 96

Rezerve 181 3 5.105

Tekuće poreske obaveze 5 51 11

Odložene poreske obaveze 16 14 121

Ostale obaveze 928 1.002 93

Subordinisani dug 2.001 - -

UKUPNE OBAVEZE 154.785 123.093 126

KAPITAL

Akcijski kapital 17.200 14.200 121

Neraspoređena dobit (3.467) (2.152) 161

(Gubitak)/dobitak tekuće godine 1.768 436 405

Ostale rezerve 38 105 36

UKUPAN KAPITAL 15.539 12.589 123

UKUPNI KAPITAL I OBAVEZE 170.324 135.682 126

VANBILANSNA EVIDENCIJA 318.050 252.128 126

Ukupni depoziti Banke (uključujući sredstva na eskrow računima, kamate i vremenska razgraničenja) iznose EUR 129.710 hiljada i ostvaruju povećanje na godišnjem nivou od 30,6%. Grafik 13: Struktura depozita 31.12.2018.

29,28%

70,72%

Struktura depozita u 2018.godini

depoziti po viđenju oročeni depoziti

Depoziti po viđenju na kraju 2018. godine iznose EUR 37.511 hiljada odnosno 29,28% ukupnih depozita i ostvaruju nominalni godišnji rast od EUR 10,716 hiljada odnosno 39,99%. Oročeni depoziti iznose EUR 90.580 hiljada odnosno 70,72% depozita Banke i ostvaruju nominalni godišnji rast od EUR 19.299 hiljada odnosno 27,07%.

143


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.2. BILANS STANJA ZA 2018. GODINU (Nastavak) 5.2.2 PASIVA BANKE NA DAN 31. DECEMBAR 2018. GODINE (Nastavak) Grafik 14: Sektorska struktura depozita 31.12.2018.

Grafik 15.- Ročna struktura depozita 31.12.2018.

5.3.3. PROMJENE NA KAPITALU U PERIODU OD 2017. DO 2018. GODINE

Odbor direktora Banke je na II redovnoj sjednici, održanoj 23. avgusta 2018. godine, donio Odluku o sazivanju

XIII vanredne Skupštine akcionara i utvrdio predloge odluka o povećanju akcijskog kapitala Banke u ukupnom

iznosu od EUR 3.000 hiljada. Skupština akcionara je jednoglasnom odlukom podržala predloge Odbora

direktora donošenjem odluka o povećanju akcijskog kapitala Banke u ukupnom iznosu od EUR 3.000 na dan

16. oktobar 2018. godine.

Rješenjem o utvrđivanju uspješnosti emisije akcija br. 02/12e-16/7-18 od 09. novembra 2018. godine, Komisija

za tržište kapitala Crne Gore je potvrdila uspješnost emisije akcija zatvorenom ponudom unaprijed određenim

licima koja su se obavezala da kupe cijelu emisiju u ukupnoj vrijednosti od EUR 3.000 hiljada za gotovinu (6.000

akcija pojedinačne nominalne vrijednosti EUR 500), što čini 100% emisije.

69,55%

30,45%

Sektorska struktura depozita u 2018.godini

depoziti stanovništvo depoziti privreda

79,59%

20,41%

Ročna struktura depozita u 2018.godini

kratkoročni depoziti dugoročni depoziti

Sektorska struktura depozita na kraju 2018. godine ukazuje da depoziti stanovništva čine 69,55% ukupne depozitne baze, odnosno EUR 89.092 hiljada, a ostvaruju nominalni rast od EUR 20.796 hiljada, odnosno 30,45%. Depoziti privrede čine 30,45% ukupnih depozita Banke, odnosno EUR 38.999 hiljada, a na godišnjem nivou ostvaruju nominalni rast od EUR 9.219 hiljada odnosno 30,96%.

Ročna struktura depozita na kraju 2018. godine ukazuje da dugoročni depoziti čine 20,41% ukupnih depozita, odnosno EUR 26.146 hiljada i ostvaruju nominalni godišnji rast od EUR 730 hiljada, odnosno 2,87%. Kratakoročni depoziti čine 79.59% ukupnih depozita Banke, odnosno EUR 101.945 hiljada i ostvaruju nominalni godišnji rast od EUR 29.285 hiljada, odnosno 40,30%.

144


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.2. BILANS STANJA ZA 2018. GODINU (Nastavak) 5.2.3. PROMJENE NA KAPITALU U PERIODU OD 2017. DO 2018. GODINE (Nastavak)

Podaci o novoj emisiji akcija su registrovani u Centralnom registru Centralnog klirinškog depozitarnog društva dana 21. novembra 2018. godine.

Rješenjem Centralnog registra privrednih subjekata broj 4-0009270/036 od 13.11.2018. godine izvršena je registracija promjene podataka – povećanje akcijskog kapitala u iznosu od EUR 3.000.000 i, shodno tome, izmjena i dopuna Statuta Banke.

Tabela 19 .- Promjene na kapitalu Banke

Pozicija Akcijski kapital

Akumulirani dobitak

Ostalie rezerve

UKUPNO

Stanje na dan 1. januara 2017. godine

10.700 (2.152) - 8.548

Uplata akcijskog kapitala 3.500 - - 3.500

Dubitak tekuće godine - 436 - 436

Ostali kapital 105 105

Stanje na dan 31. decembra 2017. godine

14.200 (1.716) 105 12.589

Efekti prve primjene IFRS 9 - (1.751) - (1.751)

Početno stanje 01. januara 2018. godine nakon prve primjene IFRS 9

14.200 (3.467) 105 10.838

Uplata akcijskog kapitala 3.000 - - 3.000

Dobitak tekuće godine - 1.768 - 1.768

Ostali kapital - - (67) (67)

Stanje na dan 31. decembra 2018. godine

17.200 (1.699) 38 15.539

Grafikon 16.- Akcijski kapital

1.839

5.700

8.200

10.700

14.200

17.200

0

5.000

10.000

15.000

20.000

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Akcijski kapital Koeficijent adekvatnosti kapitala je na dan 31. decembar 2018. godine iznosio 14,36% (31.12.2017. godine ovaj koeficijent iznosio je 12,55%) što je iznad zahtijevanog regulatornog minimuma od 10%.

145


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.2. BILANS STANJA ZA 2018. GODINU (Nastavak)

5.2.4. VANBILANSNA EVIDENCIJA BANKE

Vanbilansna evidencija banke na 31. decembar 2018. godine sastoji se od potencijalnih obaveza Banke i ostatka vanbilansa koji se odnosi na evidenciju primljenih kolaterala za kreditna potraživanja i potencijalne obaveze Banke. Tabela 20 .- Vanbilansna evidencija Banke

U hiljadama EUR 31.dec 31.dec

2018 2017

Potencijalne obaveze Banke 17.053 12.414

Neopozive obaveze za davanje kredita 6.289 4.304

Izdate garancije 10.748 8.110

- Izdate plative garancije 4.380 3.883

- Izdate činidbene garancije 6.368 4.227

Evidentna kamata 16 -

Ostali vanbilans iz koga ne proizilaze obaveze

300.997 239.714

Kolateral po osnovu potraživanja 300.997 239.714

Ukupno 318.050 252.128

Grafikon 17: Potencijalne obaveze Banke

Pored vanbilansne evidencije, u skladu sa Odlukom Centralne banke Crne Gore o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim rizikom u bankama („Sl. list RCG“, br.22/12, 55/12, 57/2013,44/17 i 82/17) potraživanja se iz bilansa banke prenose u internu evidenciju ako banka u postupku naplate potraživanja ocijeni da vrijednost potraživanja mjerena po amortizacionoj vrijednosti neće biti nadoknađena i da su ispunjeni uslovi za prestanak priznavanja finansijskog sredstva. U skladu sa važećom regulativom, Banka na dan 31. decembar 2018. godine ima jedno potraživanje koje je isknjiženo iz bilansne evidencije u iznosu od EUR 5 hiljada.

36,88%

25,69%

37,34%

POTENCIJALNE OBAVEZE BANKE 31.12.2018

Neopozive obaveze za davanje kredita

Izdate plative garancije

Izdate cinidbene garancije

Otpisana potraživanja iz interne evidencije

Potencijalne obaveze Banke na kraju 2018. godine iznose EUR 17.053 hiljada i sastoje se od sljedećih obaveza: - Odobrenih neiskorišćenih

kredita u iznosu od EUR 6.289 hiljada odnosno 36,88%;

- Izdatih plativih garancija u iznosu od EUR 4.380 hiljada odnosno 25,69% i

- Izdatih činidbenih garancija u iznosu od EUR 6.368 hiljada odnosno 37,34% potencijalnih obaveza Banke.

- Evidentna kamata na kamatna potraživanja NPL kredita iznosi EUR 16 hiljada

146


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak)

5.4. BILANS USPJEHA ZA 2018. GODINU

Tabela 21.- Bilans uspjeha


Prihodi od kamata 9.707 8.089 120

Rashodi od kamata (3.007) (2.892) 104

NETO PRIHODI OD KAMATA 6.700 5.197 129

Prihodi od naknada i provizija 1.452 1.164 125

Rashodi naknada i provizija (1.307) (1.093) 120

NETO PRIHODI OD NAKNADA 145 71 204

Neto dobitak/gubitak od finansijskih instrumenata

64 -

Neto dobici od kursnih razlika 70 27 271

Neto dobitak/gubitak po osnovu prestanka priznavanja ostale imovine

- (1)

Ostali prihodi 75 -

Troškovi zaposlenih (2.488) (2.552) 97

Troškovi amortizacije (439) (385) 114

Opšti i administrativni troškovi (1.790) (1.520) 118

Neto prihodi/rashodi po osnovu obezvredjenja finansijskih instrumenata koji se ne vrednuju po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha

(552) (344) 160

Ostali rashodi (24) (14) 173

OPERATIVNI PROFIT 1.761 479 368

Porez na dobit (7) 43 (16)

NETO PROFIT 1.768 436 405

Prihodi od kamata ostvaruju povećanje od 20% u odnosu na kraj 2017. godine, dok su rashodi od kamata uvećani svega 3,97% pri čemu neto prihodi od kamata ostvaruju povećanje od 28,92% na godišnjem nivou. U ukupnim prihodima od kamata dominiraju prihodi od kamata odobrenim privrednim društvima i čine 52,45% ukupnih prihoda od kamata i povećani su na godišnjem nivou 11,78%. Prihodi od naknada i provizija su povećani za 24,74%, rashodi od naknada su povećani za 19,65% dok su neto prihodi od naknada više nego dvostruko povećani u odnosu na prethodnu godinu.

147


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.3. BILANS USPJEHA ZA 2018. GODINU (Nastavak)

5.4.1. PRIHODI I RASHODI OD KAMATE Grafikon 18: Prihodi i rashodi kamata Tabela 22.- Prihodi i rashodi od kamata 000 EUR-a

Prihodi i rashodi kamata

2018 2017 Index Razlika

Prihodi od kamata

Krediti:

- privrednim društvima

5.039 4.508 112 531

- preduzetnicima

73 66 111 7

- fizičkim licima 4.494 3.338 135 1.156 9.606 7.912 121 1.694

Kamate na hartije od vrijednosti

101 177 57 (76)

Ukupni prihodi od kamata

9.707 8.089 120 1.618

Rashodi kamata

Depoziti:

- privrednim društvima

386 317 122 69

- fizičkim licima 1.963 1.835 107 128

2.349 2.152 109 197

Krediti i ostale pozajmice

658 740 89 (82)

Ukupni rashodi kamata

3.007 2.892 104 115

Neto prihod od kamate

6.700 5.197 129 1.503

Grafikon 19: Prihodi od kamata po nosiocima

52%

1%

47%

Prihodi od kamata po nosiocima

Krediti: - privrednim društvima

- preduzetnicima - fizičkim licima

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

9.000

10.000

ukupniprihodi od

kamata

ukupnirashodi od

kamata

netoprihod od

kamate

9.707

3.007

6.700

8.089

2.892

5.197

Prihodi i rashodi od kamata

2018 2017

U prihodima od kamata po nosiocima dominiraju prihodi od kamata privrede, ali je i učešće prihoda od kamata stanovništva visoko i značajno poboljšano u odnosu na prošlu godinu.

148


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.3. BILANS USPJEHA ZA 2018. GODINU (Nastavak)

5.4.2. PRIHODI I RASHODI OD NAKNADA Tabela 23.- Prihodi i rashodi od naknada 000 EUR-a Grafikon 20: Prihodi i rashodi od naknada

Prihodi i rashodi od naknada 2018 2017 Index Razlika

Prihodi od naknada

Naknade po kreditima 19 16 119 3

Naknade po vanbilansnim poslovima

152 125 122 27

Naknade platnog prometa i e-banking

585 446 131 139

Naknade za usluge plaćanja prema inostranstvu

321 289 111 32

Naknade za kartično poslovanje 308 241 128 67

Ostale naknade i provizije 67 47 143 20

Ukupni prihodi od naknada 1.452 1.164 125 288

Rashodi naknada

Naknade Centralnoj banci 245 189 130 56

Naknade za usluge međunarodnog platnog prometa

80 70 114 10

Naknade po osnovu premije za zaštitu depozita

550 428 129 122

Naknade za elektronsko bankarstvo

108 103 105 5

Naknade za kartično poslovanje 286 248 115 38

Naknade na kreditne linije 36 55 65 -19

Ostale naknade 2 - - 2

Ukupni rashodi naknada 1.307 1.093 120 214

Neto prihod od naknada 145 71 204 74

Prihodi od naknada privrede čine 67,08% ukupnog prihoda od naknada. Prihodi po osnovu naknada platnog prometa i e-banking-a predstavljaju 40,29% ukupnih prihoda od naknada i ostvaruju godišnji rast od 31,17%. U ukupnim rashodima naknada, naknade po osnovu premije za zaštitu depozita čine 42,08% ukupnih rashoda od naknada i ostvaruju godišnji rast od 28,5%.

0

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

1.600

ukupniprihodi odnaknada

ukupnirashodi odnaknada

netoprihod odnaknada

1.4521.307

145

1.1641.093

71

Prihodi i rashodi od naknada

2018 2017

149


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.3. BILANS USPJEHA ZA 2018. GODINU (Nastavak) 5.3.2. PRIHODI I RASHODI OD NAKNADA (Nastavak) Tabela 24.- Prihodi i rashodi od naknada po sektorima u 000 EUR-a

PARAMETRI B. USPJEHA 2018 2017 Index

prihodi od naknada - privreda 974 801 122

prihodi od naknada - stanovništvo 478 363 132

Ukupni prihod od naknada 1.452 1.164 125

rashodi od naknada - privreda 542 610 89

rashodi od naknada - stanovnistvo 731 428 171

rashodi od naknada pozajmice 34 55 62

Ukupni rashodi naknada 1.307 1.093 120

Grafikon 21: Sektorska struktura prihoda od naknada

5.4.3. OPERATIVNI RASHODI Operativni troškovi na dan 31.12.2018. godine iznose EUR 4.741 hiljada i ostvaruju povećanje od 6,06% na godišnjem nivou. Troškovi zaposlenih čine 52,47% ukupnih operativnih troškova i smanjeni su na godišnjem nivou 2,5%, a slijede ukupni administrativni troškovi koji čine 37,75% ukupnih operativnih troškova i povećani su na godišnjem nivou 17,76%.

67,08%

32,92%

SEKTORSKA STRUKTURA PRIHODA OD NAKNADA

prihodi od naknada - privreda

prihodi od naknada - stanovništvo

41,47%

55,93%

2,60%

SEKTORSKA STRUKTURA RASHODA OD NAKNADA

rashodi od naknada - privreda

rashodi od naknada - stanovnistvo

rashodi od naknada pozajmice

Grafikon 22: Sektorska struktura rashoda od

naknada

150


5. POSLOVANJE U 2018. GODINI (Nastavak) 5.3. BILANS USPJEHA ZA 2018. GODINU (Nastavak) 5.3.3. OPERATIVNI RASHODI (Nastavak) Tabela 25.- Operativni rashodi u 000 EUR-a

Operativni rashodi 2018 2017 Index

1 2 3 4=2/3*100

Troskovi zaposlenih

Neto zarade 1.271 1.320 96

Porezi, prirezi i doprinosi na zarade 934 932 100

Ostale neto naknade zaposlenima 52 40 130

Ugovori o djelu (bruto) 7 7 100

Naknade članovima Odbora direktora (bruto) 179 208 86

Naknade članovima Odbora za reviziju (bruto)

19 11 173

Putni troškovi i dnevnice 20 29 68

Obuka zaposlenih 7 5 146

Ukupni troskovi zaposlenih 2.488 2.552 97

Ostali administrativni troškovi

Troškovi zakupa 493 463 106

Troškovi eksternih kontrola 158 144 110

Troškovi obezbjeđenja 303 260 117

Reklamiranje i marketing 138 113 122

Troskovi licenci I održavanja softvera 132 136 97

Konsultantske usluge 30 11 273

Ostale stručne naknade 85 71 120

Troškovi električne energije i goriva i komunalnih usluga

47 39 121

Kancelarijski materijal 30 26 115

Troškovi komunikacionih mreža 44 41 107

Održavanje kompjutera i opreme 92 62 148

Telefon 27 26 104

Članski doprinos udruženju banaka 15 18 83

Osiguranje 50 26 192

Troškovi plastike i personalizacije kartica 34 13 262

Troškovi reprezentacije 15 10 148

Troškovi održavanja higijene 27 22 122

Razni troškovi 72 39 184

Ukupni ostali administrativni troskovi 1.790 1.520 118

Troskovi amortizacije 439 385 114

Ostali rashodi 24 14 171

Ukupno operativni rashodi 4.741 4.470 106

151


6. UPRAVLJANJE RIZICIMA

Banka je razvila sistem upravljanja rizicima koji podrazumijeva identifikaciju, mjerenje, praćenje, kontrolisanje i izvještavanje o svim vrstama rizika kojima je Banka izložena ili može biti izložena u svom poslovanju.

Banka u kontinuitetu, na dnevnoj osnovi, upravlja svim rizicima kojima je izložena u svom poslovanju. U tom smislu, polazeći od veličine Banke, složenosti proizvoda i usluga u svom poslovanju i averznosti prema riziku, Banka je razvila odgovarajući sistem za upravljanje rizicima. Ovaj sistem Banka planira dodatno razvijati inkorporirajući koncept jačanja odnosa prema rizicima i Interne procjene adekvatnosti kapitala (ICAAP) kako bi se poboljšala veza između rizičnog profila Banke, upravljanja rizicima i kapitala Banke usklađeno sa razvojem i promjenama koje Banka doživljava.

U cilju uspostavljanja i kotinuiranog razvoja adekvatnog sistema za upravljanje rizicima, Banka je u toku 2017. godine aktivnosti usmjerila ka :

Izmjenama i dopunama internih akta kojima se uređuje sistem upravljanja rizicima od kojih su najznačajnija:

Strategija upravljanja rizicima

Strategija postupanja sa nekvalitetnim kreditima Lovćen banke;

Politika upravljanja kreditnim rizikom;

Politika upravljanja operativnim rizikom;

Politika za javno objelodanjivanje podataka;

Procedura za upravljanje kreditnim rizikom privrednih subjekata;

Procedura za upravljanje kreditnim rizikom retail-a;

Procedura o vrstama i tehnikama ublažavanja kreditnog rizika

Procedura za upravljanje rizikom likvidnosti;

Procedura za upravljanje operativnim rizicima;

Procedura za klasifikaciju plasmana;

Procedura poslovanja banke sa licima povezanim sa bankom;

Operativni ciljevi za postupanje sa nekvalitetnim kreditima Lovćen banke;

Uputstva i metodologije kojima su razrađene politike i procedure do nivoa operativnih detalja i instrukcija za postupanje;

jasnoj podjeli nadležnosti i odgovornosti za upravljanje rizicima u odnosu na preuzimanje rizika;

unaprijeđenju postojećih i postavljanju nova interna i eksterna izvještavanja u dijelu upravljanja rizicima;

razvijanju sistema limitiranja rizika (kontrole) koje preuzima u svom poslovanju koji je štrožiji od zakonski postavljenih minimuma;

razvijanju multi metodoloških pristupa za mjerenje rizika koje preuzima u svom poslovanju kao i tehnika njihovog ublažavanja do nivoa koji je prihvatljiv i koji obezbjeđuje najbolji odnos između efikasnosti i sigurnosti.

Banka upravlja sa slijedećim klučnim rizicima kojima je izložena u svom poslovanju :

Kreditni rizik;

Tržišni rizici: valutni, rizik kamatne stope, cjenovni rizi i kreditni rizici iz trgovačkih aktivnosti;

Operativni rizik;

Rizik likvidnosti;

Rizik kamatne stope koji ne proizilazi iz bankarske knjige;

Rizik zemlje;

Rizik usklađenosti;

Reputacioni rizik,

Opcioni rizik;

Ostali rizici koji ispoljavaju materijanu značajnost za poslovanje Banke

152


6. UPRAVLJANJE RIZICIMA (Nastavak)

Kreditni rizik Kreditni rizik predstavlja vjerovatnoću ostvarivanja gubitaka u poslovanju Banke zbog dužnikovog neispunjavanja obaveza prema Banci. Kreditni rizik se može pojaviti u aktivnostima koje nijesu samo kreditne aktivnosti Banke, kao što su trgovačke aktivnosti ili agencijski poslovi ukoliko nije apsolutno jasno da ne postoji nikakav rizik za Banku od neispunjenja ugovornih obaveza u kojima je Banka plasirala novčana i druga sredstva. Identifikacija kreditnog rizika treba da prepozna sve one situacije u kojima Banka ulazi u odnos sa klijentom, a koji za nju mogu proizvesti gubitak ukoliko klijent ne izmiruje svoje ugovorene obaveze na vrijeme.

Banka upravlja kreditnim rizikom na nivou pojedinačnog plasmana i na nivou portfolija, saglasno zakonskoj regulativi za upravljanje kreditnim rizikom.

Proces mjerenja kreditnog rizika zasnovan je na dva paralelna pristupa.

Interni pristup – mjerenje (odnosno procjena) nivoa rizičnosti pojedinačnog plasmana na osnovu analize bonitetnosti odnosno primjenom sistema internog rejtinga (IRS). Interni pristup u mjerenju kreditnog rizika realizuje se primjenom analize bonitetnosti odnosno kreditne sposobnosti klijenata zajmoprimaca i/ili primjenom razvijenog sistema internog rejtinga (IRS).

Interni rejtng na nivou Banke u potpunosti je prilagođen regulativi Centralne banke Crne Gore i odražava relativno visok stepen averznosti Banke prema kreditnom riziku.

Regulatorni pristup – klasifikovanje potraživanja dužnika koja je detaljno definisana Metodologijom za klasifikaciju plasmana i primjenom MRS i MSFI.

Kreditni rejting kategorije “A” dodjeljuje se klijentima sa dobrom kreditnom sposobnošću kod kojih se ne očekuju problemi u otplati obaveza. Kreditni rejting kategorije “B” ukazuje na nešto slabiju finansijsku poziciju klijenta koja je privremenog karaktera i ne ukazuje na probleme u otplati obaveza. Kreditni rejting kategorije “C” ukazuje na nedovoljan nivo kapitala i visok stepen zaduženosti klijenta odnosno na to da klijent nema dovoljan priliv tokova gotovine da izmiri svoje obaveze tako da kasni sa otplatom. Kategorije “D” i “E” odnose se na klijente sa evidentnim finansijskim poteškoćama odnosno klijente koji su u postupku prinudnog poravnanja, stečaja ili likvidacije. Tabela 26. Bonitetna struktura portfolia

bruto izloženost uključuje iznos glavnice i potraživanja od kamata i naknada

153


7. UPRAVLJANJE RIZICIMA (NASTAVAK) 6. UPRAVLJANJE RIZICIMA (Nastavak) Grafikon 23: Bonitetna struktura portfolija za 2018. godinu

Banka definiše dospjela nenaplaćena potraživanja kao sva potraživanja koja ispoljavaju kašnjenja minimalno 1 dan u odnosu na ugovorom definisane rokove dospjeća. Tabela 27. Pregled ukupnih dospjelih potraživanja

*bruto izloženost uključuje iznos glavnice i potraživanja od kamata i naknada Nivo dospjelih potraživanja na dan 31.12.2018. godine je izuzetno nizak što odražava činjenicu da je postojeći portfolio dobrog kvaliteta, kao i da je Banka veoma oprezna kod odobravanja novih plasmana. Tabela 28. Pregled NPL kredita

*bruto izloženost uključuje iznos glavnice i potraživanja od kamata i naknada

154



Grafikon 24: Vrijednost i učešće NPL kredita

Grafikon 25: NPL krediti i bruto krediti

Tabela 29. Kretanje kreditnog portfolija u 2017. godini

*bruto izloženost uključuje iznos glavnice i kamatno potraživanje Kreditni portfolio u odnosu na kraj prethodne godine bilježi rast od cca EUR 30 miliona, od čega privreda EUR 8 miliona i stanovništvo EUR 22 miliona. Ukupan udio loših kredita na kraju 2018. godine je iznosio 1,88%, što predstavlja porast od 0,74 p.p. u odnosu na kraj prethodne godine.

155



Tržišni rizici Efikasnim upravljanjem tržišnim rizikom Banka nastoji da minimizira negativne efekte i eliminiše gubitke po finansijskim instrumentima, evidentiranim bilansno i vanbilansno, uzrokovane promjenama u kamatnim stopama, deviznim kursevima, cijenama, indeksima i/ili ostalim tržišnim faktorima koji utiču na vrijednost finansijskih instrumenata, kao i gubitke povezane sa prometom finansijskih instrumenata na tržištu, kao što su rizik druge ugovorne strane emitenta i plasmana. Upravljanje tržišnim rizicima u dosadašnjim fazama razvoja obuhva pored definisane metodologije i proces izvještavanja, dok će sljedeća faza obuhvatiti dinamičke i kvantitativne mjere rizika i stres test analizu.

Sektor za upravljanje rizicima sprovodi mjerenje kamatnog rizika izradom Izvještaja o Gap-u kamatnog rizika. Izvještaj o Gap-u kamatnog rizika izrađuje se za potrebe internih analiza, odnosno sagledavanja neusklađenosti kamatonosnih pozicija stavki aktive i pasive, uključujući i vanbilansne stavke, sa različitih aspekata i potreba analize.

Banka nije planom definisala knjigu trgovanja te, u tom smislu, i upravljanje tržišnim rizicima je pojednostavljeno i svedeno na upravljanje deviznim i cjenovnim rizikom. Kreirana su akta kojima se dodatno unapređuje mjerenje i upravljanje ovim rizicima, a istovremeno i daje osnova stresnog testiranja kojim se sagledava efekat na kapital Banke.

S obzirom na ne tako značajan obim poslovanja u stranoj valuti, izloženost valutnom riziku je na veoma niskom nivou. Svakako, izloženost valutnom riziku prati se i upravlja na dnevnom nivou (dnevno izvještavanje i zatvaranje pozicija), putem održavanja valutnih poziija u okviru interno propisanih limita. Pri tome, sistem upravljanja deviznim rizikom zasnovan je na dva paralelna pristupa:

upravljanje valutnim rizikom u skladu sa regulatornim zahtjevima (regulatorni pristup);

upravljanje valutnim rizikom na osnovu interne metodologije (interni pristup).

Upravljanje valutnim rizikom, u skladu sa regulatornim i internim pristupom i sistemom limita obuhvata regulatorno i interno definisane limite propisane internim aktima Banke. U 2018. godini Banka je poslovala u skladu sa uspostavljenim sistemom limita. Definisani interni limiti respektuju valutni aspekt GAP-ova valutnim rizika i definišu stukturu limita po svim značajnim valutama, kao što sto su EUR, USD, CHF i za ostale valute zbirno.

156


6. UPRAVLJANJE RIZICIMA (Nastavak) Tabela 30. Izvještaj o valutnom riziku na 31.12.2018.

Operativni rizik

Upravljanje operativnim rizikom u Banci regulisano je Politikom upravljanja operativnim rizicima i Procedurom za upravljanje operativnim rizicima, gdje je precizno definisan način identifikacije, ocjenjivanja i savladavanja, odnosno praćenje, upravljanje i davanje prijedloga mjera za otklanjanje izloženosti i posljedica nastalih po osnovu izloženosti operativnim rizicima.

U cilju što efikasnijeg upravljanja operativnim rizikom, Banka je implementirala softversko rješenje koje omogućava zaduženim i odgovornim licima da kroz sistem vrše prijavljivanje operativnih rizika, dok zaposlenim u Sektoru upravljanja rizicima omogućava sistematski pregled i lakše praćenje i izvještavanje. U toku prethodne godine Banka je revidirala kompletna interna akta koja definišu ovu oblast.

Banka vrši identifikaciju operativnih rizika, pri čemu se operativni rizici klasifikuju prema prioritetu mjerenjem mogućeg finansijskog uticaja i učestalost događaja koji mogu da prouzrokuju gubitke.

Prijavljeni događaji u prethodnom periodu najvećim dijelom se odnose na manjkavosti ili greške koje nastaju prilikom djelovanja unutrašnjih procesa, sistema i ljudi ili zbog spoljnih događaja.

U postupku identifikacije izvora operativnog rizika, Banka naročito identifikuje rizike koji proizilaze iz:

neadekvatnog informacionog i drugih sistema u Banci;

poremećaja u poslovanju i kvara sistema (na primjer: kvarovi vezani za informacionu tehnologiju, telekomunikacioni problemi, prekidi u radu i sl.);

nemogućnosti adekvatnog integrisanja ili održivosti informacionih i drugih sistema, u slučaju statusnih promjena Banke;

protivpravnog i neadekvatnog postupanja zaposlenih u Banci, kao što su pokušaji pronevjera, pranja novca, neovlašćeni pristup računima klijenata, zloupotreba povjerljivih informacija, davanje lažnih ili pogrešnih informacija o stanju Banke, neažurnost u izvršavanju poslova, greške pri unosu podataka, nepridržavanje dobrih poslovnih praksi u radu i sl.;

157



angažovanja lica izvan Banke za obavljanje poslova za Banku;

radnji, odnosno nečinjenja koja mogu uzrokovati sudske i druge sporove protiv Banke (pravni rizik);

spoljnih protivpravnih radnji, kao što su krađa, neovlašćeni prenos sredstava, neovlašćeno ulaženje u bazu podataka, nezakonito pribavljanje dokumenata Banke i sl.;

događaja koji se ne mogu predvidjeti, kao što su elementarne i druge nepogode, terorizam i sl. Evidencija događaja podrazumijeva sistematsko prikupljanje i analizu podataka o operativnim rizicima u poslovanju Banke koji su doveli do gubitaka.

Shodno planu unapređenja sistema upravljanja operativnim rizikom Banka će u narednom periodu:

raditi na unapređenju modela za identifikaciju operativnih rizika i prikupljanja podataka o štetnim događajima koji su nastali kao posljedica operativnog rizika;

nastaviti sa obukom zaposlenih u cilju efikasnijeg upravljanja operativnim rizikom u Banci.

U skladu sa internim aktima, Banka identifikovane događaje, a koji predstavljaju izvore operativnog rizika, razvrstava po kategorijama događaja.

Rizik likvidnosti

Upravljanje rizikom likvidnosti u Banci regulisano je Politikom upravljanja rizikom likvidnosti i Procedurom upravljanja rizikom likvidnosti.

Banka je i u 2018. godini nastavila sa jačanjem likvidnosti, koja se ogleda kroz rast depozitnog potencijala u odnosu na kraj prethodne godine za cca EUR 30,4 miliona. Tokom 2018. godine stvarno stanje likvidnosnih rezervi bilo je na visokom nivou.

Banka je razvila više metodologija i back testova mjerenja core depozitnog potencijala u funkciji upravljanja rizikom likvidnosti. Upravljanje rizikom likvidnosti u izvještajnom periodu je bazirano na veoma konzervativnom održavanju nivoa likvidne aktive u prosječnim iznosima, na dnevnoj osnovi, znatno iznad regulatornih zahtjeva. U pravcu obezbjeđivanja dodatnih izvora likvidnosti, neophodnih za održavanje intezivne kreditne aktivnosti i ostvarivanje sigurnosti u izmirivanju obaveza, Banka je razvila komunikaciju sa potencijalnim kreditorima i realizovala nove kreditne linije. Interesovanje kreditora za obezbjeđivanjem dodatnih izvora finansiranja, u odnosu na intenzivnu dinamiku prikupljanja depozita i jačanja kapitala, je sve izraženije i uz sve povoljnije uslove kreditiranja.

Banka je razvila interni Scoring model za praćenje rizika likvidnosti koji predstavlja tehnike mjerenja koje se koriste u procesu upravljanja likvidnošću Banke. Primjena modela se ogleda u identifikaciji značajnih promjena indikatora likvidnosti, njihovo mjerenje i procjenu. Model je zasnovan na obračunu pokazatelja i utvrđivanju njihove važnosti, a sve u cilju da se dobije slika o likvidnosti Banke u posmatranom periodu.

U narednom periodu Banka će dodatno raditi na unapređenju stres scenarija, testiranju plana likvidnosti u kriznim situacijama te upravljanju rizikom likvidnosti u kontekstu ICAAP-a.

Banka vrši mjerenje, odnosno procjenu tekuće i buduće izloženosti riziku likvidnosti. Mjerenje, odnosno procjena rizika likvidnosti vrši se korišćenjem regulatorno i interno definisanih metoda i modela:

GAP analiza;

Racio analiza;

Scoring model rizika likvidnosti;

Stres test (analiza osjetljivosti i scenario analiza).

158


6. UPRAVLJANJE RIZICIMA (Nastavak) Sistem limita u dijelu rizika likvidnosti obuhvata:

regulatorno definisane limite – primarni limiti i

interno definisane limite.

Regulatorno definisani limiti su propisani od strane regulatora (Centralne banke Crne Gore) i odnose se na limite pokazatelja likvidnosti te limite ročne usklađenosti sredstava i izvora sredstava Banke. U tom smislu, Banka održava nivo likvidnosti tako da poslovanje Banke bude u skladu sa regulatorno definisanim limitima.

Pored gore navedenog, Banka je uspostavila i interne limite.

Banka pri definisanju internih limita izloženosti riziku likvidnosti uzima u obzir više aspekata rizika likvidnosti, ograničavajući negativan efekat na finansijski rezultat i kapital Banke, limitirajući valutnu i ročnu strukturu svojih bilansnih i vanbilansnih pozicija i pokazatelje likvidnosti. Tabela 31. Koeficijenti likvidnosti

Opis 31.12.2017 31.3.2018 30.6.2018 30.9.2018 31.12.2018

Likvidna aktiva 29.038 26.333 31.055 38.752 35.122

Ukupna aktiva 135.586 140.117 144.065 165.193 171.452

Ukupna pasiva 123.059 128.983 132.485 150.463 153.021

Likvidna aktiva / ukupna aktiva 21,42% 18,79% 21,56% 23,46% 20,49%

Likvidna aktiva / ukupna pasiva 23,60% 20,42% 23,44% 25,76% 22,95%

Prosječni koeficijent dnevne likvidnosti 2,21 1,46 1,62 2,87 2,48

* ukupna pasiva je prikazana bez kapitala

u 000 Eur

Koeficijenti likvidnosti 31.12.2017 31.3.2018 30.6.2018 30.9.2018 31.12.2018

Odnos bruto kredita i depozita 104,74% 110,51% 105,65% 99,38% 104,85%

Likvidna sredstva 29.038 26.333 31.055 38.752 35.122

gotovina 19.761 16.362 19.847 34.629 28.793

sredstva kod banaka 1.763 2.425 3.653 2.598 3.224

hartije od vrijednosti 7.514 7.546 7.555 1.525 3.105

Likvidna sredstva/ ukupna aktiva 21,4% 18,8% 21,6% 23,6% 20,5%

Likvidna sredstva / kratkoročna aktiva 47,1% 45,3% 47,26% 51,13% 50,66%

Učešće dugoročnih kredita u ukupnim

kreditima (preostalo dospijeće)69,6% 68,7% 68,2% 67,3% 70,1%

Pokriće dugoročnih plasmana dugoročnim

izvorima (preostalo dospijeće)76,8% 53,2% 64,8% 68,4% 64,4%

Koncentracija depozita

10 najvećih deponenata 18.244 19.259 24.224 26.417 25.269

učešće u ukupnoj sumi depozita % 18,4% 18,5% 20,8% 21,0% 19,7%

50 najvećih deponenata 36.672 39.378 44.953 49.432 47.014

učešće u ukupnoj sumi depozita % 36,9% 37,9% 38,6% 39,3% 36,7%

159


6. UPRAVLJANJE RIZICIMA (Nastavak) Grafikon 26: Kretanje koeficijenta likvidnosti

Poseban značaj koji je Banka dala praćenju rizika likvidnosti rezultirao je održavanjem visokog stepena likvidnosti Banke tokom 2018. godine. Po metodologiji Centralne banke Crne Gore za pokazatelj likvidnosti uzima se odnos potraživanja, likvidnih sredstava (gotovina, transakcioni račun, čekovi, sredstva na računima kod domaćih banaka, sredstva kod agenata platnog prometa, sredstva na računima kod ino banaka (depoziti po viđenju) i obavezna rezerva) i dospjele obaveze (obaveze po primljenim kreditima, obaveze po kamatama i naknadama, obaveze po oročenim depozitima, 30% depozita po viđenju, 10% odobrenih a neiskorišćenih neopozivih kreditnih obligacija - kreditne linije, ostale dospjele obaveze). Tabela 32. Pokazatelj likvidnosti (regulatorni pristup):

Limiti CBCG 31.12.2018.

Min. 0,9 -izračunat za jedan radni dan 2,24

Min. 1 - izračunat kao prosjek svih dana u mjesecu 2,48

Regulatorni pristup

Koeficijent likvidnosti je u toku 2018. godine bio na visokom nivou. Očekuje se da će pokazatelj u narednom periodu ostvariti manje vrijednosti, jer će Banka nastojati da likvidna sredstva transformiše u nove kreditne plasmane i u sekundarne lako utržive izvore likvidnosti kako bi na što kvalitetniji način upravljala sredstvima.

Rizik kamatne stope koji ne proizilazi iz trgovačkih aktivnosti

Utvrđivanje izloženosti riziku kamatne stope vrši se na osnovu Gap analize za različite vremenske periode, posebno za stavke sa fiksnom, a posebno za stavke sa varijabilnom kamatnom stopom, kao i agregatno. Na taj način mjeri se uticaj promjene tržišnih kamatnih stopa na kretanja neto kamatne marže. Upravljanje rizikom kamatne stope vrši se zatvaranjem pozicija unutar interno propisanih limita.

Upravljanje kamatnim rizikom u Banci regulisano je kroz Politiku upravljanja rizikom kamatne stope.

160


6. UPRAVLJANJE RIZICIMA (Nastavak) Tabela 33. Pregled GAP-a kamatne stope na 31.12.2018. godine

Planovi u pogledu daljeg razvoja sistema upravljanja rizicima

Osnovnu stratešku orijentaciju Banke u upravljanju rizicima predstavlja optimizacija odnosa prinosa ili zarađivačke sposobnosti Banke i nivoa rizika koji se preuzimaju u smislu očekivanih i neočekivanih gubitaka u poslovanju, a, s tim u vezi, održavanje adekvatnog nivoa kapitala u odnosu na rizični profil Banke. U tom smislu, Banka uspostavlja sveobuhvatan i pouzdan sistem za upravljanje rizicima koji je u potpunosti integrisan u sve poslovne aktivnosti Banke.

Banka prepoznaje da je unapređenje odnosa između prinosa i rizika koje ostvaruje u svom poslovanju sve više, pod uticajem konkurencije, na strani kvaliteta upravljanja rizicima iznad bankarskog sistema u kome posluje.

U narednom periodu Banka će kontinuirano ulagati u razvoj i intenzivirati aktivnosti Sektora za upravljanje rizicima, kako bi poboljšala tržišnu poziciju i svoje tržišno učešće i minimizirala efekte koje mogu imati negativan uticaj na poslovanje Banke.

Dugoročni ciljevi upravljanja rizicima Banke su:

Upravljanje rizicima koje obezbjeđuje kontracikličnost poslovne Strategije i poslovnih planova te usklađenost sa mogućnostima i razvojem tržišta u cilju stvaranja konkurentskih prednosti bazirane na poznavanju specifičnosti tržišta;

Izbjegavanje ili minimiziranje preuzetih rizika primjenom najcjelishodnijih tehnika, a u cilju održavanja poslovanja u okvirima prihvatljivog nivoa rizika;

Minimiziranje negativnih efekata na kapital Banke;

Održavanje nivoa adekvatnosti kapitala definisanog Strategijom upravljanja kapitalom;

Diversifikacija rizika kojima je Banka izložena.

Banka će dalje razvijati sistem upravljanja rizicima inkorporirajući koncept Interne procjene adekvatnosti kapitala (ICAAP) kako bi se poboljšala veza između rizičnog profila Banke, upravljanja rizicima i kapitala Banke. Planovi razvoja upravljanja rizicima obuhvataju i:

dodatno unapređenje organizacije Banke, kako onih organizacionih djelova koji su uključeni u preuzimanje rizika, tako i onih koji su zaduženi za upravljanje pojedinačnim vrstama rizika, i usklađivanje sa rizičnim profilom Banke, u cilju trajne optimizacije upravljanja svim rizicima kojima je Banka izložena ili može biti izložena u svom poslovanju;

reviziju postojećih akata, imajući u vidu iskustvo njihove primjene, i nastavak rada na izradi i unapređenju internih akata,

unapređenje efikasnosti informacionog sistema Banke u funkciji upravljanja svim rizicima kojima je Banka izložena ili može biti izložena u svom poslovanju;

sistem upravljanja rizicima unapređivati u pravcu razvoja modernih standarda iznad trenutnih zahtjeva koji proizilaze iz regulatornog, ekonomskog i poslovnog okruženja Banke;

značajan fokus će biti stavljen na dodatnim obukama i uopšte stručnom razvoju postojećih kadrova,

a sve u cilju stvaranja preduslova za efikasnu implementaciju planiranih aktivnosti koje se odnose na

razvoj sistema upravljanja rizicima u Banci.

Razlika (GAP) do 1 mj 1 - 3 mj 3 - 6 mj 6 mj - 1 god 1-5 god preko 5 god ZBIR

Kamatni GAP - UKUPNO 2.457 -7.054 -5.365 -17.065 19.725 34.316 27.014

Kumulativni Gap 2.457 -4.597 -9.962 -27.027 -7.302 27.014

% od ukupne aktive 1,62% -3,03% -6,56% -17,79% -4,81% 17,78%

161


8. ADEKVATNOST KAPITALA

Sopstvena sredstva

Banka je dužna da javno objelodani informacije i podatke koji se odnose na iznos sopstvenih sredstava i to:

1) sažete informacije koje sadrže glavne karakteristike svih stavki koje se uključuju u izračunavanje sopstvenih sredstava i njegovih elemenata; 2) iznos osnovnog kapitala, uz posebno javno objelodanjivanje svih stavki koje se uključuju u osnovni kapital i odbitnih stavki; 3) ukupni iznos dopunskog kapitala; 4) odbitne stavke od osnovnog i dopunskog kapitala i 5) ukupna sopstvena sredstva, umanjena za odbitne stavke.

Tabela 34. Pregled sopstvenih sredstava

Banka je u 2018. godini preduzela brojne aktivnosti za poboljšanje adekvatnosti kapitala kroz dokapitalizaciju u ukupnom iznosu od EUR 3 miliona, kao i kroz pridobijanje subordinisanog duga u iznosu od EUR 2 miliona, kao i obezbjeđivanjem dodatnih sredstava obezbjeđenja.

Na dan 31. decembar 2018. godine, odbitne stavke, koje umanjuju sopstvena sredstva Banke, odnose se na:

Ostvareni gubitak iz prethodnih godina od EUR 3.467 miliona (uključujući efekat implementacije MSFI 9 standarda);

Nedostajuće rezerve, obračunate u skladu sa važećom regulativom, kao pozitivna razlika između iznosa rezervacija za potencijalne gubitke i zbira iznosa ispravki vrijednosti za stavke bilansne aktive i rezervisanja za vanbilansne stavke, utvrđena po pojedinačnim partijama, u iznosu od EUR 2 miliona;

Knjigovodstvenu vrijednost nematerijalnih sredstava Banke na 31. decembar 2018. godine u iznosu od EUR 0,3 miliona.

Rizikom ponderisana bilansna i vanbilansna aktiva, formirana u skladu sa Odlukom o adekvatnosti kapitala banaka, na dan 31. decembar 2018. godine iznosi EUR 97 miliona.

162


8. ADEKVATNOST KAPITALA (Nastavak) Koeficijent solventnosti računa se stavljanjem u odnos sopstvenih sredstava i rizikom ponderisane bilansne i vanbilansne aktive.

U skladu sa Odlukom o adekvatnosti kapitala banaka, a koja je u primjeni na dan 31. decembar 2018. godine, Banka je obavezna da održava minimalni koeficijent solventnosti od 10%.

Koeficijent solventnosti Banke na dan 31.12.2018. godine iznosi 14,38% i iznad je zakonom propisanog limita od 10%. Tabela 35. Izvještaj o koeficijentu solventnosti Banke na 31.12.2018. godine

9. POSLOVNE JEDINICE BANKE

Banka je polako, ali stabilno gradila svoju mrežu, rukovodeći se time da je prvi izbor klijenata, banka koja mu je na dohvat ruke, banka koja se nalazi u neposrednoj blizini posla, kuće, škole ili fakulteta. Blizina konkurencije je, takođe, jedan od faktora pri izboru lokacije (tzv. Strategija praćenja konkurenata i lociranja svojih objekata u blizini objekata konkurenata). Izborom lokacija za filijale, Lovćen banka je obezjedila najatraktivnije pozicije u gradovima u kojima posluje i time postigla prednost u odnosu na postojeće konkurente, kao i buduće koji mogu da se pojave na tržištu. Danas poslovnu mrežu Banke čine: Centrala Banke (Sjedište) u Podgorici, koja je smještena u modernom i savremenom objektu gdje su uspostavljene core banking funkcije i 8 drugih organizacionih jedinica. Sve organizacione jedinice su kanali distribucije proizvoda Banke prema klijentima.

Tabela 36. Poslovna mreža Lovćen banke:

R.B Ime filijale Datum otvaranja Broj zaposlenih

1. Podgorica (Centrala) 24.08.2014. 60

2. Bar 10.01.2015. 5

3. Kotor 20.01.2015. 5

4. Cetinje 20.05.2015. 3

5. Nikšić 16.06.2015. 4

6. Budva 15.07.2015. 4

7. Herceg Novi 15.08.2015. 4

8. Podgorica 1 25.08.2016. 14

9. Ulcinj 29.05.2017. 4

10. Budva – šalter 1 (Autobuska stanica) 22.02.2018. 1

163


9. POSLOVNE JEDINICE BANKE (Nastavak) U 2018. godini Banka je povećala kapacitete svoje budvanske Filijale otvaranjem moderno opremljenog šaltera na Autobuskoj stanici, a kako bi izašla u susret brojnim zahtjevima klijenata iz ovog grada i pružila im što kvalitetniju uslugu. U 2019 je planirano otvaranje filijale u Tivtu.

Položaj filijala Lovćen banke

Uporedo sa razvojem filijala, Banka je razvijala i mrežu bankomata. Tabela 37. Spisak bankomata

R.B Ime grada Broj bankomata

1. Podgorica 3

2. Bar 1

3. Kotor 1

4. Cetinje 1

5. Nikšić 1

6. Budva 2

7. Herceg Novi 1

9. Ulcinj 1

10. Budva - šalter 1 (Autobuska stanica) 1

UKUPNO

12

164


9. POSLOVNE JEDINICE BANKE (Nastavak)

Filijale i šalteri

Filijala BAR

Bulevar JNA b.b. - 85000 Bar

Phone: + 382 30 550 986, + 382 30 550 994

E-mail :[email protected]

Radno vrijeme:

Ponedeljak - Petak 08h – 16h Subota 08h – 13h

Filijala BUDVA

Donji bulevar b.b - 85310 Budva

Phone: + 382 33 473 994, + 382 33 473 992

E-mail : [email protected]

Radno vrijeme:


http://www.lovcenbanka.me/me/lovcen-banka/filijale-i-bankomati/filijale/22-lovcen-banka/filijale/181-filijala-bar-image

mailto:[email protected]

http://www.lovcenbanka.me/me/lovcen-banka/filijale-i-bankomati/filijale/22-lovcen-banka/filijale/183-filijala-budva-image


165



Šalter BUDVA Autobuska stanica Mercur - 85310 Budva

Radno vrijeme:

Ponedeljak - Petak 08.00h – 16.00h Subota 08.00h – 13.00h

Filijala CETINJE Ulica Njegoševa 36 - 81250 Cetinje

Phone: + 382 78 103 860 , + 382 78 103 861


Radno vrijeme:


Filijala HERCEG NOVI Stepenište Kralja Tvrtka I broj 1 - 85340 Herceg Novi

Phone: + 382 31 580 966, + 382 31 580 967


Radno vrijeme:


Filijala KOTOR Zgrada Lučke kapetanije b.b. - 85330 Kotor

Phone: + 382 32 326 005

Fax: + 382 32 326 004


Radno vrijeme:


http://www.lovcenbanka.me/me/lovcen-banka/filijale-i-bankomati/filijale/22-lovcen-banka/filijale/179-filijala-cetinje-image


http://www.lovcenbanka.me/me/lovcen-banka/filijale-i-bankomati/filijale/22-lovcen-banka/filijale/180-filijala-herceg-novi-image


http://www.lovcenbanka.me/me/lovcen-banka/filijale-i-bankomati/filijale/22-lovcen-banka/filijale/182-filijala-kotor-image


166



Filijala NIKŠIĆ Trg Save Kovačevića br.4 - 81400 Nikšić

Phone: + 382 40 280 835, + 382 40 280 834


Radno vrijeme:


Filijala PODGORICA Bulevar Ivana Crnojevića 62/2 - 81000 Podgorica

Phone: +382 20 683 333

Fax: +382 20 684 444


Radno vrijeme:


Šalter PODGORICA 1 Bulevar Džordža Vašingtona 86 - 81000 Podgorica

Phone: +382 20 205 410

Fax: +382 20 205 406


Radno vrijeme:


Filijala ULCINJ Ulica 26.novembra b.b. - 85360 Ulcinj

Phone: + 382 30 684 440, +382 30 684 441


http://www.lovcenbanka.me/me/lovcen-banka/filijale-i-bankomati/filijale/22-lovcen-banka/filijale/184-filijala-niksic-image


http://www.lovcenbanka.me/me/lovcen-banka/filijale-i-bankomati/filijale/22-lovcen-banka/filijale/187-filijala-podgorica-centar


http://www.lovcenbanka.me/me/lovcen-banka/filijale-i-bankomati/filijale/22-lovcen-banka/filijale/177-uprava-filijala-image


http://www.lovcenbanka.me/me/lovcen-banka/filijale-i-bankomati/filijale/22-lovcen-banka/filijale/209-filijala-ulcinj-image


167


10. INFORMACIJE O OTKUPU SOPSTVENIH AKCIJA

U skladu sa Zakonom o Bankama ("Službeni list Crne Gore", br. 17/08 od 11.03.2008, 44/10 od 30.07.2010, 40/11 od 08.08.2011, 73/17od 03.11.2017):

- Kupovina elemanata sopstvenih sredstava banke, sredstvima koja su direktno ili indirektno pribavljena iz kredita ili drugog pravnog posla zaključenog sa tom bankom, ništav je pravni posao;

- Ukupni iznos sopstvenih akcija i drugih elemenata sopstvenih sredstava, stečenih od strane te banke, ne smije prelaziti 5% sopstvenih sredstava banke. Banka je dužna da stečene sopstvene akcije otuđi u roku od šest mjeseci od dana sticanja. Ukoliko u roku iz stava 2 ovog člana banka ne otuđi stečene sopstvene akcije, dužna je da te akcije poništi;

- Banka ne smije uzimati u zalogu sopstvene akcije niti druge elemente sopstvenih sredstava te banke. U toku 2018. godine, kao ni u prethodnim godinama, Banka nije otkupljivala sopstvene akcije.

Documents

S A D R Ž A J - lovcenbanka.me · Aktivnost Banke uključuje univerzalne bankarske proizvode u skladu sa licencom od kojih su najdominantniji kreditni, depozitni i garancijski poslovi,